Page 246 - ARM_19-1947_03

* Ա # Ա*

ՀԱ&ԱԹՐաաՆ ՎՏԱՆԳԸ ՆՈՐ ՍԵՐՈՒՆԴԻՆ ՀԱՄԱՐ Ս - Բարթոլզիմէոս վանքի եւ Հասփրստան գիւղի
ուած էին միայն 9 Հոգի, (ըստ
մէ9տեղր, աղատ Հօրեզ -
որոնցմէ մէկն էր փոքր
ոմանց 11 Հոգի)

«Նիւ. Եոբք թսյյմզ ՄէկԷղին»ի վերԱն Համա, /՛այրս :

րին մէջ Պ* Րէյմբնտ Ղ՝անիէլ գիտել կուտար ցա­ Հօրս նաՀատակոլթիւնէն 6 ամիս վերՀ ես աշ–

ւագին թէ զինուո բա վան նախա յարձակում մբ իարՀ եկած էի ի ւ մայրս Հեքիաթանման բաներ կր

վլնգգէմ իհուսիոյ կրնայ սկսիլ քՒուբքեբյռւֆ կողմէ X պատմէր ինծի Աւետիսիբ/նի, Պեաոյի ,քԲարաիկի ,

Ան կր գբէբ » «Ասոնց թերթերն ու քաղաքագէտ­ ՝Բռէլի զէնքերու խ^գիբբ հ^ԲԴ^ԳԲ^Լէ ետք , Զէյթունցի Հաճիի եւ ուրիշ Հերոսներու քաէա -

ներ բ յայտնապէս կ՚ոլորեն՛ Արջին պոչբ եւ Սո վետ– պէկի եւ Բռէլցի Հայերու յա բ աբեբո ւթ ի ւնն ե բբ գործոլթեանց մասին*

նև բու մ արտ ական քա յ լեր ուն ղո լգբն թաց գո յ ու­ սերտ Հանդամ անք առին , փոխադարձ վստաՀու - Եւ աՀա օրերր կր մօտենային , եւ այգ օրՀա–

թիւն ունի ն ո յնւի սկաւելի մեծ վտանգբ թէԹուրքե,–. թիւն ստեղծելով -; սակս/ն ե լ անՀաւասար կռիւներու մասին՝, ես պի­

ր բն իսկ կրնան գրգռել միջադէպ մբ , որ պիտի ա– Հա յերր այլեւս ինքզինքն ին ազատ կբ զգային , տի լսէի ամէնէն կաիսարգիչր , բուն– ականատեսի

ռաջնոբգէն պատերազմիդ %Եւ սա, լոյսին տակ այն եւ աւելի քիչ տուրք կբ վճարէին, քան՝ մինչ այգ ե լ մասնակցողի բերն էն. Հ

Գ^*ԲՒա * Ղ.ոV ^ ամ ա թ ր քա կան կամ Հ ամ ա թ ո ւր ան ա - վճարած՝ էին : ԱնՀամբեր կը սպասէ ի մեկնումի օրուան։ Բայց

կան շարմումր կր խաղայ Թուրքի ո յ մէ^, զանցա­ &ս ոլ ինկերս յաճախ կբ մտածէ ինք թէ% ին­ քիւրտ պէկերոլ սակա րկութիււենե բը կը շար ու–

ռելի վտանգ մբ չէ ։ ք*ուռ մբ մոլեռանդ երիտա­ չս՛* ւ մեբ ղեկավար մ արմինն երր Հա յ֊քրաական նա կուէ ին :

սարդ սպաներ կրնան յո ւսաՀ ա տ ա կան փորձ մ բ բ– բարեկամութիւն մբ ստեղծել չեն փորձեր ։ Հարսնացուի Հայրր քիավշան պէկ, ըստ քըր–

նել սուզելու աշխաբՀբ պատերազմի մէջ , որմէ Կաբելի չէռ արդեօք քիւրտ պէկերբ կաշառե­ տական ճՂյոլան» կո չուած սովորութեան , վ։եսա–

