Page 270 - ARM_19-1948_02
P. 270
ԳԻՐքԵՐ ԵՒ ԴԷՄՀԵՐ Աբովեան է երբեմնի րնկեբոք սերեանի նամակ՛ ՕովետէգքքաԱ էքքակտՕաբևաԱ
/ւայքեԱնԱսհքակաԱ ոգիԱ
ներ բ , տեղ կուտաբ յատկանշական տողերու,
« Աիրտ մեր մի, Հոգի մեր մի, կամք մեր մի ,
՛ն որոտա կ դէտ ման մ երո յ մ է , ե լ ղի^ն՚չ քան զայս
գեր ազան՛ց ագո յն միաւորութեան եզանաք ; Ես
(ՄԱՀՈԻԱՆ ՀԱՐԻՒՐԱՄԵԱԿԻՆ ԱՌԹԻՒ) իյ տ չտա ուր այ եւ էք ա չատ ո ւր ինք» : (Փ^ր^-Ա , ԽՄԲ*- Աս՚Փ^փ11՛1՝111^ «Սովետական Հա յաս -
1876, թի 5, էջ 24) . տան» ամսագիր 1947 Դ ե կ ա փ թիւ1է1ն— Զար
Ղ՚աբձեալ, զուտ պաՀ պան ողական « Նոր ՛հա– երկու օր աոաջ ստացա10|ք
Վայ է՛ս ազգիէն.՝ որ աշխարքում ա<նտէր ա, լ »Հք կ՛առաքաբկէ կանգնեցնել Աբովեանին արձա Գեղա ր ո ւեստական դրականութեան առւսնձ–
Վայ էն երկրին՝ որ, թշնամու գերի ,
կ՜ք՛ Երեւս/նի աւա՛գ եկեղեցին ղաւիթին մէք, ճիչդ նա յատուկ նշանակութիւն Է տ բլում՛ մեր երկրռւմ X
Վ ա ՜ յ է՛ն խալխին. ո|ր իր կեա՛նքը, աշխարքը
Չի՛ պահպանիլ ոն հարամու. ձեո կ1տ.ա.յ» ։ գիմացր Ա* ասիս լե բան : Ա յ դ առթիւ կր կարդանք Գիւ՚ՔԲ ԳաՐձԿ Է ժողովրդական լայն զանգուած -
նոյն թերթին մէք « Ոչ մէկ Հայ գոէծիչ աքե^– ների սեփական ութիւնր, դարձել Է նրանց խոր -
Եէյքսփիք Համ լէ թէ բերնով տեղ մր 1լ բսէ • քան մօտիկ չէ մեր սրտին՛ եւ մտքին , որքան ^/ • Հրգատոլն , նրանց դաստիարակողդ X
« իցիւ թէ բնակարանս քլլաբ ր\՚՛՝կ ո յղէ կեղեւ, մր Աբովեան»–. (՛Նոր Դա|ր, 1893, թխ 3 0 ) ։ Հ ^ ^ ^ ինչ րն աղա ւ աո ում Էլ աշխատի սովետական
եւ բնակէի Հոդ քան թէ ունենայի այս ւոանքա– II ավար Հմ ուտ եւ մեծ ա ե սա բա :. Աշոտ ($ ով Հ ա ն՝– մարդք, տնտեսական , գիտա՛կան , թէ արուեստի ք
Հար երա՚ղնեբր» ; նիսեսձն «Աբովեան» խորագրով Հատորի մր մէք կր նրա Հիմնական նպատակն է իր աշխատանքով օգ
Աբովեանի կեանքբ մ ան բամ ասն ուսումնասէր՛ գրէ՛ « Հայաստանի աննախբնթաց \ծաւա՝լով ու տակար լինել իր սովետական Հայրենիքին ւ Հայ -
թա ւիո վ զա րգաց ո գ պ բ ո լ ե տ ար ական լե զուն՛ Հ իմ- լ. հնասիրական զգացումը վսեմ զգացում Էհ
բելէ , այդ աՀաւոր յուսա իա բո ւթեան ց շղթան մի նա կան ո ւմ խմ ո րւում է այսօր Աբռվեանի յառաք Եւ բնականաբար չկայ մի գրող, որ իր երկ
առ մի քրքրելէ վերք, եկած ենք ա/ւ եզրակացու մզա՛ծ ար արատելս– բար բառի շաղախ ից » : րռւմ չաբծաբծի այդ մեծ գաղափարք : Անցեալում
թեան թէ, Աբովեան՛ն ալ 1848 Աաբէլ 2ի առաւօ - Այս պաՀպանղական , կրօնական կամ Համայ– էլ Հա յ ւրք՚ողներր , նրանց առա քաւոր մասր Հա&–
տր երբ դուրս զալով իբ խեղճուկ բնակարանէն նտվաբ ուղղութիւնն երէն անցնտինւք քիչ մրն ալ մեր գէս եւ եկել իբրեւ վառվռուն Հայրենասէբներ ւ
ա յլեւս չվերադարձաւ , իր տան ամբո զքո ւթի ւնր ազզէո յն՚ակսէն Հ ո ս ւսն՚քնյ եր ո ւնւ՛ : Րաֆֆին, Հ<Աալբի»ի Աակայւ այսօր մենք ուձնւինք նար , աւելի բարձր
վերքին նայուածքով մր դքկելէ առաք անպայման Ա* տպագբ . յաււաքաբանին մէք կ՚րսէ • աստիճանի Հասցրած Հայրենասիբութիմե՝ : Աովե֊
շքթնեբուն ունեցաւ ճէյքսփիքեան այդ նախադա\– ԱնւմաՀ Արով եանի « Վէրք Հայաստանի»ն ւո ւս կ սէն Հայրենասիբութիւնլք Հանդիսանում է մեր
լէնէ ն տել
սութիւնր եւ ի՛նքն ալ իբրեւ մրմունք փսփսաց * ամէն մի Հայ մ աքդ , որքան ան զգայ Հ բ ա շա լի Հասարակութեան շարժիչ ուժերից մէկբ :
իցէ՜՚ւ ե՛ս ալ բ՛նակած ԱԱայի րնկոյզէ կեղեւէ մր սաոձնաս ի բա , զա րձեալ սիրում է ա յ դ Ա ո վ ե ւո ա կան գրողի ս բ բազան պա րտք է լրր*–
մ էք , սա կա յն ունեցած էՐէէա յէ յա ս ^ աՀ աբե բ եւ դիրքբ ՝• Ուռեցնում է նոցա կո ւ.ր\ծ քե բ ր մ ի վսեմ քօրէն ուսումնասիրել այն նորք, ինչ մենք ոմնին ք
տա՚նքաՀաբ երաղնեբր : աղ զա ս ի ր ա կան ոդե ւո բութեամ բ» : մեր ի րական ո ւթեան մէք, տեսնել այն ամուր ու
