Page 109 - ARM_19-1947_02
P. 109
ԳԱՀԼԻՃԸ ՊԻՏԻ ՀՐԱԺԱՐԻ0
Շ. Տ«ւո« 376.21*
«ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹԻՒՆԸ ՎՏԱՆԳԻ ՄԷՋ է»,
Կ՝ԸԱԷ ՎԱՐՉԱՊԵՏԸ
17, &Ա6 Օտաշյւռէ - Րձ1ԱՏ (13՛)
761.։ 008. 15-70 - Շ. Շ. ք. Րտա 1678-63 Իբբել Հետեւանք Համայնավարներու բռնած
դովին
Տ*ր, 1000, Համս. 500, Խաւքս. 300, ֆլւ., Արաաս. 10 Տ<>լ. ԳէՐՔէ*" » վարչապետը ուրբաթ օր Աղգ * ժ ո
եր
ներկա յան ալով , ծ՜ան բա կշիռ, յա յտա բարութիւնն
01աՅՈ0հ6 4 Ր141 1947 Կիրակի 4 ՄԱՅԻՍ | ըրաւ* ԱՀ ա ւա սի կ ամփոփումը*
« Անցեալ յունուարին , ՀամախորՀուրդ Աշ~~
•ԺԹ– ՏԱՐԻ - 196 Ճոո66 14° 5026-Նոր շրջան թ-իլ 635 Խմբագիր՝ Հ,. ՄԻՍԱՔԵԱ՚ե ԳԻն՝ 4 §>թ՛ խտտանքի ընգՀ . Դաշնակցութեան եւ փրիստոն–
Հետ , ո–
|| եայ աշխատաւորներու Դաշնակցութեան
* Ր՚՚չուեցաւ աշխաատվարձքի որեւէ յաւելում չրնե/
՛ՏՕ 5ո01)^Ր Ցուլիս \էն առաջ։ կառավարութեան գիբքր չէ
ԶՐ/աՑ Զո®)ց հ 6 ո ւ ^ 7 ք Օ / 3 1 / ւ ճետ փո էս ո ւա ծ % Այն քա զա քա կան ո ւթի ւն ը զո ր ս տանձ–
ԱՆ8ՈՐԳԻ ՄԸ ՀԷՏ նեց երեք ամիս առաջ, այսօր ալ անՀրաժեշա կը
նկատէ երկրին փրկութեան Համար * փրկութեան
Այ" ո^ բքան կը ՂՐաՂ֊1՚Ք լեղուական Հար - Առաջին Հ ան գ ի պո ւմ ս տեղի ունեցաւ չորեք - յոյս կայ միայն կաբգապաՀութեան մէջ։ Աշխա -
ցով, մ ա՛հա ւան գ վերջերս՛, *հրեթէ ամէն կիրակի * * Հարթի օր, ք1տաոաՈՕՈ գրատունը, ուր գտցած էր տավարձքի բարձրացումը յառաջ կր բերէ գիներոլ
= Մ եր մաաՀոգութիւնը միայն լեղուական իր նոր գիրքին՝ «1՝&ոէ զւա 1& 7շո՚6 ձաշւՅւ»ին (Ցոր՜ բարձրացում, այս է փաստը , մնացեալը ամբոգք
էէ X Կը գանուինք, շատ աւելի տխուր , Վբգռւք է~~ չափ տեւէ երկիրը) ձօները գրեչու։ ՝1՝ ան ի մր բառ սուտ է ։ Եթէ դիները ազատ ձդուին , ամէն է^է
րա/լան ո ւթեան մր առֆեւ ։ Անգին թէ ասգին , վւոխանակելէ վերջ՛, տեսակցութիւն մը խսդրեցի խնդրական կը դառնայ։ Նոյն պարագան, եթէ աշ–
գրոց - բբոցնե բու րազմութիւն մը իր գլուխն ա– «Տառաջ»ի անունով ։ Ա ի ր ա յօժար Հաւանեցալ եւ խատավարձքերը վերաքննուին ։ Այն ատեն դրա
ռա&֊ կ՚երթայ •• • Ուր բա թ առա ո ւ ինքզինքս գտ ա յ շքեղ ապար անքի մին անկում բ աիտի ըլլա յ շատ արագ եւ անողորմ՝
"՞ՀԼ ՚ ^ ^ * ԲշւՇՈՇի մօտերը։ բոլորին Համար : Եւ աշխատաւոր դասը շատ աւելի
Ե ո այնքան ալ սեւ չեմ տեսներ էք* Հա յաս–՛ ՈՓվ չէ լսած իր անուն ր եւ ո0Վ՝ չի գիտեք իր պիտի տառապի ։ Արդէն իսկ 995 միլիոն տոլար
տանի մէջ մշակուած լեզուն՛. Ա՜՛յ, օրինակ, րա - ծագում բ (ռուսաՀայ հ Լեւոն քՒորոսեան) : Ա աս - առած ենք Պանք տը Ֆրանսէն , \94եին , եւ առ
նաստե ղծոլթ իւննե րը ; նասորապէս \938էն ի վեր, ՒԽոՈ 1x0^%^ անունը նուաղն 700 միլիոն եւս պիտի առնենք \947ին ։ Ե–
= ք*ուն վէրքն աչ այգ ԷՀ Երր այնքան սա - տարահ-ուեցալ, երբ արժանաբար կը ստանար թէ նոր թղթադրամներ Հանենք, ի^նչ պիտի բլլա ք
Հուն լեզու մր կր գործածեն բանաստեղծութեան (10ՈՇ0աէի մրցանակը, իր իլՀ&կոՇ վէպին Համար մեր դրամբ միջազգային Հրապարակներուն վրայ ։
եւ ընդՀ ան րապէս գր ա կանո ւթ ե ան մ է ջ , ինչո® ւ (Ոստայն) ։ Այս առթիլ էր որ քննագատներ ջեր– Տնտեսական սա կա ր կո ւթի ւննե ր էն պիտի անցնինք
անճոռնի լա րի ւր ին թ ո ս ի մր , ռուսական ագցանի մապէս գնահատեցին իր մաքուր եւ պայծառ ոճը , քաղաքական ս ա կա ր կո ւթ ե ան ց , պիտի կորսնցնենք