պիտի յուսային շաՀիլ գրաւում բ Խբիմի, Պաքոլի լ՛ով ք կազմ ա կե ր պե լ , գործի լծե լ զանոնք , եւ , ի ցուի Հօրմէն սլաՀանչՆսծ էր երկու նժոյգ, երկու
՚Բիր֊
ե լ Թ ո ւր քի ս տ ան ի Հ սլաՀանջել Հարկին, կռուի մզել Թուրքերու դէմ X այնալու Հրացան , երկու պարսկական գորգ,

Եբ^ԲոԲԳ բն գՀ ան ո ւր պատերազմին տեւողու- Մեր երեւակայութիւնք, մեծամեծ ու գեղեցիկ ծ՜բ– մանի շալեր, եւ 30 օսմ • ոսկի , այլապէս կր մեր–
քՍբիմ ի րագիբնե բու ՛ծնունդ ՚է՜էր ԷՐ աՂ.է1՚Ղ(Լ նշանելՄասոլր պէկի փորք տզուն։
թեան՝ Համ աթրքականք կազմ ակերպեցին կուտաբ եւ մեբ աՀ աս միտ­

մէջ լո ւ լՎ ապստամբութիւն մբ ի նպաստ Հիթէէբ֊ քեր բ կբ գար դարուէին ապագա յ շողշողուն Հեռա– Վերջապէս այգ օրուան ալ արժանացայ :
երկու նաժիշտներ ,
եան Ղ*եբմ անիո յ ին չպէ ս եւ քանի մբ բմբոս ա ո լ նկա րն եր ով X ՊԷԿ", ՇիքշՐՐ խանումը, ինկանք գէպի Vալ­

թիւններ Կ ո վկաս ի լեռնականաց մ էջ ։ Նո յն պատե­ Բայց, մենք, այդ օրերուն, արդէն Հ\իմբ դր­ 25 ձիաւորներ եւ ես ճամբայ

րազմ ի միջ՚ւոին՝ թոլբք կառավաբութիւնբ յոյ1 բած է ինք Հայ քբտական մ աԴւր անկա ր Համերաշ ֊ մաստ :

Հայ եւ Հրեայ քաղաքացիներու կալուածնեբբ գրա­ խ։–. ւթեան մբ, ոբ ՀետզՀետէ մեծ՛ցաւ , եւ որուն Ա/գեստան գտնուած ատենս, թէ ես յ եղավ։ ո -

ւելու նպատակաւ դրաւ 200 առ Հաբ իւր բացառիկ արդիւնքբ ՄբՀամտանի եւ քՕօշապի շրջաններու իսական գրականութիւնէն մեզի ինկած բաժինը

տուրք մբ ա%ոնց առեւտրական ձեռնարկութեանց Հայ գիւղեր ր վայելեցին , 1914 1918/՞ պատերազ– շատ վտիտ էր, բայց այգքա՚նն ալ կր բաւէր, որ

վրա յ Հ Վճարելու անկա բողնեբբ, Լ\ոլ–բ2. 30.000 մ // օր եր ո ւն յլ մենք ծան՛օթ ըլլայինք նախայեղափո իսական կարգ

անձեր , զետեղուեցան, կեդրոն ացման ճամբաբ– « Պ ա ար աս աո ւ ի ր ,բսալ օր մբ պէկբ , Ա ալմաստ մը գէմքերու ե լ դէպքերու, ինչպէս նաեւ յեղա­

նեբու մէջ։ Անոնք ազատ չարձակուեցան մինչեւ պիտի երթանք , կբ Հագուիս նոր Հագուստներդ , փո իյա կան շարժման ՛նա իսակաբապետնե րո լ , պատ­

այն օրբ , երբ նախագաՀ ՐողվէէՔ՜ տեսակցութեան կր վերցնես կարճ այնալուն եւ ֆէտայական ատր­ մական վայրերէն «Զուի Կեատոլկի» , «ԼԼղբակ»ի ,
։
Հրաւիրեց իսմէթ ինէօնիւն : Բայց բււնագրաւեալ ճանակդ ԼտասնոցՀ»)"> Տ Հձնյանասո/*»// ե. ուրիշ շրջաններու պատմութեա՛նց