Այո, անպայման այդպէս մրմնքեց մեբ Հէք Իսկ ՚իաչնակցական մ ամուլին , Դաշնակցական Հաստատ կապբ , որ այսօր միաւորում է ՍՍՌՄ,
Աբովեանն ալ ու այդ ապրիլ ՛Հի ադամ ամ ութին , գր ի չնւե ր ուն մօ ա չկայ մէկ թերթ կամ Հ ատ ո ր ո՝– ժողով ւբդներէն, Հ
առնելով արաՀեա մր որ զի)֊ք կ՛առա քնորդէբ գէսք րոնց մէք տարփողր Հիւսուած ԷՐԷԷայ Աբովեանին՛. Ր ա ֆֆ էն նո յնպէ ս է բ երկերում աբծաէծել է
Ի ^"Գ^՚Րււ^ Մ "՛սի՛՛ին՝, ղնաց ու այլեւս անգամ մրն Վարանգեանն է ոբ իր Հ ումկո լ ,գեղեցիկ աուլ երո֊ Հայրենասէրութեանյ՝ գաղափարք : Րաֆֆէն– իր
ալ չվերադարձաւ եա ։ Ո°**֊ր կորսուեցաւ, էնչպէս վբ կ՚բսէ « Խ ենթ բ >> առանձէն սէրով է նկարագրում Հ ա յ—
մաՀացալ, այս բոէորբ Հարիւր տարիէ ի վեր «Մի ձայն միայն Հնչում էր՝ բարձր ու խրոխտ րենասէր Վար դան– ի կերպ ար՛բ : Հերոսն իրե՛ն՝ մատ–՛
թագուած կր մնան իյ ո ր անստուգութեան եւ խոր— այդ վեՀեբոտ, մեղմացուցիչ լռութեան մէք» Հ րն– շելի բոլոր մ ի քո ցն եր ով սլայքարում է Հա՝յ ժոգո—
Հոլբգէ մբ մէք։ ճիչդ է հ իր անյայտ բացակա յա չում էբ մարդկային աբմս/ն-ապատ ո ւո ւթեան լիա ՚վբգէ բարօրութեան Համար ։Աակայն Վար՝դանն՝ է–
թի ւնր լուսաբան .ելու Համ ար, Հ րաաարակուած ին կատար գիտակցոլթե ամ բ , առանց բնաւ սողալու , րական կեանքէ ց ելք չէ գտնում եւ երագում է ա–
չատ դիրքեր , ոստիկանական տեղեկադիրներ եւ շոյելու , եր՛կրպագելու։ Ատիկա մեբ ^/ • Աբով - ԱԼագայ աղատ Հայաստանի մասին՛, այդ երազով
յո ւ շագբ ո լթէ լնն եր , բա յց Ա՛յգ Բո էո Ր Ր ենթադրուէ՛ եանն էր՝ իբ « Վէրք Հայաստան ի»ով» : էլ աւարաւ ու մ է նրա կեանք յէ : Վարդանն իր ժա
թիւնւներէ անյգին չեն անցած ու պիտի չանցնին I Այսքան մր քաղ բացատրիչ է արդէն եւ Հաս մանակի ծնու\նզյն\ Էր , եւ ինչպէս իր նման շա՚ա
իսկ ատոնց մ ան ր ամ ա սն՚ո ւթ իւններր %են մ տնե բ տատող թէ մէկ գար վերք Աբովեան Հասած է այն՝ Հերոսներ, խոբտակւում է ժամանակի դաժան ի–
մեբ այսօբուան ւօգուսձծէն մէք։ Ներկայով կհու տեսակ բարձրութեան մր, դար՛ձած ա յն աստիճա՛ բա կան ո ւթեան՝ Հարուաօճ՚երի տակ :
զենք Աբովեանւ էն մնայուն ա րմ է քև ե րր մ ատն ա— նի ՀամաՀայկական տիրապետող դէմք որուն տա– Այսօր այլ է կեանքբ, ոչ միայն Հայ ժողո\–
նշե լ ու այդքան : գանգին։ առքեւ բո լո բր կր խոնարՀ ին :
Ուրեմն , Հարէւբ տար ի առաք , \ 840/՛ սկէզբ– վոլրղձն իր բախտի տէրն\ է դարձել, այլեւ մեր
նե րք Ար ա ր ա տ ե անւ դաշտ ի Համ եստ դիւդե բէն– մ է– X բազմ ազգի մեծ ս ո վե տ ական բո լո րժողո վոլրդներր
•կոլ\ն՝ մէք ողբագին ձայն մր բարձրացաւ, Հծծիւն– Աբովեան Տծնած էբ Երեւան նաՀ ան զ ի ՚Քս/ն տ– եղբայրական կապերով կապուած ենւ միմիանց եւ
ներ լսուեցան , սիրտ մր բո ցավառեցաւ , ու Հա— քեււ գէւղէն մէք \$04ին ։ Իր կրթութիւներ ստացաւ խորք ակնածանքով են աւաա յա յալում այս կամ
կաո ակ ա յն երեւո յթէն՝ որ ա յգ օրերէն ասդին նախ է՚քմ իածին , յ ե ւո ս յ Թիֆլիս , Նեբսէսեա1՛՝ այն ժողովրդի մ շա կո յթի , նրա ազգային աւանէ–
ճիշԳ գաՐ մբ\ւ է սաՀեր,, ոչ Ա՛յգ բոսն է մարեր , վարժարանի մէք ե լ ապա Ղ՛"րսլսւսւ : Համալսար առ գութ իւ նէն եր ի մասին եւ վա խաղա րձօբէն՝– ոգեւո բ -
ոչ ձայն՛ն է նուաղեր ե լ ոչ ալ գունատեր այւ՚է Ա— նական՛ ա յգ ոստանէն վերադարձաւ 1836 թուա՛ լում մ իմ իանւց յ ա քո զո ւթ ի ւնն ե բ ո վ :
բովեանակեբտ գաղափարները ։ ԸնգՀակառակն , կանէն եւ մ էտ յ.ն \ 2 տար է կրցաւ աշխատիլ Հա ք է՛֊ բնականաբար ինչ նիւթի մասին է լ գրելիս
քանի Հայ կեանքբ իբ Հ ո լով ո յթն է Հ իւս եր , իբրեւ մ իքավայ րէ ն մէք , քան է ո ր ա1՚ Հ ետ տցաւ \ 8 4 8 : լէնէէ սովի տակ ան գր ո գր՝ բան լ Ո րի թէ գէ ւզաց ո ւ ,
ազգակեբտ ինչպէս ՛ներկայէս՝ երբ՝ Հանրայէն եւ գրական՝ մ տա ւո րական է թէ ռազմէ կէ , գրողէ
