Page 99 - ARM_19-1947_02

ԹՈՒՐՔԻԱ ս՝է էէին տրուեր նուազագոյն գէնքերը որոնց կբ ՄԱՄՈՒԼ

կարօտէ ր թուրք բանա կբ եւ չէ ր Հ ա զո ր գո ւե բ որ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԳԱՏԸ ՉԱՐԱՇԱՀՈՒԹԵԱՆ
իւս ՆԻՒԹ ՊԷՏ-Բ Զէ
ՆՈՐԷՆ ԳԱԼՏՆԻ ՓԱՍՏԱԹՈՒՂԹԵՐ ո ւբ եւ ի^նչւգէս պատե բազմ պիտի մղուի ՝. Ա

կողմ է ալ Գ ա շն ա կի ցնե րք իրենց միջեւ Համ աձա յն ԴԱՌՆԱՅ

չէին–. Պէյրութի «Ագգսււկ»ը (շարաթօբհակ) հետեւ­

Անգարայի Հ.Աւլուս> թերթին մէջՆիՀաա էքիմ Տօդուածագի բբ կ՝ եզրակացնէ * &ՐՐ ա ձ " է եալ խռոհ|րդածութ֊իւ(ւները կ՛՚ընէ այս խորագրով

շարունակելով իր մե ր կ ա ո ո ւ մ.Լ ե ր ր , յիչելէ վերջ կացութիւնք, այլ եւս արգեօք կարելի* է փէ^էէ խմբագրականի մր մէշ (11 Ապրիլ)–

Բազապլանքայի , ԳաՀ ի րէ ի եւ. թ՝ԷՀ բանի տեսակ - Համա շխաբՀային պատերազմ ի քնթացքին Թուր - «... Կզուգենք մ ոռնալ մօտիկ անցեալը՝ յա -

ցութիւններբ , Հետեւեալ մ ան րամ ասն ո ւ֊թ իւննե րր քի" յ Հետապնդած քաղաքականութեան կամ գոր­ նուն՛ Հայկական ՛ի ատին ։ կՀոլղենք չյիչել ք& * Հա–

կր Հրատարակէ Ատանայի տեսակցութեան մ ասին . ծելակերպին մասին ։ Անշուշտ ոչ ։ Աւրեմն ինչո*ւ յաստան ի վարիչներուն այն բոլոր յայտարարու -

« Ատանայփ մէջ միայն գովքր Հիւսուեցաւ ո ո վ ի է թ (հ՛ո ւս իա աւելի քան երկու տա րի է ի վե ր թիւններր, որոնց արձագանդբ չէ մարած ա ա կա -

այն քաղաքականութեան ել գործելակերպին զորս կանոնաւոր յաբձակոգական ծրագրով մբ Թ ո ւբ — լին եւ որոնք «դաշնակ շովինիզմ» կք Հռչակէ ին

պատերազմ ի շս րս տարիներուն քնթացքին^ Թուր­ քի ո ք գէմ կր գործածէ բոլ ո ր ա յն բա՛ն երր զորս Հայ Հտղեբոլ ամէն պաՀանջք, Հայկ, ՛հ ա ա ի ամէն

քիա որգեգրաՀք֊ էր։ Արգեօք պատերազմին յետա - կարելի է քնել զէնք սլայթեցնե լէ առաջ ։ արծարծում ՚.կ՝Հուզենք մոռնալ թո ւբ քԼլս ո վի է թ եղ­

գայ շրջանին մէջ գոյութիւն ունի0 ի ր ո ղ ո ւթ իւն մր բայրական բա րե կ ա մ ո ւ թի ւն բ , ո ր նոր իւղուեցաւ ՚.

