Page 167 - ARM_19-1947_03

Ապլպ*ւհար, վ1ր մօրեղքօր քով Հօտաղ ըլլալ**. Թաէքիա միշտ ՎտաԽգ զի տան ա տէ ր ին աղան , պատանի Տովսէփր*. ասկէ
^ գիտալորու.
Համար : Բ , յ . լ ^այց ա 1 ո 8 0 տարի առաչ :
այգ ք/(ա

թեամր. մ Է ա ք ը դր,աձ. լ յ –ր օ ր ե ղ բ օ ր յ ֊ո լ ը փորձել, 1904-5 ՋարմաՀալի մէչ կր Հիմնուին առաչին

ե լ առիթ 1լ՝որոնԷր . Օրին մէզը քաղուած ցոբենր Ուլուս , ԱՔ ( յ ա ր ա յ ի կիսապաշտօնական օրկա. Հայ դպրոցները , Լի՚վասեան՛ գիւղի մէչ ՊոաոՎ–
նը հետեւեալ խորերդածւււթ-իւննեբը կ ՚ ը ն է կացու.
իսոչոր սայլի մր վրա, բեռցած, զոյգ մր գոմէշ ր-եան մ ա ս ի ն - եա1ն դպրոցը, Վերին ՛Բ սնարքում ի մէջ Վաչես^ա,

լծուած, զոյգ մրն. ալ եղ Հորիք, Մանուկն ալ եզ. Սէ բաքի մէջՀ Հայրիկեաւն ե լ Մամոլքայի մէջ «Դօ.

ներու վզին թառած որպէս Հորեւոր , ու իր քեռին «Չափազանց մթագնած են միչաղգային յարա, ղ ո ս ԲալասԱւաեսՍէւ : Մինչեւ գպրոցներ՚ոլ Հիմնուիլը

սայլի մօրուքին կանգնած կր վերադառնան տուն : բերութիլնները։ Հակառակ երբեմն նշմարուած իգական սեռը զրկուած էր ուսումէն ; Գաւառը

^անապարՀվն, ձորի մը վրայ եղած փայակ կա. յուսադրի չ նշոյլներուն, աւելի քան խառնակ դպրոցներ Հիմնելու եւ ուսուցի չ-ոլՀինե ր գրկելր

մրիկին վրա յէն Մանուկը գիամամր սայլը կր բնոյթ ոււԼի կացութիւնը : եւ լա ծ է շուրջ քսան տաբի առաջ Նոր Զուզայի Ա–

վրիպեցնէ եւ կր ձգէ ձորը; Զէ" որ Հորեւորն է Ամէն մարդ պէտք է գիտնայ թէ ար տաքին ռ ա ջնո ր գա ր ան ի կար դադ բ ո ւթեամ բ ե լ գաւառա -

առա չն որդը։ Ալօն կը բարկանայ, կր կատղի, կը տագնապը կը շարունակուի 1 9 4 5 ^ ի վեր եւ ցիւերու օժանդակութեամբ : Ատկէ վերջ գաւառա–

հարուածէ գոմէշներն ո լ ելն երր, բայց կենդանի, վտանւգի ենթակա յ երկիրներուն ԳԷՈէ֊Ի*Ր ^ԼՐ Լ –լ էՈ ց էն ե ր՛ո լ եւ Համ անուն գաւառի <ձՈ ւս ո ւ մ ն աս ի ր ա ց»

ները բեռը իրենց ումէն վեր գտնելով չեն քա­ նուի Թուրքիան : Միութեան ջանք՛երով կառավարուած են դպրոց ֊

շեր : Ալօն վարոցի Հարուածներ կը շռայլէ նաեւ Այն աստիճան՝ րա ո ա յա յտ Է ա յ ս ի բ ո ղո լ թ ի ւ– ները։ ՀետզՀետէ մինչեւ 1945, ԶարմաՀալ կ՚ունե­
Մանուկի կռնակին։ Այս վերջինը պոռթկալով կր
գոռայ • նը, որ ոչ մէկ կերպով կարելի է այլեւս ուրանալ նայ 9 գպրոց , 15 ուսուցիչ-ուՀինեբ , 4 8 0 աշա -
զայն
: կեբտներով ։