ոգեգէւն սիլն եկեր եւ փարեր ենք այդ Հէմնական
առանցքին : Աբովեանի «Վէրք Հա՛յ ա ս տ ան» էն եւ ա ս սլա բ է զն ե բո ւ մ էք պզտիկ եռանդ . մր ցո յց ելակէտն այն՛ է, թէ ինչքան է էր Հեր ոմն՛ էր Հրգ–
անոր կե գր ոն ա կան տ է պա ր Աղա՛ս ին եզան առաք– աո ւողն եր՛ր կր Հ ա լած ո լին , դաւեր կր լարեն– որ*– տումն՚երով, էր գործողութէլԱ1եբով օժանդակում
նորդբ մեր քայլերուն ե լ 1858 թուկանէն ի վեր պէսզի զզուիս ամէն– բանէ ե լ քաշուիս Հայկ* Հայրենէքէ բարդաւաճման, գոր\ծին X
(եբկբ գրուեցաւ \$44ին, սակայն երկար ատեն կեանքէն , նո յնն էր կաց ո ւթ ի ւն ր այդ օբե րոմն ալ : Հայրենիքէ քերմ շ&՝չի տակ են կազմ աւո ր—
Աբո՛վեանւ բացառի կ տաղանդ մր իրենց շյբքապա—
անտ իպ մն աց ՛ատոր առաքին՛ տպա դբո ւթիւն ր տ Խ՛ ւում մեր մարդու գաղափարներ բ , աճում նր՛ա շն—
տ ին մէք Հալածեցին , դաւեցին , բամբասեցին է–
ղի ոմն ե ցալ ուրեմն 1858/՛^) կրէ քալենք այդ բաց գուն ակութի ւնն երր : Հայրեն՛իքէ սիրո ք գազ ա վէտ
բեն դէմ , մ ո լո ւց քր Հ ա՛ս ցն ելո վ ա յն\ աստիճանի՝
ուած գաղավւարակա\Լ ակօսին մէքէն։ Գէւցազնտ– ք՛ ր ԳոԳտրԷկ աոգեր՚ով արտայայտել է բանաս—
որ վերքին՝ տարին արդէն մնաց բոլորովին ս/ն–.
վէպէն էքերէն յորգող ղաբմանաՀբաշ շունչէն , տեզծ ՅվՀ • Շիբազբ :
զոբծ, ծանտրաբեռնուած րնաանեկան՛ Հոգերով եւս
քև րմ ոլթենէն , տ ե ս լա պա շտ ո ւթ են էն սերունդներ
քունէր կին մր եւ երկու զաւա՛կներ) : Ան Հ ե ւո անսւ— Իմ սոււրր հայրենիք, դու սրտիս մէջ ես,
ո ղե ւո բ ո ւե ց ան , տաղանդն եր ո ւռճացան եւ եթէ Դ՛ու, պափս մէջ ես , ոչ լեօոփս վբայ ,
լէ ն քան է մք տարէ առաք դէմեց կ ա իժ ո զի կո ս էն եւ Իմ սրաիս միջից՝ թ ֊ է սիրտս ճեղքիս՝
ուզենք պրպտել Րաֆֆէէ , ԱՀտբոնեանէ , \քեբեն\– Դրօշիդ րոցւըՀպիտի հուրերԱ1յ :
Հ ոգեկան՝ ծանր նոպայէ մր մէք խո ստացաւ լ ք ե լ էք
ցէ ե լ ուրէշներոլ դրական ո ւթե ան նեբքէն գաղա
1րնտանէէքն։ ալ, միայն թէ տրուէր իրեն ասպարէզ
փարական վ ա բ գապե ա՛ո ւթ է ւնր , այս բո՚լորր ա՛ն -
Հայ կեանքին ՛՛ծառայելու Համար ։ Աերմուեցաւ :
•ուղղակի կբ կա պո լին ԱբովեսՀԼփ Աղա սիին սլա ր– Ա ովե աաՀ այ գր ակ անո ւթիւն զա րգաց ման Հէնց
Լեցուած էր. Ա՝խիթար ԱբբաՀօբ իտէաիններովր ,
զա՝ծ թու րի փա յ լ ա աա կմ ան : սկզբնական շր քանում մեր նշանաւորդբողներ ր այգ
բայց դատափետեցին դԻսՔ » ո ՚՝ այլեւս բո լոր ո վին
Խ * Աբովեան ի մ ո լտքբ մեբ գրակ ան ութենէն բանր արտայայտեցին * Դ ե ր ե ^ կ ԴեմիրսեայԹ մ է ֊
լքու ած ո լ դաոնաց ած կե անքէն ՝ Հ եռաց ալ տ ո լ –
ներս ոսկեղէն դարագլուխ մբ կր ձեւացնէ : ինք ե–
նէն ա յլեւս ան՛դամ մրն ալ չվեր՛ադառնալու մլՓ– կին է գրանցից , եթէ առա քներում կեա\նքի դժրո
զաււ Հ ի մնա դի րր ռուսաՀայ վիպագրութեան , կսւ֊ տագրս ւթեա՛մբ Հ
րե լի էր քսել մեբ ղ բ ա կան ո ւթե ա՝–. , քանի ոբ Ա—
բո վե ան ով կբ սկսի բուն վիպագր ութիւնր մեր Ներկայէս Աբովեան է արձանք Երեւանէ Ա—
մէք։ Նոյն պէս Ա, Նազաբեանէն եւ Մ * Նալբանտ– բո վետն պողոտային վրայ որպէս խոշոր ամ օթ ղութիւն մ բն է , տեսակ մր տար ե ր ա յին պոռթ
եանէն շատ առաք , ի բ մ ով սկսաւ աշխարՀաբաբ մբ ցցուած կր մնայ Հայ կեանքին դիմաց։ իր ող– կում որուն* Համադրութիւնք կուգայ սեղմուիք
լեզուին դոբհ ած ո ւթ ի լԼ՚լւ աբն-ե լա՚Հայ Հատուածէն քո ւթեան* նոյնէսկ էր գռբծեբբ էոյս չաեսան՝.(իրած Հ այբենաս ի բո ւթ իւն կո չուած բա՛ռի՛ն՛ մ էք : 1 840 ։
մէք : Ու գա րձեալ Աբովեանն էր որ առա քէն ան է «Պարապ վախտէ խաղալիք , պարապ մարդու թուականներու «Գովք Հայաստանւի»մր եթէ կլ՝ուՒ~ -
գամ իր երկովր Հնչեցուց ազգայնական լար բ Հա\– տան ո լ մ ի աք» ( վ եբնագիբր անդամ ինչ Հեգնանք գէք ։ թործին արժանիքներն են՛՝ ^ նախ արուեստա
