Page 266 - ARM_19-1948_02
P. 266
5<յք. ®հքԽճհտքւի կաէծիքը չիւ֊բ մարդ՝՝ ապրիլ տեւական վախի մէք, յառաք–
բերած է մարդոց նկարագրի
այն փոփոխոլթիւ -
ռ սէէաք&ավաաւթհաԱ մասիԱ ^՚ւՀ » "V յ Ի ւ ա ա ա հ ռ ռ Ի ՚ք^ԲմԼ1 Եմ ճանչցած շիաակ ,
անկախ Հայ ուն փո խաբէ՛*՛՝, Հիմա կր տեսնեմ շա–
բ. տերր, որոնք իրենւց աչքերուն եւ րնդՀանուր կեց
Այսպէս կ՛ընթանային , 1916ի ամրան , մեր իյԱԲ ,— Զօր* Հ ա յ կ Շէքէրճեան , ոբ Գերմա ուածքին մէք կր ցուցնեն այն, ինչ Ոք տպրած են ,
Հողամասի Հեա կա աո լան դէպքերը եւ, Անգլիա , նիա գտցած է Հայ տարագիրն երո ւ տեղափոխու անոձց աչքերր եւ խօսակցութիւնք կբ մատնեն
Ա>ր աԼ ս ա եւ (հուսաստան իրենց մէ^ կր բաժ՜նէ իՀն թեան Հ այ; ցին առթիւ, ապրիլ 19 թուակիր նա - այն վախք, որուն՛ ազգեցութեան տակ անոնք ապ
Հայկական նաՀանգ՚֊ե բու ապագան , մեղի վե\րա— մակով մր կր զրէ փաստաբան՝ Աուրէն Աա՚րոյեանի րած են եւ մինչեւ այժմ ալ չեն վստաՀիբ շատե–
պաՀ ելով միայն եկեղեցական ել դպրոցական ի— (Անդամ ԱՆՋԱՏԻ) բու , թերեւս ոեւէ մէկու ։
ր ա ւա ս ււ ւ թ ի ւնն եր ^ Գերմանիս յ, Աւստբիո լ եւ՜իաալի ոյ մէք « Անոնք բոլորր 1լատեն բոլչե*֊իկ քհուսիան ա–
ԸնգՀ . Հիասթափում ր աւելի շոշս կատարած ճամ բոր ղութի ւննե րէ ս վերք եկած եմ ռանց բա՛ցառութեան^ ինչ որ սկիզբր ղԻա անակն՛
երբ Վրացիներդ եւ իսլամ ու թուրք կազմակեր եզրակացութեան մր, որ աստիճանաբար բիւրե - կալի բերաւ։ Այժմ ես ալ կրնամ տեսնել, թէ ին––
պութիւն– եէ շ կր դաշնակցէին Հայերու գէմ , ղացաւ իմ մէք։ Ասկէ առաք իմ այս մ տածվում ի չու բնգՀանուր է ա յգ ատելութիւն՚ր % Ը*– ես կր ր–
ներքին Հարցերու չուր^, չուարման մա անելով մասի՝ յիշատակութիւն չեմ րբած , բայց ես կ՚ք նամ Հասկնալ, թէ կոմունիզմր կամ բոլշեւիկեան
Հայ զանգուածը, ազգ– մարմինները եւ կոլսակ– տեսն՛եմ մեծ տաէրւբեբութիւն քիուսիոյ մէք ապրա՛ծ ոգին՝՛ ինչեր կրնայ ոնել ;
ցութիւ՚նները : Հայերու եւ քՒոլրքիոյ , Հունաստանի կամ Աբե - «է*, բո լշեւիզմի զո բծած չար իքն երէն վերքի֊
Բացուած էր խրամատ
մը, զոր կարելի էր էե– լելքի այէ երկիրներ է եկսձծ Հայեր՛ու միքեւ ։ ն բ չէ այն փաստ ր, որա յգ զբութ իւնր կ^ոչնչա -
(քնել գործօն աշխատանքով եւ փոխագար է Հար–
« Եթէ Միացեալ \,աՀանգներու բոլոր Հայեիր ցբնէ ժոգովուրգի մբ նուրբ նկարագիրք կամ գէթ
ուածի քազաքական ո ւթեամբ , ինչպէս կք սլա Հ ան– կարենա յին տեսնել այս աբդիկր , լսէին ան ոնց • Ա՛^՛ ^էԼ* կ"իծանէ ս/նՀատ ։
քէբ նաեւ Հայ ժոգովուրդին՝. ԼաՀր : պատմ ութիւննեբր եւ –տեսնէ ին՛ նկարագրի ա յն « իՒո ւրքիո ք մ էք տեղի ուն՛եցած քաԲԳ^՚ՐԼՀ
Այդ էր Կ ով կ ասս/ Հա յեր ո ւ տեսակէ տ ր ։ Այգ փոփոխոլթիւնր ,ո ր ունեցած են ռուսական ւոի ր ա– չոչնչացուցին Հայ ուն ապրելու կամքր , ոչ ալ ո–
էր աւելի քան 250.000գադ թականներ ու պաՀան՚քյլ ։ կա լո ւթ ե ան/ տակ գտնուածն/երր , Ա՝ իացեալ ՚1,ւս– չն/չացո ւց ին անոր՛ ա ռնական՚ութ ի ւնք , բա յց կո—
յ՚րալ է , Պօզ ո ս (յ ո ւսլաբ փա շայ ի գո րծակցող Հ անգն եր ո լ մ Էք չէր զս^նուե ր մէկ Հայ իսկ , որ մ ո ւ՛ն իւլմ ր պիտի րնէ երկուքն՝ ալ :
