Page 106 - ARM_19-1947_02
P. 106
Հասնելու ել անցնելու Ծրագրին նախատեսութիւն֊
ՅՈՎՔկՓ ԷՄԻՆ ՀողագոէծակաԱ ճիգը ները : Կոլխոզները եւ սովխոզները , որ ընդարձակ
շրի-ններոլ մէչ Համախմբուած են, էօզէֆ Սթա.
Ի ՄիաթևաԱ Վ կ լիսի ուղղուած նամակներ գրեցին, ուր կը ստանձ
Հա յ քաղաքական վեէ ա &նո ւթ ե ան /ւաՀ ւէի ր ա - նէին ցանել ու մշակել Հողը, Հնձել արմտիքի "Լ՛ՈՀ
ներէն մէկն է Յովսէփ կմ ին ^ որ ամենայն էրա - քաՎ. ակ մը, հ՛– արՀ՚եստագիտական մշակում ր
լամր կրնա յ Հ ամ ար ո լի լ Ի սրա յէ է Օրէի արժանա Պալթիկէն Խաղաղականդ դերձ՛ակէն Կասպից (բամպակ, ձգախէյ֊ , ելն), որոշ քանակով միս,
ւորագոյն յա^ոՐԳՐ • Հակառակ ատոր՝ մեր սչատ — ծովդ Աովետական Հո զը լա լ։ ո լած՛ է այս միջոցիս ձուկ, կարագ, կաթ եւ Հաւկիթ Հայթայթել։
մ տգիտութիւն ր կարծես մոռցած էր կմինւ^՝ գո յո ւ– մեծ ճիգով մը : Ղ*արնան ցանքի շրջանն է : ձիւնե Այս նամակները Հրատարակուեցան թերթերուն
թիւնր , ուստի եւ իր անունը ցարդ անծ՜անօթ մնա րը Հալելով մէջտեղ ելաւ տաք եւ սել Հոդ մը , որ մէջ եւ վեր առնուեցան իսմբագրականներով :
ցած էր Հանրութեան ։ Միայն Հերցին տարիներուն թրծ^ուած՜ է կենդանարար ջոլրով մը : Պէաք է ա– իր կողմէ(Ն Աովետ գերագոյն նախագաՀբ «Հե–
Հայ ե ր ի տ տ ս ա ր գ գիտութիւնը , որ անվե րա պաՀ ճապարել^ որովՀետել ամէն կորսուած՜ օր պիտ,ի րոս»ի տիտղոսը ՛ել ուրիշ շքանշաններ չնորվեց
նուիրում ով պ ր սլա\ո ւմն ե ր կր կատարէ մեր ազգա վտանգէ պարէնը դ որ արդէն շատ վ\Ն>ասուած է կոլխոզներու ել Հողի աշխատաւորներուն : Ապրիք
յին արժէքներուն ձՈԼր2. ՚ Հետաքրքրուա^– է նաեւ անցեալ տարուան երաշտէն; Պայմանաժամը կարճ \ին մասնաւոր Հրովարտակով մը այս պատուաբեր
կմինի կեանքովն ո լ դործովը ։ Այոաէս , 1 945/՛ ^ ԷԴ մանաւանդ չոռոգուած՛ եւ Հոփերէ\Ն ս բրուած տիտղոսները տա լաւ երկրագործական աշ/սատա .
Երեւանի Պետական Համ ա Լսարանի Հ րատտրակոլ - ընդարձակ մա ս ե՜ր ո ւն՝ Հիւսիսային ^ովկասի եւ լորին, ,ինչ որ մինչ այդ վերապաՀուած էր ճար–
թեամ ր լո յս տեսած է երիտ ասս։ լւ գ գի տն ա կան Ա « Սիպերիոյ մէջւ Պէաք է որ Հատիկը ցանուի ՛երբ տարարոլեստին , գեղարուեստին եւ գիտութեան :
Հա
(հ * 3ո վՀ ան՛ն ի սեան ի * ) մէկ աշխատասիրութիւնը է գեռ Հողը թաց է ՚, Աշխատանքը փութացնելու ա– Հերոսի տիտղոսը կը արուի միայն վաշտապետին ,
գիշհր
ո ր առածին վարձն է* գիտակտնօ րէն լո ւս ա րան ե լ մար ամէն ճիգ ի գործ կը գրուի ( մեքենաշտրժ բազուկ կոլխոզներու նախագաՀին , >ոլ գլխաւոր Հոգագէ -
եդակի անձնաւորութեան մր գործ՜ունէ՚ութեան ն ը– րօրը (տրաքտէոր ) ել ցանող մեքենաները տին : Բայց շքանշանները ոեւէ մէկուն կը արուին,
կարագի ր ր մեր նոր սլատմութեան ամէնէն Հետա ցերեկ կը թաւալէւն; Ամէն տրամադրելի առանց մոռնալու տեղակալն Սովետներս լ եւ կա..
