Page 111 - ARM_19-1947_02
P. 111
0 «#«4
ՊՈՒՏ՚Մ ԾԻԾԱՂ ԾՈՎՈՒՆ ԱՌՋԵՒ ԳԱՂ.ՈՒԹԿ ա՚ԼՈՒԹ
Մափսականք Եկուր քեզ երգեմ, սիրեմ ու շոյեմ ՑԻՐՈՒՑԱՆ ԽԼԵԱԿՆԵՐ ԱՆԱՏՈԼՈՒԻ ՄՀՋ
Ժտ յռերուն խո բքին բո ցակիզուտո ղ ծով *
\ոբ բսՐն Արեւէն վաբՀ Զկա՜յ, չկ"*Տ ։ Դաբունն զմրուխտ է ցաներ կուրծքիդ գէ^՛ * Պօղազլեանի շրթա^ի ( Եոզկասւ) Ո՚֊ղունլու դի*–"
՚Բընարս ո լ Հոգիս թոդ լուսնան քեզմով։ ղէն ՀաքուՀի մը կը գրէ ՛իր եղբօրը (Ս՝2ակ> 28
Ա՝ այիս 1 կբ տօնեն Մ արքսփ ա/ ե/ոար ան բ մ արտ ) . •
այսպէս Հրամայած է , Հոս էքւբոպայէ մէթ, բո լո բ ք՚թիր ներսըդիս . արիւնիս մէթէն ^Վարլբգ Վէբկէսէ՝^ս (Ունեւորութեան տուրք)
անոնք , "// իրենց ճակտի քրտինքով կ արգասա - Թող սաՀին թուրերդ բաշերը Հովփն* չկարենալ վճարելնուս Համար, ամուսինս Տ ա 1լո բը
լոր են– ձրիակերներու դրամա րկզնե ր ը ։ Այնքան չքֆաղ ես, լ ո յ ծ եւ տարօրէն՝ բանտ նետեցին ե լ Հազար ու մէկ տտնթանքի ու
Մ^՜նք, մեր պզտիկ տարիքին , Լ"*֊Ր չունէանք Որ ինձ կը թըւիս մերթ աղԸկ, մերթ կէն։ ծեծի ենթարկելէ ետք՝ իր անկենդան դիակը յանձ–
Մաբքսի, Լէնւինի գոյութենէն ։ Մեր քաղաք ր հր - Մ ՛ս ր մ ի՛ն գ է տ զ/ւ ւ ո ր , պարարտ եւ կայտառ , նեցին ինծի ։ Տ ա ս ր Հ ոգիով թաղեցինք զինքբ Հայ
բեք այցելած չէր ոչ Լէնինբ , ոէ Մարքսր ե լ ոչ իր Զերթ Օպանէլի երգած՜ Վէնիւսին . կ^այբէԱւ կական դե բեղմ աննոցին մէթ , որուն քա րե րն ան -
։
կապիտալ«/Հ ալտ ծ՜ պատգամագիբքր ։ Սրտիս խորունկէն վարդ ու խունկ գամ յափշտակած են Ք՜ուրքերը ։ Տիկին թագո ւՀին
Բա յց եւ ա յնպէս , առանց գիտնա լու , մ ա յի - ք* տես կողերուդ շարժումին անճառ իր ծ՜ոցէն ակնածանքով Հանեց Ժամագիրք մը ու
ս ա սլա շ/ո ենք եու յծ : Առտուն կան ուիւ , ա ր ե ւ/սծ՜ա—
կարգաց ։ Տ ետա յ բոլորս մ իա բեր ան «Հայր մեր»բ
գէն առա| , երբ տակաւին աստ ղերը , Ար եւ ի բա Լ"մսբ կբ վա*իւ կբ յոբգի վբբագ* փսփսաց ինք ու տուն վերագա բձանք արցունքոտ
իր տէգած
ցակայութենէն օգտուելով , իրենց չարաճիճի ա– Վըրադ իմ սիրտն է կայմեբն • ա1քեբով ։
.
չ ո լկներբ կբ պլպլացնէ ին մեր գլի՛ո *–ն վերել .• Աի, Ես ոբպէս ժառանգորդ, մեծ՜աՀաբուստ ճէ՛գէ՜
^՚Լ Կ^1Լսէ ք^է ^ ս ա Լ բանտստեղծի շնոբՀչունիմ\ \. այս ի՜նչ աղուոր գարուն է անգայտ ճետն գերդաստանին՝ կառավարութեան յան ձնեց ի
Մ ամ իկ" կ՛ ա րթն ցնէ բ մ եղ ե լ ճլւըլալէն ճամ բա յ Հորիզոններուն թաՀե րն են վառուած ։ երկյաբկանի փառաւձոբ տունս ու դրախտանման
կ՚իյնայինք ամբողթ ընտանեօք, զետե ղերքնեբը եր Աւազին վէբայ ճերմակ ազթիկներ , այգի - պարտէզս ։ ԱՀա ունեւորութեան տուրքին
թալու եւ Մ ա յիս ՝ 1 ի կաթը իյմելու Հան , կանաք Որոնք սիրուն են մեխակի նըման • վճարումս * ամուսինս ու մեր բովանդակ Հարս
իւ ո տ եր ո ւն վրա յ՝ գէ՛^ աւորելով Արեւ Հա յբիկին Դարունն անոնց Հետ խաղի է ինկեր * տութիւնը • • • Ա* եր տ ա ն մէթ կը բնակի Մխ-սփւրւը.:
դարթօնքբ * * • Ամէն անգամ որ մեր տան առթելէն կ*անցն իմ ,
Օ՜՛ յ էսլ\ ո ւր ա թ ո ւթ ի ւն , ի՚՚ե չ բճուանք էր ։ ՛Այս ո՜րքան արեւ ափերաւն վըբան։ սիրտս կր փղձկի ։ Երբեմնի Հ աղար /սուննուլ Ո*֊–
Նոյն օրը աղատ էինք; *Բերակա\նի մէթէն «ա շխ՚ա - Խիճերուն մէթէն կ՚անցնին մեղմօրէն զո ւն լո ւի մէթ մնա ցած են մօտ քա ռա ս ո ւն տ ո ւնն ո ց