յ ո ց գր ա կա Լ ո ւթ են էն Լ՛., ե ր ս ։ Ի բրել մ իա ք ե լ արՀասկցողներուն՛ Համար * , ^Հազա րափեշէն» , Լ չսծ– գէտէն սիր ար ոք էք առ էք կր քակուի, կր բգյ*կ–
էս ւս յա յա ո ւ թի՛ ն Լիր տալու ձեւն ու լեզուն) ինչ որ փածոյ) , Հ<Ամեբէկոլ լուս քոէլբ» , «Գորպատեան՛ տուի մեբ ա՛ռքեւ եւ կր խլէ արցունքներ մեբա չ– •
դրեց ու տարփողեց, առաւել կամ նուազ տարբե « 3 է շատ ա կ ար ան », « Առա քէն ս էր ր » ( վԱ պ ա կ ) ,« Ֆ էո– քե բէն ։ Յետոյ Հոդ ցուցադրուած Հայ ժոոովուր1–
րութիւներով րնգո ւնուեցա՚՚Լ յա քորդա կան սե գաբա» (երգախաղ) , «Ովսաննա» , «Բ՝ուբքէ Աղ– գին տառապանքր , իգձեր ր , յո յ ս ե րրՀ1ւաՀ ա պ ե ա ւս—.
րունդէ եր ուն կոգմ է , ու այսպէսով Հայ կեանքք՛ քիկր» 1 «Նախաշաւիղ» ,«Աղասոլ խաղբ» Լ չափա կան նիստ ու կացք , ձգտումներ բ ՛ու վերքապէս ի—
կաղապարուեցաւ ա բո վե տնական ո ւթեան վբայ ։ ՛ծոյէ , մօ ա ա ւո բ ա պ է ս7000 տ.ոզ,անտիպ է ՛եւ կր գտ տէալբ։ իտէալո՝ կտոր մր Հող, մեբ սեփական՛
Զա՛ն՛ազան մէքբեբումներբ ք Հա ա ո ւ ահ արա ր ) , նուէ Երեւան՛ի ձեռագրած մատենադարանք* ու ե բդի ,ք>՚1՝ ունենալու : Եթէ Ն ալպան՚տ ե ան տ զատ ու–
վերքապէս իր Հա յաս -
ինքնին ցոյց կուտան թէ, Աբովեան ինչքան տի տանւէ»ն՝ % գլուխ դորՀծոցր «Վէրք թեան՝ զգացում ր բերաւ մեր մէք, Րաֆֆին Համ
րական տեղ գրաւեց ժ՜ամանակակից Հայ մտած ո֊ րեն, իքի եւ ԱՀ աբոն եան խրոխտութեան , Աբովիա–
զութեան մէք։ Հանգիտութեան զարմանալի եզրեր կան Աբով– ն բն ալ աա սււ Ազգ ո ւթեան , ազգ դառնա՝լո լ ձրգ–
Այսպէս , երբ «Վէրք Հայասաան»էն լո յս տե եանի «Վէրք Հա լաստան ի» էն եւ 9** Նարեկացէէ տում ր եւ Հյէ յքսփի րեան ոզրեր զ ու կ պԱ*յաթ–ի մր
սաւ , ուրեմն ճիշդ երկու տաբի վերք , \ՏեՕէն մ է քիւ Հ «Վէրք»էն կարգ մբ էքեր, իբրեւ պատկերք շբթնւեբուն մ հ կնեցաւ ա յս աշխ ար Հէն՝ իբրեւ կր–
սկսեալ արդէն ծնու՛նդ կ՚առնէ այս Աբովեան սե ներ ու եւ ածականներու շաբայարում, ճէչդ ու տակ մեզ ձգելով էր անմաՀակերտ , չ^խաղ եբկբ ,
փականացնելու մարմաքր մեր մէք։ ՊաՀպանոգա– ճէշգ Նարեկացին կբ յէշեցնեն : Մէն ։Աստոլա)ծր « Վէրք Հայաստանէ»ն։
կան « կռունկ »բ , Մ • Աղաբէկեանի ստորագրու տեսաւ ու տար վազեց , իսկ մ իւ ս՛ն ալ՝ Հա յա ս ւո ու֊ ինչ յատկանշական բառ «վէ՛ր՛քեր այսինքՏն
թեամբ կբ գրէր. «Կարող ենք եւ մենք արդեան Ո՛բ; Աի% կ՚բսէ. «կենաբին յիչ ատ ա կաւ ճ ինճե— •ազզ ա լին ա ր իւնւաՀ ոսում , ու երբ զ ա յ °ՐՐ * ^*ՐԲ
Հայքս պարծենալով ասել, թէ մենք նոք մամա - ր իմ» , իսկ միւսյ^՝ ՚&Լիսիգ Հ ամ ար զուր պան րր– ի բ ա կ ս. ՚. ան այ մեբ բաղձան քն եր ո ւնւ ա ս տ ո լա\ծ ա -
նակաց , նոր գազաւիարաց Հետ մինոր գրականու լի մ» : Մէկուն մօտ ե ր կր այ ին բ , իսկ Աբովե անէին ցու մ ր , ան շո ւշտ ԱբովեսԽի ո զիւ.՝ պիտի փոխէ
թիւն ուինք»։ (Կոունկ, 1860 թռւակ. էք 773) : Համար ալ եբկբայինր ու երկրայինին մ Է քէն ալ դիրքին խո րազ ի ր ր ու պիտի բսէ . « Փառք Հա–
Աւելի վերք մ ասամբ կրօն ա\— գաղափարակա միայն մեր Հայրենիքր : ւասաա նի •» :
նութեան դոօշակիր « Փարոս »հ» , Հրատարակելով « Վէրք Հ "յ յա սա սւն »ր իսկական դիւցազներ՝ - ՀՐ. ԲԱԼՈՒԵԱՆ
Fonds A.R.A.M
/ւայքեԱնԱսհքակաԱ ոգիԱ
ներ բ , տեղ կուտաբ յատկանշական տողերու,
« Աիրտ մեր մի, Հոգի մեր մի, կամք մեր մի ,
՛ն որոտա կ դէտ ման մ երո յ մ է , ե լ ղի^ն՚չ քան զայս
գեր ազան՛ց ագո յն միաւորութեան եզանաք ; Ես
(ՄԱՀՈԻԱՆ ՀԱՐԻՒՐԱՄԵԱԿԻՆ ԱՌԹԻՒ) իյ տ չտա ուր այ եւ էք ա չատ ո ւր ինք» : (Փ^ր^-Ա , ԽՄԲ*- Աս՚Փ^փ11՛1՝111^ «Սովետական Հա յաս -
1876, թի 5, էջ 24) . տան» ամսագիր 1947 Դ ե կ ա փ թիւ1է1ն— Զար
Ղ՚աբձեալ, զուտ պաՀ պան ողական « Նոր ՛հա– երկու օր աոաջ ստացա10|ք