քրքրական ժամանա կաԼրֆաններէն մէկուն մէջ : լալման մ ԷՀ է : սակցութեան անգամները որոնք բաժին բերած են
ընկերվարական մէ^։
Այս առթիւ 1լ ամփոփենք գրադատական մր 3*ամւսեաղ շունէն մտահեէու ո է ղէ^աղէէ եւ ո < նաիյաԽձախնդրոլթեան
զոր Հրատարակած է սլրոֆ • /• • Զսյ խ՝՛1 ս՛ ե լւ Ա* ոս — ալ քաո֊ասունեւութ ժ՜ամուան աշխատանքի մասին՝ ւ Այս վարձատրութիւնը նա/սա րարնե ր ու քմա–
կուայի Օկաես1ր>ր ամսագրի 1946 թիս 1 1-12^ մէէ՚– Տ՛անդ ուղ ն եւ ղիմաց զուն , ռուս դիւղաց էն այս Հաճոյքին չէ ձդուած, ամէն տեսակ մշակութեան
Յովսէփ կմթե մէկն է 1 Տրդ դարոլ նշանաւոր պիսի շրջաններուն Հրաշքներ զյլ գործ՜է։ Սովեաա– ե.աշխատաւորի,ամէն դասակարգիմէ^ որոշ դասեր
դէմքերէն , այն ժամանակաշրջանի որ Հարուստ է կան կառավարութիւնը իր քարոզութիւնը կր Բ"1՚՜ Հաստատուած են թէ պետխն անձնական աշիսա -
ականաւոր մարդոցմով։ Ծնա^– է \72եին արեւ - մարմնէ ա յս աւանդական յատկո ւթ իւննե րուն : Ա— տանքին , թէ իր կոլիազին եւ սովխոզին ել թէ
մտեան Իրանի Համ ագան քաղաքին մէջ, որ մէկէ մէն ամիս, ամէ\Ն շաբաթ, նոր պաՀանչ մըլ կր երկրագործական կայանին ել շրջանին Համար : է–
աւելի անգամ անցած է թուրքերու ձեռքը՛. Համա— դնէ . «նպատակակէտ թիւ I » • ցանքն է ա յո օր ու ա– Բէ Գ1"~1ա9իս Կ.՝ուզէ այս պատիւին արժանանալ,
գանի Հա ւ գաղութը , ուրիշ քագաքներու Հայ գա— նր։ պէաք է ոչ միայն անձնական ճիգ ի գործ գնէ,
գութներուն սլէս է կՀենթարկոլէր ամէն տեսակ կե Ամէն բան ՀամայնացԱեչէ ,ի վեր, Ս– Միոլ - այլեւ Հսկէ որ իր ընկերները իրեն պէս ընեն։
ղեքումներու եւ բռնո ւթ ի ւննե ըո լ իրար փոխարի - թեան մ էշ մշակութային ամէն մ եհ֊ աշխատանք
նոդ իրանական եւ թուրքական իշխանութեանց մ եքենա ո աճ է, ամէն երկրէ աւելի, մէ$Ն յլԱալով Այս տիտղոսները, ուրիշ առաւելութիւնն երո լ
կարգին թ ո յ լ կուտան
կոզմէ: Միացեալ ՚ԱաՀ անդներ ր ։ Պատերազմէն առող Հեր Հաշուեն թոշակներու որ երկու ամիսը երեքի տեղ
Այս սլարագաներոլ տակ ամբողջ կմինեան ըն կին երեք չորրորդը եւ ցանքին կէսը մեքենաշարմ֊ չափը Հաստատած ատեն :
տանիքը ստիպուեցալ Գագթել Հնդկաստան՝ , ուր արօրով կ՚ըլլային։ Բայց այսպւ մեքենան կըպակ– Երբեմն շքանշան մը առնելու ցանկութիւնը
Հաստատուեցաւ անգլիական տ ի րտ սլե տ ո ւթեան ս ի . չկա/ կամ սձւ՚դբրօ՜աՆելի է։ արգելք կ՛՝ը^լլայ աշխատանքին լաւ ընթանալուն :
կեղրոններէն մէկուն՝ կալկաթայի մէ^ւ Հոն ան— Պատերազմի միֆոցփն նորեր չշինեցին եւ երկ Օրինակի Համար, տեսնուած է, որոշ կոլխոզնե -
ցուց Յավսէփ ու երիտա -
սարգոլթիւնը կմ ին իր մ անկութիւնն եւրոպական րագործական նիւթերոլ վերաբերեալ բոլոր կարե բու մէջ, Որ ցանքին սկզբնաւորութիւնը կ՛ուշտ՛ -
մշակոյթին քաղաքացիական
վա ր շո ւթեան , Հոն ալ ծանօթացաւ ւոր դո րձ֊ա ր անն ե ըը , ինչսլէս (ի ո սա ով ի նշանաւոր ցնեն մինչեւ այն օրը երր Հողը աւելի չոր 1ԼԼԷաԼով
ել զինուորական ու֊ «Ռօզէլմախը» քս/նգուեցան –.Արտագրութիւնը վեր– կը թոյլատրէ արագ աշի/ատաէԼք մը : Այսպէս , կր
եղանակներուն ։ սկսալ եւ «թիւ I նպատակակէտ» Հռչակուեցաւ : յուսան չափազանց շուտ վերջացնել 1ւ արժանանաք
կալկաթա անցուցած տարփներր վճռեցին Հաք Սակայն գեռ շատ Հեռու է սչաՀան9ին Հասնելու : պատիւի : քՒանկագին ժամանակ մը կոասուեցաւ ,
ազգային—ազատագրական շարժման ապագայ գոր Ամէն բանի պակաս ունին։ Բայց ամէն բան կր բայց վիճակա դր ո ւթ ե ամ բ յաղթանակը իրենց ր
ծիչի Հետագայ ճակատագիր ը ։ 1 75 1 ին ան գնաց վախարիձեն բազուկով եւ ա՛շխատանքի յամառու կ՚ըլլայ : Արդ, վարչաձեւի մը մէջ ուր ամէն բան
եւ