՛որ Թուրքիոյ գէմ ամ՝բաս տան ո ւթեան աոձիթ կարե­ Նոյնիսկ պատրաստ ենք էյէ՚Լելոլ այդ բարեկամու­

նայ կազմել ։ Ներկայիս չքննենք այս պարագան ։ « ԱՆՈՅՇԸ» ԻՍԻԻ ՄԷՋ թեան սիրոյն Հայաստանի Հոգեբէն $՝ուբքին եղած
Գա շն ակից ետ բոլոր
զե կա վարն երր , որոնք սկսած էին նուիրաբերումներք։ Միայն թէ Հայութեան

մ զել Առ՛ան ց քբ , յաճախակի Հանդիպումներ կ ՚ոլ — Հատուածներն ալ պաբկեշտաւթիւնբ ունենան գո\Ն\է

՛նե հա յին եւ իւրաքանչիւր ա՛նգամ ուն Թո՚֊րքէ՚ո\ք ԻՍԻ Լէ ՄՈՒԼԻՆՕ , (Յապաղած) Ֆրանոա֊ անգամ մբ Հայու Հ ոգիով մ օտենալոլ Հայ կա կան

մասին ալ կք խօսէին։ իՒԷՀրանի քՕորՀրգաժոդո - Հայ կապոյտ էք ա չր կազմակերպած էր «Անոյշ^ի Գատին, որ վեր է ամէն \Լ կատումէ ;

վէն յետո յ Հան րապետո ւթեան նաւխ ա գաՀ Ւնէօնիւ ներկայացում բ ի նպաստ օդափոխութեան կա յա - Հասած է ժամ անա կք Հա յո ւթեան բոլոր \ո լ–

ԳաՀ իրէ ի մէչ Ջրրչիլի եւ (հողվէլթի Հետ մամա - նին , սինէմա Ալամպրայի մէջ ՚. Հակառակ գոր&ի ժեբբ մէկ ճակատի շո*֊րջ Համախմբելու : Արուես­

գրուեցաւ ։ Ա յ ս ւո ե ւլ ֆ՝ուրքիո յ պատերազմ ի մտնե– օբ րլլալուն սրաՀք լեցուն էր ։ Գաղութ ք միշտ աք տական պատնէշներն ու խոտորումնեբբ \ոչ թէ այս

չէ զլացած էր աջակցութիւնբ կապո յտ քՍաչի բոլոր կամ այն Հատուածին կք վն՚ասեն , այլ ամբոգջ Հայ

խնգիրն քննուեցաւ ; Նախա - ձեռնարկնեբուն ։

գաՀ Ինէօնիլ ալ սկզբունքով բնդունեց պատերազ­ ժոգովուրդբ կք Հարուածեն ։
Անգլիան
մի մտնել։ ՈբովՀետեւ մեր գաչնակիցբ՝ (ի*ամբ Չին սկսաւ ներ կա յա ցում բ ղեկավարու­ Հայկ* Գ ա սւ ր չարաշա Հտլթեան ապրանք չէ՛*
ան Չելա » :
իրաւունք ունէ ր նմ ան որոշում մ ր պաՀ թեամբ րնկեր Ա* ՏովՀաննէսեանի ։ Կր մասնակ - Ո^իր կբ գործեն անոնք, որ այս նուիրական գետ–

ցէին Պ* Գ՛ Մեսումենց ջութակով եւ 0 ր * Ա * Մ ա– նի\ն\ վրա յ կք վւոքձեն Հա յ ժողովուրդի ճակատա­

Օօգուածագիրր յետոյ գիաել կուտայ թէ թէոսեան դաշնակով : Գե ր ակատ ա րնե բր բոլորն աք

Թուրքիա պատերազմի մտնելու Համար պաՀանջեց գրին Հետ խաղալ ։ Պէաք է ներկայացնել կացու -

նոր սե բունդի կբ պատկանին բացի մ է կէն ։ Հոս թիւն՛ր այնպէս , ինչպէս որ է, առանց Հոդբեբգու -

որ գո րծ ա գ ր ո լին դաշնագրին պայմ աններք ։ Ար - ծնած,Հոս մեծցաք սերունդն էր ոբմեղկրներկայա^–

դարել, ն՛կատելով որ Հաւանական էր գերման՚ել - թեան , բա յց նաեւ առանց աւելորդ ու ձո ԳՀ/1 Գ" ^՝
ցներ «Անոյշ՝$>բ։ Բոլոր անոնք որ թերաՀաւատ
էին ցնորքներու;

պուլկար Հաւաքական յա րձա կո գա կան մ ր ուզեց նոր սերունդին Հանգէպ , այգ գիշեր Համոզուեցան

որ գէթ փութով զէնք Հ աս ցու ի թուրք քանակին ։ թէ ո րեւէ աշխատանք ա պար գի ւն չանցնի ր ։ ^՚Լեց Միջազգային ուժերու մրցարանին մէջ մեր