ՀԵթէ ում ոմնիս ցոյց տուր, արձակենք քիուս իա կ՛ուղէ կրկնել այն ընթացքը որուն կը 1946^5, Մայր Հայրենիք ներգաղթեցին Զար­
ժողովուրդը,
եզներն ու գոմէշնեբր եւ լծուինք երկուքս, ահա Հեաեւի ամ էն անգամ որ ո ւմ ե ր ո լ Հա լա սարա կշ­ մաՀալ գաւառի վեց դիւղեբոլ Հայ րաց դպ­

լաւագոյն առիթը ուժ փորձելու* : ռութիւնը խանգարուի ի վնաս իրեն։ մնացած երեք գիւղերբ ունեցած են երեք գիւղերուն

Արդարեւ Ռուս ի ա առա շ քշած է պաՀ ան^նե ր , րոց, Աիրաք, Հ ա ջ է ա բ ա գ եւ Աամուքա Իրանա-Հնգ–

ԱյԳՊէ" "Ղ իւբաքանչիլրր լծան մէկ մէջ։

կողմը բռնելով : Քեռի Ալօն կ՚անճրկի , երիտա . որոնք բացարձակապէս անՀաշտ են Թուբքիոյ ան­ Ա. Պոպովեան դ պ ր ո ց 1904//&

սարդ ու առասպելական Մանուկը, փոկը լծան կախութեան եւ Հոգա յ է ն ամբողոքականութեան

մէ1տեղէն Հանելով 30 սանգիմեթրի չ ա փ իր կող­ Հետ։ կաստան ի թեմ ի Հա յոց առաջնորդական վա էսա -
նորդ ք՝ ա գ ր ա տ վարդապետ Վ^ա րգազա
մը կը նետէ։ Ու Տարօնցի երկու մշակները սայլը Այսքանով ալ չ ի վերկանար գտա ը , քանի որ րեանի Հրա֊

ձարէն դուրս կր Հանեն։ Եզներն ու գոմէշները Ո՚ուսիա կը Հետապնդէ նաեւ տիրապետութեան Հանգով Լիւասեան գիւգին՝ մէջ կբ Հիմնուի Պո«

լծելէ եւ իր քեռիին յանձնելէ վերշ\, Մանուկ քաղաքականութիւն մ ը ի ւ ա յգ նպատակով զանա­ պուլեան. դպրոց ը ։ Պ ո պո վե ան ռ՚ուսաՀա յ բարերար

հրամեշա կա տայ մօբեղբօր , բռնելոփ հ ասգիլզի զան մէ հոցներ ձեռք կ՚առնէ արե֊ե լիան , Հիւսիսա­ մբն է , որ ոչ մ իա յն՛ կբ կաՀաւո րէ գպրոցը , ա յ լեքւ

ճամ բան : յին եւ մի1էն Եւրոպայի մ էի կե՝՛րաշխաւո րէ ապագա յ ծախքերը , Թում անեան

ինչպէս միշտ, ճակատ մը յա ր գա ր ո ւահ՜ է տյո Տան մ էջ պաՀ ձգե լով դում արը : Թում ան ե անն ե րր

Աանուկին ականատես Համագիւղացի ՚Բերոբ ^1աՐգի ծ"11 ա լա պ ա շտ հ՜րաղի րն ե բ ո ւն գէմ եւ ներ­ կբ սնանկանան՝ ։ Հազէլ մաս մբ գրամ ձեռք կբ

Ալեքեան (մեռած ԱԼֆոբՎիլ\ պատերազմէն ա– կայիս Ամերիկա ոտ անձն ած է անմեղ աղգեբոլ ա– ձ զ. են ե կը գն են պ զտ իկ Հո զամ՛աս մբ որո ւն Հ ա–
թէ Ջուխոլրայ շրջանի քիլքա ւագ պաշտպանի գերը է
«.ա՚ք) կր պատմէր սոյթը ն՛երկայ արժէքով 200-300 թուման, ամէն
տարի
սչէկերէն մէկը (անունը չեմ յ ի շ ե ր ) Հարսնիքի կը ՝§՝անի կր սաստկաֆայ արտաքին վտանգը, կը վճաբուի դպրոցին ։ «Ա • Պաղա^ա^ր»