վերածեր են պետական , լրագրական , գործնական գա յն նմանցնելով ֆրանսացի ամենամեծ Տէ^ետէՇ^– մեր անկախութիւնը։ Հանրապետութիւնը, ո բ ար
լեզուն : ր ո ւ ոճին X Այս բո լո ր ը անշուշտ ո բոշ Հ պա րտու - դէն վտանգի տակ է, պիտի կրնա՛*յ դիմանալ Հար
Թերեւս խորՀ րդային իշխանութիւնն է որ թիւն կը պատճառէն մեր ժողովուրդին , թէեւր1շա1 ուածին , թէ պիտի փլի Տ
կր պարտագրէ , ուրեմն ստիպուած՜ են Համակեր - յւօյձէ Հաղիլ կբ յիշէ զայն ... «Պ էաք է նկատ ի առնել նաեւ այս Հաբցերուն
պիլ օրէնքին։ քյօսակցոլթիւնը տեղի ունեցաւ իր գրագէտ ի միջազգային երեսը։ Մեր առեւտրական կչիո֊ր բաց
Տ = կարգ մր բառեր իսկապէս պարտադրուած ա շի։ ատ ան ո ց ին մ էջ , ուր տ եղա լո բ ո ւա ձ է ՀՔ^՚Ղ. ունի ել ստիպուած ենք ներածումներ կատարել ։
են 1941/^,— ^)ալւսւ|ւա (կուսա կց ութ իւն) , |>եվո– գրադարան մը։ Ա եղանին վրա յ լեցուն մ ոխրա - Եթէ գրաս*ը փճանա յ , այգ ալ պիտի վտանգուի եւ
լիւց/իանւ (յեղափոխութիւն) , Ռեսպուբլիկա (Հ ան– մ անն եր ։ Հ ե տեւանքնե րը շատ ծան ր պի տի ըլլան պ ա բեն ա -
րասլետութ իւն) եւն * ի բրել թէ գիտական քենու - Ո ւր ստացաք– էք ձեր ուսումը : ւորման Համար։ Հարկ է բարձրաձայն եւ բացորո
թե ամբ : Ե սկ միւսնե® ր ը ; Փ ո րձէ կաՐԳաԼ Հ-Ա ովե -
Այստեղ եկած եմ 8 տարեկանիս ,յաճախած շապէս ըսել ճշմարտութիւնը ժողովուրդին ։ Հան -
տակտն Հա յաստան» օրաթերթն ո լ ամ՚ սագիրը ,
եմ Լհ/ՕՇՇ լ^ՅւՏէշա * անկէ ՎռԲլ\ Իրաւագիտականրապետութիւնը անկեղծութեան կա ր դո ւս ա բ ք մ ըն
կամ ուրիշ որեւէ Հբատաբակոլթիւն , բուռ բուռ
Համալսարանը : է ։ ինչ որ անՀրաժեշտ էր երեք ամիս առաջ, ան–
քար ու խիճ որեւէ յօդուած՜ի մէ^ւ Բոլորն ալ Հե
ԵՓրբ սկսած էք գրել : Հրաժեշտ է նաեւ այսօր ։ Եթէ Համաձայն էք, կը
տեւանք տգիտութեան , .իմաստակութեան, .անՀո —
Գրե^լ թէ Հրատարակել X ճ\իշդ է ոբ գրելը շ ա լա ւնա կ ե նք մեր գո բ ծը •, եթէ ոչ թող ուր ի շնե ր.
գո ւթեան կամ ծուլութեան ։
միշտ շատ կանուխ կր սկսի։ քԱնդիրր Հրատտրա - ստանձնեն պատասխանատուութիւնը» ։
ՀետզՀետէ կր վարժուին է թերեւս Հիներէն կելն է ։ Առաջին Հրատարակութիւնս վէ՛գ մբն էր , Պ * Ռամատիէի այս վճռական յայտարարութե
սորված են X ներկա յա —
քտԱ^-յՕնՄ ոբ լոյս տեսաւ 1935/՛*՛, երբ զինուոր էի։ նէն վերջ խօ սք առալ ընկերվարական
= ԸնգՀակառակն , շատոնց գլած՜ անցած ե՛ս
Ո**ր դրա կան գարոց ր կը նախընտ բէք ։ ցուցիչը , Ծարլ Լիւսի ^ մասնաւորապէս շեշտելով *
Հիները։ 1920/՛^ կովկասէն Հեռացավ Հայրենա
^(Լ ԳԳայէ "I՛ ^ ՚ 1 ՛ I " ո ՛ ե ^1՛ Հաըցո՚֊մս։ Պ* 7ւՕ^Ցէ «Դրամին ան կումբ նախաբանն է ազատութեան
կիցս անգամ գժուար կր Հասկնայ այգ լեղ, ւն։ պատասխանեց անմիջասլէս .
տեն - կարգուսարքի ան կո ւմին% ։ Տ՚ետո յ իր կատարեալ
կարծես մրցումի ելած են, «ռեվոլիւցիոն
Ոչ մէկը ։ Զիրագէտ ին Համար էականը /՚/*՛ Համամտութիւնը յա բռնելով Պ * Ռամատիէ ի , Հաբ՛
գեն ց»նեբ կամ « ժուռնալիստական էրուդիցիա »
սեփական գ ա Ր ո ց ը շինելն է ( առանց որեւէ աղգե– դուզ Համա յՆավար՚Ներոլէէ , « ՚՛/ ււոո ւս ս իււււ1էյ հ ո Հ ք ,
ծախելու Համար :
ցութիւն կրելու : կարելի եղահ՜ին չ\ափ վերանո– Համ աձա* յն էք յունուար 23 ի քազաքականոլ -
Ազա^ա են բառարանին մէջ եդած՝ . ամէն
րոդուիլ, առանց յարմարելու Հասարակութեան թեան » ։
բառ գո բծած ելու յ
կամ քննադատի ճաշակին : Պ01ՈԱ ԱՌԱ-ԲԵԱԼ ԸԱԱՒ՛..