տ՛ողականաց» , «բա րե խօսականաց» , «ճգնաւորա - Աի*֊դին գրկին մէթ քտկուո՜ղ մրմունկներ * Հա ք խլեսհկնեբ ։ ՛Բու ճանչցած Հին սերունդէն ոք
կանացիները Հեգելու կամ Հեգա բանէն «երանեալ» Ալիքներուն մէթ երդեր են իթեբ , **՝էկր մնացած է * իսկ նոր ս՛երունդը բացարձակա
կակազելու չարչարանքէն ։ Մեր փաթ^լւռւնՏ/երը կամ Որոնք մերթ ուրախ եւ մերթ; տրտում են ։ պէս թրքտն ալո ւ վտ անգ ին ենթա րկո ւա ծ՝ է ։ Ու -
կապիտալիստ.յ//ք/»/յ՝ մեր վարժապետներն էին ։ զունլուի երեք եկեղեցիները, Ա . Խաչ, Ա* Գր *
Բնութեան ծ՜ոցն էր մեր Հաւաքավայ բ ը ՚. \ք ա — Բեհեզ/, նըմ ան սիւգն է Հաճելի, Լուսաւորիչ ե լ Ա * Աստուած՜ածին , բոլորն ալ կի -
ռեբուն տակ ե լ վազուն թուրերու եզերքը Հ Համբոյբի նըման թուրերն են մաքուբ • սաքանդ վիճակի մէթ են։ Անոնց գմբէթներուն վբ–
Ոչ թռուցիկներ կը ցըուէփնք եւ ոչ պատեր ը Եկուր, իմ Հոգիս, նստինք կողք կողքի* րա յ բուեր կը թառին եւ թռչուններ ր տարիներէ ի -
կը ծ՜եփէինք թո շոր յա յտ ա բ ա՚ր՚ո ւթ ի ւններ ո վ՝ Հրա– Մեր զուգումին մէթ երթանիկ եւ լուռ։ վեր իրենց բոյնեբը կը շինեն : Դրեթէ երեսուն
ւէ ր կա ր գա լո լ Համար մեր ընկերներուն ։ Չունէինք Վհ)նեաիկ, 1947 տաբիէ ի Վեր ոչ ժամ տեսած– եւ ոչ ալ ժամերգու–
մեծ՜ բեմախօսներ , Հռետորներ , օրուան նշանակաւ— ԱՐԱՄԱՅԻՍ ՍՐԱՊԵԱ՚ե թիւն լսած ենք։ Հոգեկան մխիթարութեան ծ՜ա —
թի՚՚-Աբ բացատ բոզ պայթուցիկ նախադասութիւն– բաւի ենք ։ րթակայ գիւղերէն՝ երբեմնի Հայտ —
նեբով , վբ իժագո ռ արտայա ք տ ո ւթ ի ւննե բ ո վ յ րն ա կ երկու Հազար տուննտ ց Զաթ դի՚֊ղբ •> ա յ^՜*^՝
Սէնսփքաձ^/ւ// լ|ոզայնգ>//յր չէին պար տ ա գր Եր նբ ։ Այծի կամ նապաստա՛կի երդերուն՝ յալ\ոԲԴ^Ց ունի մէկ Հայ ընտանիք։ ք*յտէլի յիսուն Հայ տուն։
բռունցքի եւ ռումբի փա ռա բանտ ւթ ի ւն ը ։
մեգի՝ էլ ոց ընելու Համար է Պօղազլեան 60 , քիումտիկին 40 , Դաըագայտ մէկ
Երբ աւելի յառաթդիմեցինք , դպրոցի տղաքբ Մեզի Ասոնք են պիտ ի Վ֊ տուն ։
բո լո ր ս միասին կ՚ելլէինք մայիսեան տօնբ ւիառա՛— նո ըդեն մ ար դկո ւթիւնը դէպ ի եր թան կութ իւն եւ
բանելոլ ։ ա բքով կը քալէինք՝ վտ բժա պետներո ւն խաղաղութիւն * *•
կամ վտբժուՀինեբուն Հսկողութեան եւ շանթաՀա– Ն՚՚ր է որ կբ Հասկնանք թէ մենք, բռնութեան ՀԱՅԱԳԷՏ ՎԱՐԴԱՊԵՏԻ ՄԸ ՄԱՀԸ
բիչ նայուած՜քին տակ, երգելով « <1խ1ո ալը Ա1յ (I եւ թշուառութեան զոՀերն ենք եղած՛ այն՝ անուշ օ– Հռոմի ՚ԲաՀանա յա պետ ական Մ - *$*բքի Հաս -
ւէ՚՚Ոլյնէբ , փռքր(իկ սիքբւււԱլ այծ»բ կամ «Նապաստակն րեբուն • • • տ ա տ ո ւթ ե ան մ էթ իըր ե լ կարգաւս ր ուսուցչապետ
ազւյւրիկ»ւը : Հյէն մնայ Մոսկուան , ձայնատարով ե լ լրա •դասախօսող Աւգոստինոս Մերք, վախճանած է
՛Բանի զարգացանք , ու Ե ւրո ՛զ ՛ո ք ի մօտեցանք գիրն եր ով , ամբողթ աշխաբՀի կը Հագորգէ մ ո՛ յ իւ՛– նոյն Հաստատութեան մէթ։ ^նած֊ էր Դեըմանիոք
« Մայիս \»ը պարտադրութիւն դարձաւ ։ կաթի եան տօնի առթիւ աըտասանելի եւ երգելի կտոր - Ա/սե ռն քաղաքը 1869|/՛^։ Հռոմի Հ ամալս ա բանին
շիշերուն փոխանորդեցին դինին ու մարդու արիւ- ները՝ վաբժուՀինեբն ու մֆ\ւսիւն եր ը ա՛յ ատ ելով մէթ կ՛ուսանի փիլիսոփայական ե լ աստուած՜աբա —
յօրինելու