Վայ է՛ս ազգիէն.՝ որ աշխարքում ա<նտէր ա, լ »Հք կ՛առաքաբկէ կանգնեցնել Աբովեանին արձա Գեղա ր ո ւեստական դրականութեան առւսնձ–
Վայ էն երկրին՝ որ, թշնամու գերի ,
կ՜ք՛ Երեւս/նի աւա՛գ եկեղեցին ղաւիթին մէք, ճիչդ նա յատուկ նշանակութիւն Է տ բլում՛ մեր երկրռւմ X
Վ ա ՜ յ է՛ն խալխին. ո|ր իր կեա՛նքը, աշխարքը
Չի՛ պահպանիլ ոն հարամու. ձեո կ1տ.ա.յ» ։ գիմացր Ա* ասիս լե բան : Ա յ դ առթիւ կր կարդանք Գիւ՚ՔԲ ԳաՐձԿ Է ժողովրդական լայն զանգուած -
նոյն թերթին մէք « Ոչ մէկ Հայ գոէծիչ աքե^– ների սեփական ութիւնր, դարձել Է նրանց խոր -
Եէյքսփիք Համ լէ թէ բերնով տեղ մր 1լ բսէ • քան մօտիկ չէ մեր սրտին՛ եւ մտքին , որքան ^/ • Հրգատոլն , նրանց դաստիարակողդ X
« իցիւ թէ բնակարանս քլլաբ ր\՚՛՝կ ո յղէ կեղեւ, մր Աբովեան»–. (՛Նոր Դա|ր, 1893, թխ 3 0 ) ։ Հ ^ ^ ^ ինչ րն աղա ւ աո ում Էլ աշխատի սովետական
եւ բնակէի Հոդ քան թէ ունենայի այս ւոանքա– II ավար Հմ ուտ եւ մեծ ա ե սա բա :. Աշոտ ($ ով Հ ա ն՝– մարդք, տնտեսական , գիտա՛կան , թէ արուեստի ք
Հար երա՚ղնեբր» ; նիսեսձն «Աբովեան» խորագրով Հատորի մր մէք կր նրա Հիմնական նպատակն է իր աշխատանքով օգ
Աբովեանի կեանքբ մ ան բամ ասն ուսումնասէր՛ գրէ՛ « Հայաստանի աննախբնթաց \ծաւա՝լով ու տակար լինել իր սովետական Հայրենիքին ւ Հայ -
թա ւիո վ զա րգաց ո գ պ բ ո լ ե տ ար ական լե զուն՛ Հ իմ- լ. հնասիրական զգացումը վսեմ զգացում Էհ
բելէ , այդ աՀաւոր յուսա իա բո ւթեան ց շղթան մի նա կան ո ւմ խմ ո րւում է այսօր Աբռվեանի յառաք Եւ բնականաբար չկայ մի գրող, որ իր երկ
առ մի քրքրելէ վերք, եկած ենք ա/ւ եզրակացու մզա՛ծ ար արատելս– բար բառի շաղախ ից » : րռւմ չաբծաբծի այդ մեծ գաղափարք : Անցեալում
թեան թէ, Աբովեան՛ն ալ 1848 Աաբէլ 2ի առաւօ - Այս պաՀպանղական , կրօնական կամ Համայ– էլ Հա յ ւրք՚ողներր , նրանց առա քաւոր մասր Հա&–
տր երբ դուրս զալով իբ խեղճուկ բնակարանէն նտվաբ ուղղութիւնն երէն անցնտինւք քիչ մրն ալ մեր գէս եւ եկել իբրեւ վառվռուն Հայրենասէբներ ւ
ա յլեւս չվերադարձաւ , իր տան ամբո զքո ւթի ւնր ազզէո յն՚ակսէն Հ ո ս ւսն՚քնյ եր ո ւնւ՛ : Րաֆֆին, Հ<Աալբի»ի Աակայւ այսօր մենք ուձնւինք նար , աւելի բարձր
վերքին նայուածքով մր դքկելէ առաք անպայման Ա* տպագբ . յաււաքաբանին մէք կ՚րսէ • աստիճանի Հասցրած Հայրենասիբութիմե՝ : Աովե֊
շքթնեբուն ունեցաւ ճէյքսփիքեան այդ նախադա\– ԱնւմաՀ Արով եանի « Վէրք Հայաստանի»ն ւո ւս կ սէն Հայրենասիբութիւնլք Հանդիսանում է մեր
լէնէ ն տել
սութիւնր եւ ի՛նքն ալ իբրեւ մրմունք փսփսաց * ամէն մի Հայ մ աքդ , որքան ան զգայ Հ բ ա շա լի Հասարակութեան շարժիչ ուժերից մէկբ :
իցէ՜՚ւ ե՛ս ալ բ՛նակած ԱԱայի րնկոյզէ կեղեւէ մր սաոձնաս ի բա , զա րձեալ սիրում է ա յ դ Ա ո վ ե ւո ա կան գրողի ս բ բազան պա րտք է լրր*–
մ էք , սա կա յն ունեցած էՐէէա յէ յա ս ^ աՀ աբե բ եւ դիրքբ ՝• Ուռեցնում է նոցա կո ւ.ր\ծ քե բ ր մ ի վսեմ քօրէն ուսումնասիրել այն նորք, ինչ մենք ոմնին ք
տա՚նքաՀաբ երաղնեբր : աղ զա ս ի ր ա կան ոդե ւո բութեամ բ» : մեր ի րական ո ւթեան մէք, տեսնել այն ամուր ու
Այո, անպայման այդպէս մրմնքեց մեբ Հէք Իսկ ՚իաչնակցական մ ամուլին , Դաշնակցական Հաստատ կապբ , որ այսօր միաւորում է ՍՍՌՄ,
Աբովեանն ալ ու այդ ապրիլ ՛Հի ադամ ամ ութին , գր ի չնւե ր ուն մօ ա չկայ մէկ թերթ կամ Հ ատ ո ր ո՝– ժողով ւբդներէն, Հ
առնելով արաՀեա մր որ զի)֊ք կ՛առա քնորդէբ գէսք րոնց մէք տարփողր Հիւսուած ԷՐԷԷայ Աբովեանին՛. Ր ա ֆֆ էն նո յնպէ ս է բ երկերում աբծաէծել է
Ի ^"Գ^՚Րււ^ Մ "՛սի՛՛ին՝, ղնաց ու այլեւս անգամ մրն Վարանգեանն է ոբ իր Հ ումկո լ ,գեղեցիկ աուլ երո֊ Հայրենասէրութեանյ՝ գաղափարք : Րաֆֆէն– իր
ալ չվերադարձաւ եա ։ Ո°**֊ր կորսուեցաւ, էնչպէս վբ կ՚բսէ « Խ ենթ բ >> առանձէն սէրով է նկարագրում Հ ա յ—