= Եթէ աղատ չեն, այն ատեն ո0 ւր կբ մնա /
Որոինք են ձեր նախընտրած՜ գրագէտները :
ինքնորոշման իրաւունքը* ինչո^ւ Աղէ ր ին կրնայ Կարգը եկած՛ էր Համայնավարներուն , որոնց
Ֆրանսացիներէն՝ Աթանաալ, Պալռաք եւ
«նազըբ» կոչե լ նախարարը , իսկ Երեւան ցին կր ներկայացուցիչը, <ք՝աք Տ՚ի՚֊քլօ , այդ օրը քաշուած
Ֆլոպէռ ,՝ Հակառակ բոլոր բամբասանքներուն ղոր
յամառի «մինիստր» անուանել։ Զի^ գիաեր որ այգ էր փոխ նախագաՀ ի պաշտօնէն , որպէսզի կարենա՛ք
կ՚ուղղեն այս վերջիսԻս * քիուսերէն՝ Տոսթոյեւսքի,
բառը բազմաթիւ ն շան ակութ ի ւննե բ ունի ֆրան - աւելի ազատ խօսիլ ։ Պ * Տի*֊քլօ երկար ճառ մը
որ շատ խոր տպաւորութիւն ձգած է վրաս, Թոլս–
սերէնի կամ անգլերէնի մէջ% խօսեցաւ , վկա յութեան կանչելով նո յն իսկ ... Ա •
թոյ, Կոկոլ :
^ԷՀսէէք ք^Է միայն լեղուական չէ ձեր *հիրՔԷՀ եւ Պօղոս առաքեալը X «Երբ աեդ ՛մը ՀրդեՀ
մաաՀոգութիւնը։ Ուրիշ ի^սչ փէրք^ր կր տեսնէք։ Կրնայինք պարզել ձեր ծրագիրը *ք^*Րւ\էս– կը ծագի , կա՛մ թին կխառնեն Հող լեցնելու Համար
- ԱՀա թէ ի՛նչ , այսպէս բռնի աղճատելով , վէպի մասին, որ, ինչպէս կԳրեւայ , 10Ո13ւՈ–ՈշԱ\շի եւ կամ իւղ կը թափեն աւելի արծ՜արծելու Համար :
մր ծաւալը պիտի ունենա յ
աղքատացնելով , իս առն ած՜ին եւ անճանա չե լի «։լ ո֊ Դուք իւղին շիշբ առած՜ էք Հ մոռնալով Ա . Պօղոս ի
զերէն^ի վերածելով մեր այնքան ճռիւ եւ ճկուն Ղւպատակս ոչ փիլիսովւայական է, ո չ ալ խօսքը* «Ո՛վ որ չաշխատիբ , չուտեր»։
միայն
մայրենիքը, ի վերիոյ կՀօտա րացնեն ոչ լեզու բնազանցական : կհուզեմ նկարագրել խում բ մր 0-եսւո ւ խստօրէն քննադատելով ըեկերվարա -
լեզուին, այլ եւ մոգովուրդի ՛ոգին։ Ամէն մ արգոց կեանքը եւ յեղափո խո ւթ ի ւննե ը ը ժամ ա - կտններբ իլ ժողովրդականնե ր ը , եորակացուց .
իր փիլիսոփայութիւնը, զարգացման բնական ըն^– նակի ընթացքին : ինչպէս կ*րսէ գէՐՔէս անունը, « Պէաք չէ յոյս դնել մեր վրայ ^ քամուած
թացքն ունի : բացատրել թէ ցորչափ կեանքը կը տեւէ, պիտի լեմ ոնի քաղաքականութիւն մ ը վարե լու Համ ար ։
Երբ ներգաղթը
հալալի , նո րեկներ ը կ՛ագ– րլԼան պարկեշտ մարդիկ որոնք պիտի ապրին ի — Դուք կը պտՀանջէք որ աշխատաւորները կրեն ձեր
գեն, շասո մը սխալներ կը չակուին։ րենց իտէալով, աւրիշներ որոնք պիտի ենթաբ — քաղաքականութեան մեղքը ։ Ա՝ենք չենք կրնար
- ԸնգՀակառակն , գացող գրոց — րրռցները կուին փորձութեանց չ եւ ուրիշներ որոնք կր մոռ դիւրաւ «այո» շԱել ^ :
թղթակ–
իրենք են որ կ^ազգոլին ել արգէն իրենց նան ապրիլը, Օրն ի բուն աշխատելով : Ընկերվարականները բանաձեւ մր առա ջ ար -
ց ո ւթ ի ւննե ր ո ւն մէ^ կր Հոլովեն օրուան գոՀաբ - Ի^նչ անմիջական ծրագիր ունիք :
ները , «դեպուտատ», «օկրուգ» , Հսլրոբլեմ՛» , Ղ՝րել ա յս վէպին շար ո ւնա կո ւթ ի ւնը : Ներ
-
Հբազա» , «ռասա» եւայլն : իսկ այստեղ, Հայկա կայ Հատորը կր Հասնի մինչեւ 1914։ Երկրորդը
կան ԱրտասաՀմանի մէ^, բարձրաստիճան կղեբան պիտի ըչչայ \9\4էն մինչեւ 1919։ Նիչերբ (ոօէշտ) թիւնները շատ տկար են ել անխնամ ։ Այնպէս որ
կանէն մինչեւ գոյնղգոյն դսլիրնեբ փոխանակ Հա– ամբողջ ունիմ, բայց գրելը տակաւին քանի մր բոլորովին կը մոռնանք լեզուին , ձեւին, ոճին
լաքաբաբ ըմբռնելու ել մատնանչելու էարէքԸ) տարուան՛ գործ– է ։ Միջանկեալ Հաւանական է որ կարեւորութիւնը X