երդեր կամ արաասանելի ոաանաւոբներ նական ճիւղերը ։ կը ճամ բո բդէ Մ * Երկիր * ՚"*– ~"
տաղտուկէն Հ սումնաս իբո ւթի ւննե ր կատարելու Համ ար : Ան իր
հ՜ի սեւ բիծը ուռչում էր, աաբած՜ւում , Համակե Տ առա թդիմո ւթեան շնորՀիւ , մ եր մ ամիկին գբութ իւննե րով մեծ՜ապէս նպաստած է Հա յագի —
լով " կ ջ էութիւնը։ Նայում էր եւ անՀետտցոզ յաթոբդեց վարժապետ ու վարժուՀին , եւ այսօր , տոլթեան , մ ասնաւո բա բաբ Նոր կտակարանի ու-
Հսկայի ետ եւից մ ի Լա ա չքի առաթ ունենալով նրա այս վեբթիննեբը իրենց տեղը տուա՛ծ՜ են կուստկ — սումնասիրութեան, Հայ մատենագրութեան նիւ -
պատկառելի մ եծ ո ւթ ի ւնը : Եւ ա յգ բո լո ր ին՝ տ բ - ցապետին կամ մարզուած ճառադործներուն ** * թերը օգտագո րծելոփ * Հան դո ւց եալը օգտագոր -
պէս արձագանգ՝ ՛նրա ականթներում դեռ երկար - Ե*– ա յս կե րպով , ազատ\ութիւնն ու երթան կու–֊ ծած է Հայր Զ°Հբապեանի երկասիրութիւնը, Լա
երկար զօղանթում էին «իմ վիճակը տես եւ քեզ թիւն\ը, տոտիկ յ. տոտիկ կը Հասնինմեբ դռներուն զարետն ճեմարանի եւ էթմիածնի Լուսատիպ աւե^
խզճա» բառերը ։ առթեւ ։ տաբաննեբը , Բրիտ • թանգարան՛ի , Փարիզի Ազգ .
Գ. ԾԻԾԵՌՆԱԿ Կ– ՊԵՏՈՒԾ Մատեննադաըանին Հայերէն ձեռագիբնեբը եւն * ։
հՅԱՈ՚ԱՋ»Ի պատմուած-բները Բաբունկանց Արութ աղբօրմէն ս^որված յիշոցնե– գերբ, երգը անդա\պտՀին, երդերն Հարսանեաց ։
րուս տոպրակը կը բանա յ ի Ա\Ո վոր ա կան նա խեր - ՚Բաբագաց աղթիկնեբու երգերն Հապա "^՚ր *^էկ(*
գան քով մը։ Մ ի" չ մեր վա րժապ ետ ը գի՚շե րուան որ մէկը , ձա՜յն , ձա՜յն , ձա՜յն ։
ՄԵՐ ԳԵՂԻՆ ՎԱՐԺԱՊԵՏԸ խո ր լռութեան վաբագռ յրբ ծուիկ ձ ո ւ ի /չ կ՚ընէ բ Բայց մեր վարժապե^տը, օրեր ու օրեր իր գոր
իր երգեՀոնով։ Անոր պէս երաժշտութեան ՚^էք ծիքին ստեղնաշարին մատնաՀ արելով անոր գադտ–
Եթէ ան ողթ բլլաբ՝ միեւնոյնն է , այնքան Հնարագէտ ոչ մէկ տեղ կար, վստաՀ եմ, ես ն՛իքը կա ր դաց ած լմնցած՜ էր ՚* Ամ էն մ էկ ստեղին՝
զբաղած սլիտի բլլաբ իր բանուորական թերթով ի ՜ն չ երգեր սո բվա ծ՜ են ք իր մ էն ; ո չխաբի ակռայի նմ անող այդ փղոսկո րն եր ո ւն
•որ Ամերիկայի երկնաթռիչ խմբագրատունէն վար Զա՞յն, ոչինչ , Ր"I"Բ" ա Լ ունէինք ։ ժամն ՛ու վրայ Գբելով երգի մը Հատուածը նօթ այի տեղ
պիտի չիթոէր գրած՜իս կարեւորութիւն տալու Հ\սր– գուբս ը , գիւդ մ ը գիլզով երգել դիտէփնք, եւ ինչ անշուշտ , նօթտն ի^նչ է , աւտելի՞ք է ։ Բայց ան
մար։ ՈրովՀետել մեր գիւղի վարժապետը Հեղի - երգեր ։ Երբ Ամիբխանեց Մ արտիբոսը , տան իքին ատոր պէտք չունէր ։ Այդ արտակարգ գործիքը որ
նակաւոր, ու ծայրայեղ գագափարներոլ յամեցած վրայէն էլերգէր, ձորերը բերնէ բերան իրար շատ չէր Հ ը ապուր եր մ եզ\ , նուէ բ ստացած էր ի -
գրօշա(լիր եւ տօնական օրերու լուս՛աւոր աստղ կ՚անցնէին ։ Անդիէն Ագո մը , «Ա ո՜ ւր բ Ա ո՜ ւր բ» րենց յաճախ Հիւր եկոզ տէրութեան մաբդոցմէ ,
շատոնց , մէկ ծա յրէն միւսը լուսցնող .ամբոզթոլ - կ^ազօթէ բ եւ բոլոր սուր բերը , ն աՀ ա տ ա կները ժա– խսթոյքները փառաւորելու Համար ։
թի ւն՝ մ ո ռտցո ւթեան զվիրապ ը նետած՜ էր իր մ ուն տանիքը կր թառէ ին , եւ Աս տ ո ւած՜ամ ա յր բ Իր Հայբր գիլզին մենծ՜ աղան էր ։ Ւբենք տնով