ձե ռնարկնեբբ մնացին– Թուրքերուն մօտ , կառավա­ Ուրախութիւնս չափ ու սաՀման չունէր : *
X
րական բաբեՀաճ Հաւանոլթեամբ Նոր երկիր կ՚երթայի , Հայ յեղափոխութեան՛ **

ԱՆՄԻՋԱԿԱՆ ԾՐԱԳԻՐԸ անուանի օրրան ր , ուրկէ անցած՜ էին մեր բո լո ր Մեր ձիերը քրտինք փրփուրի մէչ1 թաղուած

Տանուն Համ աթ բ քո ւթ ե ան , բազմաթի ւ Թուր– Հ եբոսն եր բ , Հա յգոլկնեբբ ու. գոբծիՀնեբբ , գէ*դէ կ՛՛առաջանա՛ն , քիւրտ ՚Ա1Ա1յ(նպէԺ1ւ1>ր (երգասացներ)

քեբ կբ պ աՀ ան ջեն ան մ իջա կ ան գրաւ ո ւմբ ռո լսա­ Թ ր քա Հ ա յաստան խ ո յան ա լո վ , ուր կբ պատրաս­ փոիսասացնե բու նման փոխն ի փոխ, իրենց €լօՀ ,

կան լա յն ած՜իր շրջաններու եւ Թուրքի" յ կցումն՝ տուէին , 1լ ամբարուէին Մ ուշ ու Ս ասուն, Րաղէք լօՀ–»ներով լեռ ու ձոր կ՚արձագանդեն :

ա յն< ամէն խորՀբգտյին Հ ան բապետ ո ւթեան ց , ո - ո լ Վասպոլբական ղբկո*–ելիք շողշողուն– ու֊ Հեռա­ Մ ա՛՛՛Հ " ղ եմ ընկերոջս վիճակով, բայց եւ Հ ը–

րռնք ունին թաթար , իւզպէկ, քիբգէղ* խաղախ , ձիգ մօսիննեբբ , ռումբերբ եւ ա յ լ զէնքեբր ինշպէս րապոլրուած եմ մօտալուտ օրերու Հեռանկարնե -,

թիլբքմէն , պա շիիր , քի՚փչաք, ետքոլթ , տաճիկ, նաեւ յեզափոխակս/ն գր ա կան ո ւթ ի ւն բ : րով ;

ո յիբոթ եւ խաքաս բնակչութիմն ։ եքբիմ * Աղբ պ է - Ա ալմաստ ի մէջ պիտի Հանդիպէ ի վաքր Հօրեղ­ Ահա սել ումպերու մէչ՝ ծրարուած «Զուխ կեա–

ճան , Տազիս տան– , մ է կբ մ աս բ Վո լկա յի աւազա­ բօրս յ Օ • • * ին , որուն յեղափոխական եւ աՀաբեկ֊ տուկ»ը, (վերելք) լեռներ ու բլուրներ իրարու

նին , Թուբքիստան , Ի)որՀրգային կեդրոնական Ա֊ չական գո բծո ւն էութեան մասին շատ բան լսա՛ծ էի չղթայուած , կիսալուս՛եի նման նստած մեծ Հով–

ս իա ամբո ղձր ւթ ե ա մբ եւ Ս ի պե բ ի ս յ մ էկ մ ասր իրազեկներէ ։ Մ անաւ ա՛հ ղ «9* բօ շա ^» ի մէկ Համա­ տին եղե

պարտին իսկոյն մտնել թրքական ՛վարչութեան րին մէջ կարդացած էի Հ* Տ* Ղ՝ * Ատրպատակս/նի ԲՔԲ) մոռցնել կուտան դաշտն՝ ու անտառբ ,

տակ։ Բոլոր այն մողովո լրդներն ու ազգեբր որ կբ մարմնին մէկ յա՚յտաբարութիւնբ , ոբ աւելի կբ կա ր կա չո ւն ու սառն որա կ ա զ լ՛իւրն եր բ , Հաղաբ–

խօս\ին թուրքերէնին աոճւշական լեզունեբ կամ շտբմէր իմ Հետաքրքրութիւնս : եբփեան ծ աղի կն եր ր եւ քՍօշապայ շօբօբտցող պբղ֊