մաՀացալ, այս բոէորբ Հարիւր տարիէ ի վեր «Մի ձայն միայն Հնչում էր՝ բարձր ու խրոխտ րենասէր Վար դան– ի կերպ ար՛բ : Հերոսն իրե՛ն՝ մատ–՛
թագուած կր մնան իյ ո ր անստուգութեան եւ խոր— այդ վեՀեբոտ, մեղմացուցիչ լռութեան մէք» Հ րն– շելի բոլոր մ ի քո ցն եր ով սլայքարում է Հա՝յ ժոգո—
Հոլբգէ մբ մէք։ ճիչդ է հ իր անյայտ բացակա յա չում էբ մարդկային աբմս/ն-ապատ ո ւո ւթեան լիա ՚վբգէ բարօրութեան Համար ։Աակայն Վար՝դանն՝ է–
թի ւնր լուսաբան .ելու Համ ար, Հ րաաարակուած ին կատար գիտակցոլթե ամ բ , առանց բնաւ սողալու , րական կեանքէ ց ելք չէ գտնում եւ երագում է ա–
չատ դիրքեր , ոստիկանական տեղեկադիրներ եւ շոյելու , եր՛կրպագելու։ Ատիկա մեբ ^/ • Աբով - ԱԼագայ աղատ Հայաստանի մասին՛, այդ երազով
յո ւ շագբ ո լթէ լնն եր , բա յց Ա՛յգ Բո էո Ր Ր ենթադրուէ՛ եանն էր՝ իբ « Վէրք Հայաստան ի»ով» : էլ աւարաւ ու մ է նրա կեանք յէ : Վարդանն իր ժա
թիւնւներէ անյգին չեն անցած ու պիտի չանցնին I Այսքան մր քաղ բացատրիչ է արդէն եւ Հաս մանակի ծնու\նզյն\ Էր , եւ ինչպէս իր նման շա՚ա
իսկ ատոնց մ ան ր ամ ա սն՚ո ւթ իւններր %են մ տնե բ տատող թէ մէկ գար վերք Աբովեան Հասած է այն՝ Հերոսներ, խոբտակւում է ժամանակի դաժան ի–
մեբ այսօբուան ւօգուսձծէն մէք։ Ներկայով կհու տեսակ բարձրութեան մր, դար՛ձած ա յն աստիճա՛ բա կան ո ւթեան՝ Հարուաօճ՚երի տակ :
զենք Աբովեանւ էն մնայուն ա րմ է քև ե րր մ ատն ա— նի ՀամաՀայկական տիրապետող դէմք որուն տա– Այսօր այլ է կեանքբ, ոչ միայն Հայ ժողո\–
նշե լ ու այդքան : գանգին։ առքեւ բո լո բր կր խոնարՀ ին :
Ուրեմն , Հարէւբ տար ի առաք , \ 840/՛ սկէզբ– վոլրղձն իր բախտի տէրն\ է դարձել, այլեւ մեր
նե րք Ար ա ր ա տ ե անւ դաշտ ի Համ եստ դիւդե բէն– մ է– X բազմ ազգի մեծ ս ո վե տ ական բո լո րժողո վոլրդներր
•կոլ\ն՝ մէք ողբագին ձայն մր բարձրացաւ, Հծծիւն– Աբովեան Տծնած էբ Երեւան նաՀ ան զ ի ՚Քս/ն տ– եղբայրական կապերով կապուած ենւ միմիանց եւ
ներ լսուեցան , սիրտ մր բո ցավառեցաւ , ու Հա— քեււ գէւղէն մէք \$04ին ։ Իր կրթութիւներ ստացաւ խորք ակնածանքով են աւաա յա յալում այս կամ
կաո ակ ա յն երեւո յթէն՝ որ ա յգ օրերէն ասդին նախ է՚քմ իածին , յ ե ւո ս յ Թիֆլիս , Նեբսէսեա1՛՝ այն ժողովրդի մ շա կո յթի , նրա ազգային աւանէ–
ճիշԳ գաՐ մբ\ւ է սաՀեր,, ոչ Ա՛յգ բոսն է մարեր , վարժարանի մէք ե լ ապա Ղ՛"րսլսւսւ : Համալսար առ գութ իւ նէն եր ի մասին եւ վա խաղա րձօբէն՝– ոգեւո բ -
ոչ ձայն՛ն է նուաղեր ե լ ոչ ալ գունատեր այւ՚է Ա— նական՛ ա յգ ոստանէն վերադարձաւ 1836 թուա՛ լում մ իմ իանւց յ ա քո զո ւթ ի ւնն ե բ ո վ :
բովեանակեբտ գաղափարները ։ ԸնգՀակառակն , կանէն եւ մ էտ յ.ն \ 2 տար է կրցաւ աշխատիլ Հա ք է՛֊ բնականաբար ինչ նիւթի մասին է լ գրելիս
քանի Հայ կեանքբ իբ Հ ո լով ո յթն է Հ իւս եր , իբրեւ մ իքավայ րէ ն մէք , քան է ո ր ա1՚ Հ ետ տցաւ \ 8 4 8 : լէնէէ սովի տակ ան գր ո գր՝ բան լ Ո րի թէ գէ ւզաց ո ւ ,
ազգակեբտ ինչպէս ՛ներկայէս՝ երբ՝ Հանրայէն եւ գրական՝ մ տա ւո րական է թէ ռազմէ կէ , գրողէ
ոգեգէւն սիլն եկեր եւ փարեր ենք այդ Հէմնական
առանցքին : Աբովեանի «Վէրք Հա՛յ ա ս տ ան» էն եւ ա ս սլա բ է զն ե բո ւ մ էք պզտիկ եռանդ . մր ցո յց ելակէտն այն՛ է, թէ ինչքան է էր Հեր ոմն՛ էր Հրգ–
անոր կե գր ոն ա կան տ է պա ր Աղա՛ս ին եզան առաք– աո ւողն եր՛ր կր Հ ա լած ո լին , դաւեր կր լարեն– որ*– տումն՚երով, էր գործողութէլԱ1եբով օժանդակում
նորդբ մեր քայլերուն ե լ 1858 թուկանէն ի վեր պէսզի զզուիս ամէն– բանէ ե լ քաշուիս Հայկ* Հայրենէքէ բարդաւաճման, գոր\ծին X
(եբկբ գրուեցաւ \$44ին, սակայն երկար ատեն կեանքէն , նո յնն էր կաց ո ւթ ի ւն ր այդ օբե րոմն ալ : Հայրենիքէ քերմ շ&՝չի տակ են կազմ աւո ր—