անցեալն ու մեր Պ ՚ ի ՚ ֊ գ բ ՝ ո բուն յիշատակնե բ ր գր ի սեղանէն վար կ^իթնէբ իր ՛ ո ր դ ւ ո յ ն տառապանքը թիւր իմացութեամբ մեր գի*֊գբ ծնած էին մեղ կա
առն ե լու մ տնկական գաղափարս իմ Հ տնդիստ ը մ ոռնալով ; Եղբա յրս Պետրոսը արեւոտ բլուրի մը ռավարելու Համար անշուշտ , ի^՚վէ , վարժապետ
խռոված է , ճիշդ ^ ո յ ն նուիրական փիղերուն պէս վրայէն երբ ձեռքը ականթին կը դնէր՝ Ալիքպա - Հայրը անպաշտօն գիւղապետ \ե֊ մեր Հաշւոյն ամէն
որոնք մեռնելս ս մօտ դէպի Հաւաքական գերեզմա պայ լեռը գլուխը կը Հակէր անոր ունկնդիր : Մ եր օր տօնաէսմբութիւն կար էբենց տունը , շունն ու
նոցը 1լ ուղղուին , ապաշխարող ՛ուխտաւորներու Ան ո նի կը երբ պար կը քաշէր եբգելո վ , յ աթո րդ օ– գէէը Հ //տ/ •սրած իրենց գլխուն ։ Հօրեղբայր մըն աք
նման ։ Բայց գէլԳԲ նկարագրել առանց մեր վար րր սոխակներու ձ\ագե ր ը որբ կր մնային իրենց նա– ունէր նշանաւոր թրիգող , ժամ ուն ո լ տէրտէբին
ժապետեին շաՀ եկան ո ւթեան՝ կէսր վճացնել ՚րսել է խանձատ ծնողքներուն անշարժ թեւերուն տակ : Հ ե - վարձանքը : Վա՜յ թէ գիր մը սխալ կարդացուէր ,
ճիշդ առանց ձիու կառք նստելու կբ նմանի ։ տ ելա բա ր վարժապետին եր դե լու մ աս ին խօսիլ ե լ եթէ իր գրաբա ր Հա յՀ ո յոլթ իւննե ը ը չբաւէ ին ,
Եթէ ան մեռած՜ է , վստաՀ եմ որ անդին ալ ոչ թէ իր ե ր աժ շտ՚ական եւ ա յլ Հնարքներուն , տակի խշտեակը դէպի ԳասԲ կբ նետէր , ե լ ասանկ
սլար զա պ է ս պզտի կցնել պիտի ըլլա ր ղինքը ։ բաներով պատճառ եղած էր Որ Հայրս բնաւ ժամ
բացառիկ տեղ ունի , եւ օր մը մեղ գիմաւոբելու
սլիտի դա յ ասլտՀով անկի՛ւն մը առաթն որ գելու Երգբ իսչ էր որ մեր գիլզին մէթ, խնոցի Հա– էդայ •
Համար, շնորՀիւ իր արտակարգ կարոզութիւննե– բոգը իր երգն ունէր, որուն ձայնէն կարագի Հ ա ֊ Ամէն բան բացառիկ էր այս տանը մէթ, կ բսեմ
բուն ։ Ո՚֊բեմն անոնք որ ակնկալութենէն չեն ու.. տիկնեբր խնոցիին կարմիր Հոգէ փորէն դ՛ուրս չէք Հ ա ւա տ ար ։ Անոնց բակը «շունն զա էրը լ\էբ
զեր գբկոլիլ* պարտաւոր են Հազորգակից ԲԱաI Կ^^ԼէէՒ^ » իրար Հ րմԼ՛ո կե լո վ սպիտակ վյսրւիբե բու ճանչնար» մ իա յն իրենք սագեր ունէին որոնք
սեբունգէ սերունդ տեւող իր այս բարեմասնու - փուն թով ։ Կ ենդան իներ բ կաթը կբ ղլտ՝նայ ին ա - Հ ս՚սն ո զին վբայ կը յարձակէին խածնելով։ Այդ -
թիւններուն , վստաՀ բէէալով \որ պակաս ը ինք կբ ռանց երգի ։ Պաուղներ ը խ\ակ կը մնային ։ Աո բեն՝–
լրացնէ մեր յաթող կեանքի վայելքին մէթ ։ Թող նեբբ կը պառկէին ։ Այգիները ազոխ կբ մնային ։ պէս էր մեր դբացի վարժապետին տաւնըՀ Հապա
խօսուի իր մասին որչափ որ կուզէք, բայց ոչ ՝ոք Աղբի ւրնե ր ը գետն ի տակ եղանակի մը ե տեւէն՝ իսՔ՝ Արտասուաբեր պո մ սլա յէ մր աւելի դառնու
թիւն էր ան, մեր գլխուն , մանաւանդ դպրոցին
ինծի չափ կր ճանչնայ ղինքը ։ ճամբայ կը վախէին ։ ՝Բաղւոըներու ձայնեբէն ար մ էի
Պզտիկ շնոբՀ չէր պատուՀան պատուՀանի դի– տերը կը մերկանային ։ կալերբ երդա պնակնե բո լ կը
մաց ունենալ անոր Հետ ։ Ես նոյնիսկ Հաշուով կը վախէին։ Լծկանները կը մոռնային իրենց յագնոլ– եՈԱՐՈՎ ՎՇՏՈՒՆԻ
շնչէի եւ միայն գիշերուան խաւարին մէթ ազատ ֊ թիւնբ I Արեւը նո յնիսկ ամ սար եօթբ տարի կանդ
օրէն մեր պատշգամը կ՚ելլէի եւ ընկնաւորի պէս կ՚առնէր եւ չէր ձանձրանար լսելէ Հօտաղին եր -