Ագզ * պատուիրակութիւնք, կր Հաւատա բ աւելի ն ո ւ աոագ ո յն Հակումն՛ ո լնւ՚ե՚ւ ար գէպի կոմ ո ւնիզ– <^Այս մ տածումնեբբ միտքս կր զբաղեցնեն
գ ի ւա՚նադ ի տ ական աշիսատանքներու , որոնց աբ ՜ յ՛^ , միշտ, որովՀետել ես շատ բան տեսայ թոլշելիզմի
դիլԼքր , տ ար ա բախ տ ա բար ( նպաստաւոր չէր ոք «Բ ո լշե ւ իկ կաոավար ո ւթ իւնւր իր կրունկ ր դր գոր՛ծ էն՝ :
մեր դատին, ոչ ալ մեր երազներուն։ Ա՚օտ 300.000 բած է ամ էն մէկ ան Հ ատ ի վզին , այնպէս ՝որ\ ա֊– « Այս նիւթր կր թողում ներկայիս , կրկին քսե
Հայ զինուորնե բ կր կռուէին պատերազմ ի բոլոր նո1ք ոոլոբր տեւական վախի մէք դտն՚ուա՚հ՝ են՝ ։ լով ձեզի * Ա ենք արագօրէն՛ սլէտքէ գտնենք տեղ
ճակատներուն վրայ, կոՎկասէն մինչեւ Պաղես - ՚Բոլշեւ իկնեբոլ լրտեսական դբ Ութ ի ւնր եզած է մ ր ա յս տարագիր Հայեբր վեբաՀաստատելոլ
տին եւ Կիլիկիա, բայց ի վերք ո յ քամեցին\ դառ ա յնպէս որ ոչ մ է կր վստաՀա՚ծ է ուրիշի մ ք, րլ– Համ աբ , ո րռվՀե տ ե լ ա յն՛ տարինեբր , որ անոնք
նութեան բաժակք , ին՚չպէս ամբողք ժողովոլբդր : լայ այգ ուրիշր Հայբր ,եղբայր կամ ուրիշ տզզա՛– անցո լցած են՝ աքսորի կամ տ արագի բնեզր՛ս ւ քէմ–
Երկար պիաի րլլար կա՛նգ առնել 1917^ ռու՛ կան՝ ու բարեկամ ։ Ա*այրերր՛ չէին՛ կրնար վստաՀի է փերու մէք, անոնց մեծ օգնութիճ՝ մր չեն բերած ,
սա՛կան յեղափո խո ւթե ա՛ն՛ վրա յ , ոբ նոր նշանա^– իրենց զաւակներուն՛, ղաւակն՚եր՚բ՝ իրենց ծնւ՚ողնե– այ լ ա ւե լի ւլօ բա ց ո ւց ած ենք ասկէ Հ եռանալո լ ա–
խօսքով Հրապարա՛կ կուգար , լայն^ածաւալ (հու - բուն ։ Ոչ սք կր Հ ամ ա բ ձակէ ր բացէն, խօսիլ ուրի նոնց փավւաքբ » ;
ս աստ անի , Հետեւաբար եւ կովկասի մէք, ուր Հա շի մր Հետ , ոբովՀ ետեւ ատոր Հ ետեւանքբ կ \բ լ լա բ
ԳԱՂ.ՐԻՒԿ
կամարտ ուժերու Համախմբումներ կային, իւրա խորՀբդաւոր ա՚նյայտացում ։ ԳԱՂՈՒԹ
քանչիւրը իր ազգային տեսակէտներով եւ պա– « Բա՛ցառութեամբ էքմիածնի, բոլոր \ծան՚օթ
Հ ան^նեՀր՝ով : եկեղեցիներ ր դո ցոլած ՛ե ն , վեբածուելոՎ շարժա ՊԵԼԺԻՈՅ ԳԱ%Թ. ՎԱՐՉՈՒԹԻՒՆԸ
Զառանցանք էր սպասել՝ ոբ այգ իրերամերժ– պատկերի թատրոն՛՛ի կամ այլ բանի մք ; էքմիա՚ծի՝–
ուժւհրբ մ՛՛ա յին Անդրկովկասի ծրագրային գեղե ն՝ր , կորսեն անոնք , բաց է ձգուած պարզապէս ՊՐԻՒՍԷԼ, 14 Յունիս Պելժիոյ գաղութ իմն՛
գաւազանին .կ։
ցիկ բանաձեւելու մոգական՛ ցոյց տալու Համար , ոբ բո լ շեւի կնե^բր կրօնին՝ գէմ ընդՀ. մողովը իր Յունիս \3ի նիստին մէ^, լսելով
Գո րծելո լ կ ււ չ ո ւած ա ուժ ամ եայ մ արմիններր , յվ^"~ չեն՛ ։ Եկեղեցին ամրո զքո վին՛ ենթակա՛յ է Ր"լլ ~ Գաղթ՛ վար՛չութեան բարոյական ու նիւթական
աակօր էն կր տեսնէին թ՜է քծ՝ո ւրքե ք ր 1լ ուղէ ին ւիզմխՕ ել եկեղեցական պետեբր պէտք է Հետեւին Հաչոլետուութինը եւ լիովին գնաՀատելով զայն,
խուժել քիո լսաՀ ա յաստան , մանաւանդ երր էնւվէ– կոմ ունիստ քաղա՛քականութեան թելադբանքնե —՚ նոյնութեամբ վերընտրեց նախկին վարչութիւնը,
րի բան ՛ակր Ա ա բբղամ ի շի բարձունքներուն ՛վրա յ ր ո ւն : որուն՛ անդամներն են. • Աուրտիկեան, նա֊
պարտ ո ւթ ե ան կր մ ատնէր եւ ինք Պո / /՚ս ՛կուգար , « Երբ վարչութիւն՝ մր կամ րնգՀան/ոլր ժողով խագաՀ , 3 • Գա լան թ ար եա՛ն , դեր նախագաՀ , Ա .
