Page 102 - ARM_19-1947_02

Վադաւայի $ ա յ գաղաթիճ խ թաԴուոէԱհուն կհաԱքհԱ թ– Ո Ի Ր ՛ Բ Ի Ա

աԱմտւա&պի զոԽղոէթիւԱ&եդ «ՓՈ՚ԲՐԱՄԱԱ՚ՆՈԻԹԻՒՆՆԵՐԸ ՓՈԽԱՆԱԿ

ինչ աստիճանի ալ րլլայ ռուս բանուորին Հայ ԲՆԱՋՆՋԵԼՈՒ, ՀԱԼԵՑՆԵՆէ»

ՎԻԷՆՆԱ, 15 Ապրիլ (6~–ռաջ)— .944^ ամ . րենասիրութփւնր եւ ընկերվարական արտադր ո ւ —

բան՝ պատերազմական զո բծո զո ւթե անո Հ ետԼ ւան– թեան Համար իր չաՀագրգռութիւն– , արտադր ու -,

քով գաղութ ք ակամայ Հ եռա զա լ ՎաբշաւայԷն գէ­ թեան չափի բարձրացում ր, որ Հրահանգուած էր

կառավաոլթեան կոգմէ, չէր կրնար ժոգովրգա - թ՛ուրք Ուսանողական Ա՚իոլթիւնր կազմա -

սք ի Վիէննա, Հազիւ մրաս էն տ աե Լ լո վ շարժական կան րլլալ։ Ա՚իայն ոստիկանական ճնչոլմր բաւա­ կերպար է Հրապարակային վիճաբանական ժոզով–

գոյքերը։ ^հագութը կբ բաղկանար 12-14 ընտանիք­ կան չէր ատիկա րնդունիլ տալու –.Ատոր դէմ պէտք ներոլ չարք մը որուն առաշին՚ը տեղի ունեցաւ Ապ­

ներ է : Անոնք 1921^5/ վեր^ եկած Հաստատուած է– էր ուրիշ բան տալ բանուորին , թերեւս կեանքի րիլ \1ին, Համալսարանին մէէ։

ին , մաս մը առեւտրականներ ել մաս մըն աչ կօշ­ պայմաններու բաբե լասում մր։ Պէտք էր որ բան– Վիճաբանութեան նիւթն էր «Ի նչ պէտք է ըլ^

կակար ա ր Հ ե ո տ ա ւո րն ե բ , Բ"՚լ/"է եւ. բաբե կեցիկ • ՝՝ ոսորներր իրենք Հաստատէին իրենց Համար ար - լան թուրք ազգայնականութեան չարմումներր ել

ԱՀա այս փոքր գաղութն էր ո ր պատերազմի տագրութեան նոր չափեր , որոնք փոխաղաձ սլար– ուղղութիւնը : Պրօֆ • Ալի Ֆո՚֊տտ Պա լկ՛ի լ նիստը

օրե բուն ա յնքան մ եծ զո Հո զութ ի ւնն եր կրես , մ եր տ ա սո թո ւթեանց մէշ մտնէին։ բանալով բացատրեց ժ ո զո վին նպատակը : Երիտա­

տարաբախտ գե բ ին ե րո ւն եւ զանազան կոգմերէ Անոնք վերաՀաստատեցին Հաւաքական աայ - սարդ մը կարդաց թուրք ազգայնականութեան

Հասած գա գթա կանն ե բուն անՀ բաժեշտ կաքիքնե բր մանագրութիւններբ, .որոնք թէեւ մէկ կողմ գըր– նկարագիր բ բացատրող դրութիւն մը, զոր Պրօֆ.