Fonds A.R.A.M
ՊՈՒՏ՚Մ ԾԻԾԱՂ ԾՈՎՈՒՆ ԱՌՋԵՒ ԳԱՂ.ՈՒԹԿ ա՚ԼՈՒԹ
Մափսականք Եկուր քեզ երգեմ, սիրեմ ու շոյեմ ՑԻՐՈՒՑԱՆ ԽԼԵԱԿՆԵՐ ԱՆԱՏՈԼՈՒԻ ՄՀՋ
Ժտ յռերուն խո բքին բո ցակիզուտո ղ ծով *
\ոբ բսՐն Արեւէն վաբՀ Զկա՜յ, չկ"*Տ ։ Դաբունն զմրուխտ է ցաներ կուրծքիդ գէ^՛ * Պօղազլեանի շրթա^ի ( Եոզկասւ) Ո՚֊ղունլու դի*–"
՚Բընարս ո լ Հոգիս թոդ լուսնան քեզմով։ ղէն ՀաքուՀի մը կը գրէ ՛իր եղբօրը (Ս՝2ակ> 28
Ա՝ այիս 1 կբ տօնեն Մ արքսփ ա/ ե/ոար ան բ մ արտ ) . •
այսպէս Հրամայած է , Հոս էքւբոպայէ մէթ, բո լո բ ք՚թիր ներսըդիս . արիւնիս մէթէն ^Վարլբգ Վէբկէսէ՝^ս (Ունեւորութեան տուրք)
անոնք , "// իրենց ճակտի քրտինքով կ արգասա - Թող սաՀին թուրերդ բաշերը Հովփն* չկարենալ վճարելնուս Համար, ամուսինս Տ ա 1լո բը
լոր են– ձրիակերներու դրամա րկզնե ր ը ։ Այնքան չքֆաղ ես, լ ո յ ծ եւ տարօրէն՝ բանտ նետեցին ե լ Հազար ու մէկ տտնթանքի ու
Մ^՜նք, մեր պզտիկ տարիքին , Լ"*֊Ր չունէանք Որ ինձ կը թըւիս մերթ աղԸկ, մերթ կէն։ ծեծի ենթարկելէ ետք՝ իր անկենդան դիակը յանձ–
Մաբքսի, Լէնւինի գոյութենէն ։ Մեր քաղաք ր հր - Մ ՛ս ր մ ի՛ն գ է տ զ/ւ ւ ո ր , պարարտ եւ կայտառ , նեցին ինծի ։ Տ ա ս ր Հ ոգիով թաղեցինք զինքբ Հայ
բեք այցելած չէր ոչ Լէնինբ , ոէ Մարքսր ե լ ոչ իր Զերթ Օպանէլի երգած՜ Վէնիւսին . կ^այբէԱւ կական դե բեղմ աննոցին մէթ , որուն քա րե րն ան -
։
կապիտալ«/Հ ալտ ծ՜ պատգամագիբքր ։ Սրտիս խորունկէն վարդ ու խունկ գամ յափշտակած են Ք՜ուրքերը ։ Տիկին թագո ւՀին
Բա յց եւ ա յնպէս , առանց գիտնա լու , մ ա յի - ք* տես կողերուդ շարժումին անճառ իր ծ՜ոցէն ակնածանքով Հանեց Ժամագիրք մը ու
ս ա սլա շ/ո ենք եու յծ : Առտուն կան ուիւ , ա ր ե ւ/սծ՜ա—
կարգաց ։ Տ ետա յ բոլորս մ իա բեր ան «Հայր մեր»բ
գէն առա| , երբ տակաւին աստ ղերը , Ար եւ ի բա Լ"մսբ կբ վա*իւ կբ յոբգի վբբագ* փսփսաց ինք ու տուն վերագա բձանք արցունքոտ
իր տէգած
ցակայութենէն օգտուելով , իրենց չարաճիճի ա– Վըրադ իմ սիրտն է կայմեբն • ա1քեբով ։
.
չ ո լկներբ կբ պլպլացնէ ին մեր գլի՛ո *–ն վերել .• Աի, Ես ոբպէս ժառանգորդ, մեծ՜աՀաբուստ ճէ՛գէ՜
^՚Լ Կ^1Լսէ ք^է ^ ս ա Լ բանտստեղծի շնոբՀչունիմ\ \. այս ի՜նչ աղուոր գարուն է անգայտ ճետն գերդաստանին՝ կառավարութեան յան ձնեց ի
Մ ամ իկ" կ՛ ա րթն ցնէ բ մ եղ ե լ ճլւըլալէն ճամ բա յ Հորիզոններուն թաՀե րն են վառուած ։ երկյաբկանի փառաւձոբ տունս ու դրախտանման
կ՚իյնայինք ամբողթ ընտանեօք, զետե ղերքնեբը եր Աւազին վէբայ ճերմակ ազթիկներ , այգի - պարտէզս ։ ԱՀա ունեւորութեան տուրքին
թալու եւ Մ ա յիս ՝ 1 ի կաթը իյմելու Հան , կանաք Որոնք սիրուն են մեխակի նըման • վճարումս * ամուսինս ու մեր բովանդակ Հարս
իւ ո տ եր ո ւն վրա յ՝ գէ՛^ աւորելով Արեւ Հա յբիկին Դարունն անոնց Հետ խաղի է ինկեր * տութիւնը • • • Ա* եր տ ա ն մէթ կը բնակի Մխ-սփւրւը.:
դարթօնքբ * * • Ամէն անգամ որ մեր տան առթելէն կ*անցն իմ ,
Օ՜՛ յ էսլ\ ո ւր ա թ ո ւթ ի ւն , ի՚՚ե չ բճուանք էր ։ ՛Այս ո՜րքան արեւ ափերաւն վըբան։ սիրտս կր փղձկի ։ Երբեմնի Հ աղար /սուննուլ Ո*֊–
Նոյն օրը աղատ էինք; *Բերակա\նի մէթէն «ա շխ՚ա - Խիճերուն մէթէն կ՚անցնին մեղմօրէն զո ւն լո ւի մէթ մնա ցած են մօտ քա ռա ս ո ւն տ ո ւնն ո ց