Հայերու րնգՀ • տեղաբանութեան ծրագիրով ։ •մ՛ր նիստի կբ կան չու ի , ր1 զ ո ւնելի բա՛ն՛ա ձեւե րր Արեւեա՚ն՝ , քարտուղար , Տ– ՚ԲարաքէՀեան , գան -
էք1– ՛ԼԷ ր \ Թա լէա թ եւ իր ենց ղո րծակից ու կա– նիստի բացուելուն՛ պէս կբ դրուին սեղանի վրայ, ճասլա՝։
մ ակատ ար իթթիՀատր , քՒուրքիո յ ձաիւողո ւթեան՛ այնպէս որ, առանց ն՛կատի առնելու նեբկանեբու Ա՝ էմիր զէ ե ան , Հաշուակալ, Լ* Աէլճիք–
ղլխաւոբ պատճառ կր նկա՛տէ ին 250.000 Հայ գիԼԼ~ մտա՛ծում բ կամ յայտնած կարծիքներր , ամէն \եան եւ Ա* Աաբգիսեան խորՀրդականներ ։
ու ոբն՛եր ու ներ կայ ո ւթ ի ւ/. ր ռուսա՛կան քան՛ակին մարդ գիտէ, թէ ինչ պիտի ստորագրուի ,իբբ այդ Վարչութեան՛ վեբրնտրութիմնէն վերք, ձեռ -
մէք։ Ե*– կր նախատեսէ ին այն փլուզումր զոր պի ն՛իստի այ;ձանադրոլթիլ\ն֊ : նարկուե ցաւ ղազս ւթ իս կ անոն ՝ադր ին֊ վեբաքնն ո լ –
տի ո լէ են ար ք&՝ ոլորքի ան , եթէ նե րքին գաւառնե « Այ ս դբո ւթի ւ նր , ոբ կբ Հ ար կադր է իւ բա քան ՛ւ֊ թէեան , զալն՝ օր՛ուան պայմաններուն պա՛տշաճե
րու Հ այ րԼա կչութի ւնր մնար իր տեղք : ցնելու Համար : Վերաքննիչ յ ան ձն ախ ո ւմ բի ատե–
Ել ա՛յսօր իսկ, իս է Հեգս, անք , կոյրեր ել բթա նա պետ , Պ - Մ • Մ իՀբգատեանց յօդուած առ
միտներ կ ան ՝ ո բոնք տ ե գա Հ ան ո ւթ եան՛ աղէ ար յօգո լած ժ ո զո վին քննութեան ենւթաբկեց բաբե -
կյուղե՛ն լէեյ-ագբեէ ամբաստանոլթեանց վարմ ՛կու կովկ աս ե ան Ա էյ մի մութ եւ ծ ածու կ անցքեր ր , փոխեալ կանոնադիրք, որ անն՛շան փոփոխու–
ի սկա -
սակցութիւնն ե բո լ , մ ա սն ա լոր ա պ է ս դաշն ակց ո լ - Վրացիներս ւ , քՒաթա րներոլ եւ Հայերու կախաբ– թե ամբ վաւերացուեցաւ րնդՀ • ժո գովին՛ կողմէ ։
թեան ։ կս/և\ գիմագիծերր ,Թ՝ուրքիո լ ցոյց տուած Ջերմապէս կբ շնորՀ աւո բեն ք վա բ չո լթեան
Պիաի գայ անշուշտ օրր^ երբ անկողմնակալ, գանքնե րր եւ անոնց ետեւ թագն ո լած կո բծանա– անդամներ բ իրենց բարւոք գոր՚ծո ւնէ ութեան Հ ա–
հ ւ ատ ես եւ ա ր գաբ ագատ պատ միչր Հ իմն ո ւ ահ՛ բաբ ծրագիրր ։ մար եւ կարողութիւձն՝՛ կր մաղթենք :
պիտի գրէ
Կ ուռ եւ անժխտելի փաստերու վբայ\, Իքալիլ պէ յի եւ ՎէՀիպ փաԼայի քօզաբկուա՚ծ Հ • ՏԷՐՈՍԿԻ
պամութիւնր ինչպէս որ է , եւ սել գիծո/Լ մր ա– գոբծունէութիւնն/երր , միա^ն\ մէկ նպատակ ու - X
բ ա ւո ա ւո լ ու ու՝հ գրիչներր պիտի մնան սեւերես : նէ ին , Շ ո զոմ ել Անդրկովկասեան՛ ժոդո՛վո ւրդնե– ԱՒԱՏՐԱԼԻՈՅ ՀԱՑԵՐԸ ղրկված րլլա լով
են
Բարեբախտաբար՝ խն՛ամուի Գրի առնուաք իբրեւ ԲՐ, քո՛չել ղանւոնք Համիսլամա՛կան ցս/ՀՕցին մէք եւ Հայկ, եկեղեցիէ, Հիւսիսային Ամերիկայի Հայոց
ա յգ ՀՐ քանի պատմ ութիւնր եւ յու֊շերր եւ - Ք՝ոլորքիո՝հ՝ , գերիշխանութեան ենթարկել Անդր - առաքնոբդ Տիրան եպիսկ * ղրկած է քառաձայն
ատաղձ կրնան՛ ծառայել, անաչառ ուսումնասի կովկաս ր , իբեն զ Հ ետ ա պնդած Հ ամ աթուր ան ական պատ արագի երգապնակներ , յատկացուելու Հա -
րութեա՚Լ՝ Համար ։ խուժան՛ին առքեւ բաց պաՀ ելու Համար կովկաս– մար քաղաքին Հայութեան ։
Ան շուշտ երբ գործողութեան ոեմէն՝ անդարձ կան գռներր ; Ապրիլի Ա1լԻգրՐ Աւ֊սաքալիա գնաց կթովպա–
կր Հ եռան ան բո ւն՛ դեյ. ՛ակ ատ արնե րր , առան ց գրի Ե*– ա՛ն պակտ ս եզան՝ ա յ դ աշ խար Հ ամասին Հայ Հարիւրապետ քէք ո ս ր ո վ Պօղոսեան՝ որ <յանռւ%\
առնելու դէպքերն ու ե ղե լո ւթի ւններ ր, սլատմու — մէք՝ խռ ով ո ւթիւննեբր , սարքուած թուրք կառա կայսեր Ալ սա բալի ա յէն՛ պիտ ի դնէ 200 ազնիւ ցե–