Հ ո գաԼՈ ւ Համ աբ\ ոլաց֊ պատերազմին , շատ նպաստած էին Հնգամ– Ալի Ֆուատ Պ՛՛՛շկի/ թուրք պատմութեան Համա -

Օր մը լսեցինք թէ Գերիներու Հիւանդանոցի եայ առածին ծրագի րնե բոսն : Ս՝ արտին ես Ապրի - ժողովին ներկայացուցած էր \937ին։ Այդ գլաւ -

մը մ է չ Հայեր կան; Ղ*աղութ բ արտօնութիւն ըս– լին Մփոսթեան ամէն մէկ ձեռնարկութեան մէք թիւնր կը շեշտէր թուրք աղղայն ական ո ւթիւնր

տացաւ Հ ի ւանղան ո ց ի տեսչութենէն Հա յեր ուն ա յ– պէտք է իրենք զիրենք կրկնապատկէին : կազմակերպելու անՀ րաժե չտութիւն ը ։

ցելելու եւ ուտելիք բաժ՜նելու Համ ար * Լացինք ՛Այս պայմանագրոսթիսններր շատ չեն նմանիր Տաշորդարար խօսք առին բազմաթիւ երիտա­

գտանք րո /որը , շատե րքկիսամեռ ,թոքատապէ վ ա - մեր Արեւմուտքիններոլն : Դասակարգի պայքար սարդներ , որոնց կարգին՛ ՝Բէմալ կ իւրոյ ըսաւ.

րակուած կամ թոքախտաւոր , սովաՀա ք եւ նետա– գոյ՛ութիւն չունենալով , աշխատավարձերը կբ յիշ– Բ՛ուրք ազդր երբեք պիտի չներէ այն զՈ1

Հար թռչուններու պէ" պառկած*. Նախապէս քանի ոսին ձեկի Համար, ՛որովՀետեւ անոնք Հաստատ - ^Ումներ՚ը, որոնք ի գործ կ՚ը գրուին արտասաՀմա–

մը տասնեակ ՀետզՀետէ Հա բիւրէն աւելի եզան՛. ոսած են կառավարութեան կոզմէ ամրող^ երկրին նի իր ցեղակիցներուն վրայ :

Ցիր ու ցան, խառն էին, ամէն մէկ 50 60՛/՛"– Հ ֊Հա­ Համար : Փոխարէն , բանոսորնեբր կ՚աշխատին կա­ Աս էն էն վերշ բեմ բա րձրացաւ իսթանպուլի ե–

կալն ո ց սրա Հի մը մ է չ Հազիւ 5-6 Հայեր կա յին • տարել ես անցնիլ ա րտադրոսթեան չափ ր , ա յս ինքն բեսփո իյան ՀամտուլլաՀ Ա՚ուպՀի թ՝՛ան ր ըէօվէ ր , որ

մնացեալները ^/ ՛Ա ի ո ւթեան զանազան ազգո ւթի ւն­ իջեցնել իրենց աշխաաավարձքը ես կամ ասելցնե/ մ ասնաւձո ր կե րպով Հրաւիրուած էր այս ժողո -

նե րէն, Վրացի, Ազէբի , քիուս, եւայլն : Անոնք ալ իրենց արտագրոսթիսնր : վին : «Թիւրք Օճազիֆներու նախկին ընդՀ . նախա­

մերոնց պէս ծանր , կիսամեռ Հիւանդներ է\ին \ կբ Ան՛ոնք կ՚աշխատին յաւելեալ գործեր ստանձ - գահը , .որ գործօն դեր սաանձնա^. է թուրք աղդայ—

փնտռէինք ամ էն մէկը , մ եր ազգակիցներէն, կր նել Լկատարելագործոսթեան դասընթացք, մեքե — նական շարժումներուն մէշՀ ազղայնա կանո ւթեան

մօտենայինք իրենց մաՀիճին՝. ԱՀա Հիւանդը պառ­ նաներոս խնամք, եսն • ) որ կ՚երկարէ իրենց աշ - շատագով Հանդիսանա՛լով կարեւոր ճառ մ ր խօ -

կած է անգիտակից , բարձր թերմի մէ^, աչքեր ր կի­ խտտանքի օրր, առանց յասելեալ վճար ի իրասոսնք սեցալ :

սափակ եւ Հազիւ թէ կը զգայ իր գլխուն ՚^Ր"1 յ տա լոս։ Պէտք է պայքար ի լ ժամանակի ամէն տե - Բանախօսը ն՛ախ բացատրեց լատինական ,գեր­