փոխանակ Հակազդելու, կա՛մ սուտ խենգ կը ձե թատրերգութիւն մը գրեմ : Ջեր կարծի®քր վէպի ապագային մասին։
ւանան, եւ կամ իրենց կարգին կը քաջալերեն ՝/» /// ն է ոբ շատ կանուխ Հեռացած էք //• ո ւ - Միշա կ՚ըսեն թէ վէպ\ը կը մեռնի , կը կոր՜
զա յն , արտատպելով թութակաբար : Ա* ին չեւ ան սատանէն , ի^նչպէս կրցած էք ձեր գիրքեր՚ուն մէ$ սոլի։ & ատ սխալ է, այդպիսի վա խ չկայ։ Հիմա
գամ թերթեր ել գիրքեբ կը Հրատարակեն , գա - այնքան խորապէսներկայտցնել ռուսականկեանքը : Ֆբանստն Հատ ազգուած֊ է ան գլելս աքս ոն, ամե -
ղութներն ալ վարակելու Համար նոյն բաըբարո - \թախ կան ծ՛նողքիս յիշատակները ,պատմու– րիկեան վէպէն , բայց այս վերջինին ալ ապագան
սութեամ բ՝. թիւններ բ որոնցմ ով ապրած֊ եմ իմ ամրող^ մ ան ֆրանսական դասական վէպն է , ուրիշ խօսքով պո
֊ Ջէ՞ք ըեղունիր որ աւելի կարեւոր Հոգեր կութեան շրջանիս , յետոյ շատ նիւթեր առած՜ եմ չը խածնող օձին կը նմանի։ Վէաը միշտ կը մնայ,
ունինք այսօր, Հողերու ամբողջացում , ներ - ծնողքէս կամ բարեկամներէ ; Երբ գլուխ մը կր Հակառակ իր անցուցած տագնապներուն X
գաղթ եւայլն : վերջացնէի , կը կարդայի անոնց , ս ր բագբութիւն– Դիաէ^ք որ ձեր գիրքերէն մասեր թարգ -
• Մէկը միւսը չի խանգարեր են
: Մ՛սաց որ, չա– նե բու Համար : Ալ վերջապէս կա բծեմ կալ «ներքին մանուած է Ե գի Հայերէնի, Ա ո ւր իա—Լի բանան ի ,
րիքր օրորոցէն - դպրոցէն կր սկսի : ՛Բանի այսպէս Թուրքիոյ
Ո՝՛" .սա ոտ ան մը» ոբ կրնա յ տարբեր իլ իրական էն : որո ո ս ի մէջ՛. Եթէ ամբողջ դործմբ
չարունակուի , այնքան կ՝արմատանայ աւերը, Ւ^նչ կը մտածէք յետպատերաղմեան ւլ րա - թարգմանել ուզէինք, ո՛՛՛րբ կը նախընտրէիք :
դառնալով անդարմանելի : Այս Հարցին մէ՞չ ա, կանութեան մ ասին : Բնաւ լուր չունէի այդ թարգմանութիւն -
ձայն չունի Հայկական ԱրտասաՀմանը, որ այն - & ա տ մտաՀոգութիւն կը պատճառէ ինծ՜ի տ ներէն, շատ ուրախ եմ : Եթէ ամբոգջ դիրք մը
քան Հասուն բարձրութեան մը Հասցուց արեւմտա– Ինչ որ կր կոչեն 1ւէէ6ւ՚3էա6 6ո§տ§66 ե ւ &շէսշ11շ, թաբգմանել ուզէիք , պիտի նախընտբէի վերջինը ,
Հայ աչխաբՀաբարը , Եւրոսլայի պողոտաներուն պարզ ^բ01"էծջ6 է ՚* Ներկա յիս գրաղէտբ եղած՛ է թէել շատ դժուար է, Հակառակ պարագային
կամ Ս՚ուրիա-Լիրանանի Հ իւղաւաններո ւն մէշ֊.Գի– լրաԳՐոԳ եւ ա յգ գրուածքները մ իա յն այժմ էական &™1%ՈՀը կամ :
տութեան աբեսը միայն Երեւանի վրա՞յ կը ծագի; արժէք ունենալով շուտ կը կորսուին ։ ծանրակշիռ Հքնո բՀակա լութեամ բ Հ րաժեշտ առի ե րի տա -
ինչո՞ւ պիտի իւղէին օգտոլիլ մեր անսպառ գան վիճակ է ա յ ս * Հան բութիւն ը եւ գրադէտնե բը կր սարդ գրագէտէն, որ տասը օրէն կը մեկնի Ամե -
ձարանէն, մեր ճիգերէն ,գրական վարուցանէն .Եւ կորսնցնեն ՝թ\\1Ւ2ԼՏՇին ճաշակը ։ Ոճը կարեւորութիւն բիկա, ուր պիտի մնաք չորս ամիս, տալով զանա
ինչո՞ւ պիտի անտեսէին ԱրտասաՀմանի տեսա - չունի ։ Հիմ ա ժողովուրզ ը մ ասնաւո րապէս շլա - զան դասախօսս ւթիւններ : ,
կէտները, իբրեւ տեսակ մր խստակրոն Միաբա - ԱՐՓԻԿ ՄԻՍԱք-ԵԱՆ
%ութիւն\ ցած է ամերիկեան վէպերով որոնց թարգմանող. -
Շ՛
Fonds A.R.A.M
Շ. Տ«ւո« 376.21*
«ՀԱՆՐԱՊԵՏՈՒԹԻՒՆԸ ՎՏԱՆԳԻ ՄԷՋ է»,
Կ՝ԸԱԷ ՎԱՐՉԱՊԵՏԸ
17, &Ա6 Օտաշյւռէ - Րձ1ԱՏ (13՛)
