Page 99 - ARM_19-1947_01
P. 99
լու. փափաքը ի բրել առողք բաագդնեքու ար տա - համ աք մսխող տնտեսագէտներ։ «Պրոլետար» կա
կք յաղ
յայտութիւն * Անոր երդերուն մէք յաճախ գաղափարը։ պիտալիստներ եւ իշխանական պալատներու մէք
թանակի յաւեբմ երիտասարդութեան են՝՛ Փոխ աոԱհԱիա. բնակող «պրոլետս§ր»նեբ ։ Մենաշնոբհեալ Հայաս–
, «Այն օ –
Գեղարոլեսաական խ ի ս ա ընդհանրացումներ տանասէքնեք ։ \,ստու1չ կրակոտ հայբենասէբներ
«Լիրիկայի» խոհական եբգեբըճ «՛Բաքը» ել հայրենապաշտ աշխարհաքաղաքացիներ -
ՐԻՑ » ԸՐ ԳԵ Ո1Լ էնձ աշխարհ բերիք» եւն * , եւ ա - Մտահոգ եւ տխուր ; ՛Կ բ մտածեմ մեր ազգին Այսքա՛՛ն առաւել ութ իւննե բով օմտուած ^՜ո -.
բանա աո եղ - վիճակին վրա յ : կը
աոնց պսակը կաղմ ող «Բիբլիական» ղովուբդ մբ ի^նչպէս կ՝ըլլա լ որ թափառական
հաս -
օծութիւնը : գա^ւնայ եւ իր տարան ու ցալը չի կրնար
Խոհական խոբ ու խիզախ գործ է «Բիբլիա - Ւնչո^լ, ա՜՛խ ինչո^ւ մենք աչ մեծ ազգ չենք կցԳել սա մենծերուն : Ջի կրնար տարիներով քաշ
եգած , Ջորսեբոլ հետ ծունկ - ծունկի նստելով , քշուող աղղտյին դատ մբ շահիլ, ըսէ՛ , Կղեմէս քե
կան» բանաստեղծութիւնը^ որուն հիմք* կը կազմէ՝ հաւասարէ հաւասար ագած ձուկ գնելու պէս սա ռի , ինչո՞ւ ** *
մարդուն բանականութեան եւ ստեղծագործական կ՛ս ր կ ելո լ համ ար ա շիսբքի ս գործ երր եւ մ ո ղո - Հ ա ՜ ^ ատ բոլոր բ տանձի մը գին չեն ար -
անսահման կար ո ղութի ւննե բու ջատագովութեան վուրդնեբու ճակատագիր : ք՚նչո®ւ «ածու փ՝ոքբ » մեր ւ Փոխանակ այդքան գբոց - բրոցնեբ , տէրւոէբ
գաղափար բ ։ Մարդուն յամառ ու աննկուն պայքա մնացած ենք սա եքկքա գունտ ին վքայ ՝. եպիսկոպոսներ ունենա լու , մէկ հատիկ մլՀ դիւա^
րք բնութեան խոլական տարրերու գէմ։ Այս է * ֊ - Հո0ղ կբ պակսէր։ Բազմածինն չէինք։ Խե՞լք նագէ՚՚ա ունենայինք : Ահա մեք դմ բա խտ՛ութեան
հա «Բիբլիական»ի հիմնական մ՚իտքբ։ Այդ պայ - չ ո լ1ւէ անք : բուն եւ միակ պատճառր։ Եթէ դիւանագէտ ո ւնե–
քարին մէք յազթ"գը կբ հանգիսանայ մարգով, որ ՚հ^նչ կը պակսէր մեզի : Ղ՝իբ ու գրականու - նայինք, ոչ թուրքին հետ գէշ մարգ կ՝ԲԱայինք , ոչ
իբ ստեղծագործական աշխատանքի անսպառ ու - թ խ ւն յ գրա կան ագէԲ տներ բազմատաղանդ՛. Բա - կբ քաբգուէինք, ոչ Վրացիին եւ Աղէ բ իին հետեւե–
մով անընդհատ կբ յաղթահարէ բնութեան ումե - նաստեղծնե®բ , լեղուագէտնե՛*բ , եւրոպական՛ եւ ա– լով ան կա իւ Հայաստան՛ կր ս տ եղծ է ին ք , ոքով