Անգլիա գ ուր ստացաւ զինուորական կրթութիւն, » թեամբ մը որու նմանը անկարելի է գտնել ուրիք գրի կ՛առնեն , կր Հաշուեն ել Հսկողութեան կ՛են
ծանօթացաւ անգլիական « բարձր ընկերութեան կմին երկիրներու մէչ\։ Կիներ եւ տղաք երբեմն քիլո - թարկեն , թիլերը կը ծածկեն .իրական տուեալնե
կարդ մ ը ներկա յ ա ց ո ւց ի չն ե ր ո ւ Հետ , \ 759ին միտս՜ մեթբերով Հեռու Հողերու վյբայ երկար օրեր րը : Ասիկա թերութիւն մըն է զոր կառավարու -
՝: °– ~* ֊ –/ 1 ՏՏ 1.–.~.^ճ եո Լաւերու
ման գործին % ՚ IV Անխուսափելի այս ղմո լա րո լթք ւննե ր ո ւն վրա, ք^լեք^քա՚րձլոաւա՚1՛է՛ ՚ւ՚ոնհ եւ մ1ա$՚ոսնեո եր վւնտռէ
•Ա * 3 ո վՀ անն ի ս եան դիտել կուտապ ^որ իր ա շ– կ՚աւելնան անոնք որ վարչական մեքենային բազ - Գիւանակալութեան (պիւրոքրասի) դէմ այս
իւ ա ուա սիրո է թիւնր պատմութիւնը չէ \$րդ գարու մաթիլ թեբոլթիմննեբէն կը բխին .Սերմնցուն կա պայքարը եւ «Հաւասարեցումը» մասնաւորաբար
երկրորդ կէսվւ Հայ ազատագրական շարժման : յարաններուն մ է լ դիզուած կը մնայ ել ժամանա զգալի են այն կարգ մր տնօրթութեանց մէջ ար
Հեղինակի նպատակը աւելի Համեստ եղած է* կին չի յանձհուիբ, նոր մեքենաշտրժ արօրները, վերջերս ընգունուեցալ կոլխոզներու Հանդէպ։
այն է՝ տալ ուրուագիծ– մր այդ ժամանակաշրջանի որ աճապարանքով շինուած են, շատ յաճախ գէյ Ս. ԿԱՐՍ-ԲԻ
Հայ ականաւս ը գործիչներէն մէկու մասին։ Բայց յօրինուածք մը ունին։ Որոշ շրշաններոլ մէշ կր
դժուար է եթէ ոչ անՀնտր ԳՐ^՚Լ կմինի մա պակսին մեքենային ան ի,,ո կտորները, որոնք յա.
սին՝ առանց շօշափելու անոր ժամանակի Հազ աղ— ճախ ուրիշ շրշանի մը մէշ կը գտնուին մեծ թի ՊՈԼՍՈ8 ԹԱՏԵՐԱԿԱՆ եղանակին բացումը
գա յէ ն—ազատագրական շարժման բովանդա կ ին - լով։ ՈրովՀետել որքան Ռուսը արի է ել ընդունակ
դիրը** Ե*– Յէ՚՚վՀաննիսեանի գիրքԼ1 ո չ միայթ։ կեն ինքգինք մոռնալու աշխատանքին, մէչ, նոյնքան կր պիտի կատարուի Լ. ՀՀւանթի «Հին Աստուած -
սագրական ուրուագիձ– մըն Էէ այլեւ ուսումնասի— շարունակէ չունենալ նախատեսութիւն եւ կազմալ ներդով, բեմադրոլթեամբ Աշոտ Ս՝ատաթևանի :
բութիւն մը , ուր պայծառ ել տաղանդաւոր կեր — կերպութիւն , նոյ&փսկ ծրագրի մը Համաձա/ն աշ (Հաջորգաբար, պիտի ներկայացուին նաեւ աշխար -
պով պատկերացուած՜ Է Հ ա յ ժողովուրդի լաւ ւս — խատցնող վարչաձեւի մը տակ։ < ա Հռչակ «Սալոմէ»ն ԼՕ ս կըր Ուայլտ), ինչպէս
գո յն ներկայացուցիչներու ազատագրական պայ — Ինչպէս ճսւ ր տարար ուե ստին մէ9 , նմանապէս
քարի մէկ ամբողջ Հանգրուանը ։ երկրագործութեան մէլ՝ ալ բանուորները իրենք նաեւ «8ախսարիկ»ի Հեղինակ Րէշատ Նուրիի
Հայ ժողովուրդին Համ ար շատոնց անցած էին «.ինքնակամ» առաջարկեցին յաւելեալ ճիգ մր ընե, « ՛Բարի կտոր»ը :
այն ժամանակները, երբ Հայ այրուձին գիմաւո -
րելու Համար դուրս կ՛՚ելլէր իր պալատէն ինքն իսկ
Պարսից «արքա յից ա րքան» ։ ք* աժն ո ւա Հչ֊ ի բանի \ե ւ
$՝ուրքիոյ մի^եւ , ուժտթտփ եւ Հոգեսպառ ամէն ջակցոլթեան մեծ կարոզութիւնը այդ գործին Հա– Հայաստանի Մատենադարանէն : Այս վաւերագրե––
տեսակ կամա յա կանո ւթ ի ւնն ե ր է ե. անՀանգուրժե էի մ ար : րու մէչ առանձին Հետաքրքրութիւն կը ներկայա
տուրքերէ , Հա յ Ժողովուրդը ^ նո յնիսկ յանձին իր Տասնամեակը \759էն մինչեւ )769ը ամէնէն ցնէ էմինի ժամանակակից Հայ վաճառականի մը^
արտօնետլ առեւտրական դասի, զրկուած էր զար Հետաքրքրական ել նշանակե լի շրջանն է էմին ի Մովսէս Աարաֆովփ գեկուցադիըը , ո ը՝ 8՝" Հ անն ի ս–
եանի ենթագրութեամ բ գրուահ՜
գանալու ամէն կտրելիութենէ \ կեանքին մ է ^ Հ իրաւ է, անոր խիղախ եւ Հեռատես է կմինի անմի
Այս պայմանները , բնականաբար , պիտի Հար ծրագի բներ ը վերականգնել իր ժ\ո դովյււրդին ջական աղգեցութեան տակ % զեկուցագիրը « կբ