761.։ 008. 15-70 - Շ. Շ. ք. Րտա 1678-63 Իբբել Հետեւանք Համայնավարներու բռնած
դովին
Տ*ր, 1000, Համս. 500, Խաւքս. 300, ֆլւ., Արաաս. 10 Տ<>լ. ԳէՐՔէ*" » վարչապետը ուրբաթ օր Աղգ * ժ ո
եր
ներկա յան ալով , ծ՜ան բա կշիռ, յա յտա բարութիւնն
01աՅՈ0հ6 4 Ր141 1947 Կիրակի 4 ՄԱՅԻՍ | ըրաւ* ԱՀ ա ւա սի կ ամփոփումը*
« Անցեալ յունուարին , ՀամախորՀուրդ Աշ~~
•ԺԹ– ՏԱՐԻ - 196 Ճոո66 14° 5026-Նոր շրջան թ-իլ 635 Խմբագիր՝ Հ,. ՄԻՍԱՔԵԱ՚ե ԳԻն՝ 4 §>թ՛ խտտանքի ընգՀ . Դաշնակցութեան եւ փրիստոն–
Հետ , ո–
|| եայ աշխատաւորներու Դաշնակցութեան
* Ր՚՚չուեցաւ աշխաատվարձքի որեւէ յաւելում չրնե/
՛ՏՕ 5ո01)^Ր Ցուլիս \էն առաջ։ կառավարութեան գիբքր չէ
ԶՐ/աՑ Զո®)ց հ 6 ո ւ ^ 7 ք Օ / 3 1 / ւ ճետ փո էս ո ւա ծ % Այն քա զա քա կան ո ւթի ւն ը զո ր ս տանձ–
ԱՆ8ՈՐԳԻ ՄԸ ՀԷՏ նեց երեք ամիս առաջ, այսօր ալ անՀրաժեշա կը
նկատէ երկրին փրկութեան Համար * փրկութեան
Այ" ո^ բքան կը ՂՐաՂ֊1՚Ք լեղուական Հար - Առաջին Հ ան գ ի պո ւմ ս տեղի ունեցաւ չորեք - յոյս կայ միայն կաբգապաՀութեան մէջ։ Աշխա -
ցով, մ ա՛հա ւան գ վերջերս՛, *հրեթէ ամէն կիրակի * * Հարթի օր, ք1տաոաՈՕՈ գրատունը, ուր գտցած էր տավարձքի բարձրացումը յառաջ կր բերէ գիներոլ
= Մ եր մաաՀոգութիւնը միայն լեղուական իր նոր գիրքին՝ «1՝&ոէ զւա 1& 7շո՚6 ձաշւՅւ»ին (Ցոր՜ բարձրացում, այս է փաստը , մնացեալը ամբոգք
էէ X Կը գանուինք, շատ աւելի տխուր , Վբգռւք է~~ չափ տեւէ երկիրը) ձօները գրեչու։ ՝1՝ ան ի մր բառ սուտ է ։ Եթէ դիները ազատ ձդուին , ամէն է^է
րա/լան ո ւթեան մր առֆեւ ։ Անգին թէ ասգին , վւոխանակելէ վերջ՛, տեսակցութիւն մը խսդրեցի խնդրական կը դառնայ։ Նոյն պարագան, եթէ աշ–
գրոց - բբոցնե բու րազմութիւն մը իր գլուխն ա– «Տառաջ»ի անունով ։ Ա ի ր ա յօժար Հաւանեցալ եւ խատավարձքերը վերաքննուին ։ Այն ատեն դրա
ռա&֊ կ՚երթայ •• • Ուր բա թ առա ո ւ ինքզինքս գտ ա յ շքեղ ապար անքի մին անկում բ աիտի ըլլա յ շատ արագ եւ անողորմ՝
"՞ՀԼ ՚ ^ ^ * ԲշւՇՈՇի մօտերը։ բոլորին Համար : Եւ աշխատաւոր դասը շատ աւելի
Ե ո այնքան ալ սեւ չեմ տեսներ էք* Հա յաս–՛ ՈՓվ չէ լսած իր անուն ր եւ ո0Վ՝ չի գիտեք իր պիտի տառապի ։ Արդէն իսկ 995 միլիոն տոլար
տանի մէջ մշակուած լեզուն՛. Ա՜՛յ, օրինակ, րա - ծագում բ (ռուսաՀայ հ Լեւոն քՒորոսեան) : Ա աս - առած ենք Պանք տը Ֆրանսէն , \94եին , եւ առ
նաստե ղծոլթ իւննե րը ; նասորապէս \938էն ի վեր, ՒԽոՈ 1x0^%^ անունը նուաղն 700 միլիոն եւս պիտի առնենք \947ին ։ Ե–
= ք*ուն վէրքն աչ այգ ԷՀ Երր այնքան սա - տարահ-ուեցալ, երբ արժանաբար կը ստանար թէ նոր թղթադրամներ Հանենք, ի^նչ պիտի բլլա ք
Հուն լեզու մր կր գործածեն բանաստեղծութեան (10ՈՇ0աէի մրցանակը, իր իլՀ&կոՇ վէպին Համար մեր դրամբ միջազգային Հրապարակներուն վրայ ։
եւ ընդՀ ան րապէս գր ա կանո ւթ ե ան մ է ջ , ինչո® ւ (Ոստայն) ։ Այս առթիլ էր որ քննագատներ ջեր– Տնտեսական սա կա ր կո ւթի ւննե ր էն պիտի անցնինք
անճոռնի լա րի ւր ին թ ո ս ի մր , ռուսական ագցանի մապէս գնահատեցին իր մաքուր եւ պայծառ ոճը , քաղաքական ս ա կա ր կո ւթ ե ան ց , պիտի կորսնցնենք
վերածեր են պետական , լրագրական , գործնական գա յն նմանցնելով ֆրանսացի ամենամեծ Տէ^ետէՇ^– մեր անկախութիւնը։ Հանրապետութիւնը, ո բ ար