բուն, կք վերափոխ է բնութիւնր՝, զայն իրեն ^են ս իա կան լեզուներով հռչակաւոր գբողնե^ բ : է, րա •՝-,Թ՛ուրքին հետ ՛ւլ ՛աո ե ր ու գմ ն^լո ւ պէտք չէինք ՚ունե -
թարկէ եւ անընդհատ իր ի շիսանո ւթ իւն ը հաստա - մշտութի^ւն՝ բաղմաձայնեալ եւ հ աման ուագեալ է նար եւ կաբսն ու Արտ ահ անն ալ մեր ձ եռքէն առ
տելով անոր վբայ, միշտ կը բարձրանա ք վեր ու Հապա մեր երրեակ բարբառն երք , գրաբար , նելով Տաճիկին չէին տար : Ուրեմն՝
մ ի Լա կ^րնդտբձակէ իր իշխանութեան շըքանակնե– Արեւելա եւ Արեւմտահայ աշխարհաբարներով ։
ԲԲ՛ Այգ ԲՈԷՈԲ\ԷՀ Յոյ° կուտան՝ բանաստեղծին ան - — Հոտ կեցի՛ր։ Եթէ Թուրքին գէմ չկռուէինք,
սահ մ ան հաւատքը դէպի մ աքգն ու մ աբգկա յին բ ազգն ու մողովուբգբ ունի այսքան բազմակող այսօք Հա յաս տան ի մ էք մէկ հատիկ Հա յ չէք մնար ,
ստեղծագործական կաըողութ իւննե բ ը ։ >Եւ ա յս մանի բանամի քոց Հ Ունէ ինք ե լ ուն ինք գիտուն - Ասոր ի0նչ կորսես :
գիտնականներ ; ճարտարագէտներ եւ ճարտարա
շատ յատկանշական է , որովհետեւ միայն սովե - պետական Բայց մեր ՝Բեռիին հետ գէշ մարգ էէէսՔ
յատուկ ոճ : ատ բ ոն –թ ա տ ե բ ա գի րնե բ :
տա կան բանաստեղծը* կրնայ ունենա լ ա յգքան լա , լուսա՝ - ր լ լա ր * Ապասելու էինք ան\ո ր : 1\ւշ կանուխ կբ
Եբեքճղետյ կրօնական հատ՛ուածներ
ւատեսութիւն եւ այդքան խոր հաւատք ,\մարդուն ւո ր չա - կա թո լի կա - բողոքական : հասնէր՝ Թուրքին ձեռքէն առնելու համար հաֆ -
եկեղեցիներով
ստեղծագործական կա ր ո ղո ւթ ի ւնն ե բոլ մասին : եւ պատքիարքնեքո՚վ կական հողեքը*••
Զոյգ ՜ ղոյգ կաթողիկոսներով
Նախկին մողովուրդնե բուն մօտ միշտ քյ ատ ուա՛ծ ու ազգապետներով* Հայկական հողերը այո, ատոր բԱելիք չո՝լ-
%^էբտէ րնե բու թիլին կբկնա՝–
են մ արդուն ստեղծագործ կա բո զութ ի ւննե բն ու ե ւ վար - նիմ : Ւ ս կ մոզովուբդը *
պատիկբ եպիսկոպոս - արքեպիսկոպոս
եռանդը։ Խորհբղային գբոլթիւնր աբթնցուց դա - գապետնեբ*
տարին քանի մը հեղ եկեղեցի յաճա ԱՐԴ * հ.եԼ աեսնես որ մեր դիւանագէտ չու—
բերով մ արգո լն մ էք թմրած կա ր ողՈւթիւննե բ՝ը , խող հաւատացեալ
մոգովո՚լբգուի : նենալուն՛ եբեսէն են մեր բոլոր քաշածնեբլք: Զո*—
նիրհած ումերբ* Այգ է Հ-էմը այն անսահման հա -
ւատքին «/՚ վեբին Եր՚-սաղէմ»ք քանի մբ 100 ֆրանքի եր նինք այգ ապրանքէն եւ չե՛նք կրնար ՛ունենալ ։
գործական զոր &իրաղ կբ տածէ մարդուն ստեղծա - գող Գաիբ տիբացունեբ ուքեմն * Գիմ ենք օրինակ մեզի
; Ա * Բ • Ղ* * սորվեցնելու • Փոխ առնենք
ըեղո ւնա կո՛ւթ ի ւններ ո ւն հանդէպ :