կադրէին բո լո ր անոնք , որ մ ի^ոց ունէին , էքե լ ի~ անկախութիւնը Հղօր քհուսիոյ օգնութեամբ ձա– բանայ Հեռու գտցող քաղաքական ծրագիր մըքղ1ոը
ան «
րենց երկիրը, ուր կեանքը այլեւս անտանելի դար— խոգեցան : Բայց եւ այնսչէս միայն այդ շրջանին , կը վարձէ ին իրականացնել Հայ ժողովուրդի
ձած էր : Ե ւ իրապէս ( տակտլ կը զօրանա յ արտա– քիուս իա եւ Կ ո վկա ս իր գտնուա^– ատեն ^ էմին կը կա իւ ութ հան Հ ամ ա ր պա յքարո գները \ 8րդ գարու
ԳազթՐ Հաք առեւտրական դասի ներկայացուցիչ - գո բծէ իբրեւ վաւերակտնօ րէն սլա ամ ական անձ - երկրորդ կէսինֆ։
ներուն , ո րոնք կ՚երթան Հ աս տատ ուի լ Հնդկաստան, նաւորդութիւն Հ ՅովՀաննիսեանի գրքին կառուցումը կ.ը Հա՛ -
՛թանի մը իյօսքով՝
Իտալիա , Հ ո լան տ ա եւ մ անաւանգ (հուս իա ։ Զ(*կ՜ այս է ՅովՀաննիսեանի գր մ ապատ աս խանէ անոր Հ իմն ական ուղղութեան ր :
ուելով իր ամէնէն ազդեցիկ ել ձեռնարկու ւոար~ Գ ի րքը բաժն ո ւ"՚ձ է Հ ետեւեալ դլո ւխնե ր ո ւն . ֊—-
բերէն , միւս կոզմէ ենթակայ օտար տիրակալող - քին բովանդակութիւնը ել Հիմնական ոլգդութիլ — «Ա"Գ1Ի"յ մ է Ի յ « Վ ր ա օ թագաւոր Հեբակլի յ/օտ»,
ներու
աներեւակա յելի շաՀ տգործմ ան՝ Հա յ ժողո– ն բ ; իր ա յ դ ուսո ւմնաս իրո ւթեամ բ երեւանեան ՀձԱնյաջողութիւն ՚Լաըապադի մէի> է«Նորէ" Վրաս–
եւ
վուրդր իր թ ո յ լ ուժերով , անչոլշա , չէր կրնար գիտնականը կը լրացնէ շատ էական թերի մը ս\ո^ տանի մէիգ «1769 տարին» , «Եզրակացութիւն»
պայքարի մտնել Հզօր $՝ուրքիոյ ել իրանի Հետ ։ վիէտական պատմագրութեան մէ^։ «Յաւելուած» : *հրքի երկու եբրորդէն աւելին կը
Եւ Յովսէփ հ&է" 1 որ երեւցաւ Հայ իրականա. - Պ՝Րքէս էԲւ1^՛՛՜ Հէ*^ առնուած է էմին ի ինքնա — կագմեն այն գլուխները , որոնք նուիրալաձ– են կ^
թեան մէջ իբրել առաջին քարողիչն Հու. ժողով րգա– կենսագրութիւնը , Հրատարակուած առածին ան - մինի բնակութեանն ոլ գործունէութետնը (հոլ -
կանացնողը իր ժամանակի առաջաւոր գաղափար գամ Լոնտոն \792,ին ^ երբ Հեղինակը տակալթն ոգ§ սիոյ եւ կովկասի մէչ։ իրանին եւքհուրքիոյ նուիր–
ներու , արժէքաւո բ է մ եզ Համար եւ մօտ է մ եղի էր (էմին մեռաձ– է \&09ին) , «Հայազգի Յովսէփ ուաՀ– փոքրաթիւ էջերը ընդՀանուր եւ ուրուադծա^
մասնաւորաբար մէկ բանով*ան առաջիններ էն՛ մ է կն կմինի կեանքն ու արկա&ները՝^ ( նկարագբուած իր յին բնոյթ կր կրեն* մինչ առանց լուրջ կերպով
էր , որ կռաՀեց Հայ ժողովէուրգի ազատագրման կողմէ անգլիերէն» խորագրով։ Երկրորդ անդամ ուսումնասիրելու պատմական միջավայրը , ուր կը
իսկական ճամ բան եւ կրցաւ ըմբո*եել ք/՚ո ւ ս ի ո յ ա - ինքն ա կեն ս ադր ո ւթի ւնը Հ րատարակուած է ^ալկա֊ զարգանար ինչպէս Հայ ժողովուրդի * այնպէս աք
թաճ էմինի մեգ Հաստիչ֊ նամակներուն յաւելումովւ կմինի ողբերգութիւնը* Հազիւ թէ կարելի է տաք
Ա* ՅովՀաննիսեան չէ ղ ո Հացած այդ մեհա - ժամանակի եւ գործող ուժերու ամբողջական նկա
* ) Հեղինակը թոռն է մեծատաղանդ ել խի — րագիրը ; ,
զախ Հրապարակագիր Աբգաբ ՅովՀաննիսեանի ,որ պէս արժէքաւոր նախադբիլրի լրիւ եւ քննադատա
անցեալ գարու վերջին քառորդին Թիֆլիսի մէջ կր կան օգտագործումով» ան ձեռքի տակ ունեցաք– է Այս թերացումը, սակայն , չի նսեմացներ Ա.
Գ . Յ՛ովՀաննիսեանի
Հրատարակէր Փռրճ Հանդէսը, ապա Արձագանգ նաեւ կարգ մը վաւերագրեր , առնելով ղանոնք Պ>> ^ տակտն նշանակութիւնը։ աշխատասիրութեան մեծ գի–
օրա՛թերթը։ տա կան եւ քհազմա—սլատմական . դիւաններէն եւ Լ ՛ ՛Ա՛
Fonds A.R.A.M
ՅՈՎՔկՓ ԷՄԻՆ ՀողագոէծակաԱ ճիգը ները : Կոլխոզները եւ սովխոզները , որ ընդարձակ
շրի-ններոլ մէչ Համախմբուած են, էօզէֆ Սթա.