լեզուն : ր ո ւ ոճին X Այս բո լո ր ը անշուշտ ո բոշ Հ պա րտու - դէն վտանգի տակ է, պիտի կրնա՛*յ դիմանալ Հար
Թերեւս խորՀ րդային իշխանութիւնն է որ թիւն կը պատճառէն մեր ժողովուրդին , թէեւր1շա1 ուածին , թէ պիտի փլի Տ
կր պարտագրէ , ուրեմն ստիպուած՜ են Համակեր - յւօյձէ Հաղիլ կբ յիշէ զայն ... «Պ էաք է նկատ ի առնել նաեւ այս Հաբցերուն
պիլ օրէնքին։ քյօսակցոլթիւնը տեղի ունեցաւ իր գրագէտ ի միջազգային երեսը։ Մեր առեւտրական կչիո֊ր բաց
Տ = կարգ մր բառեր իսկապէս պարտադրուած ա շի։ ատ ան ո ց ին մ էջ , ուր տ եղա լո բ ո ւա ձ է ՀՔ^՚Ղ. ունի ել ստիպուած ենք ներածումներ կատարել ։
են 1941/^,— ^)ալւսւ|ւա (կուսա կց ութ իւն) , |>եվո– գրադարան մը։ Ա եղանին վրա յ լեցուն մ ոխրա - Եթէ գրաս*ը փճանա յ , այգ ալ պիտի վտանգուի եւ
լիւց/իանւ (յեղափոխութիւն) , Ռեսպուբլիկա (Հ ան– մ անն եր ։ Հ ե տեւանքնե րը շատ ծան ր պի տի ըլլան պ ա բեն ա -
րասլետութ իւն) եւն * ի բրել թէ գիտական քենու - Ո ւր ստացաք– էք ձեր ուսումը : ւորման Համար։ Հարկ է բարձրաձայն եւ բացորո
թե ամբ : Ե սկ միւսնե® ր ը ; Փ ո րձէ կաՐԳաԼ Հ-Ա ովե -
Այստեղ եկած եմ 8 տարեկանիս ,յաճախած շապէս ըսել ճշմարտութիւնը ժողովուրդին ։ Հան -
տակտն Հա յաստան» օրաթերթն ո լ ամ՚ սագիրը ,
եմ Լհ/ՕՇՇ լ^ՅւՏէշա * անկէ ՎռԲլ\ Իրաւագիտականրապետութիւնը անկեղծութեան կա ր դո ւս ա բ ք մ ըն
կամ ուրիշ որեւէ Հբատաբակոլթիւն , բուռ բուռ
Համալսարանը : է ։ ինչ որ անՀրաժեշտ էր երեք ամիս առաջ, ան–
քար ու խիճ որեւէ յօդուած՜ի մէ^ւ Բոլորն ալ Հե
ԵՓրբ սկսած էք գրել : Հրաժեշտ է նաեւ այսօր ։ Եթէ Համաձայն էք, կը
տեւանք տգիտութեան , .իմաստակութեան, .անՀո —
Գրե^լ թէ Հրատարակել X ճ\իշդ է ոբ գրելը շ ա լա ւնա կ ե նք մեր գո բ ծը •, եթէ ոչ թող ուր ի շնե ր.
գո ւթեան կամ ծուլութեան ։
միշտ շատ կանուխ կր սկսի։ քԱնդիրր Հրատտրա - ստանձնեն պատասխանատուութիւնը» ։
ՀետզՀետէ կր վարժուին է թերեւս Հիներէն կելն է ։ Առաջին Հրատարակութիւնս վէ՛գ մբն էր , Պ * Ռամատիէի այս վճռական յայտարարութե
սորված են X ներկա յա —
քտԱ^-յՕնՄ ոբ լոյս տեսաւ 1935/՛*՛, երբ զինուոր էի։ նէն վերջ խօ սք առալ ընկերվարական
= ԸնգՀակառակն , շատոնց գլած՜ անցած ե՛ս
Ո**ր դրա կան գարոց ր կը նախընտ բէք ։ ցուցիչը , Ծարլ Լիւսի ^ մասնաւորապէս շեշտելով *
Հիները։ 1920/՛^ կովկասէն Հեռացավ Հայրենա
^(Լ ԳԳայէ "I՛ ^ ՚ 1 ՛ I " ո ՛ ե ^1՛ Հաըցո՚֊մս։ Պ* 7ւՕ^Ցէ «Դրամին ան կումբ նախաբանն է ազատութեան
կիցս անգամ գժուար կր Հասկնայ այգ լեղ, ւն։ պատասխանեց անմիջասլէս .
տեն - կարգուսարքի ան կո ւմին% ։ Տ՚ետո յ իր կատարեալ
կարծես մրցումի ելած են, «ռեվոլիւցիոն
Ոչ մէկը ։ Զիրագէտ ին Համար էականը /՚/*՛ Համամտութիւնը յա բռնելով Պ * Ռամատիէ ի , Հաբ՛
գեն ց»նեբ կամ « ժուռնալիստական էրուդիցիա »
սեփական գ ա Ր ո ց ը շինելն է ( առանց որեւէ աղգե– դուզ Համա յՆավար՚Ներոլէէ , « ՚՛/ ււոո ւս ս իււււ1էյ հ ո Հ ք ,
ծախելու Համար :
ցութիւն կրելու : կարելի եղահ՜ին չ\ափ վերանո– Համ աձա* յն էք յունուար 23 ի քազաքականոլ -
Ազա^ա են բառարանին մէջ եդած՝ . ամէն
րոդուիլ, առանց յարմարելու Հասարակութեան թեան » ։
բառ գո բծած ելու յ
կամ քննադատի ճաշակին : Պ01ՈԱ ԱՌԱ-ԲԵԱԼ ԸԱԱՒ՛..