համար տունէ տուն վաԳոԳ ծոմապահ Տ ւս մ սւլ ս ա - բարեկամ Ե թովսլիացինեբուն կամ Առնավուտնե–
. Մ արդուն գործօն Հակա իփ) գո րծունէո լթիւնբ ՚ բանական ո՛ւ՛՛՛՛ուցիչնեբ : բուն , որպէսղի մ եղի դիւանագէտներ փոխ տան ,
«Բ ի բլի ական» ի " էք՝ պա տ կե բ ա ց ո լա ծ չէ ո րպէս, Աւե լցնե՞նք տակաւին * Ունինք՝ չ ո լա հաւկի - ոբ մենք, ալ իրենց պէս մեր հ՝ոզեբլՀ փրկենք թշնա
ինքնա յատուկ մէկ բան.։ Հյիբաղ կք հիանա յ ոչ թէ թէն հինգ վառեակ հանող ճարպիկ առեւտրական միներուն ձեռքէն եւ կցենք ներկայ Հայաստանին ։
անհատ մ արդու ստեղծագործական կա բոզութիւն- ներ , սուրճի դգալով հաւաքող շերեփով հաճոյքի Կ– ՊԵՏՈՒՇ
՛ներ ուն վյբայ , այլեւ այն վսեմ նպատակներուն ո-
բոնց համար կը գործադրուին՝ այգ կարողութիւն -
ներք ; Այգ նպատակներն են • Գեղեցիկն ու կա ֊ նպատակ ձեւամ ո լո՛ւ թեան . Վիշտի եւ թախիծի Գաապ Ա<՝իպին վախճաճը
տաբեալբ , մ աբգկա յին ա յն վեհ ձգտ ո ւմներ ը , ո - տբամադրութիւնբ որոշ երդերուն մէք , կվարտա -
լանք արտայայտուած են նաեւ Հյիբաղի միւս եբ - յայտէ– պրաղապէս յուզական տպաւորութիւն բս -
գերուն մէք ։ | տեղծելու համար : (իա մ ան ԱՅ կին բարձրաբերձ բլուրի մը վըայ պա
՚ Ան կախ քեքթուածի աւե տ ար անա կան ան յաքող Յովհ * Ն իբաղի կարգ ՛մր երդերուն մէք շատ են լատ մը կար յ ոբ շբքապատուած էր բարձը պա -
բնտ րո ւած պա յմ անա կան անունէն , այնտեղ չկայ չափազանցուած կողմնակի նկա ր ա գբութ ե ան եղա րիսպնեբով ո՛ւ անառիկ գիբքեբսվ եւ ՛որուն մէքէն՝
միսթէկ գէ°^ • «Ան յա յա ոգին աշխարհն արարող, նակներ ր, որոնց հետե ւանքով եք բեմն կը կորսուին կը– հ՛ոսէին ղո ւլս՛ լ եւ պաղ • աղբիւրն ե բ եւ կ^եբգէին
\ո բ աստուած կոչեց գարեր ու դար եր» ատիկա նպատակդ ,պա ը ղո ւթ ի ւնը ել բո վան դա կութ իւն քկը պէս պէս թռչուններ : Մէկ թօսքովտ Վայր ^Ա "Ր
մ արդու նախնական գիտակցութեան նա խնա կան դառնայ գմ ո ւաբըմբռնելի , վերացական։ Այգ է &մտ,էւած էր բնութեան ամէն՝ տեսակ բարիքներով։
ՀՐքան ի արտայայտութիւնն է եւ ոչ թէ բան՛աս - պատճառք , որ իր բաղմ աթիւ գրուածներուն մ էք , Այս պալատին մ էք կ՚ապրէր . արի ւնարբո լ ^
հզօր եւ յաղթական
ա եղծին տ ե ս ա կէ տ բ ։ *Բ ե բ թ ո ւած ին միտքը կուղա յ ներկայացո՛ւած կեանքին ու մ արգոց ընկե բայ ին սարսափ ձգած է ր թագաւոր մբ, որ՛ո՛ւն՛ անունը
մ խտեր ճիշդ այգ անյայտ ոգիի՛ գոյութիւնը : գէմքբ որոշ չէ ։ հարեւան բո լո ր պետութիւննե–
Մարդուն ումը կբ կա՛յանա յ մարդուն՝ մէք, ոչ թէ, ՛էյ իբազ բան աստ եղծական պատ կեր ա ւո ր ո ւմն եբ–ու մէք։ Շ ա ա անգութ էբ նախ իր հարսեղատ մո–