Ի ՄիաթևաԱ Վ կ լիսի ուղղուած նամակներ գրեցին, ուր կը ստանձ
Հա յ քաղաքական վեէ ա &նո ւթ ե ան /ւաՀ ւէի ր ա - նէին ցանել ու մշակել Հողը, Հնձել արմտիքի "Լ՛ՈՀ
ներէն մէկն է Յովսէփ կմ ին ^ որ ամենայն էրա - քաՎ. ակ մը, հ՛– արՀ՚եստագիտական մշակում ր
լամր կրնա յ Հ ամ ար ո լի լ Ի սրա յէ է Օրէի արժանա Պալթիկէն Խաղաղականդ դերձ՛ակէն Կասպից (բամպակ, ձգախէյ֊ , ելն), որոշ քանակով միս,
ւորագոյն յա^ոՐԳՐ • Հակառակ ատոր՝ մեր սչատ — ծովդ Աովետական Հո զը լա լ։ ո լած՛ է այս միջոցիս ձուկ, կարագ, կաթ եւ Հաւկիթ Հայթայթել։
մ տգիտութիւն ր կարծես մոռցած էր կմինւ^՝ գո յո ւ– մեծ ճիգով մը : Ղ*արնան ցանքի շրջանն է : ձիւնե Այս նամակները Հրատարակուեցան թերթերուն
թիւնր , ուստի եւ իր անունը ցարդ անծ՜անօթ մնա րը Հալելով մէջտեղ ելաւ տաք եւ սել Հոդ մը , որ մէջ եւ վեր առնուեցան իսմբագրականներով :
ցած էր Հանրութեան ։ Միայն Հերցին տարիներուն թրծ^ուած՜ է կենդանարար ջոլրով մը : Պէաք է ա– իր կողմէ(Ն Աովետ գերագոյն նախագաՀբ «Հե–
Հայ ե ր ի տ տ ս ա ր գ գիտութիւնը , որ անվե րա պաՀ ճապարել^ որովՀետել ամէն կորսուած՜ օր պիտ,ի րոս»ի տիտղոսը ՛ել ուրիշ շքանշաններ չնորվեց
նուիրում ով պ ր սլա\ո ւմն ե ր կր կատարէ մեր ազգա վտանգէ պարէնը դ որ արդէն շատ վ\Ն>ասուած է կոլխոզներու ել Հողի աշխատաւորներուն : Ապրիք
յին արժէքներուն ձՈԼր2. ՚ Հետաքրքրուա^– է նաեւ անցեալ տարուան երաշտէն; Պայմանաժամը կարճ \ին մասնաւոր Հրովարտակով մը այս պատուաբեր
կմինի կեանքովն ո լ դործովը ։ Այոաէս , 1 945/՛ ^ ԷԴ մանաւանդ չոռոգուած՛ եւ Հոփերէ\Ն ս բրուած տիտղոսները տա լաւ երկրագործական աշ/սատա .
Երեւանի Պետական Համ ա Լսարանի Հ րատտրակոլ - ընդարձակ մա ս ե՜ր ո ւն՝ Հիւսիսային ^ովկասի եւ լորին, ,ինչ որ մինչ այդ վերապաՀուած էր ճար–
թեամ ր լո յս տեսած է երիտ ասս։ լւ գ գի տն ա կան Ա « Սիպերիոյ մէջւ Պէաք է որ Հատիկը ցանուի ՛երբ տարարոլեստին , գեղարուեստին եւ գիտութեան :
Հա
(հ * 3ո վՀ ան՛ն ի սեան ի * ) մէկ աշխատասիրութիւնը է գեռ Հողը թաց է ՚, Աշխատանքը փութացնելու ա– Հերոսի տիտղոսը կը արուի միայն վաշտապետին ,
գիշհր
ո ր առածին վարձն է* գիտակտնօ րէն լո ւս ա րան ե լ մար ամէն ճիգ ի գործ կը գրուի ( մեքենաշտրժ բազուկ կոլխոզներու նախագաՀին , >ոլ գլխաւոր Հոգագէ -
եդակի անձնաւորութեան մր գործ՜ունէ՚ութեան ն ը– րօրը (տրաքտէոր ) ել ցանող մեքենաները տին : Բայց շքանշանները ոեւէ մէկուն կը արուին,
կարագի ր ր մեր նոր սլատմութեան ամէնէն Հետա ցերեկ կը թաւալէւն; Ամէն տրամադրելի առանց մոռնալու տեղակալն Սովետներս լ եւ կա..