Բայց Անգարայի մէջ անգլ* զին* գե կա վա քներ ո ւն տարուան աշխատանքին պտուղն էր որ Ւսիի ժողո– զ ատ բ ծան ր եր կո ւնք մք կ ՚՝ապր ի ։ իրենց շա Հ ե րու

Հետ տեգի ունեցած բանակցութիւնն երք ապար - վուբգբ վայելեց ՚" ,(Ղ ° Ր Ր ։ ^ ո Լո Ր դերակատարներն բերումով գիրք ճշտեցին անոր թշնամիներք։ Բայց

գիւն մնացին ել կարելի չեղաւ անՀ րաժեշտ Հրա՝ — ալ գնաՀատանքի արժանի էին ։ Թոզ ներեն որ ա– ո ւ ււ են մեո դատին «բաբեկամներբ՝^ , ինչո^ւ կբ

ււ սւ յ լե րն ու օդանաւերք Հայթա յթել ։ Տ ետո յ կ^(Լ՜­ չեմ յիշեբ , « Ց ՝ ա ռ ա ջ » ի է ջերք խնայելու լռեն , ինչո0 Լ՛ անկեղծս ւթիւնբ չունին Հրապարակ
նոլններր

սէ . • «ԱնՀամ աձա յնութիւ1ն\ ծագեցաւ քրոմ ի Հ՛այ­ Համար ։ (Ուրիշ առթիւ յ՚իշուած են) ։ ԼրսաւՈԼ գալու ել առն ո ւաւլհ\ պաշտօնական յայտարարու -

թայթումէն եւ ծպտ՚ո լած քանի մք գե րմ ան նաւոլ թեամբ մբ բսելու թէ Հայուն Հողերք Հայուն

Նեղուցներէն անցքէն ։ Բայզ այս երկու խնղ\իր — պէտք է արուին։

ներն ալ Գաշնակիցներուն Հետ Հաշտ կերպով կա բա­ ՕՏԱՐԱՀՊԱՏԱԿՆԵՐՈՒ ^ նոր օրէնք մբ Տուեալ կացութեան մէջ մեզի կք մնայ \րլլալ

ղադրուեցան ։ մշակեց սուր իա կան կառավարոլթ ի ւՏն\ք , ոք պիտի իրատես , պաղարիւն եւ Հետապնդել մեր իբաւուն–

1 9 4 4 Օգոստոս ին Գաչնակիցներբ Թուրքիա յէ ներկայացուի երեսփ* ժոգովին *. Տաճախ Ա ուր իա քք անվՀատ Հ ա ւա ւո քո վ , ինչսլէս բրած ե\նք դարեր

պաՀանջեց ին Գեր մ ան ի ո յ Հ ետ խզել քաղաքական կ՚ապաստանին օտարաՀ պա տա կնեբ , որոնք քաղա­ շարունակ , Հակառակ մեր կրած ծանր Հ ա րո լա հ—

եւ տնտ/ե սական յ՛ար աբեքո լթի ւննե րբ ; Թուրքիա քական յ անց անքն ե ր ո վ կքՀեռանան ի րենցե րՏլի րնե– ներուն : Բայց՝ մէ՛կ Հ"գէ եւ մէկ կամք։ Հեռու

անվարան խզեզ յարա բեր ո ւթիւննե րր ։ Այս թուա - րէն եւ կառավարութիւնր սաիպուած ՐԼԼա ՚ անամէջ յոյսերէ , որոնք կրնան մեզ մաՀացոլ Հ իա–

կտնին Անգլիացին երբ /Թուրքիա յէ չպաՀ անցեցին չյանձնել զան՛ոնք , Համ աձա յն մ ի ջա զգա յ թև\ դաշ - սթափումներու առաջնորդել։ Հեռու նաեւ վաղա­

որ պատերազմի մտնէ ՛եւ քսին որ գեռ ա՛տենք չէ նադիրն՛երու ։ Արդ , քաղաքական յ ան ց աւո րն ե ր ո ւ ժամ յուսալքումներէ , որոնք մեր կենսունակու -

եկածէ Թոէ֊րքիա կբ բաղձար իսկոյն պատերազմի եւ բանտէն, փախստականներու Համար °րկնքք կր թիւնր ջլատելու միայն կբ ծառայ են :