անկէց դուրս գան ո լող որեւէ ոգիի մ էք ։ Բանաս - չ՛ու վարպետ է * Անո՛ր ատ եղծ ագո րծ ո ւթիւնբ կբ ղովուրդին հանգէպ * կը կեղեքէ ր , կը հարստահա
տե ղծ ո ւթեան վերքին տ ո ղերը աւելի կ կընդգծեն։ վւայլի ճոիս , բազմազան , ինքնատիպ* փոխաբեր ու - րէր եւ իր՛ գարշելի կի Ր քին՝ գոհացում տալու հա
այգ կէտր, «ԱյՕփ՚ւնչ Թերհուօք է աաաււածւն իր հո « թիւններով ա՛լ համե մ՛ատ ո ւթ ի ւնն ե բ ո վ ։ &իրազի մար ամէն տեսակ անբարոյականութեան կր գի
<^ա.ս" ^ ; Այդ եզրափակիչ տոգբ կտրուկ կերպով երգեր ուն պատկերաւորումներոլ գրալթիւնբ զսւրկ մէր։ (ւ**վ կբ համարձա՛կէր ըմբոստանալ* որով ֊
կ^ընղգծէ «Բիբլիական» ձեւի պայմանականս ւթի ւ– է մ իա լար կր կնութենէ , նա խն ա կանութ ենէ ։ Պատ– հետե ւ ինչ ՛որ կը /"ոԲ^էբ տան քանք էր եւ ինչ որ
մողովուրղբ
նը ու կբ հա՛ստատէ նիւթապաշտ ական տեսակէ ալք Հ աւո ո ո .մնեբու վարպետութիւնը կք> շողշաղա / կր հրամայէր՝ մահ * * * հետեւաչւաբ
լ
«Բիբլիական»ի պակաս կողմն այն է , ոբ նիւ— մասնաւորաբար «Բիբլիական»ի մէք : Աակայն ճարահատ կը համակերպէր ։
թբ մշակուած է միակողմանի ։ Ընդգրկելով, այս պա տ կե ր ա ւո բ ո ւմն ե բը ինքնաբաւ տա բ բ՛ե բ չեն բա Այգ միքոցին կ՚ապրէր անուանի աշուղ մբ ոբ
պէս ըսած , մ աբգկա յ ին հասարակութեան պատ - նաստեղծական արուեստին մէք Հ Մի*֊ս կոգմէ ՛՛՛ ունէր 18 տարեկան՛ –տղայ մբ, օմտուած հբաշաչի
մ ական յառաքգիմ ութիւն ր , բանաստեղծը նկատի ՛ն ոնց գործածումն ալ սբոԼ չավ՛ մբ ունի ։ 3 ՚ ՚Եի– ձայնով մը* Գիւղէ գիւղ, աւանէ աւան կը դառ*
առած է միայն մէկ պայքար՝ պայքաբբ մարդու եւ բաղի կարգ մը երգեբուն մէք, համեմատութիւն–՝ նային * տղան կ^երղէբ ^ ինքն ալ կիթառով կբ
բնութեան տարրերուն միքեւ եւ այգ է համարած ներր եւ փո խա բե ր ութ իւննե բ բ այնքան շատ են կու— ձայնակցէր ։Հ
մաբղկային յառաքգիմ ութեան ղլխաւոբ դոբծօնլք։ տակուած , որիրենց առատութեամբ կբԼ նսեմաց– ^ Օր մբ 1չ իմ ան ան որ թազա ւո բ ին տարեգաբձի
միատարր
Մարդք ներկայացուած է այն տեսակ նեն գրուածքի գաղափարական բով անգակութիւն.բ ։ տօնը պիտի կատար ուի ։ կ՚ուղղուին ղէպի պալատ ,
հաւաքական ո ւթիւն մբ, ուր չերեւաբ ոչ մէկ մողո– Յատկանշական է , որ երբ Ն ի բաղ կվարտա - իրենց մ՚ասնակցութիւն\բ բերելու համ՜ար այգ օր
վբգական դասակարգային ներքին հա կա մ արա ու - յա,յտէ էական բո վան գա կո ւթի ւն ^ երբ երգբ գա - ուան՝ տօնախմրութեան * ՝Հայբբ կ՚րսէ , • Տզա՛ ս ,