տ՛ողականաց» , «բա րե խօսականաց» , «ճգնաւորա - Աի*֊դին գրկին մէթ քտկուո՜ղ մրմունկներ * Հա ք խլեսհկնեբ ։ ՛Բու ճանչցած Հին սերունդէն ոք
կանացիները Հեգելու կամ Հեգա բանէն «երանեալ» Ալիքներուն մէթ երդեր են իթեբ , **՝էկր մնացած է * իսկ նոր ս՛երունդը բացարձակա
կակազելու չարչարանքէն ։ Մեր փաթ^լւռւնՏ/երը կամ Որոնք մերթ ուրախ եւ մերթ; տրտում են ։ պէս թրքտն ալո ւ վտ անգ ին ենթա րկո ւա ծ՝ է ։ Ու -
կապիտալիստ.յ//ք/»/յ՝ մեր վարժապետներն էին ։ զունլուի երեք եկեղեցիները, Ա . Խաչ, Ա* Գր *
Բնութեան ծ՜ոցն էր մեր Հաւաքավայ բ ը ՚. \ք ա — Բեհեզ/, նըմ ան սիւգն է Հաճելի, Լուսաւորիչ ե լ Ա * Աստուած՜ածին , բոլորն ալ կի -
ռեբուն տակ ե լ վազուն թուրերու եզերքը Հ Համբոյբի նըման թուրերն են մաքուբ • սաքանդ վիճակի մէթ են։ Անոնց գմբէթներուն վբ–
Ոչ թռուցիկներ կը ցըուէփնք եւ ոչ պատեր ը Եկուր, իմ Հոգիս, նստինք կողք կողքի* րա յ բուեր կը թառին եւ թռչուններ ր տարիներէ ի -
կը ծ՜եփէինք թո շոր յա յտ ա բ ա՚ր՚ո ւթ ի ւններ ո վ՝ Հրա– Մեր զուգումին մէթ երթանիկ եւ լուռ։ վեր իրենց բոյնեբը կը շինեն : Դրեթէ երեսուն
ւէ ր կա ր գա լո լ Համար մեր ընկերներուն ։ Չունէինք Վհ)նեաիկ, 1947 տաբիէ ի Վեր ոչ ժամ տեսած– եւ ոչ ալ ժամերգու–
մեծ՜ բեմախօսներ , Հռետորներ , օրուան նշանակաւ— ԱՐԱՄԱՅԻՍ ՍՐԱՊԵԱ՚ե թիւն լսած ենք։ Հոգեկան մխիթարութեան ծ՜ա —
թի՚՚-Աբ բացատ բոզ պայթուցիկ նախադասութիւն– բաւի ենք ։ րթակայ գիւղերէն՝ երբեմնի Հայտ —
նեբով , վբ իժագո ռ արտայա ք տ ո ւթ ի ւննե բ ո վ յ րն ա կ երկու Հազար տուննտ ց Զաթ դի՚֊ղբ •> ա յ^՜*^՝
Սէնսփքաձ^/ւ// լ|ոզայնգ>//յր չէին պար տ ա գր Եր նբ ։ Այծի կամ նապաստա՛կի երդերուն՝ յալ\ոԲԴ^Ց ունի մէկ Հայ ընտանիք։ ք*յտէլի յիսուն Հայ տուն։
բռունցքի եւ ռումբի փա ռա բանտ ւթ ի ւն ը ։
մեգի՝ էլ ոց ընելու Համար է Պօղազլեան 60 , քիումտիկին 40 , Դաըագայտ մէկ
Երբ աւելի յառաթդիմեցինք , դպրոցի տղաքբ Մեզի Ասոնք են պիտ ի Վ֊ տուն ։
բո լո ր ս միասին կ՚ելլէինք մայիսեան տօնբ ւիառա՛— նո ըդեն մ ար դկո ւթիւնը դէպ ի եր թան կութ իւն եւ
բանելոլ ։ ա բքով կը քալէինք՝ վտ բժա պետներո ւն խաղաղութիւն * *•
կամ վտբժուՀինեբուն Հսկողութեան եւ շանթաՀա– Ն՚՚ր է որ կբ Հասկնանք թէ մենք, բռնութեան ՀԱՅԱԳԷՏ ՎԱՐԴԱՊԵՏԻ ՄԸ ՄԱՀԸ
բիչ նայուած՜քին տակ, երգելով « <1խ1ո ալը Ա1յ (I եւ թշուառութեան զոՀերն ենք եղած՛ այն՝ անուշ օ– Հռոմի ՚ԲաՀանա յա պետ ական Մ - *$*բքի Հաս -
ւէ՚՚Ոլյնէբ , փռքր(իկ սիքբւււԱլ այծ»բ կամ «Նապաստակն րեբուն • • • տ ա տ ո ւթ ե ան մ էթ իըր ե լ կարգաւս ր ուսուցչապետ
ազւյւրիկ»ւը : Հյէն մնայ Մոսկուան , ձայնատարով ե լ լրա •դասախօսող Աւգոստինոս Մերք, վախճանած է
՛Բանի զարգացանք , ու Ե ւրո ՛զ ՛ո ք ի մօտեցանք գիրն եր ով , ամբողթ աշխաբՀի կը Հագորգէ մ ո՛ յ իւ՛– նոյն Հաստատութեան մէթ։ ^նած֊ էր Դեըմանիոք
« Մայիս \»ը պարտադրութիւն դարձաւ ։ կաթի եան տօնի առթիւ աըտասանելի եւ երգելի կտոր - Ա/սե ռն քաղաքը 1869|/՛^։ Հռոմի Հ ամալս ա բանին
շիշերուն փոխանորդեցին դինին ու մարդու արիւ- ները՝ վաբժուՀինեբն ու մֆ\ւսիւն եր ը ա՛յ ատ ելով մէթ կ՛ուսանի փիլիսոփայական ե լ աստուած՜աբա —
յօրինելու