կանչէ Մանուկը։ Այս վերջինը, իր ումը ցոյց տա­ ս տ Է պո ւահ ենք օր առաջ ամրապնգել մոզով ր զ ա - ամ էն էն դեղեց էւ կ դպրոցական շէնքն\ է Ջ արմ ա Հ ալ

լու համար , իրիկուն մը, երր Հարսն եւորե երը , պետութիլնբ , ո րպէսզի կարենանք զօրացնել մ եր գաւառին մէջ՛. Ունի չորս դասարան , մէկ սենեակ,

ձիւնի ու ցեխի մէչ զանազան խազերէն ու մրցում– ներքին քաղաքական*ութիլնբ ; ի բրեւ գ ր ա դ ա ր ա ն , բեմ , դա Հ լիճ եւ փա յտանոց յ

նեբէն յոգնաբեկ պառկելու կ՚երթան, կը Հաւաքէ Ներքին կո լս ա կց ա կան պա յքարը կորսնց ոլցած կա յ ընդարձակ ծառաստան : 3ատ կան շական\ է
է որ
3 10 ՛Լոյդ տրեխներ, ե լ տոմւ՚ի գլխաւոր սիւնե­ է 1945/– վտ ան գա ւո բ բնո յ թ ը ե լ անկարելի ճէլայ գիլզի ծե րունթև ե րէն մ էկուն պատմ ութիւն բ .

րէն մէկը բարձրացնելով, ա ակր կը դնէ։ Յաջորդ օրէնքէ գուբս րնթացքներոլ մէջ գանուին՝ «իյաչէւկն էր շէնքի ուստէն Լվարպետ) ,

առտու ՛Բ իլրտերր իրար կ՚անցնին որ իրենց Պա յարի եւ Ձ) ո ւա տ վ^էօփր իւլէւի նմ ան Հայրենա­ վարձքը վանքից է ի ն տալիս , բա յց մենք է լ օրա֊
Ղ*եմոկրատ կուսակցութեան
տրեխն՛երը գոզցուած են, բայց ի վերջոյ կը նկա­ սէր անձեր , որոնք կ ան երկու բան ո ւո ր էինք տ ալի ս , ե ր ի ա աս արդ -
յ
տ՜են՛ որ սիւնի՛ տա կը սեղմ ուած կր մ՛ն՛ան.* Հինգով– գլուխ ր կբ ղտնուին ներս երբ գործ Հոլ–սէիոք, Հասնում եւ օ դնում /-

աասով կը փորձեն սիւնը բարձրացնել, բայց ան- Այս պայմաններուն ՚քէ^ մեզի կբ մնայ սրըն­ ինք գոծողներէն առանց Հերթի սպասելու» : *հպ–

Հնար կ՝ԸԱայ։ Ի ՚Լ01՚^ոյ աէկր կր միջամտէ, թաց յառաջանա լ ա յն ճամ րէն , ո րուն մ է ^ մ տած րոցին խնամ ա տ ա ր ա կան գործբ ս տան ձն՛ած էբ գա­
վտանգին՝
խնդրելո՛վ Մ տնոլկէն որ ազատէ իր բանտարկած ենք արգէն : Ա ան ա լան գ որ արտաքին գոյութիւն ւառէ։ այցելոլ Հովիւ Եզն իկ վարդապետբ ։ Նոր -

տրեխները։ Մանուկ ծաղբելով ղա՛՛նոնք, մէկ ձեռ­ Հանգէպ ոչ մէկ տարակարծութիւն բ կուսակ­ Ջուղա յ ի Առաջն՛՛որդարանի կողմ է կբ ն շան ա կուին

քով կբ գրկէ սիւն՛ը , միւս ձեռքով բռնե լով տրեխ­ ուն ի կառա վա րո ւթ ե ան ե լ րնգգէւմ ագէ ո ւս ո ւց չո ւՀ ինե ր եւ կր ղրկուին գիւդ։ Լիւասեան

ներ ր. «եա Մ չու Աուլթան Ա բ կարապետ՝» , կ ըսէ ցութեան մինչեւ։ գիլզի բնակիչները մինչեւ Հիմա ալ գովեստով կբ
տարուան «Հա­
եւ դուրս կը բերէ ղան՛ոնք : Մ անո լկի ո ւմ ր զինք Թուրք ազգը կատարեալ ազգային միութեամբ պատմեն առաջին՝ ( 1 9 0 5 ) է էո ւ ս ո լ ո