բարբառներ , պարտին Հրամարիլ ասոնցմէ եւ բն՛– Այգ յայտարարութիւնբ 1լ աւետէր , այո, էլ սւ– տորճ մերթ արենագոյն գետ.ր :

դունիլ փոքր ասիական թուրքերէն բ կբ պնդեն ւետէր, կ՚ըսեմ, վասնզի, այգ օրերուն բոլո՛ր Աբենագո յն , վասնզի , պատմ ո լթի լյնր Կ՝Բ"Է

Համ ա թրքական շարմմ ան ջատագովք յ ի յաւելու^ մատնիչներբ , Հ ա յ րենագաւհ եր ր կր պատմուէին , թէ՝ Պաբսկաւ–Հռովմէական , արաբական եւ ուրիյ

մ րն , անոնք կր Հաւատան թէ ցեղային այս ծաւա­ եւ յեզափոխական վբէ*եխԼգիբ ատեան ր կբ յ ա յ - արշաւանքներու ատեն , այդ գետն ալ տասնեակ

լումն օբ մբ պիտի պարփակէ նաեւ թաթարաբբ - տա բար է ր ^ որ ինքն է պատիմբ տնօրինոդր եւ ազ­ Հազարաւոր Հայերու արիւն ո լ արցունքն է խմեր։

նակ , պարսկական Ատ բ սլա ա ա կան ր : Համ աթուր ք գավնաս չարիքր արմատախիլ բնոզբ։ Ու նման Հ<Զուխ կեատուկիՖ *Լեբհլքր պիտի սկսի ։

մ ո լե նե բու բորբոքեալ ե ր ե ւա կա յո ւթեամբ , յայտարարութիւն մբ իրական աւետիս մ բն էր մեզ Անոր ստոբոտբ, իր բարակ ու նիՀար կռնակբ
Համար:
ա յս մողովուրդնեբէն շատեր կբ սերին Սկուղ խա­ .պէասաբաբլմոլրեիծնմօրս տուարացծունքնմեիրաբկ իրազբգիուգնբլոչցին մէաջրցոքւնքի
եբբէճթիլնիեբրուզաւակիննման սծպնանծաոնւթալեոանվ,՝ գոկյբմր լճանՀաաս յ,ալ ։ի ն չ ֊
նէն , որ իրենց տեսութեամբ նախաՀայբն է նաեւ « Հ* Ց* 7"՛ Ատբպատականի Կեդր • կոմիտէի Ազքաա եւ անտէր մ ե ռե լա կառքին ուղեկցող -

օսմ անեաա Թուրքերու ։ վճիռով մաՀապատմի չենթարկուեցաւ ՝ԲէօՀնա - ներու նման , Հաղ\իւ չորս Հինգ գներբուկներ՝ ի-

ԿԸ ՆԱՅԻՆ ԱՒԵԼԻ ՀԵՌՈՒ ՇաՀաբի դաւաճան Ակօն (թբք՛ փոխ Հիւպատոս)՛ րենց պսակներ բ կ՚երեքցնեն Հովերէն , աղբիւր ի ե–

Թուրք ցեղապատմ ութ ի ւնն այս ապագայ Հա֊ աՀաբեկիչն աղատ էդ : ղեբքին քանի մբ թգաչափ խոտերու մէջ։

մ աթբքական կայսրութեան ստեղծում ով ալ կանգ Գատոլանցի , Տորք Անգեղի նման Հսկայ Աօ - Բոլոր ձիաւորնեբբ վար կբ ցատկեն ու, մէք

չառներ; Անոնք կբ խոբՀին թէ իրենց պատմական ղօն , Աալմաստէն բերած էր «՚Նրօշտկդի այդ Հա– մէկ էսոշոբ քար գրկած՛, կբ դիմեն դէպի ՔաԲա~
ու մոմ են, մամ ու պա­
առաքելութիւնն է շարունակել նուաճումներբ մաբր եւ յա յան ած թէ Հօրեղբայրս է պտտմողբ X ԲԼ ոլրր X

Ատտիզասի , ճենկիղ իՍ ան ի , Թիմ ուր Լենկի , Ալփ Հայրս եւ Հօրեղբայրս ՔաԲեԲԲ խՈէ$*կ