թիւ բ եթէ ոչ ան կա րե լի , գոն՛է խնդրական կր վարութեան եւ անոնց ենթակայ ու Հ պա տակ իս զէ ձիեր, 20 Հազար անգլ* ոսկիի արժոգու–
մնայ՝ իրատես պատմիչին Համար եւս։ լամ ու քիւրտ ց՚ե գա խ ո ւմբե բ ո ւ կողմէ Հ թե ամբ :
Վարդանանց պատմ ութիւնր գրած են՝ Եգիչէ Այդպէս էր որ՝ Ան \դ բկ ովկ աս ի ժամ անա կա - Մէլպուբնի Համալսարանի ֆրանսերէնի դա —
եւ Ղ^աղար Փարտեցի , եւ եթէ կարդ մր կէտեբոլ լոր կառավարութեան՛ թուլութենէն եւ ն՛ե բքին՝ սու խօս Պ * Ն • Գարակէօզեան , քաղաքին՝ «Ալեանս
շուրք Հակասական՛ դբո ւագներ կան , պատճառն՛ պայքաբնե ր էն օղտուե լով , Ա ուր մ ա լուէն՛ մինչեւ Ֆրան՚սէղի» սրաՀին մէք բանախօսած է իւր ո պա
այն է որ ՝ է*ոԻչէ ԻրՐռլ– Մամիկոնեան տան՛ քար Հայոց ձոբ եւ Ա*ամախաթուն , կր քաբգուէին խա կ ա՛տ արա ծ իր ճամ բո բգՈւթեան ե ւ քաղաքա կ ան
տուղար ին՛կած է աւելի խանդավառս ւթե ան մ էք ղաղ բն\ակչութիւններր , խախտելով Համաձայ– կարեւոր Հարցերու շուրք ։ ՛Ներ կայ Հ ո՝ծ բազմու
ու անաչառ րնթեբցողն իսկ կր մնա յ տատա՝ն՝՝ում– ն ո ւթ ի ւննե ր ր , ՝Բ իւբտեբու եւ պաշրպօզոքնեբՈԼ թեան մէք զանուած են Ֆրանսայի դեր Հիպատոսր
ներու առքեւ, երբ կր կարդայ փարպեցին; վերադրելով իրեն ց իսկ սադրանքներով պատ բա ս– ե ւ զին ո ւո րակա\Լ\ կցո՚բդբ I
Ջեմ կ արծեր ո բ Հա յեւթո լբք պատերազմ ի տուս/ծ աՀաբեկումնե բ ր , որոնց բո մն՝ ն սլա տա կն ԵՐԱԺՇՏԱԳԷՏ 3– ՄԵՀՐՈՊԻ ե բգաՀ անգէս ին)
ծ^Լ^ունդր՛ եւ Մ ա յիս 2Տի երկրորդ Վարդանանց ի էբ ձեռք ձգել ռազմագիտական գիրքերր, իբրեւ առթիւ (Նիւ Եորք) , Աաքօ Յակոբեան կբ դրէ
դրուագներր, շփոթութեան՝ մատնեն ապագայ խարիսխ իրենց մօտաւոր կռիւներու ; «Հայրենիքէ մէք
պատմ իչր, որ աչքի առքեւ պիտի ունենա յ թեր ու քՒուրքեբր զգալապէս տկարացած էին 191 7խնք ԱյԳ երգաՀանդէսր ղուգագիպած է ԱեՀբապի
՛գէմ տ ե ս ա կէ տն ե րր , որոնց Հ ամ ար քիէ մ ելան չէ բայց կ * աշխ ատ է ին կրկ ին\ ձեռք ձգել իբ են^ց ռազ– քառորդ գարու Ամերիկայի մէք եւ իր ^տարուան
թափ ո լ ած մինչեւ Հիմ աս ։ մ ական ուժր ։ Այգ օրերուն՛ էր որ ՎէՀիպ փաշան երաժշտ . գործ ո ւն է ո ւթեան ։ ԱեՀբապ եբաժշտ .
(Թողունք ա պա գա լ պատմ ի չ ի գեր բ իրեն՝ , ո ր կբ Հ եռագբէր թէ Հայե րր բռնութիւննեբ կք գո ր– կրթութիւնք մշակած է Ռուսաստանի երկրորդա
կա ր գո վ վեր լուծ մ ան պիտի ենթարկէ՝ դէպքեր ր ծեն , եւ թէ ինք ւ/ւո իւղուած էր ԱաՀմէտական կան՛ եւ բաբ ձյ;ա դոյն՛ ե բաժշտան.ծն ո ցսններե ո լ մէք,
առաքին՛ Համ աշխս/ բ Հ ույին պատե բազմի րնւթաց– բնակչութիւնր պաշտպանել : & ատ չանցած , նուիրած է իբ բոլոր, ուժեբր Հաւ երգիզաբգացմանո
քին : Այգ պատերազմ ին Հետ կապուած են՝ րնգ– շաբժմս/ն՛ մէք կր դնէր իբ ղօբքր։ թէ ղ ա ս աւան դո ւթեամբ դպո ցն ե րո լ մէք եւ թէ
Հան բա պէս Անդրկովկասի եւ մ ասնաւոբապէս Անշուշտ յօդուածի մր մէք կարելի չէ ա յ ՀամԼյզնեբով։ Ամերիկայի գրեթէ բոլոր քազաք–
գնեբուն մէք ուր Հոծ թիւով
Կո վկաս աՀայաս տան ի բո յ ո ր անց քերբ մթե չեւ գէպքերու ոչ պատմ ո ւթի՛ւնր եւ ոչ ալ վեր լուծ ու– Հայութիւնւ՝ կայ, ան՛
Աայիս 28ի ւիաո աՀ եզ աղատադո ութիւնր , ՚Լա՚րա– մ բ րնել , 1լ այ. ձանագբեմ մ իա^ն զ լ խա ւո ր գէպքե– կազմ ած է ե րգչախումբեր եւ տուած Հ ամ երդնեբ ;
քի ք իս է ի , Ա ա րտարապատ ի եւ Պ՝ աշաբաբանի Հերո բ ր եւ շաբժառիթնե րր որոնք Հայ ժողովոլրդբ 1 933/՚։–; Ն իքակո յ ի ց ո ւցաՀ անդէ ս ին՛ տուած իր եր՛–