կանգնած է աՂՂաԿիՅ մայր մը, քոյր մը, կամ եղ­ սակ կորոսստի, կարգապաՀոսթեան ամէն թերա — ման , սլալ ել թուրք ազգայնականոլթեանց յատ -

բայր մը, որ ճշմարիտ Հարազատի պէս կ՚արտաս­ ց՚ոսմի դէմ. ե սայլն։ կան ի շե բ՛ը , եզրակացնելով թէ բո լո ր Թուրքեբր

ուէ։ Հիւանդք մարած սել սեւ աէքեբը կը բանա ք

եւ պաղատագին կ՚աղաչէ * Տիպար պայմանագրոսթիսն մր , Հաստատոսած պարտաւոր են օտար երկիրներ բնակող իրենց ցե­
է ճարտա բա րոսեստի
վերին մարմինէն, ղբկոսած ղակիցն՛եր ը նկատել Հարազատ եղբայրներ ու զա՛­

—- Հայրէկ յ ճա՛ր մը արէք, կք մեռնիմ * * * ամէն մէկ ձեռնարկի ես որ բանակցոսթեան Հիմք ւակներ , որոնք կը նմանին ամուսնանալէ վերշ ըն­

Ո ՚ ֊ բ ի շ ճար չունէինք, եթէ ոչ լաւ սնունդ պէտք է ծառայէ Աէնտիքայի գրասենեակին ,ե տնօ՜ տան ի քէն Հ՛եռացած զաւակներ ո լ :

Հասցնել՛, Հիւանդանոցք կուտա ր օրական կտոր մր րէնոսթեան միշես։ Տեսակ մր Հրովարտակ է Հաս­ ՛Ան՛դրադառնալով թ՚ուբանականոլթեան , ճա —
է բանակներ
սեւ Հաց եւ տաք ^ // ւ ր ի նմանող ապուր մ՛ը՛. տատս սթեան դոբծոսնէոսթեան , որ կր նախատեսէ ռախօսը ըսաւ թէ ոչ մտքէ անցուցած ցեղերը ա -

իրար անցաւ գաղութը ՚. Զէ ինք կրնա ր Հ եռա– ամենագոյզն մանրամասնութեան մէ^, այն միջոց­ կազմել եւ Թուրան աբչաւելով թուրք

նալ Հիւանդանոցէն, ուր պառկած էէ՚ս ընգՀաֆւուր ները, որոնցմով կրնայ արտադրութիւնը աւելնալ, ղատագրել :

Հայրենիքի Համար ւէոՀուած մեր անբաիստ զաւակ­ նախանիւթր խնայուիլ, եւ արժեգինը փ^նել։ Ամէն

ները , ո մ անք մ աՀ ամ եբձ Հէ տեսակ թելադրութիւն ՛Որ կրնայ աւելցնել արտա– Համ աո ՚ւյ ահ ԱւոլպՀի Թանրրէօվէր յետոյ անդ­

Այգ տարապայման սգութեան օրերուն, գնա— ղ բու թիւնր Հաճոյքով կ՝ընդոսնոսի։ Բայց գործա­ րադարձաւ ցեղապաշտութեան յեցած ազղա Հ -

մի մեր միակ միջոցը սել շուկան Էր՛. Մ եր գլիւա– ւորները աւելի կը Հետաքրքրուին՛ այն բանով որ նականոլթեան ընդգծելով թէ ցեղապաշտութիւնը

ւո ր Հ՛ոգն եգալ յարմար ուտեստ գտնել, մեր տու— կը բարելաւէ իրենց կեանքի պայմանները։ առաւելապէս քաղաքական բնոյթ ունի ել չի կբր–

նե բուն մ Է ^ խնամ ով պատրաստել ե*– բաւարաք Աովեաական բանոլորւին ամբող^ կեանքր , նոյն Հի"" ծառայել ազգայնականութեան :