թիւն ։ Մէնչգեռ բանաստեղծ Տովհ * վիրագին հա ղափաբապէս յագեցուած է , ա յն ատեն զարմ անտ–, պիտի երթանք պալատը , հոն պիտի երգես սէբբ ,
մար պարզ է թէ*, որոնք են մաբգկութեան պատ լի գիւբո ւթեամ բ կբ յաքողի ստեղծել հ ար ուստ եւ գարունը , աղատութ իւն բ եւ այն ամէն բաները որ
մական զարգացման գլխաւոր օրէնքն՛երն ու աղ - տպաւորի չ պատկերներ ։ Բանաստեղծութիւնն աք կրնան գո՛ռոզ արքային սիրտը մեղմացնել եւ հո–Հ
դակնեբը։ Նիւթին միակողմանի մշակումը պատ - այգ պարագա յին։ կը փայէէ պար զո ւթեամբ * ք*սկ գին ազնուացնել : Այդպիսով գոնէ լաւ ւէաբձա -
ճառ դարձած է , որ քեքթուածք ոքոշ չափով ան ֊ երբ էական բովանդակութիւնը^ կը բացակա յի , արութիւն՝ կը ստանանք։
կատաբ մնայ։ Բանաստեղծք շտապած է վեր քա - պատկերները կը դառնան՚^չինծու, վերացական եւ
կէտ գնել, մինչդեռ ընթերցողը կբ սպասէ ամենա բովանդակութիւնը՝ մ թա պատ ու գմ ո լա ր րմ բռ Եւ դէսւ1՛ պալատը կը յ առա քան ան ; Գուռին
գլխաւորին՝ բանականութեա՛ն բարձրագոյն յաղ - նելի ։ Վերքին պարագային պատկերաւս բո ւմներբ առքեւ կը սկսին երգել ու նուազել։ Իսկ նեբսը,
թ տնակին., մեր օրերուն եւ մեր երկրին մէք, որ կբ վե բ ած ո լին բանաստեղծական ինքնանպատակ պալատին մէք արդէն ներկայ էին բորբ պետական
աստի -
մ աբգկա յ ին պատմ ութեան ամենաբարձր զարդարանքի , ոք սչին չ կուտայ ընթերցողի ո՛՛ք բարձրաստիճան պաշտօնեանեբր , որոնք բոլոր -
ճանն է Հ մտքին , ոչ ալ սիրտին : ուած ճոխ սեղաններուն շուբք , կը խմեն թագաւո
Յովհ * Շիրազի «Լիրիկա»յին եւ \942ին ինչպէս յիշեցինք, Յովհ* Հյիրազի ստեղծագոր րին եւ թագւհիին արեւշատութեան համար։ Ո՚֊րա֊
հրատարակած «Եբգերի գէրք՝» մոգովածուին մէք ծութեան Փչի՚սզ ոգին լաւատեսութիւնն է1 կեն– խութեան մէք յանկարծ թագուհին դուրսիձայնրկբ
իշիոգ միտքը կենսուրախ տբամաղր ութիլնն է ։ սուրա խաւթիւնք։ «Լիր ի կա» յին մէք ան, տուած է լսէ. եւ կբ հրամայէ որ աշուզը ներս բերեն* Հրա–
Բայց ատոր հետ միասին, ան ցոյց տուած է ո բոշ կարգ մր թոր եւ /"ք՚Գ՛11/*1 բնգհ անբաց ո ւմներ , ուր մանր կը կատարուի եւ ծերունին՝ աղուն հետ իս–
Հոռետեսական տրամագրութիւեներ , ատիկա իր արտայայտուած են մեր կեանքի քանի մք էական կոյն ներս կր մտնէ ։ Թագաւորը կր հրամայէ որ
ստեղծագործութեան ցաւալի արատ բ կբ կազմէ։ կոզմեբր ։ Այդ է Հյ իբաղի ստեղծագործութեան ո– երգեն ։ Տգան կ՚եբգէ ազատութեան երգը : Բոլոր