սականէ կռիւն՛երով եւ յաղթանակի դրուագներով։ դրին մ աՀ ո ւ ՛ե լ կեն՛աց պա յքաքի մր առ քել , ոք գաՀանգէսր 12 մբցումնեյ ուն մէք յագթանակր
Հոնէ պիտ ի լա յնօբէն յ ի շա տ ա կո ւ ին ()՚ո ւս աս— մ իայն ինքզին քր պաշտ պան՚ե լու այլ իր անտես– տարած Հ եւ առաքնութիւն շաՀա՚ծ։ Անոր կատա
տան/ի Հոկտեմբերեան յեղափոխութեան բոլոր՛ ո ւած ի բա ւ ո ւնքն եէր ր ձեռք բ երելո լ Հ ամա բ : րած գերբ եզած է լաւագոյն վ։րոպակա՝ն.՝ա մր Հա
ծալքերբ , Պբէսա Լիթվ"^ի * Տրապիզոնի , Պաթոլ– յութեան։ Անոր Համերգներէն՝ ոմանք Հեռարձա–
Չ • ՎԱՐԳԱՆ ուած են ռատիօկայաննեբէն՝ :
մկ Հաշտութեան փորձեր լէ ու աչխաաանքն երբ , (Անացեալր յաքորգով) ԱեՀբապ ժողովրդականաց ո լցած է նոյնպէսՀայ
Fonds A.R.A.M
բերած է մարդոց նկարագրի
այն փոփոխոլթիւ -
ռ սէէաք&ավաաւթհաԱ մասիԱ ^՚ւՀ » "V յ Ի ւ ա ա ա հ ռ ռ Ի ՚ք^ԲմԼ1 Եմ ճանչցած շիաակ ,
անկախ Հայ ուն փո խաբէ՛*՛՝, Հիմա կր տեսնեմ շա–
բ. տերր, որոնք իրենւց աչքերուն եւ րնդՀանուր կեց
Այսպէս կ՛ընթանային , 1916ի ամրան , մեր իյԱԲ ,— Զօր* Հ ա յ կ Շէքէրճեան , ոբ Գերմա ուածքին մէք կր ցուցնեն այն, ինչ Ոք տպրած են ,
Հողամասի Հեա կա աո լան դէպքերը եւ, Անգլիա , նիա գտցած է Հայ տարագիրն երո ւ տեղափոխու անոձց աչքերր եւ խօսակցութիւնք կբ մատնեն
Ա>ր աԼ ս ա եւ (հուսաստան իրենց մէ^ կր բաժ՜նէ իՀն թեան Հ այ; ցին առթիւ, ապրիլ 19 թուակիր նա - այն վախք, որուն՛ ազգեցութեան տակ անոնք ապ
Հայկական նաՀանգ՚֊ե բու ապագան , մեղի վե\րա— մակով մր կր զրէ փաստաբան՝ Աուրէն Աա՚րոյեանի րած են եւ մինչեւ այժմ ալ չեն վստաՀիբ շատե–
պաՀ ելով միայն եկեղեցական ել դպրոցական ի— (Անդամ ԱՆՋԱՏԻ) բու , թերեւս ոեւէ մէկու ։
ր ա ւա ս ււ ւ թ ի ւնն եր ^ Գերմանիս յ, Աւստբիո լ եւ՜իաալի ոյ մէք « Անոնք բոլորր 1լատեն բոլչե*֊իկ քհուսիան ա–
ԸնգՀ . Հիասթափում ր աւելի շոշս կատարած ճամ բոր ղութի ւննե րէ ս վերք եկած եմ ռանց բա՛ցառութեան^ ինչ որ սկիզբր ղԻա անակն՛
երբ Վրացիներդ եւ իսլամ ու թուրք կազմակեր եզրակացութեան մր, որ աստիճանաբար բիւրե - կալի բերաւ։ Այժմ ես ալ կրնամ տեսնել, թէ ին––
պութիւն– եէ շ կր դաշնակցէին Հայերու գէմ , ղացաւ իմ մէք։ Ասկէ առաք իմ այս մ տածվում ի չու բնգՀանուր է ա յգ ատելութիւն՚ր % Ը*– ես կր ր–
ներքին Հարցերու չուր^, չուարման մա անելով մասի՝ յիշատակութիւն չեմ րբած , բայց ես կ՚ք նամ Հասկնալ, թէ կոմունիզմր կամ բոլշեւիկեան
Հայ զանգուածը, ազգ– մարմինները եւ կոլսակ– տեսն՛եմ մեծ տաէրւբեբութիւն քիուսիոյ մէք ապրա՛ծ ոգին՝՛ ինչեր կրնայ ոնել ;
ցութիւ՚նները : Հայերու եւ քՒոլրքիոյ , Հունաստանի կամ Աբե - «է*, բո լշեւիզմի զո բծած չար իքն երէն վերքի֊
Բացուած էր խրամատ
մը, զոր կարելի էր էե– լելքի այէ երկիրներ է եկսձծ Հայեր՛ու միքեւ ։ ն բ չէ այն փաստ ր, որա յգ զբութ իւնր կ^ոչնչա -
(քնել գործօն աշխատանքով եւ փոխագար է Հար–
« Եթէ Միացեալ \,աՀանգներու բոլոր Հայեիր ցբնէ ժոգովուրգի մբ նուրբ նկարագիրք կամ գէթ
ուածի քազաքական ո ւթեամբ , ինչպէս կք սլա Հ ան– կարենա յին տեսնել այս աբդիկր , լսէին ան ոնց • Ա՛^՛ ^էԼ* կ"իծանէ ս/նՀատ ։
քէբ նաեւ Հայ ժոգովուրդին՝. ԼաՀր : պատմ ութիւննեբր եւ –տեսնէ ին՛ նկարագրի ա յն « իՒո ւրքիո ք մ էք տեղի ուն՛եցած քաԲԳ^՚ՐԼՀ
Այդ էր Կ ով կ ասս/ Հա յեր ո ւ տեսակէ տ ր ։ Այգ փոփոխոլթիւնր ,ո ր ունեցած են ռուսական ւոի ր ա– չոչնչացուցին Հայ ուն ապրելու կամքր , ոչ ալ ո–