երդեր կամ արաասանելի ոաանաւոբներ նական ճիւղերը ։ կը ճամ բո բդէ Մ * Երկիր * ՚"*– ~"
տաղտուկէն Հ սումնաս իբո ւթի ւննե ր կատարելու Համ ար : Ան իր
հ՜ի սեւ բիծը ուռչում էր, աաբած՜ւում , Համակե Տ առա թդիմո ւթեան շնորՀիւ , մ եր մ ամիկին գբութ իւննե րով մեծ՜ապէս նպաստած է Հա յագի —
լով " կ ջ էութիւնը։ Նայում էր եւ անՀետտցոզ յաթոբդեց վարժապետ ու վարժուՀին , եւ այսօր , տոլթեան , մ ասնաւո բա բաբ Նոր կտակարանի ու-
Հսկայի ետ եւից մ ի Լա ա չքի առաթ ունենալով նրա այս վեբթիննեբը իրենց տեղը տուա՛ծ՜ են կուստկ — սումնասիրութեան, Հայ մատենագրութեան նիւ -
պատկառելի մ եծ ո ւթ ի ւնը : Եւ ա յգ բո լո ր ին՝ տ բ - ցապետին կամ մարզուած ճառադործներուն ** * թերը օգտագո րծելոփ * Հան դո ւց եալը օգտագոր -
պէս արձագանգ՝ ՛նրա ականթներում դեռ երկար - Ե*– ա յս կե րպով , ազատ\ութիւնն ու երթան կու–֊ ծած է Հայր Զ°Հբապեանի երկասիրութիւնը, Լա
երկար զօղանթում էին «իմ վիճակը տես եւ քեզ թիւն\ը, տոտիկ յ. տոտիկ կը Հասնինմեբ դռներուն զարետն ճեմարանի եւ էթմիածնի Լուսատիպ աւե^
խզճա» բառերը ։ առթեւ ։ տաբաննեբը , Բրիտ • թանգարան՛ի , Փարիզի Ազգ .
Գ. ԾԻԾԵՌՆԱԿ Կ– ՊԵՏՈՒԾ Մատեննադաըանին Հայերէն ձեռագիբնեբը եւն * ։
հՅԱՈ՚ԱՋ»Ի պատմուած-բները Բաբունկանց Արութ աղբօրմէն ս^որված յիշոցնե– գերբ, երգը անդա\պտՀին, երդերն Հարսանեաց ։
րուս տոպրակը կը բանա յ ի Ա\Ո վոր ա կան նա խեր - ՚Բաբագաց աղթիկնեբու երգերն Հապա "^՚ր *^էկ(*
գան քով մը։ Մ ի" չ մեր վա րժապ ետ ը գի՚շե րուան որ մէկը , ձա՜յն , ձա՜յն , ձա՜յն ։
ՄԵՐ ԳԵՂԻՆ ՎԱՐԺԱՊԵՏԸ խո ր լռութեան վաբագռ յրբ ծուիկ ձ ո ւ ի /չ կ՚ընէ բ Բայց մեր վարժապե^տը, օրեր ու օրեր իր գոր
իր երգեՀոնով։ Անոր պէս երաժշտութեան ՚^էք ծիքին ստեղնաշարին մատնաՀ արելով անոր գադտ–
Եթէ ան ողթ բլլաբ՝ միեւնոյնն է , այնքան Հնարագէտ ոչ մէկ տեղ կար, վստաՀ եմ, ես ն՛իքը կա ր դաց ած լմնցած՜ էր ՚* Ամ էն մ էկ ստեղին՝
զբաղած սլիտի բլլաբ իր բանուորական թերթով ի ՜ն չ երգեր սո բվա ծ՜ են ք իր մ էն ; ո չխաբի ակռայի նմ անող այդ փղոսկո րն եր ո ւն
•որ Ամերիկայի երկնաթռիչ խմբագրատունէն վար Զա՞յն, ոչինչ , Ր"I"Բ" ա Լ ունէինք ։ ժամն ՛ու վրայ Գբելով երգի մը Հատուածը նօթ այի տեղ
պիտի չիթոէր գրած՜իս կարեւորութիւն տալու Հ\սր– գուբս ը , գիւդ մ ը գիլզով երգել դիտէփնք, եւ ինչ անշուշտ , նօթտն ի^նչ է , աւտելի՞ք է ։ Բայց ան
մար։ ՈրովՀետել մեր գիւղի վարժապետը Հեղի - երգեր ։ Երբ Ամիբխանեց Մ արտիբոսը , տան իքին ատոր պէտք չունէր ։ Այդ արտակարգ գործիքը որ
նակաւոր, ու ծայրայեղ գագափարներոլ յամեցած վրայէն էլերգէր, ձորերը բերնէ բերան իրար շատ չէր Հ ը ապուր եր մ եզ\ , նուէ բ ստացած էր ի -
գրօշա(լիր եւ տօնական օրերու լուս՛աւոր աստղ կ՚անցնէին ։ Անդիէն Ագո մը , «Ա ո՜ ւր բ Ա ո՜ ւր բ» րենց յաճախ Հիւր եկոզ տէրութեան մաբդոցմէ ,
շատոնց , մէկ ծա յրէն միւսը լուսցնող .ամբոզթոլ - կ^ազօթէ բ եւ բոլոր սուր բերը , ն աՀ ա տ ա կները ժա– խսթոյքները փառաւորելու Համար ։
թի ւն՝ մ ո ռտցո ւթեան զվիրապ ը նետած՜ էր իր մ ուն տանիքը կր թառէ ին , եւ Աս տ ո ւած՜ամ ա յր բ Իր Հայբր գիլզին մենծ՜ աղան էր ։ Ւբենք տնով
անցեալն ու մեր Պ ՚ ի ՚ ֊ գ բ ՝ ո բուն յիշատակնե բ ր գր ի սեղանէն վար կ^իթնէբ իր ՛ ո ր դ ւ ո յ ն տառապանքը թիւր իմացութեամբ մեր գի*֊գբ ծնած էին մեղ կա