= Եթէ աղատ չեն, այն ատեն ո0 ւր կբ մնա /
Որոինք են ձեր նախընտրած՜ գրագէտները :
ինքնորոշման իրաւունքը* ինչո^ւ Աղէ ր ին կրնայ Կարգը եկած՛ էր Համայնավարներուն , որոնց
Ֆրանսացիներէն՝ Աթանաալ, Պալռաք եւ
«նազըբ» կոչե լ նախարարը , իսկ Երեւան ցին կր ներկայացուցիչը, <ք՝աք Տ՚ի՚֊քլօ , այդ օրը քաշուած
Ֆլոպէռ ,՝ Հակառակ բոլոր բամբասանքներուն ղոր
յամառի «մինիստր» անուանել։ Զի^ գիաեր որ այգ էր փոխ նախագաՀ ի պաշտօնէն , որպէսզի կարենա՛ք
կ՚ուղղեն այս վերջիսԻս * քիուսերէն՝ Տոսթոյեւսքի,
բառը բազմաթիւ ն շան ակութ ի ւննե բ ունի ֆրան - աւելի ազատ խօսիլ ։ Պ * Տի*֊քլօ երկար ճառ մը
որ շատ խոր տպաւորութիւն ձգած է վրաս, Թոլս–
սերէնի կամ անգլերէնի մէջ% խօսեցաւ , վկա յութեան կանչելով նո յն իսկ ... Ա •
թոյ, Կոկոլ :
^ԷՀսէէք ք^Է միայն լեղուական չէ ձեր *հիրՔԷՀ եւ Պօղոս առաքեալը X «Երբ աեդ ՛մը ՀրդեՀ
մաաՀոգութիւնը։ Ուրիշ ի^սչ փէրք^ր կր տեսնէք։ Կրնայինք պարզել ձեր ծրագիրը *ք^*Րւ\էս– կը ծագի , կա՛մ թին կխառնեն Հող լեցնելու Համար
- ԱՀա թէ ի՛նչ , այսպէս բռնի աղճատելով , վէպի մասին, որ, ինչպէս կԳրեւայ , 10Ո13ւՈ–ՈշԱ\շի եւ կամ իւղ կը թափեն աւելի արծ՜արծելու Համար :
մր ծաւալը պիտի ունենա յ
աղքատացնելով , իս առն ած՜ին եւ անճանա չե լի «։լ ո֊ Դուք իւղին շիշբ առած՜ էք Հ մոռնալով Ա . Պօղոս ի
զերէն^ի վերածելով մեր այնքան ճռիւ եւ ճկուն Ղւպատակս ոչ փիլիսովւայական է, ո չ ալ խօսքը* «Ո՛վ որ չաշխատիբ , չուտեր»։
միայն
մայրենիքը, ի վերիոյ կՀօտա րացնեն ոչ լեզու բնազանցական : կհուզեմ նկարագրել խում բ մր 0-եսւո ւ խստօրէն քննադատելով ըեկերվարա -
լեզուին, այլ եւ մոգովուրդի ՛ոգին։ Ամէն մ արգոց կեանքը եւ յեղափո խո ւթ ի ւննե ը ը ժամ ա - կտններբ իլ ժողովրդականնե ր ը , եորակացուց .
իր փիլիսոփայութիւնը, զարգացման բնական ըն^– նակի ընթացքին : ինչպէս կ*րսէ գէՐՔէս անունը, « Պէաք չէ յոյս դնել մեր վրայ ^ քամուած
թացքն ունի : բացատրել թէ ցորչափ կեանքը կը տեւէ, պիտի լեմ ոնի քաղաքականութիւն մ ը վարե լու Համ ար ։
Երբ ներգաղթը
հալալի , նո րեկներ ը կ՛ագ– րլԼան պարկեշտ մարդիկ որոնք պիտի ապրին ի — Դուք կը պտՀանջէք որ աշխատաւորները կրեն ձեր
գեն, շասո մը սխալներ կը չակուին։ րենց իտէալով, աւրիշներ որոնք պիտի ենթաբ — քաղաքականութեան մեղքը ։ Ա՝ենք չենք կրնար
- ԸնգՀակառակն , գացող գրոց — րրռցները կուին փորձութեանց չ եւ ուրիշներ որոնք կր մոռ դիւրաւ «այո» շԱել ^ :
թղթակ–
իրենք են որ կ^ազգոլին ել արգէն իրենց նան ապրիլը, Օրն ի բուն աշխատելով : Ընկերվարականները բանաձեւ մր առա ջ ար -
ց ո ւթ ի ւննե ր ո ւն մէ^ կր Հոլովեն օրուան գոՀաբ - Ի^նչ անմիջական ծրագիր ունիք :
ները , «դեպուտատ», «օկրուգ» , Հսլրոբլեմ՛» , Ղ՝րել ա յս վէպին շար ո ւնա կո ւթ ի ւնը : Ներ
-
Հբազա» , «ռասա» եւայլն : իսկ այստեղ, Հայկա կայ Հատորը կր Հասնի մինչեւ 1914։ Երկրորդը
կան ԱրտասաՀմանի մէ^, բարձրաստիճան կղեբան պիտի ըչչայ \9\4էն մինչեւ 1919։ Նիչերբ (ոօէշտ) թիւնները շատ տկար են ել անխնամ ։ Այնպէս որ
կանէն մինչեւ գոյնղգոյն դսլիրնեբ փոխանակ Հա– ամբողջ ունիմ, բայց գրելը տակաւին քանի մր բոլորովին կը մոռնանք լեզուին , ձեւին, ոճին