էր աւելի քան 250.000գադ թականներ ու պաՀան՚քյլ ։ կա լո ւթ ե ան/ տակ գտնուածն/երր , Ա՝ իացեալ ՚1,ւս– չն/չացո ւց ին անոր՛ ա ռնական՚ութ ի ւնք , բա յց կո—
յ՚րալ է , Պօզ ո ս (յ ո ւսլաբ փա շայ ի գո րծակցող Հ անգն եր ո լ մ Էք չէր զս^նուե ր մէկ Հայ իսկ , որ մ ո ւ՛ն իւլմ ր պիտի րնէ երկուքն՝ ալ :
Ագզ * պատուիրակութիւնք, կր Հաւատա բ աւելի ն ո ւ աոագ ո յն Հակումն՛ ո լնւ՚ե՚ւ ար գէպի կոմ ո ւնիզ– <^Այս մ տածումնեբբ միտքս կր զբաղեցնեն
գ ի ւա՚նադ ի տ ական աշիսատանքներու , որոնց աբ ՜ յ՛^ , միշտ, որովՀետել ես շատ բան տեսայ թոլշելիզմի
դիլԼքր , տ ար ա բախ տ ա բար ( նպաստաւոր չէր ոք «Բ ո լշե ւ իկ կաոավար ո ւթ իւնւր իր կրունկ ր դր գոր՛ծ էն՝ :
մեր դատին, ոչ ալ մեր երազներուն։ Ա՚օտ 300.000 բած է ամ էն մէկ ան Հ ատ ի վզին , այնպէս ՝որ\ ա֊– « Այս նիւթր կր թողում ներկայիս , կրկին քսե
Հայ զինուորնե բ կր կռուէին պատերազմ ի բոլոր նո1ք ոոլոբր տեւական վախի մէք դտն՚ուա՚հ՝ են՝ ։ լով ձեզի * Ա ենք արագօրէն՛ սլէտքէ գտնենք տեղ
ճակատներուն վրայ, կոՎկասէն մինչեւ Պաղես - ՚Բոլշեւ իկնեբոլ լրտեսական դբ Ութ ի ւնր եզած է մ ր ա յս տարագիր Հայեբր վեբաՀաստատելոլ
տին եւ Կիլիկիա, բայց ի վերք ո յ քամեցին\ դառ ա յնպէս որ ոչ մ է կր վստաՀա՚ծ է ուրիշի մ ք, րլ– Համ աբ , ո րռվՀե տ ե լ ա յն՛ տարինեբր , որ անոնք
նութեան բաժակք , ին՚չպէս ամբողք ժողովոլբդր : լայ այգ ուրիշր Հայբր ,եղբայր կամ ուրիշ տզզա՛– անցո լցած են՝ աքսորի կամ տ արագի բնեզր՛ս ւ քէմ–
Երկար պիաի րլլար կա՛նգ առնել 1917^ ռու՛ կան՝ ու բարեկամ ։ Ա*այրերր՛ չէին՛ կրնար վստաՀի է փերու մէք, անոնց մեծ օգնութիճ՝ մր չեն բերած ,
սա՛կան յեղափո խո ւթե ա՛ն՛ վրա յ , ոբ նոր նշանա^– իրենց զաւակներուն՛, ղաւակն՚եր՚բ՝ իրենց ծնւ՚ողնե– այ լ ա ւե լի ւլօ բա ց ո ւց ած ենք ասկէ Հ եռանալո լ ա–
խօսքով Հրապարա՛կ կուգար , լայն^ածաւալ (հու - բուն ։ Ոչ սք կր Հ ամ ա բ ձակէ ր բացէն, խօսիլ ուրի նոնց փավւաքբ » ;
ս աստ անի , Հետեւաբար եւ կովկասի մէք, ուր Հա շի մր Հետ , ոբովՀ ետեւ ատոր Հ ետեւանքբ կ \բ լ լա բ
ԳԱՂ.ՐԻՒԿ
կամարտ ուժերու Համախմբումներ կային, իւրա խորՀբդաւոր ա՚նյայտացում ։ ԳԱՂՈՒԹ
քանչիւրը իր ազգային տեսակէտներով եւ պա– « Բա՛ցառութեամբ էքմիածնի, բոլոր \ծան՚օթ
Հ ան^նեՀր՝ով : եկեղեցիներ ր դո ցոլած ՛ե ն , վեբածուելոՎ շարժա ՊԵԼԺԻՈՅ ԳԱ%Թ. ՎԱՐՉՈՒԹԻՒՆԸ
Զառանցանք էր սպասել՝ ոբ այգ իրերամերժ– պատկերի թատրոն՛՛ի կամ այլ բանի մք ; էքմիա՚ծի՝–
ուժւհրբ մ՛՛ա յին Անդրկովկասի ծրագրային գեղե ն՝ր , կորսեն անոնք , բաց է ձգուած պարզապէս ՊՐԻՒՍԷԼ, 14 Յունիս Պելժիոյ գաղութ իմն՛
գաւազանին .կ։
ցիկ բանաձեւելու մոգական՛ ցոյց տալու Համար , ոբ բո լ շեւի կնե^բր կրօնին՝ գէմ ընդՀ. մողովը իր Յունիս \3ի նիստին մէ^, լսելով
Գո րծելո լ կ ււ չ ո ւած ա ուժ ամ եայ մ արմիններր , յվ^"~ չեն՛ ։ Եկեղեցին ամրո զքո վին՛ ենթակա՛յ է Ր"լլ ~ Գաղթ՛ վար՛չութեան բարոյական ու նիւթական
աակօր էն կր տեսնէին թ՜է քծ՝ո ւրքե ք ր 1լ ուղէ ին ւիզմխՕ ել եկեղեցական պետեբր պէտք է Հետեւին Հաչոլետուութինը եւ լիովին գնաՀատելով զայն,
խուժել քիո լսաՀ ա յաստան , մանաւանդ երր էնւվէ– կոմ ունիստ քաղա՛քականութեան թելադբանքնե —՚ նոյնութեամբ վերընտրեց նախկին վարչութիւնը,
րի բան ՛ակր Ա ա բբղամ ի շի բարձունքներուն ՛վրա յ ր ո ւն : որուն՛ անդամներն են. • Աուրտիկեան, նա֊
պարտ ո ւթ ե ան կր մ ատնէր եւ ինք Պո / /՚ս ՛կուգար , « Երբ վարչութիւն՝ մր կամ րնգՀան/ոլր ժողով խագաՀ , 3 • Գա լան թ ար եա՛ն , դեր նախագաՀ , Ա .