սնունդ Հասցնել՛. Աենք այգ սլար տ ական ո ւթ ի ւն ր իսկ աշխատանքէն դուրս , կապուտի– է այս կամ Խօսքը մասնաւորելով թուրք ազգայնական՛ու­

կատարեցինք ոչ թէ օրերով , կամ շաբաթներով , այն գործատան Հետ : թեան մասին, ճառախօսը շեշտեց իժէ թուրք ազ -

ա յլ ամիսներո վ ; Ամէն մ է կբ վլսա ժամ անա կա ցոյ­ Պէտք չէ մոռնալ որ գործատունբ կուտայ ա— գա յն ական ո ւթիւն՛ր պէտք է յենո լ մ շակո յ թի վրայ,

ցի եւ իր կարգին ամ էն օր կը ստանար նախապէս նոր բնակար՛անը, ճաշբ; Ան կը Հագուի շն՛որՀիլ նկատելով որ ()ոմ . կայսրոլթենէն ժառանգ մնա­

այդ օրուան Համար որոշուած ուտեստը ել առ - գործատան մասնաւոր խանութն՛երուն , կր .զարգա­ ցած այլազան տարրերէ կը բաղկանա յ Թուրքիոյ

տուն կանուխ օգնական բնկե բներով Հ ի ւտնդ ան\ոց նայ գործատան Հրատարա՛կած թերթով, անոր բնակչութիւնր : ճառախօսր այս առթիլ թուրք ե–

կ երթար կր բաժնէր, կաթ, մածուն ,կա բագ , Հ ա ւ– գրադարաններով ել գիշերային դասընթացքով : բիտասարդութեան յանձնարարած է կարելի եղա­

կիթ , ճերմակ Հաց եւ երբեմն մասնաւոր ներ ու Կր զբօսնու անոր ակումբին մէ^, կր խնամուի Աէ– ծին չափ տարածել թուրք մշակոյթը, ան՛որ շնոր -

խնդրած Հա յ կա՛ կան ՀՀտօլմ ա֊—քիլֆթէ» եւն ; Ա՛ իա կ նոր Հիւանդանոցին մէ^; Գործատան գրասենեա՛­ հիլ զօրացնելու Համար թուրք ազգայնականս լ-

ան պատ եՀ ո ւթ\ի ւն բ այն էր որ մերոնց մա Հ ի ճին կին մէշ կր պաՀեն ան՛որ անցագիրը առանց որուն թ ի լ ն ը ։ ճ՛առախօսը միեւնոյն ատեն բացատրեց թէ

՝–քով գրացի Հի ֊֊անգ պառկած օտարազգի Հայբե — գործաւոր՛ը ո՛չ կրնայ ո ւ ը ի չ գործ գանել, ոչ աք ւս՚ՐԳ "՛՛Ը. աարագաներոլ մէշ ազգայնականութիւնը

նա կիցն ե ր կարօտով եւ նախանձով կը դիտէ ին եւ ճամբոբդել, ՛որովՀետեւ այգ թուգթր իր ինքնու­ սերտօրէն կապուած է կրօնքին , ինչպէս կը տես -

կը գա յ բանա յին թէ \ի^՝ն չու իրենց ա զդա կ ի ցներ ը , թեան թուղթին տեղը կը րռնէ : իր տղաքր գո ր - նուի այսօր ԼեՀաստան ի ել Փաքիստանի ԼՀնգկաս–

որոնք աւելի բազմաթիւ էին, իրենցմով չէին Հ ե– ծտտան դպրոցը կր յաճախեն : , ւոան) մէշ–, ՀամտուլլաՀ ՚ԱոլպՀի ամէնէն վեըք

տ ա քր քր ո ւե բ : Ի րապէս կը խզճաՀաքէինք , բա յց անդրադարձաւ փոքրամանութեանց խնդրին ել ը՛­