բռնած պաՀուն , անպայմա՛ն բան՛ մր պիտի քան­ պիտի կռուի , եթէ ս տ ի պո լի զէնքի ումով պաշտ­ յտս ա ա1 զի Ա ա ր գ է ս վարժապետի» ԼԱ արգիս 3 ո վ–

դէ կամ պիտի շինէ եղեր : ՛Բեռի Բերոբ կը պաա– պանել իր ան կա խո ւթ ի ւ ն ն ու Հոգա յին ամբողֆա - Հաննիսեան) եւ 10աչխաթուն՛ վարժուՀիին թափած

մէր նաեւ թէ ինչպէս օր՛ին մէկը թթենիի Հսկայ կան ո ւթ ի ւն ը : աշխատանքներուն մասին Հ Բացի դպրոցական գոր–

ծառր տրմտտէն խլելով կը շպրտէ անգին։ Թէ ծէն՛ անոնք եղած են՝ թատրոնի Հիմնադիրները ։

Ներ քին քաղաքա կանո ւթեան տ ե ս ա կէ տ ո վ փո­ Դպրոցը ունեցած է ճ ո էս գ ր ա դ ա ր ա ն մ ը ։ Գմր ա իւ ֊

ինչպէս 30 40 խորան՛արդ մեթր քաքերու կոյտ խանցման շրջան՝ մր կ՚ապրինք։ 3էմ՛արութիւն պի­
անդին՛
մր մէկ ս/Լգամէն ա ն դ ա դ ա ր վերցուցեր ու տարար գիւգբ անտարբեր գտնուած է *շէնքր խար­
ոտ­
շպրտեր է, եւ նոյն՛ պահուն փ՚նչպէս Ա՚անուկի տի ՐէէաՐ նաՀ ան ջի մասին մտածել։ Զենք կրնար խլած եւ գրադարանի գէրքհրբ մ աս մը կորս ուած

քերը խրած էին հողի մէշ\; նաեւ տեղքայլ ընել» դէպքերը մեզ կը ստիպեն են ։ Մնացածներն ալ փոչինեբու տակ է ։

սՐք*՝՛–թաց յառաջանալ ժողովրդապետութեան՝ ճամ­

Ու վերջապէս Մանուկի ՛ուժի արձագանգը կը բուէ՛ մէջ» : \
Հրամա­ «Նիուզ ՝Բրոնիքթի
Հասնի Պոլիս, ուր կր մեկնի սուլթանի. Նիւ Եորքի թգթաԿէցր ԿԱՊՈՅՏ ԽԱՋԻ ՁԵՌՆԱՐԿՆԵՐԸ

նով, կր մրցի Եւրոպացի մէկէ աւելի ըմբիշներու կը Հաղորդէ թէ ամ ե ր ի կե ան զէնք կը զրկոլԻ Ֆր * կապոյտ Խաչի օդափոխութեան չորրորդ

Հետ ե լ կը րաղթէ բո լոր թե : Թուրքիա , 2 3 միլիոն սթեըլին արժէքով։ Առաջին էսումբբ , 25 մ ան ո լկն ե ր , Կեդր . 3)րանսա յի զանա­

Սուլթանը կ՚առաքարկկ իրեն բազմապիսի ռազմամթերքը շոգենաւ գրուեցաւ։ Ասկէ զատ, զան քաղածներէն , Օ գ ո ս տ * 19ի կէսօբին Հասաւ

ն՚ոլէրն՚եր, բայց Հայորդին կր մերմէ բոլորը, երկու մ էւլիոն սթեըլին եւս պիտի յատկացուի Մ աՐսէյէ* գիմաւո րո՚ւե ցաւ Մ աՐսէյէէ բնկերուՀի–
թուրք բանակին սթերլինը
խնդրելով միայն իրեն վերադարձնել իր Հօր ար­ ՚.Այս գումարին 100,000 նեբու կոզմէ, Հ ի լրաս ի բ ո լեց ան պտուղներո՛վ։ Մէկ