Ասլանի , պարագլուխներուն Հոն, մոնղոլ եւ թա­ Վանէն մեկնած էթ տարարւադ , բոլոր ուղեւորներու Համար , Հոն թաղ–

թար Հրոսախումբերու, որոնք գուբս մայթքեցին՝ Արմենական անմահն Աւետիսեանի խումբին Հետ,

Թուրան ի խոբՀբգաւոբ խոր եր է ն ։ Կբ պնդեն նաեւ որ Հերոսաբար կռուելէ ետք, նաՀատակուած էր

թէ Համ աթբքական գրաւմանց պիտի յաջորդէ Հա~

մ աթ ո լրանա կան աշխարՀ ա կալո ւթիւնբ ,ծաւալս ւմ , զինապաշտ ղաղափարաբանոլթետմբ \ոբկբ սպառ­ թեան , անոնք կոտորեցին– առաւել քան մէկ միլի՛ոն

ոբ պիտի տայ Թուրքիո լ տարածութիւն մբ նոր նայ մարդկութեան ուրիշ երկու կամ երեք Համաշ– Հա յեր՝ բանալու Համ ար ճ ան ա պար Հ բ Հողա՛յին

Հողերու պարվյակելով չինական Թուրքիոաանբ * խաբՀային պատերազմներ : Հպման բնդմէջ Թուրքի"յ եւ թաթար Աղբպէճանի ,

բարձրաւանդակն Ալթայէն\ մինչեւ Փամ իր , ամ - Գաբ մբ առաջ, Թոլբքիա է "Բ բաղմաՀարիւր որ կբ պտտկանէբ քիուսիոյ։ Թալէաթ փաշա, երի­

ԲոՂ.ւ\ երկրամաս բ, որ զ՝ երկարի րնդմէլ Աոնկո– տարիներ կր զանուէ ր արաբ ե լ պարսիկ մտաց Հո­ տասարդ թուրք պետական մարդ մբ եւ մեծ՜ ջար–

լիոյ եւ. Իրքուցքի լերանց եւ֊ Ամուրի ափանց։ Մի­ գեւոր տիրապետութեան տակ, ենթարկուեցաւ դաբաբն Հայոց , բսաւ մի անգամ • «Հայկականն

եւնոյն ատեն Համայն տարածութիւներն բնգմէջ «Թանզիմաթ» կոչուած ազատական շարմմ ան : Աա խեգիբԲ լուծելու նպատակաւ ես աւելին արի երեք

Ի) բիմ ի եւ ան դ ր կա ս պե ան լրմաններու, Վ" լկայի չունեցաւ տեւական յաջողութիւն եւ Թուրքիա վե­ ամսէն, քան Ապտիւլ Համ իա երեսուն տաբիէնֆ յ

եւ Ուրալ լերա՛նց, Արա լի եւ Պայքալի, պարտին րադարձաւ իբ քրիստոնեայ Հպատակնեբբ բարբա­ Եւ սակայն գեռ կբ մնային կենդանի Հայեր։

դառնալ թրքական : Այս Հ ամ ա թ ո լրանա կան կայս­ րոսաբար Հալածելու քաղաքական ո ւթ ե ան : Թուրք Հայկական փոքր պետութիւն՝ մբ ձեւ առած էր

րութեան կէտ նպատակին պիտի լինի վերամիա­ յետգիմ ււ ւթ ի ւեն իր յաղթանակբ տարաւ իշխա­ ռուսապատկան Հ ո զա մաս եր ո ւ մ էջ ռուս կռմ ու­

ցում ր բոլոր թուրք, թաթար եւ մոնկոլ ժողո­ նութեան միջոցին արիւնոտ Աոլլթանին , Ապտիլք նիս տ յեղափոխութեան եւ կ ո վկա սի կազմալուծ­
ման միջոցին X Առաջին ընդՀանոլբ պատերազմէն
վուրդներուն եւ ռազմագիտական նկատումներով Համիա ի , որ կոտ ո րեց Հա յե բբ ե լ մի ջնա գար ե ան