մ եր մի՛ հոցները չէ ին օգտեր իրենց ալ օգնելու : %թատ մը գո բծատուններ նո յն իս կ փրենց ադա– սաւ ի մէշ այլոց.
բակբ ՛ել Հօտր ունին :
Վաբշաւայփ մէ^ տարիներ առա^ ՛կո վկա սի զա­
Պ ա յմանադրո ւթ իւններ բ կը նախատեսեն մին՛­ Թուրք ազգայնականութիւնը կուսակից պի­
նագան կողմեր էն եկած ել մեզմէ Հեռու կ՚ապրէին
չեւ իսկ արմտիքի իւրաքանչիւր տեսակի քանակը տի չ՛ըլլայ արտաքսումի ել բնաշնշման քաղաքա -
բաւական Հայեր, 50 60 այր կամ կին, օտարնէ–
ել բանշարեղէնբ որ պէտք է ցանուի ագարակ՛ին կան ո ւթե ան , որ վայել է մակեդոնական կոմիտէին
բու Հետ կարգուած , ել օտարացած : Ասոնք մեզի
մէշ, կենդան իները որ պէտք է մորթուին տար - կամ փոքր ազգերու։ Թուրք ազգայնականս ւթիւնր
Հետ որեւէ կապ չունեցան , բացի 2-3 րնտանիքնէ—
\ուան րնթացքին : այս խնդրին Հանդէպ պիտի չարժի աւելի ներող։"–
րէ ոքոնք առատ զոՀոգութեամբ մասնակցեցան
մտութեամբ ել արդարութեամբ : Այսօր անկա -
օ զն ո ւթ՜եան գո բ ծին՝ Հ Եթէ բանուորները չեն կրնար իրենց թոշա՛կը
օրը , րելի է ազգայնականութեան Հիմ ծառայեցնել ա~
բարձրացնել տալ եւ կարճեցնել աշխատանքի
՝Բազաքին մէ^ , քաղաքէն մղոններով Հեռու , յաւելեա՛ւ ր՛իւն ը , շիղշ , միսր կամ ոսկոր ր ; Այս պա յմ աննե–
ի վիճակի ՛են ՛ունենալ առատ սնունգ եւ
զանագան կա յաննեքո լ մ է^ գաղութին Հ աս ցուցած բուն մէշ մեր ազգայնականութիւնը կրնանք Հիմ­
դիւրա՛կեցութիւն :
օ զն ո ւթ ե ան եւ կրած զո Հ՛ո զո ւթ ե ան մաս ին դրե լու նել միմիայն մշակոյթի ուժին վրայ։

եւ այդ աղե իւ ա ր շ օրե բու տ առսյլզանքնե բ ր ն կա բա– Պէտք չէ մոռնալ որ աշխատավարձքի անուա­ Հ՚Ա՚եզմէ կր նկատենք բոլոր անոնք, որ թուրքե­
Հետ
գրելու ՛Համա՛ր* Հատորներ պէտք են՛. Արւ քանի մը նական գ՛ումարը ռուս բանուորին Համար այն կա՛­ րէն կը խօսին, մեզի Հետ կուլան ել մեղի Հասա­

աո զերր կք գրեմ ի բրել բա րո յա կան վա բձատ բու- րեւոր՛ութիւնը չի ներկայացներ ինչ որ մեզի , քա­ կ՚երթան մինչեւ պատմական անցեալները։

թիւն , ա յ դ զոՀ ա բե բոգ գա գութին , որ դժ բախ տա­ նի որ գործարան՛ը կուտայ բնակարան ր ել սնուն­

րա ր ինքն ալ բո ւնաւ ե ր ,ա յժմ զանազան քազաքներ դը : Ան իր վաստակը կր գո բծածէ դԱսաւորաբա ր րակաց պատմութիւն , Հասարակաց կրթութիւն .