Հայերու րնգՀ • տեղաբանութեան ծրագիրով ։ •մ՛ր նիստի կբ կան չու ի , ր1 զ ո ւնելի բա՛ն՛ա ձեւե րր Արեւեա՚ն՝ , քարտուղար , Տ– ՚ԲարաքէՀեան , գան -
էք1– ՛ԼԷ ր \ Թա լէա թ եւ իր ենց ղո րծակից ու կա– նիստի բացուելուն՛ պէս կբ դրուին սեղանի վրայ, ճասլա՝։
մ ակատ ար իթթիՀատր , քՒուրքիո յ ձաիւողո ւթեան՛ այնպէս որ, առանց ն՛կատի առնելու նեբկանեբու Ա՝ էմիր զէ ե ան , Հաշուակալ, Լ* Աէլճիք–
ղլխաւոբ պատճառ կր նկա՛տէ ին 250.000 Հայ գիԼԼ~ մտա՛ծում բ կամ յայտնած կարծիքներր , ամէն \եան եւ Ա* Աաբգիսեան խորՀրդականներ ։
ու ոբն՛եր ու ներ կայ ո ւթ ի ւ/. ր ռուսա՛կան քան՛ակին մարդ գիտէ, թէ ինչ պիտի ստորագրուի ,իբբ այդ Վարչութեան՛ վեբրնտրութիմնէն վերք, ձեռ -
մէք։ Ե*– կր նախատեսէ ին այն փլուզումր զոր պի ն՛իստի այ;ձանադրոլթիլ\ն֊ : նարկուե ցաւ ղազս ւթ իս կ անոն ՝ադր ին֊ վեբաքնն ո լ –
տի ո լէ են ար ք&՝ ոլորքի ան , եթէ նե րքին գաւառնե « Այ ս դբո ւթի ւ նր , ոբ կբ Հ ար կադր է իւ բա քան ՛ւ֊ թէեան , զալն՝ օր՛ուան պայմաններուն պա՛տշաճե
րու Հ այ րԼա կչութի ւնր մնար իր տեղք : ցնելու Համար : Վերաքննիչ յ ան ձն ախ ո ւմ բի ատե–
Ել ա՛յսօր իսկ, իս է Հեգս, անք , կոյրեր ել բթա նա պետ , Պ - Մ • Մ իՀբգատեանց յօդուած առ
միտներ կ ան ՝ ո բոնք տ ե գա Հ ան ո ւթ եան՛ աղէ ար յօգո լած ժ ո զո վին քննութեան ենւթաբկեց բաբե -
կյուղե՛ն լէեյ-ագբեէ ամբաստանոլթեանց վարմ ՛կու կովկ աս ե ան Ա էյ մի մութ եւ ծ ածու կ անցքեր ր , փոխեալ կանոնադիրք, որ անն՛շան փոփոխու–
ի սկա -
սակցութիւնն ե բո լ , մ ա սն ա լոր ա պ է ս դաշն ակց ո լ - Վրացիներս ւ , քՒաթա րներոլ եւ Հայերու կախաբ– թե ամբ վաւերացուեցաւ րնդՀ • ժո գովին՛ կողմէ ։
թեան ։ կս/և\ գիմագիծերր ,Թ՝ուրքիո լ ցոյց տուած Ջերմապէս կբ շնորՀ աւո բեն ք վա բ չո լթեան
Պիաի գայ անշուշտ օրր^ երբ անկողմնակալ, գանքնե րր եւ անոնց ետեւ թագն ո լած կո բծանա– անդամներ բ իրենց բարւոք գոր՚ծո ւնէ ութեան Հ ա–
հ ւ ատ ես եւ ա ր գաբ ագատ պատ միչր Հ իմն ո ւ ահ՛ բաբ ծրագիրր ։ մար եւ կարողութիւձն՝՛ կր մաղթենք :
պիտի գրէ
Կ ուռ եւ անժխտելի փաստերու վբայ\, Իքալիլ պէ յի եւ ՎէՀիպ փաԼայի քօզաբկուա՚ծ Հ • ՏԷՐՈՍԿԻ
պամութիւնր ինչպէս որ է , եւ սել գիծո/Լ մր ա– գոբծունէութիւնն/երր , միա^ն\ մէկ նպատակ ու - X
բ ա ւո ա ւո լ ու ու՝հ գրիչներր պիտի մնան սեւերես : նէ ին , Շ ո զոմ ել Անդրկովկասեան՛ ժոդո՛վո ւրդնե– ԱՒԱՏՐԱԼԻՈՅ ՀԱՑԵՐԸ ղրկված րլլա լով
են
Բարեբախտաբար՝ խն՛ամուի Գրի առնուաք իբրեւ ԲՐ, քո՛չել ղանւոնք Համիսլամա՛կան ցս/ՀՕցին մէք եւ Հայկ, եկեղեցիէ, Հիւսիսային Ամերիկայի Հայոց
ա յգ ՀՐ քանի պատմ ութիւնր եւ յու֊շերր եւ - Ք՝ոլորքիո՝հ՝ , գերիշխանութեան ենթարկել Անդր - առաքնոբդ Տիրան եպիսկ * ղրկած է քառաձայն
ատաղձ կրնան՛ ծառայել, անաչառ ուսումնասի կովկաս ր , իբեն զ Հ ետ ա պնդած Հ ամ աթուր ան ական պատ արագի երգապնակներ , յատկացուելու Հա -
րութեա՚Լ՝ Համար ։ խուժան՛ին առքեւ բաց պաՀ ելու Համար կովկաս– մար քաղաքին Հայութեան ։
Ան շուշտ երբ գործողութեան ոեմէն՝ անդարձ կան գռներր ; Ապրիլի Ա1լԻգրՐ Աւ֊սաքալիա գնաց կթովպա–
կր Հ եռան ան բո ւն՛ դեյ. ՛ակ ատ արնե րր , առան ց գրի Ե*– ա՛ն պակտ ս եզան՝ ա յ դ աշ խար Հ ամասին Հայ Հարիւրապետ քէք ո ս ր ո վ Պօղոսեան՝ որ <յանռւ%\
առնելու դէպքերն ու ե ղե լո ւթի ւններ ր, սլատմու — մէք՝ խռ ով ո ւթիւննեբր , սարքուած թուրք կառա կայսեր Ալ սա բալի ա յէն՛ պիտ ի դնէ 200 ազնիւ ցե–
թիւ բ եթէ ոչ ան կա րե լի , գոն՛է խնդրական կր վարութեան եւ անոնց ենթակայ ու Հ պա տակ իս զէ ձիեր, 20 Հազար անգլ* ոսկիի արժոգու–
մնայ՝ իրատես պատմիչին Համար եւս։ լամ ու քիւրտ ց՚ե գա խ ո ւմբե բ ո ւ կողմէ Հ թե ամբ :
Վարդանանց պատմ ութիւնր գրած են՝ Եգիչէ Այդպէս էր որ՝ Ան \դ բկ ովկ աս ի ժամ անա կա - Մէլպուբնի Համալսարանի ֆրանսերէնի դա —