մտնել՛. Տետոք յայտ՛նի ՚եզււ \ւին Հա - նախատեսէ \, Ներքին նախարարութիւնք իրա - Մէ1լ միլիոն նահատակներու, կտակը աաՀենք
չունէր Անգլիացիներուն,
մամտութիւն գոյութիւն միջեւ ՚. ւ.ո ւնք պիտի ունենա յ պարտաւորիչ բնակութեան՛ սաւրր ել. անիյոոելի :»
քիուսե բուն
Ամերիկա ցիներ ուն ել ենթարկելու ապաստանս՚ղներ՛ր։ 2.– Ներքին նա ֊

Ամ ե րիկեան կառավարոլթ ի ւձև՚ք պաշտօնապէս խաբաբբ պիտի ճշդէ այն քաղաքք , ուր անոնք պ.ի՝– ՏԷԱԻՆ Ապրիլ \5ին Հ. 3-Գ– Նոր Աերոսն–

Անո .արայի կառավարութեան Հաղորդեց թէ՝ բնաւ տի բնա՛կին։ Անոնք ամէն օբ պէտք է ներկայանան ԴԲ կազմակերպած էր Հրապաբակային գասախօ ֊

դոՀ պիտի չմնա լ եթէ ՛ա՝յգ թուական ին Թուրքիա ո ս տ ի կան ո ւթ ե ան կեդրոն բ : 3.՛— ////բաստանեալ - սական ժողով մբ որ ա\եցալ յաջող՛. Գասախօսն էր

պատերազմի մտնէ, քանի ո ր /* • ճակատբ փոխա­ ներք իրենց ապրուստ ր ա պա Հ ո վե լո լ Համ ար եթէ Հա յր Պօղոս է ս ա պա լե ան , Վ^իէննա յի Ա խ ի թ ա բե ան

նակ Տ) րան սա յի , Պա լքածներո լ մէջ պիտի բացուի նիւթական կա բոզութիւն չոճհին , շրջանի վար չա– Հա յ բերէն ։ Ե ր ի ա ա ս ա ր գ գիտնական մբ որ նիւթ

ա յգ պարագա յին ։ կան իշխան՛ս ւթիւնբ իրաւունք ունի զանոնք աշ - բնտրա,ծ էր «Հա յ կա կան Հաւատքր՝^ : Բա& աս իրա -

ՆիՀատ էրիմ յետոյ Հարց կուտայ. քՒո՚ւբ - խտացնելու եւ վւոխարէ\ն\ անոնց ապաՀ՚ովե րո լ ապ— կան գեղեցիկ նիւթ մ ր ար գժբաիստաբար քիչ մր
Գ*
քիա ի^նչպէս պատերազմի կք մտնէր երբ մէկ կող– րուստ եւ բնակարան ; բարձր էր ժողովուրդին Հ աս կա ց ո զո ւթ են էն՛.

ԷՋԵՐ ՀԱՅԱՋԻՆՋ ՍԱՐՍԱՓՆԵՐԷՆ ժամ տեւեց : Ե" աՀուդոզի մատնռւած կր քալէի պիտի բնէին , բայց ներկայիս մեր գէմ Հազարաւոր

ւ&տո յինեաեւ , երր յանկարծ Հասանք ջուր ի եղերքբ զի նո ւո բներ կբ պաՀ են վա խնալով որ մ ենք կք

՛ո ւր քԱտօն սկսաւ Հանել ոտքին կոշիկներր ո լ րսալ. յարձակինք իրենց վրայ։ $ ե ս ա° լ, թուրք դինոլՏոր–

ԱՐՀԱԻԻՐքԻ ՕՐԵՐՈՒՆ Այո ջուբին* միւս կողմբ Տէրս իմ է՛. $նցուեցայ նեբր իրենց վախէն չեն քնանար ՚. Ի^նչպէս շա ա

ամբողջ մարմնովս* Հազիւ զսսլեցի աչքերուս ար­ անգամ սլա տա Հ ած է երբ յարձակում գործենք ա–

ցունքները* այն բոլոր վա յ ր ագութ ի ւնն եր՛ք որ բ– մէն ինչ կր ձգ՛են ու կբ փախչին ։ Աենք ազատօրէն