քրքրական ժամանա կաԼրֆաններէն մէկուն մէջ : լալման մ ԷՀ է : սակցութեան անգամները որոնք բաժին բերած են
ընկերվարական մէ^։
Այս առթիւ 1լ ամփոփենք գրադատական մր 3*ամւսեաղ շունէն մտահեէու ո է ղէ^աղէէ եւ ո < նաիյաԽձախնդրոլթեան
զոր Հրատարակած է սլրոֆ • /• • Զսյ խ՝՛1 ս՛ ե լւ Ա* ոս — ալ քաո֊ասունեւութ ժ՜ամուան աշխատանքի մասին՝ ւ Այս վարձատրութիւնը նա/սա րարնե ր ու քմա–
կուայի Օկաես1ր>ր ամսագրի 1946 թիս 1 1-12^ մէէ՚– Տ՛անդ ուղ ն եւ ղիմաց զուն , ռուս դիւղաց էն այս Հաճոյքին չէ ձդուած, ամէն տեսակ մշակութեան
Յովսէփ կմթե մէկն է 1 Տրդ դարոլ նշանաւոր պիսի շրջաններուն Հրաշքներ զյլ գործ՜է։ Սովեաա– ե.աշխատաւորի,ամէն դասակարգիմէ^ որոշ դասեր
դէմքերէն , այն ժամանակաշրջանի որ Հարուստ է կան կառավարութիւնը իր քարոզութիւնը կր Բ"1՚՜ Հաստատուած են թէ պետխն անձնական աշիսա -
ականաւոր մարդոցմով։ Ծնա^– է \72եին արեւ - մարմնէ ա յս աւանդական յատկո ւթ իւննե րուն : Ա— տանքին , թէ իր կոլիազին եւ սովխոզին ել թէ
մտեան Իրանի Համ ագան քաղաքին մէջ, որ մէկէ մէն ամիս, ամէ\Ն շաբաթ, նոր պաՀանչ մըլ կր երկրագործական կայանին ել շրջանին Համար : է–
աւելի անգամ անցած է թուրքերու ձեռքը՛. Համա— դնէ . «նպատակակէտ թիւ I » • ցանքն է ա յո օր ու ա– Բէ Գ1"~1ա9իս Կ.՝ուզէ այս պատիւին արժանանալ,
գանի Հա ւ գաղութը , ուրիշ քագաքներու Հայ գա— նր։ պէաք է ոչ միայն անձնական ճիգ ի գործ գնէ,
գութներուն սլէս է կՀենթարկոլէր ամէն տեսակ կե Ամէն բան ՀամայնացԱեչէ ,ի վեր, Ս– Միոլ - այլեւ Հսկէ որ իր ընկերները իրեն պէս ընեն։
ղեքումներու եւ բռնո ւթ ի ւննե ըո լ իրար փոխարի - թեան մ էշ մշակութային ամէն մ եհ֊ աշխատանք
նոդ իրանական եւ թուրքական իշխանութեանց մ եքենա ո աճ է, ամէն երկրէ աւելի, մէ$Ն յլԱալով Այս տիտղոսները, ուրիշ առաւելութիւնն երո լ
կարգին թ ո յ լ կուտան
կոզմէ: Միացեալ ՚ԱաՀ անդներ ր ։ Պատերազմէն առող Հեր Հաշուեն թոշակներու որ երկու ամիսը երեքի տեղ
Այս սլարագաներոլ տակ ամբողջ կմինեան ըն կին երեք չորրորդը եւ ցանքին կէսը մեքենաշարմ֊ չափը Հաստատած ատեն :
տանիքը ստիպուեցալ Գագթել Հնդկաստան՝ , ուր արօրով կ՚ըլլային։ Բայց այսպւ մեքենան կըպակ– Երբեմն շքանշան մը առնելու ցանկութիւնը
Հաստատուեցաւ անգլիական տ ի րտ սլե տ ո ւթեան ս ի . չկա/ կամ սձւ՚դբրօ՜աՆելի է։ արգելք կ՛՝ը^լլայ աշխատանքին լաւ ընթանալուն :
կեղրոններէն մէկուն՝ կալկաթայի մէ^ւ Հոն ան— Պատերազմի միֆոցփն նորեր չշինեցին եւ երկ Օրինակի Համար, տեսնուած է, որոշ կոլխոզնե -
ցուց Յավսէփ ու երիտա -
սարգոլթիւնը կմ ին իր մ անկութիւնն եւրոպական րագործական նիւթերոլ վերաբերեալ բոլոր կարե բու մէջ, Որ ցանքին սկզբնաւորութիւնը կ՛ուշտ՛ -
մշակոյթին քաղաքացիական
վա ր շո ւթեան , Հոն ալ ծանօթացաւ ւոր դո րձ֊ա ր անն ե ըը , ինչսլէս (ի ո սա ով ի նշանաւոր ցնեն մինչեւ այն օրը երր Հողը աւելի չոր 1ԼԼԷաԼով
ել զինուորական ու֊ «Ռօզէլմախը» քս/նգուեցան –.Արտագրութիւնը վեր– կը թոյլատրէ արագ աշի/ատաէԼք մը : Այսպէս , կր
եղանակներուն ։ սկսալ եւ «թիւ I նպատակակէտ» Հռչակուեցաւ : յուսան չափազանց շուտ վերջացնել 1ւ արժանանաք
կալկաթա անցուցած տարփներր վճռեցին Հաք Սակայն գեռ շատ Հեռու է սչաՀան9ին Հասնելու : պատիւի : քՒանկագին ժամանակ մը կոասուեցաւ ,
ազգային—ազատագրական շարժման ապագայ գոր Ամէն բանի պակաս ունին։ Բայց ամէն բան կր բայց վիճակա դր ո ւթ ե ամ բ յաղթանակը իրենց ր
ծիչի Հետագայ ճակատագիր ը ։ 1 75 1 ին ան գնաց վախարիձեն բազուկով եւ ա՛շխատանքի յամառու կ՚ըլլայ : Արդ, վարչաձեւի մը մէջ ուր ամէն բան
եւ