Յատկանշական է, որ վիչաի ու թախծութեան գին եւ այգ պէաք է բԱԱ*յ դք՚նքլ* առա քնարգող հանդիսականները կը ղմ այլին ա յգ հ բա շալի ձայ
տբամադբութիւններր անընդհատ կր հոլովուին սկզբունքը ։Հյիբաղ պէտք է խուսափի անհատական նէն : Մ ա՛նաւ ա՛ն գ թ՛ալ ահին այնքան՝ կր տաբուի
սիրոյ երդերուն մէք, որոնք սկսած են այնքան մեծ ապրումներու մէք ամփովաւելոլ ուղղոլթենէն , այգ ձայնի ելեւէքնեբէն , որ իր կուրծքին ծաղկե–
տեգ գրաւ ել Շիրազի վերջին մողո վաձ֊ունե ր ո լն ո բ զինքբ կը հեռացնէ մեր իբա կանո ւթեն էն ու կբ փունքը հանելով պատանիին կուրծքը^ կը ղաբգա–
մԷ9։ Անոր սիրոյ երգեբՀ հրապարակ չեն գար ա– տանի բան ա ս տ ե ղծա կան ինքնանպատակ ձեւին : րէ ։ Հզ°Ր արքային նախանձք կք շաբմի , եւ սոլբր
ռոզէ կոգմե րով : Պէաք է հ քամաքի նաեւ վշտալից տրամ աղբ ու - քաշելով պատանիին գլուխք կը կտրէ*. Մեծ իրար*
Շիրաղ մասամբ զգացած թ ի ւններո ւ ինքնանպատակ բանաստեղծացում էն : ան ց ո ւմ պալատ ին մ էք ։ Բոլս բ հ անգ ի ս ակ անն երի՛
Է սիրոյ երգերոլ վա Ծիրա՚զ շատ լաւ գիտէ, որ քե քթուածին
տառողջէ կոզմեբր ու կր փորձէ բացատրել զանոնք բանաստեղծական արոմէքր գլի*ի1լ"Ր 1լո մեկնին : Ծերունի աշուղը կիթառը
զուտ անհատական պատճառներով՚; Բայց այգ բա էական գ ընդհանուր արտաքին ղարգաբանքբ չէ ^ այյ շալկած պալատէն գուբս կուգա յ Հւ արտասուաթոր
ցատրութիւնը չի կրնար գոհացնել աոոդ9 մտա - վանղակութիլնբ նշանակութիւն ունեցող բո ֊ աչքերով սա անէ\ծքը կը մաղթէ •
* Այգ սկզբունքին պէտք է հաւա -— <ձՊալա տ ^ որ զրկուածներուն արիւնով ես
ձ-ումի պահանջներր : Անհատական ապրումներու, տարիմ մնայ ան* ա յգ է անոր ՛՛տ եղծագործ ու - արբեցած , ք ա բ գ քարի վրայ չմնայ)։
մէչ ներամփոփուելոլ ձգտում ր կյ* նսեմացնէ թեան բուն տ ա բերքը : Եւ֊ իրօք՛ ծերունիին մաղթանքը կարճ մամա–
«Լիրիկայի* ընկերային արմ֊էքը։ Այգ ձգտումը Ս • ՍՈՂՈՄՈՆԵԱ՚ե
երբեմն զինքը կը տանի բանաստեղծական ինքնա -
Fonds A.R.A.M
կք յաղ
յայտութիւն * Անոր երդերուն մէք յաճախ գաղափարը։ պիտալիստներ եւ իշխանական պալատներու մէք
թանակի յաւեբմ երիտասարդութեան են՝՛ Փոխ աոԱհԱիա. բնակող «պրոլետս§ր»նեբ ։ Մենաշնոբհեալ Հայաս–
, «Այն օ –
Գեղարոլեսաական խ ի ս ա ընդհանրացումներ տանասէքնեք ։ \,ստու1չ կրակոտ հայբենասէբներ
«Լիրիկայի» խոհական եբգեբըճ «՛Բաքը» ել հայրենապաշտ աշխարհաքաղաքացիներ -
ՐԻՑ » ԸՐ ԳԵ Ո1Լ էնձ աշխարհ բերիք» եւն * , եւ ա - Մտահոգ եւ տխուր ; ՛Կ բ մտածեմ մեր ազգին Այսքա՛՛ն առաւել ութ իւննե բով օմտուած ^՜ո -.