Աբո՛վեանւ բացառի կ տաղանդ մր իրենց շյբքապա—
անտ իպ մն աց ՛ատոր առաքին՛ տպա դբո ւթիւն ր տ Խ՛ ւում մեր մարդու գաղափարներ բ , աճում նր՛ա շն—
տ ին մէք Հալածեցին , դաւեցին , բամբասեցին է–
ղի ոմն ե ցալ ուրեմն 1858/՛^) կրէ քալենք այդ բաց գուն ակութի ւնն երր : Հայրեն՛իքէ սիրո ք գազ ա վէտ
բեն դէմ , մ ո լո ւց քր Հ ա՛ս ցն ելո վ ա յն\ աստիճանի՝
ուած գաղավւարակա\Լ ակօսին մէքէն։ Գէւցազնտ– ք՛ ր ԳոԳտրԷկ աոգեր՚ով արտայայտել է բանաս—
որ վերքին՝ տարին արդէն մնաց բոլորովին ս/ն–.
վէպէն էքերէն յորգող ղաբմանաՀբաշ շունչէն , տեզծ ՅվՀ • Շիբազբ :
զոբծ, ծանտրաբեռնուած րնաանեկան՛ Հոգերով եւս
քև րմ ոլթենէն , տ ե ս լա պա շտ ո ւթ են էն սերունդներ
քունէր կին մր եւ երկու զաւա՛կներ) : Ան Հ ե ւո անսւ— Իմ սոււրր հայրենիք, դու սրտիս մէջ ես,
ո ղե ւո բ ո ւե ց ան , տաղանդն եր ո ւռճացան եւ եթէ Դ՛ու, պափս մէջ ես , ոչ լեօոփս վբայ ,
լէ ն քան է մք տարէ առաք դէմեց կ ա իժ ո զի կո ս էն եւ Իմ սրաիս միջից՝ թ ֊ է սիրտս ճեղքիս՝
ուզենք պրպտել Րաֆֆէէ , ԱՀտբոնեանէ , \քեբեն\– Դրօշիդ րոցւըՀպիտի հուրերԱ1յ :
Հ ոգեկան՝ ծանր նոպայէ մր մէք խո ստացաւ լ ք ե լ էք
ցէ ե լ ուրէշներոլ դրական ո ւթե ան նեբքէն գաղա
1րնտանէէքն։ ալ, միայն թէ տրուէր իրեն ասպարէզ
փարական վ ա բ գապե ա՛ո ւթ է ւնր , այս բո՚լորր ա՛ն -
Հայ կեանքին ՛՛ծառայելու Համար ։ Աերմուեցաւ :
•ուղղակի կբ կա պո լին ԱբովեսՀԼփ Աղա սիին սլա ր– Ա ովե աաՀ այ գր ակ անո ւթիւն զա րգաց ման Հէնց
Լեցուած էր. Ա՝խիթար ԱբբաՀօբ իտէաիններովր ,
զա՝ծ թու րի փա յ լ ա աա կմ ան : սկզբնական շր քանում մեր նշանաւորդբողներ ր այգ
բայց դատափետեցին դԻսՔ » ո ՚՝ այլեւս բո լոր ո վին
Խ * Աբովեան ի մ ո լտքբ մեբ գրակ ան ութենէն բանր արտայայտեցին * Դ ե ր ե ^ կ ԴեմիրսեայԹ մ է ֊
լքու ած ո լ դաոնաց ած կե անքէն ՝ Հ եռաց ալ տ ո լ –
ներս ոսկեղէն դարագլուխ մբ կր ձեւացնէ : ինք ե–
նէն ա յլեւս ան՛դամ մրն ալ չվեր՛ադառնալու մլՓ– կին է գրանցից , եթէ առա քներում կեա\նքի դժրո
զաււ Հ ի մնա դի րր ռուսաՀայ վիպագրութեան , կսւ֊ տագրս ւթեա՛մբ Հ
րե լի էր քսել մեբ ղ բ ա կան ո ւթե ա՝–. , քանի ոբ Ա—
բո վե ան ով կբ սկսի բուն վիպագր ութիւնր մեր Ներկայէս Աբովեան է արձանք Երեւանէ Ա—
մէք։ Նոյն պէս Ա, Նազաբեանէն եւ Մ * Նալբանտ– բո վետն պողոտային վրայ որպէս խոշոր ամ օթ ղութիւն մ բն է , տեսակ մր տար ե ր ա յին պոռթ
եանէն շատ առաք , ի բ մ ով սկսաւ աշխարՀաբաբ մբ ցցուած կր մնայ Հայ կեանքին դիմաց։ իր ող– կում որուն* Համադրութիւնք կուգայ սեղմուիք
լեզուին դոբհ ած ո ւթ ի լԼ՚լւ աբն-ե լա՚Հայ Հատուածէն քո ւթեան* նոյնէսկ էր գռբծեբբ էոյս չաեսան՝.(իրած Հ այբենաս ի բո ւթ իւն կո չուած բա՛ռի՛ն՛ մ էք : 1 840 ։
մէք : Ու գա րձեալ Աբովեանն էր որ առա քէն ան է «Պարապ վախտէ խաղալիք , պարապ մարդու թուականներու «Գովք Հայաստանւի»մր եթէ կլ՝ուՒ~ -
գամ իր երկովր Հնչեցուց ազգայնական լար բ Հա\– տան ո լ մ ի աք» ( վ եբնագիբր անդամ ինչ Հեգնանք գէք ։ թործին արժանիքներն են՛՝ ^ նախ արուեստա
յ ո ց գր ա կա Լ ո ւթ են էն Լ՛., ե ր ս ։ Ի բրել մ իա ք ե լ արՀասկցողներուն՛ Համար * , ^Հազա րափեշէն» , Լ չսծ– գէտէն սիր ար ոք էք առ էք կր քակուի, կր բգյ*կ–
էս ւս յա յա ո ւ թի՛ ն Լիր տալու ձեւն ու լեզուն) ինչ որ փածոյ) , Հ<Ամեբէկոլ լուս քոէլբ» , «Գորպատեան՛ տուի մեբ ա՛ռքեւ եւ կր խլէ արցունքներ մեբա չ– •
դրեց ու տարփողեց, առաւել կամ նուազ տարբե « 3 է շատ ա կ ար ան », « Առա քէն ս էր ր » ( վԱ պ ա կ ) ,« Ֆ էո– քե բէն ։ Յետոյ Հոդ ցուցադրուած Հայ ժոոովուր1–
րութիւներով րնգո ւնուեցա՚՚Լ յա քորդա կան սե գաբա» (երգախաղ) , «Ովսաննա» , «Բ՝ուբքէ Աղ– գին տառապանքր , իգձեր ր , յո յ ս ե րրՀ1ւաՀ ա պ ե ա ւս—.