առն ե լու մ տնկական գաղափարս իմ Հ տնդիստ ը մ ոռնալով ; Եղբա յրս Պետրոսը արեւոտ բլուրի մը ռավարելու Համար անշուշտ , ի^՚վէ , վարժապետ
խռոված է , ճիշդ ^ ո յ ն նուիրական փիղերուն պէս վրայէն երբ ձեռքը ականթին կը դնէր՝ Ալիքպա - Հայրը անպաշտօն գիւղապետ \ե֊ մեր Հաշւոյն ամէն
որոնք մեռնելս ս մօտ դէպի Հաւաքական գերեզմա պայ լեռը գլուխը կը Հակէր անոր ունկնդիր : Մ եր օր տօնաէսմբութիւն կար էբենց տունը , շունն ու
նոցը 1լ ուղղուին , ապաշխարող ՛ուխտաւորներու Ան ո նի կը երբ պար կը քաշէր եբգելո վ , յ աթո րդ օ– գէէը Հ //տ/ •սրած իրենց գլխուն ։ Հօրեղբայր մըն աք
նման ։ Բայց գէլԳԲ նկարագրել առանց մեր վար րր սոխակներու ձ\ագե ր ը որբ կր մնային իրենց նա– ունէր նշանաւոր թրիգող , ժամ ուն ո լ տէրտէբին
ժապետեին շաՀ եկան ո ւթեան՝ կէսր վճացնել ՚րսել է խանձատ ծնողքներուն անշարժ թեւերուն տակ : Հ ե - վարձանքը : Վա՜յ թէ գիր մը սխալ կարդացուէր ,
ճիշդ առանց ձիու կառք նստելու կբ նմանի ։ տ ելա բա ր վարժապետին եր դե լու մ աս ին խօսիլ ե լ եթէ իր գրաբա ր Հա յՀ ո յոլթ իւննե ը ը չբաւէ ին ,
Եթէ ան մեռած՜ է , վստաՀ եմ որ անդին ալ ոչ թէ իր ե ր աժ շտ՚ական եւ ա յլ Հնարքներուն , տակի խշտեակը դէպի ԳասԲ կբ նետէր , ե լ ասանկ
սլար զա պ է ս պզտի կցնել պիտի ըլլա ր ղինքը ։ բաներով պատճառ եղած էր Որ Հայրս բնաւ ժամ
բացառիկ տեղ ունի , եւ օր մը մեղ գիմաւոբելու
սլիտի դա յ ասլտՀով անկի՛ւն մը առաթն որ գելու Երգբ իսչ էր որ մեր գիլզին մէթ, խնոցի Հա– էդայ •
Համար, շնորՀիւ իր արտակարգ կարոզութիւննե– բոգը իր երգն ունէր, որուն ձայնէն կարագի Հ ա ֊ Ամէն բան բացառիկ էր այս տանը մէթ, կ բսեմ
բուն ։ Ո՚֊բեմն անոնք որ ակնկալութենէն չեն ու.. տիկնեբր խնոցիին կարմիր Հոգէ փորէն դ՛ուրս չէք Հ ա ւա տ ար ։ Անոնց բակը «շունն զա էրը լ\էբ
զեր գբկոլիլ* պարտաւոր են Հազորգակից ԲԱաI Կ^^ԼէէՒ^ » իրար Հ րմԼ՛ո կե լո վ սպիտակ վյսրւիբե բու ճանչնար» մ իա յն իրենք սագեր ունէին որոնք
սեբունգէ սերունդ տեւող իր այս բարեմասնու - փուն թով ։ Կ ենդան իներ բ կաթը կբ ղլտ՝նայ ին ա - Հ ս՚սն ո զին վբայ կը յարձակէին խածնելով։ Այդ -
թիւններուն , վստաՀ բէէալով \որ պակաս ը ինք կբ ռանց երգի ։ Պաուղներ ը խ\ակ կը մնային ։ Աո բեն՝–
լրացնէ մեր յաթող կեանքի վայելքին մէթ ։ Թող նեբբ կը պառկէին ։ Այգիները ազոխ կբ մնային ։ պէս էր մեր դբացի վարժապետին տաւնըՀ Հապա
խօսուի իր մասին որչափ որ կուզէք, բայց ոչ ՝ոք Աղբի ւրնե ր ը գետն ի տակ եղանակի մը ե տեւէն՝ իսՔ՝ Արտասուաբեր պո մ սլա յէ մր աւելի դառնու
թիւն էր ան, մեր գլխուն , մանաւանդ դպրոցին
ինծի չափ կր ճանչնայ ղինքը ։ ճամբայ կը վախէին ։ ՝Բաղւոըներու ձայնեբէն ար մ էի
Պզտիկ շնոբՀ չէր պատուՀան պատուՀանի դի– տերը կը մերկանային ։ կալերբ երդա պնակնե բո լ կը
մաց ունենալ անոր Հետ ։ Ես նոյնիսկ Հաշուով կը վախէին։ Լծկանները կը մոռնային իրենց յագնոլ– եՈԱՐՈՎ ՎՇՏՈՒՆԻ
շնչէի եւ միայն գիշերուան խաւարին մէթ ազատ ֊ թիւնբ I Արեւը նո յնիսկ ամ սար եօթբ տարի կանդ
օրէն մեր պատշգամը կ՚ելլէի եւ ընկնաւորի պէս կ՚առնէր եւ չէր ձանձրանար լսելէ Հօտաղին եր -
Fonds A.R.A.M