ա՛նոր տիրապետութիւնդ պիտի տարածոլի նաեւ Համ ի ս լամ ո ւթեան մբ վրայ Հ իմնեց իբ քաղաքա­ յետոյ, յաղթական ռամկավար Դաշնակիցներն ու­

նաւթ արեր իրաք՚ր եւ Մ ուս ուլի վրայ։ կան ա. թ ի լն ր * , սեցին ա՛նջատել թրքական– Հա յա ս ս։ ան բ պա տ եՀ ու­

ՎԱՐԴԱՊԵՏՈՒԹԵԱՆ ՏԵՍԱԲԱՆՆԵՐԸ ԵՐԻՏԱՍԱՐԳ ԹՈՒՐ-ԲԵՐԸ թիւն տալով անոր միանալու արդէն իսկ գոյ Հ՛այ­

Այս զինապաշտական ե լ ցեղային վաբգապե– ԿԸ ԼՈՒԾԵՆ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԽՆԴԻՐԸ կական Հանրապետութեան ։ Անոնք որոշեցին նաեւ
Ապաիւլ
տու թիւնն ու տես ա բան ութ իւնբ զարգացուցին՝ Հե­ Համիտի անկումէն վերջ երիտասարդ րամն ե լ Թուրքիա յէն բո լո բ աբ արարն ա կ շրջան -

տեւեալներուն նմ ան Հ ամ աթր քական եւ Համ ա– թուրք յեղափո խո ւթ իւն–բ ջա՛ն ա ց օսմ ան եան աղ - նեբբ ։ Ասիոյ մէջ, թուրք ազգա յն ականք կբ
Փոքր
թ ո լրանա կան մեծ գրագէտներ ՚ Զիա Կէօք Ալփ 1 ղին Հասարակաց գաղափարին մէջ միացնէ յ
սկսէին Հա կա գա շնա կից շարմմ ան մբ բսԳ ղեկա­
փաշենղատէ , Թեքին Ալփ, էօմէբ Աէյֆէատին , թուրք, արաբ , քուրդ եւ քրիստոնեայ զանազան վար ո ւթ ե ա մ ր
կան ներշնչում Ա ուսթաֆա ՝Բէմալի եւ Համ աթր քա­
ՄէՀմէտ Իղզէթ, ԱՀմէտ Աղայեւ, իւսուֆ Աքչու– ազդութեանց քազաքացիներր : Շ ատ ուշ էբ : Բացի
ով . լ Թուրք ազգա յնական Համա­
րա , Հիւսէյիւղատէ , Կասփրինսքի , Րասուլ Զա /Թուրքերէն ոչ ոք, ոչ իսկ Թուրքի ո յ միւս մաՀ–
գումարն՝ ի Աեբաստիա պատուիրակներ ունէր Թա–
տէ , ՀամտուլլաՀ ԱուպՀի՛ կլ ասոնց գաղափար­ մետւսկան Հպատակնեբբ, կրնային խոբՀիլ թէ պի­ ու Թուր–՛
թարնեբէն եւ Կ ո վկաս ի , Պարսկաստանի
ներ բ կբ շարունակեն տիբապետել մամանակակից տի ն ո ւի բ ո լէ ին թրքական դատին : էր իտասաբգ
քիստանի զանաղտն մ ո ղովո ւբ գներ էն :
թուրք բռնակալութեան ղեկավարներու մեծ մա­ Թրքաց Հ իասթափոլթ իլն բ մ դե ց ղանոնք այն՝ գա­ (լՐսացեալը յաջորդով)

սին X ղափարին թէ Թուրքիա պիտի ծաւալէր ի Հաշփլ

ի^նչ սոսկալի մոէոբոլմով թուրք մտաւոբա ֊ արենակից ասիական մողովոլբդնեբոլ : ՊՈՐԻՍ ԿՈՒՐԵՒԻՋ
Թարգմ. ՏԻՐԱՆ ՓԱՇԱԼԵԱՆ
կաննեբբ թունաւորուեցան այս յ ար ձա կողա կան եւ Առաջին շն գՀ անուր պատերազմի տեւողու­ «Հայրենիք»

Fonds A.R.A.M