Անգլիա գ ուր ստացաւ զինուորական կրթութիւն, » թեամբ մը որու նմանը անկարելի է գտնել ուրիք գրի կ՛առնեն , կր Հաշուեն ել Հսկողութեան կ՛են
ծանօթացաւ անգլիական « բարձր ընկերութեան կմին երկիրներու մէչ\։ Կիներ եւ տղաք երբեմն քիլո - թարկեն , թիլերը կը ծածկեն .իրական տուեալնե
կարդ մ ը ներկա յ ա ց ո ւց ի չն ե ր ո ւ Հետ , \ 759ին միտս՜ մեթբերով Հեռու Հողերու վյբայ երկար օրեր րը : Ասիկա թերութիւն մըն է զոր կառավարու -
՝: °– ~* ֊ –/ 1 ՏՏ 1.–.~.^ճ եո Լաւերու
ման գործին % ՚ IV Անխուսափելի այս ղմո լա րո լթք ւննե ր ո ւն վրա, ք^լեք^քա՚րձլոաւա՚1՛է՛ ՚ւ՚ոնհ եւ մ1ա$՚ոսնեո եր վւնտռէ
•Ա * 3 ո վՀ անն ի ս եան դիտել կուտապ ^որ իր ա շ– կ՚աւելնան անոնք որ վարչական մեքենային բազ - Գիւանակալութեան (պիւրոքրասի) դէմ այս
իւ ա ուա սիրո է թիւնր պատմութիւնը չէ \$րդ գարու մաթիլ թեբոլթիմննեբէն կը բխին .Սերմնցուն կա պայքարը եւ «Հաւասարեցումը» մասնաւորաբար
երկրորդ կէսվւ Հայ ազատագրական շարժման : յարաններուն մ է լ դիզուած կը մնայ ել ժամանա զգալի են այն կարգ մր տնօրթութեանց մէջ ար
Հեղինակի նպատակը աւելի Համեստ եղած է* կին չի յանձհուիբ, նոր մեքենաշտրժ արօրները, վերջերս ընգունուեցալ կոլխոզներու Հանդէպ։
այն է՝ տալ ուրուագիծ– մր այդ ժամանակաշրջանի որ աճապարանքով շինուած են, շատ յաճախ գէյ Ս. ԿԱՐՍ-ԲԻ
Հայ ականաւս ը գործիչներէն մէկու մասին։ Բայց յօրինուածք մը ունին։ Որոշ շրշաններոլ մէշ կր
դժուար է եթէ ոչ անՀնտր ԳՐ^՚Լ կմինի մա պակսին մեքենային ան ի,,ո կտորները, որոնք յա.
սին՝ առանց շօշափելու անոր ժամանակի Հազ աղ— ճախ ուրիշ շրշանի մը մէշ կը գտնուին մեծ թի ՊՈԼՍՈ8 ԹԱՏԵՐԱԿԱՆ եղանակին բացումը
գա յէ ն—ազատագրական շարժման բովանդա կ ին - լով։ ՈրովՀետել որքան Ռուսը արի է ել ընդունակ
դիրը** Ե*– Յէ՚՚վՀաննիսեանի գիրքԼ1 ո չ միայթ։ կեն ինքգինք մոռնալու աշխատանքին, մէչ, նոյնքան կր պիտի կատարուի Լ. ՀՀւանթի «Հին Աստուած -
սագրական ուրուագիձ– մըն Էէ այլեւ ուսումնասի— շարունակէ չունենալ նախատեսութիւն եւ կազմալ ներդով, բեմադրոլթեամբ Աշոտ Ս՝ատաթևանի :
բութիւն մը , ուր պայծառ ել տաղանդաւոր կեր — կերպութիւն , նոյ&փսկ ծրագրի մը Համաձա/ն աշ (Հաջորգաբար, պիտի ներկայացուին նաեւ աշխար -
պով պատկերացուած՜ Է Հ ա յ ժողովուրդի լաւ ւս — խատցնող վարչաձեւի մը տակ։ < ա Հռչակ «Սալոմէ»ն ԼՕ ս կըր Ուայլտ), ինչպէս
գո յն ներկայացուցիչներու ազատագրական պայ — Ինչպէս ճսւ ր տարար ուե ստին մէ9 , նմանապէս
քարի մէկ ամբողջ Հանգրուանը ։ երկրագործութեան մէլ՝ ալ բանուորները իրենք նաեւ «8ախսարիկ»ի Հեղինակ Րէշատ Նուրիի
Հայ ժողովուրդին Համ ար շատոնց անցած էին «.ինքնակամ» առաջարկեցին յաւելեալ ճիգ մր ընե, « ՛Բարի կտոր»ը :
այն ժամանակները, երբ Հայ այրուձին գիմաւո -
րելու Համար դուրս կ՛՚ելլէր իր պալատէն ինքն իսկ
Պարսից «արքա յից ա րքան» ։ ք* աժն ո ւա Հչ֊ ի բանի \ե ւ
$՝ուրքիոյ մի^եւ , ուժտթտփ եւ Հոգեսպառ ամէն ջակցոլթեան մեծ կարոզութիւնը այդ գործին Հա– Հայաստանի Մատենադարանէն : Այս վաւերագրե––
տեսակ կամա յա կանո ւթ ի ւնն ե ր է ե. անՀանգուրժե էի մ ար : րու մէչ առանձին Հետաքրքրութիւն կը ներկայա
տուրքերէ , Հա յ Ժողովուրդը ^ նո յնիսկ յանձին իր Տասնամեակը \759էն մինչեւ )769ը ամէնէն ցնէ էմինի ժամանակակից Հայ վաճառականի մը^
արտօնետլ առեւտրական դասի, զրկուած էր զար Հետաքրքրական ել նշանակե լի շրջանն է էմին ի Մովսէս Աարաֆովփ գեկուցադիըը , ո ը՝ 8՝" Հ անն ի ս–
եանի ենթագրութեամ բ գրուահ՜
գանալու ամէն կտրելիութենէ \ կեանքին մ է ^ Հ իրաւ է, անոր խիղախ եւ Հեռատես է կմինի անմի