րունդէ եր ուն կոգմ է , ու այսպէսով Հայ կեանքք՛ քիկր» 1 «Նախաշաւիղ» ,«Աղասոլ խաղբ» Լ չափա կան նիստ ու կացք , ձգտումներ բ ՛ու վերքապէս ի—
կաղապարուեցաւ ա բո վե տնական ո ւթեան վբայ ։ ՛ծոյէ , մօ ա ա ւո բ ա պ է ս7000 տ.ոզ,անտիպ է ՛եւ կր գտ տէալբ։ իտէալո՝ կտոր մր Հող, մեբ սեփական՛
Զա՛ն՛ազան մէքբեբումներբ ք Հա ա ո ւ ահ արա ր ) , նուէ Երեւան՛ի ձեռագրած մատենադարանք* ու ե բդի ,ք>՚1՝ ունենալու : Եթէ Ն ալպան՚տ ե ան տ զատ ու–
վերքապէս իր Հա յաս -
ինքնին ցոյց կուտան թէ, Աբովեան ինչքան տի տանւէ»ն՝ % գլուխ դորՀծոցր «Վէրք թեան՝ զգացում ր բերաւ մեր մէք, Րաֆֆին Համ
րական տեղ գրաւեց ժ՜ամանակակից Հայ մտած ո֊ րեն, իքի եւ ԱՀ աբոն եան խրոխտութեան , Աբովիա–
զութեան մէք։ Հանգիտութեան զարմանալի եզրեր կան Աբով– ն բն ալ աա սււ Ազգ ո ւթեան , ազգ դառնա՝լո լ ձրգ–
Այսպէս , երբ «Վէրք Հայասաան»էն լո յս տե եանի «Վէրք Հա լաստան ի» էն եւ 9** Նարեկացէէ տում ր եւ Հյէ յքսփի րեան ոզրեր զ ու կ պԱ*յաթ–ի մր
սաւ , ուրեմն ճիշդ երկու տաբի վերք , \ՏեՕէն մ է քիւ Հ «Վէրք»էն կարգ մբ էքեր, իբրեւ պատկերք շբթնւեբուն մ հ կնեցաւ ա յս աշխ ար Հէն՝ իբրեւ կր–
սկսեալ արդէն ծնու՛նդ կ՚առնէ այս Աբովեան սե ներ ու եւ ածականներու շաբայարում, ճէչդ ու տակ մեզ ձգելով էր անմաՀակերտ , չ^խաղ եբկբ ,
փականացնելու մարմաքր մեր մէք։ ՊաՀպանոգա– ճէշգ Նարեկացին կբ յէշեցնեն : Մէն ։Աստոլա)ծր « Վէրք Հայաստանէ»ն։
կան « կռունկ »բ , Մ • Աղաբէկեանի ստորագրու տեսաւ ու տար վազեց , իսկ մ իւ ս՛ն ալ՝ Հա յա ս ւո ու֊ ինչ յատկանշական բառ «վէ՛ր՛քեր այսինքՏն
թեամբ կբ գրէր. «Կարող ենք եւ մենք արդեան Ո՛բ; Աի% կ՚բսէ. «կենաբին յիչ ատ ա կաւ ճ ինճե— •ազզ ա լին ա ր իւնւաՀ ոսում , ու երբ զ ա յ °ՐՐ * ^*ՐԲ
Հայքս պարծենալով ասել, թէ մենք նոք մամա - ր իմ» , իսկ միւսյ^՝ ՚&Լիսիգ Հ ամ ար զուր պան րր– ի բ ա կ ս. ՚. ան այ մեբ բաղձան քն եր ո ւնւ ա ս տ ո լա\ծ ա -
նակաց , նոր գազաւիարաց Հետ մինոր գրականու լի մ» : Մէկուն մօտ ե ր կր այ ին բ , իսկ Աբովե անէին ցու մ ր , ան շո ւշտ ԱբովեսԽի ո զիւ.՝ պիտի փոխէ
թիւն ուինք»։ (Կոունկ, 1860 թռւակ. էք 773) : Համար ալ եբկբայինր ու երկրայինին մ Է քէն ալ դիրքին խո րազ ի ր ր ու պիտի բսէ . « Փառք Հա–
Աւելի վերք մ ասամբ կրօն ա\— գաղափարակա միայն մեր Հայրենիքր : ւասաա նի •» :
նութեան դոօշակիր « Փարոս »հ» , Հրատարակելով « Վէրք Հ "յ յա սա սւն »ր իսկական դիւցազներ՝ - ՀՐ. ԲԱԼՈՒԵԱՆ
Fonds A.R.A.M