տերէն մէկը որ ապօրէն կերպո՛վ գրաւուած էր պիտի ծախսուի ռազմագիտական ճամբանեբոլ ժա՛մ վեբջ յատկապէս ,վա րձուած օթո քա րով

Թուրքի մը կոզմէ : Խնդրանքը կը կատարուի եւ նորոգութեան Համար ։ բա ր ձ ր ա ց ան կա յան , ուրկէ Մ արսէ յլ ի^՛ող 4 7

Մանուկ թողլով ամէն Հարստութիւն եւ փ ա ռ ք Թղթակէցբ կը գրէ նաեւ Հետեւեալը* տզոց Հետ ունեցա՛ն եղբայրական Հանդիպում մբ։

կր վեբագառնայ Հայրենի բոյնը։ Թրումընի օժ անդա՚կութե ան ծրագրին Հա– Մ արսէյլ ի էս ո ւմ՛ րբ ն ո յ ն իրիկուն՛ը Հասաւ

Մանուկի մասին խեղճ ՝Բերոբի պատմածները մ աձա յն , ո ր նպատակ ուն՛ ի ազատ աղգե ր ր պաՀ - զուարթ ո լ կեն՛սուրախ Ալէ Լ • Կամպեթա եւ

դրի առած է՛ի, րայց պատերազմի ժամանակ բա­ ՛պանել Համայն ա\վա բ ո ւթ են է , առաջին առթիւ զին– յանձն ո լեց ալ իրենց ծն՝ո ղքն ե ր ո ւ ն ։

ցակայէ լով տոճէն, երեխաներր փճացուցած են ո ւո ոակակնա օգնութիւն կբ փութացուի Թուրքիս յ, ճշւոոլլք լքր Այս առթիւ

ստորեւ կուտանք մանբամասնութիւնները* ֊ա՜ Վալանսէն դրուած

գմբաիստաբար . այլապէս մտագիբ էի նագգալէի Համ ար 1 3 միլիոն սթեր լ . արժէքով թն­ թղթակցութեան մէջ Պաքոնր պէտք է ը լ լ ա յ ՌՈ–
գրքոյկ
մը մա1Թ։

գրել։ իյասդեզցի մեր տարէց Հայրենակիցներուն դանօթ, ռազմանիւթ ե լ ծովային ականներ։ Բա­

կը մնայ դրի առնել իրենց գիտցածը, որպէսղի նակի սպառազինութեան Համար 5ուկէս միլիոն՛

չկորսոլ՚ի Ման՛ուկի թանկագին յիշատակք։ սթեր լին : Մէկ միլիոն սթերլին թուրք սպաներու ԼՐԱՏՈՒ ԱՐՈՒԵՍՏԻ

Բայց չվերացաւ։ Ես անձամբ տեսած ու զին՛ում ի ն Համար, Համաձայն նոր գիտե լիքնեքու։

ճանչցած եմ Մշեցի ուրիշ նման մշակներ, որոնց ՏԻԿԻՆ ԶԱՐԵԱՆԻ ՊԱՏԿԵՐԱՀԱՆԴԷՍԸ • -

մասին պիտի խօսիմ առանձին։ ԳԱղՈՒԹԷ ԳԱ1ՈԻԹ Նէ ւ Եորքի Պոնեստելլի Արուեստի սրաՀին մէջ

ԼԵԻՈՆ ՏՕ՚ՆԻԿԵԱ՚Ս բացուածք է գրագէտ Կ ոստան Զ ա րեանի կնոջ,

ԳԻԻ1ԱԿԱՆ ԴՊՐՈՑՆԵՐ ԻՐԱՆԻ ՄԷՋ Տ իկէւն ,ւ2) ր էնս էւ ս Պ՛բուքս Զարեա\ն ի իւզաներկ եւ

գծագիր պատկերներու ցուցաՀանգէսբ : Տիկթնբ

ԿՈՄԱ ՄԵԹԵՐԼԻՆԿ 8 6 տարեկան ալեւոր նկար չութի ւն\ ուսած է *Ք ա լիֆ ո րնւիոյ մէջ, յետո՛յ

ծերունի մլձն է Հիմ ա աչխարՀաՀռչակ պելճիքացի Ա պա Հ ան ի Զարմ ա Հ ալ գաւառի Հայ գիւղի բու տ ար իներ շար ո լն ա կ աշխատած է Եւ րոպ այի զա­