ււ ա ծ էին Տ է րս իմց ինեբու մասին, իմ մէջ այն Հա­ 1լ ե րթեւձե կենք իրենց երկիրը * բա յց "^Է^Լ Հատ

Անոնց գնդակք երբեք չի վրիպիր* ^ է կբ տասի դէմ մս զո ւմր դո յացոլցած էին թէ այլեւս ողջ պիտ ի

կբ գնէ ։ Ապաներբ երբեք զօրանոցներբ չէին մք– Թուրք չի Համարձակիր մանել մեր երկիրք ։ ք)ւ

չկրնամ վերադառնալ։ Աներեւակայելի աղա յա կան սկսաւ պատմել տար ինեբու քնթացքին իքենց մղած
Տէր — ։
նար, վախնալով որ յանկարծ յարձակման կ՛են - մտքեր կր տանջէին– զիս, թէեւ բազմաթիւ
իրեն ,
թարկուի՝ն\ : Այգ Ղ։հԺՍԼՀ ^ Լս ա անքուն մնացի մին­ Հերոսական կռիւներք Թուրքերու գէմ

սեմ ցիներ տեսա^֊ էի մինչ այգ, է)տօ , ր՛՛ի

չեւ լոյս : Զինուո բնե բոլն վախի սլա ամ՝ ոլթիւններ ր, երբ ձեր երկիրբ երթանք, չբլլայ թէ իմ Հայ ըլ­ Ւբ այնքան Հետաքրքրական պատմութիւննեբբ

Հ նար ո ւա ձ֊ եր գերբ Տէր սիմի մաս ին ի մ քո ւնս ա / լալս յա յան ե ս Հ— Ւնչո^լ Հարցուց , Կբ վախնամ լրացՀեելէ վերջ յանկարծ֊ զիս առաւ իր ուժեղ ո ւ–

խանգարեցին Հ Ա յգ գիշեքուան՛ երդուած երդերէն որ վա րձանք մը բերեն գլխուս , երբ իմ ան ան թէ ո ե բուն վրայ ո լ քանի մբ վա յրկեանէն անցանք

քանի մք բառեր մինչեւ այսօր ալ կբ պատին շր - Հայ եմ; ՚ Փ որձա^նք , խնդալ սկսաւ ան, \րնդՀա– ջոլրին միւս ափք ; Առաջին վայր ը ուր Հանդիպել
կա ռակն
թունքնեքուս վրայ • լաւ է .որ Հայ Րէէա լդ ցանք , քանի մբ տնւոր գիլզ մրն՝ էր ։ ՛Մ տանք տու­

Տէրսիւքի չորս լեոները թաղքուսւծ ե՛ն. ձիւներու լքէջ. գիտնա՛ն* քան քիւրտ

ՐԷԼալգ։ ՛Բեղի ինչսլէս ըսած եմ, մենք Հայերբ Հա­ նէ մր ներս , մեզ դիմաւոքեց միջին տարիքով կին

Աշխարեր ե թ է կործան՛ի, Տէրսխքր չկայ օքէջր: ՛զար անգամ աւելի կր սիրենք քան՝ քոլ գիտցած մք ։ քյտ\ոյի քանի մք խօսքերուն վրայ՝ կինը մեզ ա–

Երանի կուտա յին Տ է րս իմ ց ինեբ ո ւն ո ր ոչ զին­ ռաջնորդեց առաքնձին բաժին մբ ել պա՛տուի րեց որ

՛ուոր կ՚երթան ել ոչ ալ տուրք կուտան պետու - Ա՝ աՀ մ ե ա ա կա ն ՝Բիւրտերք։ Այսօր աՀագին Հայեր

կան մեր մէջ փախած Թուրքերու ել ՝Բիւրտերու ն ս տ ինք ;Նստելէ առաջվօտօն Համ ա րձա կօ րէն յա յտ­

թեան եւ ազատօրէն կ ապրին իրենց լեռն եր ո ւն նեց թէ անօթ ի ենք ։ Կ ինք ժպիտ բ երեսին* դուրս

մէջ։ Չգիտեմ ք$տօն ՛ուր անցուցած էր այգ գիշե– ջարդերէն՛ , անոնք բո լո րն ալ ազատ Համարձակ կր