ցրուած՝ նոր բ ո յ ն շինելու կ՚աշխատի : Հագուելու, ինչ ՛որ շատ սուղ ԷՀ ասոնք պէտք է րլլան թուրք ազգայնականութեան

Ե-– Հիմա երբ կբ յիշեմ այդ օրերը , ես ինքս Եթէ "՚" " միշին բանուորը 300 րուբլիի չափ Հիմեր՛ը ։ Հին ազգայնականի մը Հանգամանքովս

կը զարմանամ թէ ի^նչսլէս եգալ այդքան նիւթա­ կը շաՀի ամիսը, ո ր Հղի լան ագի տականք ա՚բժէքով կը յայտնեմ թէ պէտք է ղդուչանալ պալքանեան եւ

կան մեծ գո Հ ո զո ւթ ի ւն , ա յ դ փոքր գա գութէն : կը Համապատասխանէ մօտաւորապէս 3000 ֆրան­ մակ՛եդոնական քօմիթէճինեբուն յատուկ նեղմտու–

ՀբաԲշք . * . Ո՛չ ք իր գժբաիստ զաւակներու կեանքի քի , անոր վիճակը չենք կրնար բաղդատել անոր թիւններէ , որ՛ոնք կը ձգտին իրենց ծոցէն վտարեք

փրկութեան , վսեմ պարտականութեան գիտակցու­ չափ շահող ֆրանսացի բանուորին Հետ ։ի) . Ա՝իոլ - փոքրամ՚ասնութիւննե ր ը օտար Հռչակելով զա -

թիւն ւ Տալ եւ հոգի տգալոել , այս էր մեր նշա­ թեան մէշ կան Որ 150 րուբլիէ՛ս ալ պակաս կր շա– նոնք ։ ԸնգՀակառակն , պէտք է աշխատինք զանոնք

նաբանը՛. Ղ*աղութը գիտակցօբէն այս նշանաբանին Հին (1500 ֆրանք ամիսը) : Թէեւ ձեռք մը Հադուս– Հալեցնել մեր ազգային գոյութեան մէշ եւ աչ -

Հեաե ւե ցաւ մ ինչեւ վեբ^ • ել արքա՛ն Հոգիներ ա– տր կ՝արժէ 30.000 կամ 40.000 ֆրանք, ծխախոտի իսատինք սիրով զանոնք կապել թուրք հաւաքակա­

զատեց , կեանքեր փրկեց • * . ; տուփը 250 ֆր– եւ աղատ շուկայի մէշ դնոլած նէ ո ՚ թ եան » :

ԳԱՂԹԱԿԱՆ Հաց՛ը 200 ֆրանք, այսոլՀանղերձ անոնք ապաՀ՚ով– ճառախօսր ի վերէոյ երիտասարդութեան
յանձնարար՛եց
ուաՀ– են բնակարանով, օրական երկու ճաշով, Հի­ րեն Թուրքիոյ թ ո յ լ չտալ որ օտարներ ձեռք երկա­

ւանդութեան պարադային խնամքով, ել որոշ զբօ­ ազատութեան ել անոր Հողերուն ։

ԳԵՐՄԱՆԻՈ8 բբիաանական եւ ամերիկեան սանքով՛.

* ր\ա ններէն Հազարաւոր տարագիրներ Ան դլի ա– եւ Այս պայմանները կբ կապեն բանուոր ր իր գոր­

Պելժիա կր զրկուին , իբրեւ բանուոր ։ Ա ոսկուա ծատան աւելի անողոք կերպով քան թէ օրէնքնե­ ԱԹկՆ՚ԲհՆ կը Հեռագրեն թէ կառավարութիւ -

բոգոքագի մբ ուզզեց այս մասին, յայտնելով թէ րը եւ ոստփկանական ճնշումները; Միայն յիմա - նը ձերբակալեց էլասի նախորդ Հրամանատար ր ,

անոնց մէ^ կր գտնուին 230.000 խոբՀ րգային Հ պա– րո ւթեան նոպայ մը պիտի մզէ զայն լքելու եւ աբ– ղօր . Ս անթաքաս , ամ բա ո տ ան ո լա ծ ըլլալով թէ կ\ԼՀ

աակնհբ : կածախնղք ութեան մէշ նետուելոլ; Ս .կԱՐԱ՚ԲԻ փորձէր խլրտումներ սարքել Կրետէի մէշ ։

Fonds A.R.A.M