ԳԲագէա՚ը , կոմս Մ եթեր լին կ (Պելմի՚ոյ թագաւորը Հիմնարկութեան օրէն ( 1 6 0 8 - 7 0 ) , ամբողջ 300 տա­ նազան եր կիբներո ւ մ էջ , գլխաւո րապէս Հո լան տա

րի դպրոցական՝ շէնք գոյութիւն չէ ունեցած եւ եւ Գերմանիա , ապա 3)րանսա եւ Իտալիա ։ իր գոր–

անոր կոմ սի տիտղոս տուած է) : Ութ տարի Ամե­ Հայ ժոզովոլրգբ բաւականացած է ի ւր ա քան չ ի ւր ծերբ ցուցադրած է Հռոմի, Վենետիկի, Թորինոյի՝

րիկա մնալէ վորԸ՝ վերադարձաւ Եւրոպա, Հաս– գի՚֊գի Համար ունենալ մէկ երկու տիբացու-քա– եւ Մ է՚լանո յի մէջ , ա րժան ան ա լուէ քննադատներու

տատուելով ՛Բանի՛ մէշ ( Շ Յ Ո Ո Տ Տ ) : Բեղուն է իր Հ ան այաց ուն՛եր , որոնք ուստ ծ են՛ է՚ՐԱնց գիւգի ջերմ դնաՀատո ւթեան ։ 5 ո ւց աՀ անդէ սն ե ր սարքած

կեա՛նքը ամէն Հորիզոնի տակ, ու Հոն, Նոր Աշ– քաՀանա յ-ուսոլց իչներոլ մօտ , վա րժ ո ւե լո վ միմ է - է Լոս Անճէլոսի եւ Սան Ֆրանչիսքոյի մէջ՛. իր

խարՀի մէչ տուած է եօթը նոր գործեր, որոնց այն եկեղեցական վւոխասաց՚ոլթիւններու : Հ/ ա տ պատկերԱ՚երէն՝ շատեր տեղ գտած են մասնաւոր

•ուշ , մօտ 5 0 տարի առաջ, 6 7 ^ոգէ սորված են թանգարաններու մէջ %

մէչ իր նախասիրածն է «ժան տ՝Արք»ը։ ֆարս երէն դրել կարզ ալ , որոնք ժողովուրդին

Մեթերլինկ սիրռէի ռ ւ երեւելի ան Հատն/եր են Հ ամ աո ւած : Թէ– ՍԷՆ ՇԱՄՈՆԷՆ Հայ երիտասարդ մը, Նուպար

մասնաւորաբար գոՀ չ ի թո լիր Ա– ե սորված են\ անոնք որոնց Համար անւՀրաժեշտու­ Թեբզեան Լիոնփ եւ Լուառի նաՀանդին մարզական՛

մեբ՚իկայի Հրատաբակիչներէն որոնց Հետ ղատի թիւն էր * ասկէ կր շարժի ժողով ուրդի րարի նոտ– աէսո յենական մ ր ցո ւմնեբ ո լ մ էջ ա ռա ջնո ւթ էէ լն բ

մէն է 1 «"ըովՀետեւ իմ գործերուս «թարգմանու­ խանձբ եւ շատեր կբ Հետեւին : Անոնք Պարսիկ Հա­ շա Հած է ե լ էքր յ աջողո ւ թ իւն նե րը շատ պատ ո լա­

թ՛եան» մէչ քիչ մը չատ ազատութիւն կուտան : մ ա գ ա ւ ա ռ ա ց ինե բու Հալածանքին կ՛ արժան ան , թէ րեր եղած են՝ Հայ դաղութին Համար։ Տեղական
Անոնցմէ
մէկուն Հետ դ ա տ ի մէչ եմ եւ 250.000 տո­ ինչու այլակրօն ազդ մը բերան պիտի առնէ իրենց իք՚երի^եբը մեծ գովեստով կը խօսին իր մասին ;

լար կը պաՀ ան չեմ» , յայտարարած է լրագրողնե­ լեզուն ե լ գիրը Ու կլլ սպաննեն Ա Հ մ ա գ ա բ ա գ գիւ~–

րուն Տ

Fonds A.R.A.M