պատին, ոմանք նոյնիսկ զէնքով ։ Եթէ առիթ ու­ ելաւ* քՍտօն անմիջապէս նստեցաւ եւ սկսաւ էիւս թ–

րբ : Առտուն կանուխ եկաւ ղիս գտաւ զօրանոցին թել իք այնքան սիրած գլա\նիկք ։ Ես ապուշ կտ­

առջեւ կազմ ել պատրաստ մեկնելու : նենանք այցելելու այս դիմացի շրջանի պեաելֆուն,

պիաի տեսնես թէ՛ որքսՀե– Հւ ՛յեր կւ ՚յնոնռ մՕ րած սկսայ ՏՈլշի ուշով դիտել չորս կողմս՛. Ոչ մէ՛կ

1Ա՝ աո յին Հետ երկուքս մէկ տան մէջ ծա աս / կաՀ կարասի սենեակին մէջ* քանի մբ բուրդէ

էինք ժամանակէ մր ի վեր, բայց իմ ել Խ ա ո քի քանի Հոգիներ իմ ձեռքովս տարած եմ անոնց մօւ

Աեր երկրին մուտքբ ազատ է բոլոր Հայերու Հա­ շինուած Հասա կա ո բներ փ ռուած էին յատակին

ծառայութեան միջել մեծ տարբերութիւն կար * Ե" վրայ՝՝ , մեծ ծ խ ն ե լ ո յ ղ մր պատն ի վեր՝ ք**ռչորկեկ

արՀամաբՀուած Հայու ձագ մբն էի, կ՚աշխատէի մար* անգամ մբ որ Հոն անցար լմնցաւ։ Ա են՛ք

քարե րով՝ ՛ուր կբ վա ււ էր ե ղան ա կին Հ ամեմ ատ կաղ­

առանց վարձքի , յաճախ ծեծի ու լուտա՛ն՛քի ենթա­ Հայերբ շատ կք սիրենք, գիտենք թէ ինչպիսի ժո­ նի փայտերով մեղմ կրակ մք ։ Պատե րէն կախոլած
ղովուրդ
կայ ամէնուն կոզմէ <մինչգեռիյտօն ոչ միայն վար* չկրցան էք գոլք; Թուրքեբբ խաբեցին ձեզ, բայց էին քանի մբ զէնքեր ամէն տեսակէ , սուր 1 ատր­

ձով աշխատաւձոր էր, այլ եւ իշխող։ Բաւական էր խաբել Տէրոիմը։ Բանիցս մարգ զրկեցին ճանակ , մօսին , ծուռ գանակներ եւ բազմաթիւ

իր Տէթսիմ՚ցի բլլալու ՀանգամանքբՀ Այս կողմեքբ մեր մեծերուն Քով *ոՐաէսԳէ զինուոր տանք ի - փամփշտակալներ ։ քքքտօն առանց ուշադրութիւն

եկած էէնք մի քանի եզն՛եր եւ ոչխարներ գնելու րենց , կռուինք իրենց կողքին ։ Նոյնիսկ մեզի ա– դարձնելու իմ վրայ անրնգՀատ կք ծխէր, իսկ ես

որ քսա ք#տոյին շատ աժան էին բա զգա ամ՛ամ՝բ մեր ռաջաքկեցին յարձակիլ Հայերու վրայ , սպաննել կրկէն թաղուաՀչ. էի խոր մտածումներու մէջ՛.

բնակած կոգմեբոլ վրայ * շ/սՀն ու վնասբ քՕտօն ել կողոպտել ղանոնք* այսպէսով կ՚ուռէին սի րա–

պիտի բաժնէր ագայիս Հետ : շաՀիլ մեղ* բայց մեր պետեբր վճռապէս մերժե - ՊԵՏՐՈԱ ՄԱՆՈՒԿԵԱՆ
.
Առանց երկար սպասելու ինկանք ճամբա ք գէ– ցին ա\նոնց բոլոր առաջարկներբ։ Անգամ մը որ (5) ։Կ– -

պֆ Տէքէսի՚ք * Զգիաեմ մեր ճս/մբէորգութիւնբ քանի մենք մեր տեղէն գուբս գացինք, մեզ ալ ձեզի պէս

Fonds A.R.A.M