եւ Ղ^աղար Փարտեցի , եւ եթէ կարդ մր կէտեբոլ լոր կառավարութեան՛ թուլութենէն եւ ն՛ե բքին՝ սու խօս Պ * Ն • Գարակէօզեան , քաղաքին՝ «Ալեանս
շուրք Հակասական՛ դբո ւագներ կան , պատճառն՛ պայքաբնե ր էն օղտուե լով , Ա ուր մ ա լուէն՛ մինչեւ Ֆրան՚սէղի» սրաՀին մէք բանախօսած է իւր ո պա
այն է որ ՝ է*ոԻչէ ԻրՐռլ– Մամիկոնեան տան՛ քար Հայոց ձոբ եւ Ա*ամախաթուն , կր քաբգուէին խա կ ա՛տ արա ծ իր ճամ բո բգՈւթեան ե ւ քաղաքա կ ան
տուղար ին՛կած է աւելի խանդավառս ւթե ան մ էք ղաղ բն\ակչութիւններր , խախտելով Համաձայ– կարեւոր Հարցերու շուրք ։ ՛Ներ կայ Հ ո՝ծ բազմու
ու անաչառ րնթեբցողն իսկ կր մնա յ տատա՝ն՝՝ում– ն ո ւթ ի ւննե ր ր , ՝Բ իւբտեբու եւ պաշրպօզոքնեբՈԼ թեան մէք զանուած են Ֆրանսայի դեր Հիպատոսր
ներու առքեւ, երբ կր կարդայ փարպեցին; վերադրելով իրեն ց իսկ սադրանքներով պատ բա ս– ե ւ զին ո ւո րակա\Լ\ կցո՚բդբ I
Ջեմ կ արծեր ո բ Հա յեւթո լբք պատերազմ ի տուս/ծ աՀաբեկումնե բ ր , որոնց բո մն՝ ն սլա տա կն ԵՐԱԺՇՏԱԳԷՏ 3– ՄԵՀՐՈՊԻ ե բգաՀ անգէս ին)
ծ^Լ^ունդր՛ եւ Մ ա յիս 2Տի երկրորդ Վարդանանց ի էբ ձեռք ձգել ռազմագիտական գիրքերր, իբրեւ առթիւ (Նիւ Եորք) , Աաքօ Յակոբեան կբ դրէ
դրուագներր, շփոթութեան՝ մատնեն ապագայ խարիսխ իրենց մօտաւոր կռիւներու ; «Հայրենիքէ մէք
պատմ իչր, որ աչքի առքեւ պիտի ունենա յ թեր ու քՒուրքեբր զգալապէս տկարացած էին 191 7խնք ԱյԳ երգաՀանդէսր ղուգագիպած է ԱեՀբապի
՛գէմ տ ե ս ա կէ տն ե րր , որոնց Հ ամ ար քիէ մ ելան չէ բայց կ * աշխ ատ է ին կրկ ին\ ձեռք ձգել իբ են^ց ռազ– քառորդ գարու Ամերիկայի մէք եւ իր ^տարուան
թափ ո լ ած մինչեւ Հիմ աս ։ մ ական ուժր ։ Այգ օրերուն՛ էր որ ՎէՀիպ փաշան երաժշտ . գործ ո ւն է ո ւթեան ։ ԱեՀբապ եբաժշտ .
(Թողունք ա պա գա լ պատմ ի չ ի գեր բ իրեն՝ , ո ր կբ Հ եռագբէր թէ Հայե րր բռնութիւննեբ կք գո ր– կրթութիւնք մշակած է Ռուսաստանի երկրորդա
կա ր գո վ վեր լուծ մ ան պիտի ենթարկէ՝ դէպքեր ր ծեն , եւ թէ ինք ւ/ւո իւղուած էր ԱաՀմէտական կան՛ եւ բաբ ձյ;ա դոյն՛ ե բաժշտան.ծն ո ցսններե ո լ մէք,
առաքին՛ Համ աշխս/ բ Հ ույին պատե բազմի րնւթաց– բնակչութիւնր պաշտպանել : & ատ չանցած , նուիրած է իբ բոլոր, ուժեբր Հաւ երգիզաբգացմանո
քին : Այգ պատերազմ ին Հետ կապուած են՝ րնգ– շաբժմս/ն՛ մէք կր դնէր իբ ղօբքր։ թէ ղ ա ս աւան դո ւթեամբ դպո ցն ե րո լ մէք եւ թէ
Հան բա պէս Անդրկովկասի եւ մ ասնաւոբապէս Անշուշտ յօդուածի մր մէք կարելի չէ ա յ ՀամԼյզնեբով։ Ամերիկայի գրեթէ բոլոր քազաք–
գնեբուն մէք ուր Հոծ թիւով
Կո վկաս աՀայաս տան ի բո յ ո ր անց քերբ մթե չեւ գէպքերու ոչ պատմ ո ւթի՛ւնր եւ ոչ ալ վեր լուծ ու– Հայութիւնւ՝ կայ, ան՛
Աայիս 28ի ւիաո աՀ եզ աղատադո ութիւնր , ՚Լա՚րա– մ բ րնել , 1լ այ. ձանագբեմ մ իա^ն զ լ խա ւո ր գէպքե– կազմ ած է ե րգչախումբեր եւ տուած Հ ամ երդնեբ ;
քի ք իս է ի , Ա ա րտարապատ ի եւ Պ՝ աշաբաբանի Հերո բ ր եւ շաբժառիթնե րր որոնք Հայ ժողովոլրդբ 1 933/՚։–; Ն իքակո յ ի ց ո ւցաՀ անդէ ս ին՛ տուած իր եր՛–
սականէ կռիւն՛երով եւ յաղթանակի դրուագներով։ դրին մ աՀ ո ւ ՛ե լ կեն՛աց պա յքաքի մր առ քել , ոք գաՀանգէսր 12 մբցումնեյ ուն մէք յագթանակր
Հոնէ պիտ ի լա յնօբէն յ ի շա տ ա կո ւ ին ()՚ո ւս աս— մ իայն ինքզին քր պաշտ պան՚ե լու այլ իր անտես– տարած Հ եւ առաքնութիւն շաՀա՚ծ։ Անոր կատա
տան/ի Հոկտեմբերեան յեղափոխութեան բոլոր՛ ո ւած ի բա ւ ո ւնքն եէր ր ձեռք բ երելո լ Հ ամա բ : րած գերբ եզած է լաւագոյն վ։րոպակա՝ն.՝ա մր Հա
ծալքերբ , Պբէսա Լիթվ"^ի * Տրապիզոնի , Պաթոլ– յութեան։ Անոր Համերգներէն՝ ոմանք Հեռարձա–
Չ • ՎԱՐԳԱՆ ուած են ռատիօկայաննեբէն՝ :
մկ Հաշտութեան փորձեր լէ ու աչխաաանքն երբ , (Անացեալր յաքորգով) ԱեՀբապ ժողովրդականաց ո լցած է նոյնպէսՀայ
Fonds A.R.A.M