լաքաբաբ ըմբռնելու ել մատնանչելու էարէքԸ) տարուան՛ գործ– է ։ Միջանկեալ Հաւանական է որ կարեւորութիւնը X
փոխանակ Հակազդելու, կա՛մ սուտ խենգ կը ձե թատրերգութիւն մը գրեմ : Ջեր կարծի®քր վէպի ապագային մասին։
ւանան, եւ կամ իրենց կարգին կը քաջալերեն ՝/» /// ն է ոբ շատ կանուխ Հեռացած էք //• ո ւ - Միշա կ՚ըսեն թէ վէպ\ը կը մեռնի , կը կոր՜
զա յն , արտատպելով թութակաբար : Ա* ին չեւ ան սատանէն , ի^նչպէս կրցած էք ձեր գիրքեր՚ուն մէ$ սոլի։ & ատ սխալ է, այդպիսի վա խ չկայ։ Հիմա
գամ թերթեր ել գիրքեբ կը Հրատարակեն , գա - այնքան խորապէսներկայտցնել ռուսականկեանքը : Ֆբանստն Հատ ազգուած֊ է ան գլելս աքս ոն, ամե -
ղութներն ալ վարակելու Համար նոյն բաըբարո - \թախ կան ծ՛նողքիս յիշատակները ,պատմու– րիկեան վէպէն , բայց այս վերջինին ալ ապագան
սութեամ բ՝. թիւններ բ որոնցմ ով ապրած֊ եմ իմ ամրող^ մ ան ֆրանսական դասական վէպն է , ուրիշ խօսքով պո
֊ Ջէ՞ք ըեղունիր որ աւելի կարեւոր Հոգեր կութեան շրջանիս , յետոյ շատ նիւթեր առած՜ եմ չը խածնող օձին կը նմանի։ Վէաը միշտ կը մնայ,
ունինք այսօր, Հողերու ամբողջացում , ներ - ծնողքէս կամ բարեկամներէ ; Երբ գլուխ մը կր Հակառակ իր անցուցած տագնապներուն X
գաղթ եւայլն : վերջացնէի , կը կարդայի անոնց , ս ր բագբութիւն– Դիաէ^ք որ ձեր գիրքերէն մասեր թարգ -
• Մէկը միւսը չի խանգարեր են
: Մ՛սաց որ, չա– նե բու Համար : Ալ վերջապէս կա բծեմ կալ «ներքին մանուած է Ե գի Հայերէնի, Ա ո ւր իա—Լի բանան ի ,
րիքր օրորոցէն - դպրոցէն կր սկսի : ՛Բանի այսպէս Թուրքիոյ
Ո՝՛" .սա ոտ ան մը» ոբ կրնա յ տարբեր իլ իրական էն : որո ո ս ի մէջ՛. Եթէ ամբողջ դործմբ
չարունակուի , այնքան կ՝արմատանայ աւերը, Ւ^նչ կը մտածէք յետպատերաղմեան ւլ րա - թարգմանել ուզէինք, ո՛՛՛րբ կը նախընտրէիք :
դառնալով անդարմանելի : Այս Հարցին մէ՞չ ա, կանութեան մ ասին : Բնաւ լուր չունէի այդ թարգմանութիւն -
ձայն չունի Հայկական ԱրտասաՀմանը, որ այն - & ա տ մտաՀոգութիւն կը պատճառէ ինծ՜ի տ ներէն, շատ ուրախ եմ : Եթէ ամբոգջ դիրք մը
քան Հասուն բարձրութեան մը Հասցուց արեւմտա– Ինչ որ կր կոչեն 1ւէէ6ւ՚3էա6 6ո§տ§66 ե ւ &շէսշ11շ, թաբգմանել ուզէիք , պիտի նախընտբէի վերջինը ,
Հայ աչխաբՀաբարը , Եւրոսլայի պողոտաներուն պարզ ^բ01"էծջ6 է ՚* Ներկա յիս գրաղէտբ եղած՛ է թէել շատ դժուար է, Հակառակ պարագային
կամ Ս՚ուրիա-Լիրանանի Հ իւղաւաններո ւն մէշ֊.Գի– լրաԳՐոԳ եւ ա յգ գրուածքները մ իա յն այժմ էական &™1%ՈՀը կամ :
տութեան աբեսը միայն Երեւանի վրա՞յ կը ծագի; արժէք ունենալով շուտ կը կորսուին ։ ծանրակշիռ Հքնո բՀակա լութեամ բ Հ րաժեշտ առի ե րի տա -
ինչո՞ւ պիտի իւղէին օգտոլիլ մեր անսպառ գան վիճակ է ա յ ս * Հան բութիւն ը եւ գրադէտնե բը կր սարդ գրագէտէն, որ տասը օրէն կը մեկնի Ամե -
ձարանէն, մեր ճիգերէն ,գրական վարուցանէն .Եւ կորսնցնեն ՝թ\\1Ւ2ԼՏՇին ճաշակը ։ Ոճը կարեւորութիւն բիկա, ուր պիտի մնաք չորս ամիս, տալով զանա
ինչո՞ւ պիտի անտեսէին ԱրտասաՀմանի տեսա - չունի ։ Հիմ ա ժողովուրզ ը մ ասնաւո րապէս շլա - զան դասախօսս ւթիւններ : ,
կէտները, իբրեւ տեսակ մր խստակրոն Միաբա - ԱՐՓԻԿ ՄԻՍԱք-ԵԱՆ
%ութիւն\ ցած է ամերիկեան վէպերով որոնց թարգմանող. -
Շ՛
Fonds A.R.A.M