Այս պայմանները , բնականաբար , պիտի Հար ծրագի բներ ը վերականգնել իր ժ\ո դովյււրդին ջական աղգեցութեան տակ % զեկուցագիրը « կբ
կադրէին բո լո ր անոնք , որ մ ի^ոց ունէին , էքե լ ի~ անկախութիւնը Հղօր քհուսիոյ օգնութեամբ ձա– բանայ Հեռու գտցող քաղաքական ծրագիր մըքղ1ոը
ան «
րենց երկիրը, ուր կեանքը այլեւս անտանելի դար— խոգեցան : Բայց եւ այնսչէս միայն այդ շրջանին , կը վարձէ ին իրականացնել Հայ ժողովուրդի
ձած էր : Ե ւ իրապէս ( տակտլ կը զօրանա յ արտա– քիուս իա եւ Կ ո վկա ս իր գտնուա^– ատեն ^ էմին կը կա իւ ութ հան Հ ամ ա ր պա յքարո գները \ 8րդ գարու
ԳազթՐ Հաք առեւտրական դասի ներկայացուցիչ - գո բծէ իբրեւ վաւերակտնօ րէն սլա ամ ական անձ - երկրորդ կէսինֆ։
ներուն , ո րոնք կ՚երթան Հ աս տատ ուի լ Հնդկաստան, նաւորդութիւն Հ ՅովՀաննիսեանի գրքին կառուցումը կ.ը Հա՛ -
՛թանի մը իյօսքով՝
Իտալիա , Հ ո լան տ ա եւ մ անաւանգ (հուս իա ։ Զ(*կ՜ այս է ՅովՀաննիսեանի գր մ ապատ աս խանէ անոր Հ իմն ական ուղղութեան ր :
ուելով իր ամէնէն ազդեցիկ ել ձեռնարկու ւոար~ Գ ի րքը բաժն ո ւ"՚ձ է Հ ետեւեալ դլո ւխնե ր ո ւն . ֊—-
բերէն , միւս կոզմէ ենթակայ օտար տիրակալող - քին բովանդակութիւնը ել Հիմնական ոլգդութիլ — «Ա"Գ1Ի"յ մ է Ի յ « Վ ր ա օ թագաւոր Հեբակլի յ/օտ»,
ներու
աներեւակա յելի շաՀ տգործմ ան՝ Հա յ ժողո– ն բ ; իր ա յ դ ուսո ւմնաս իրո ւթեամ բ երեւանեան ՀձԱնյաջողութիւն ՚Լաըապադի մէի> է«Նորէ" Վրաս–
եւ
վուրդր իր թ ո յ լ ուժերով , անչոլշա , չէր կրնար գիտնականը կը լրացնէ շատ էական թերի մը ս\ո^ տանի մէիգ «1769 տարին» , «Եզրակացութիւն»
պայքարի մտնել Հզօր $՝ուրքիոյ ել իրանի Հետ ։ վիէտական պատմագրութեան մէ^։ «Յաւելուած» : *հրքի երկու եբրորդէն աւելին կը
Եւ Յովսէփ հ&է" 1 որ երեւցաւ Հայ իրականա. - Պ՝Րքէս էԲւ1^՛՛՜ Հէ*^ առնուած է էմին ի ինքնա — կագմեն այն գլուխները , որոնք նուիրալաձ– են կ^
թեան մէջ իբրել առաջին քարողիչն Հու. ժողով րգա– կենսագրութիւնը , Հրատարակուած առածին ան - մինի բնակութեանն ոլ գործունէութետնը (հոլ -
կանացնողը իր ժամանակի առաջաւոր գաղափար գամ Լոնտոն \792,ին ^ երբ Հեղինակը տակալթն ոգ§ սիոյ եւ կովկասի մէչ։ իրանին եւքհուրքիոյ նուիր–
ներու , արժէքաւո բ է մ եզ Համար եւ մօտ է մ եղի էր (էմին մեռաձ– է \&09ին) , «Հայազգի Յովսէփ ուաՀ– փոքրաթիւ էջերը ընդՀանուր եւ ուրուադծա^
մասնաւորաբար մէկ բանով*ան առաջիններ էն՛ մ է կն կմինի կեանքն ու արկա&ները՝^ ( նկարագբուած իր յին բնոյթ կր կրեն* մինչ առանց լուրջ կերպով
էր , որ կռաՀեց Հայ ժողովէուրգի ազատագրման կողմէ անգլիերէն» խորագրով։ Երկրորդ անդամ ուսումնասիրելու պատմական միջավայրը , ուր կը
իսկական ճամ բան եւ կրցաւ ըմբո*եել ք/՚ո ւ ս ի ո յ ա - ինքն ա կեն ս ադր ո ւթի ւնը Հ րատարակուած է ^ալկա֊ զարգանար ինչպէս Հայ ժողովուրդի * այնպէս աք
թաճ էմինի մեգ Հաստիչ֊ նամակներուն յաւելումովւ կմինի ողբերգութիւնը* Հազիւ թէ կարելի է տաք
Ա* ՅովՀաննիսեան չէ ղ ո Հացած այդ մեհա - ժամանակի եւ գործող ուժերու ամբողջական նկա
* ) Հեղինակը թոռն է մեծատաղանդ ել խի — րագիրը ; ,
զախ Հրապարակագիր Աբգաբ ՅովՀաննիսեանի ,որ պէս արժէքաւոր նախադբիլրի լրիւ եւ քննադատա
անցեալ գարու վերջին քառորդին Թիֆլիսի մէջ կր կան օգտագործումով» ան ձեռքի տակ ունեցաք– է Այս թերացումը, սակայն , չի նսեմացներ Ա.
Գ . Յ՛ովՀաննիսեանի
Հրատարակէր Փռրճ Հանդէսը, ապա Արձագանգ նաեւ կարգ մը վաւերագրեր , առնելով ղանոնք Պ>> ^ տակտն նշանակութիւնը։ աշխատասիրութեան մեծ գի–
օրա՛թերթը։ տա կան եւ քհազմա—սլատմական . դիւաններէն եւ Լ ՛ ՛Ա՛
Fonds A.R.A.M