բանա աո եղ - վիճակին վրա յ : կը
աոնց պսակը կաղմ ող «Բիբլիական» ղովուբդ մբ ի^նչպէս կ՝ըլլա լ որ թափառական
հաս -
օծութիւնը : գա^ւնայ եւ իր տարան ու ցալը չի կրնար
Խոհական խոբ ու խիզախ գործ է «Բիբլիա - Ւնչո^լ, ա՜՛խ ինչո^ւ մենք աչ մեծ ազգ չենք կցԳել սա մենծերուն : Ջի կրնար տարիներով քաշ
եգած , Ջորսեբոլ հետ ծունկ - ծունկի նստելով , քշուող աղղտյին դատ մբ շահիլ, ըսէ՛ , Կղեմէս քե
կան» բանաստեղծութիւնը^ որուն հիմք* կը կազմէ՝ հաւասարէ հաւասար ագած ձուկ գնելու պէս սա ռի , ինչո՞ւ ** *
մարդուն բանականութեան եւ ստեղծագործական կ՛ս ր կ ելո լ համ ար ա շիսբքի ս գործ երր եւ մ ո ղո - Հ ա ՜ ^ ատ բոլոր բ տանձի մը գին չեն ար -
անսահման կար ո ղութի ւննե բու ջատագովութեան վուրդնեբու ճակատագիր : ք՚նչո®ւ «ածու փ՝ոքբ » մեր ւ Փոխանակ այդքան գբոց - բրոցնեբ , տէրւոէբ
գաղափար բ ։ Մարդուն յամառ ու աննկուն պայքա մնացած ենք սա եքկքա գունտ ին վքայ ՝. եպիսկոպոսներ ունենա լու , մէկ հատիկ մլՀ դիւա^
րք բնութեան խոլական տարրերու գէմ։ Այս է * ֊ - Հո0ղ կբ պակսէր։ Բազմածինն չէինք։ Խե՞լք նագէ՚՚ա ունենայինք : Ահա մեք դմ բա խտ՛ութեան
հա «Բիբլիական»ի հիմնական մ՚իտքբ։ Այդ պայ - չ ո լ1ւէ անք : բուն եւ միակ պատճառր։ Եթէ դիւանագէտ ո ւնե–
քարին մէք յազթ"գը կբ հանգիսանայ մարգով, որ ՚հ^նչ կը պակսէր մեզի : Ղ՝իբ ու գրականու - նայինք, ոչ թուրքին հետ գէշ մարգ կ՝ԲԱայինք , ոչ
իբ ստեղծագործական աշխատանքի անսպառ ու - թ խ ւն յ գրա կան ագէԲ տներ բազմատաղանդ՛. Բա - կբ քաբգուէինք, ոչ Վրացիին եւ Աղէ բ իին հետեւե–
մով անընդհատ կբ յաղթահարէ բնութեան ումե - նաստեղծնե®բ , լեղուագէտնե՛*բ , եւրոպական՛ եւ ա– լով ան կա իւ Հայաստան՛ կր ս տ եղծ է ին ք , ոքով
բուն, կք վերափոխ է բնութիւնր՝, զայն իրեն ^են ս իա կան լեզուներով հռչակաւոր գբողնե^ բ : է, րա •՝-,Թ՛ուրքին հետ ՛ւլ ՛աո ե ր ու գմ ն^լո ւ պէտք չէինք ՚ունե -
թարկէ եւ անընդհատ իր ի շիսանո ւթ իւն ը հաստա - մշտութի^ւն՝ բաղմաձայնեալ եւ հ աման ուագեալ է նար եւ կաբսն ու Արտ ահ անն ալ մեր ձ եռքէն առ
տելով անոր վբայ, միշտ կը բարձրանա ք վեր ու Հապա մեր երրեակ բարբառն երք , գրաբար , նելով Տաճիկին չէին տար : Ուրեմն՝
մ ի Լա կ^րնդտբձակէ իր իշխանութեան շըքանակնե– Արեւելա եւ Արեւմտահայ աշխարհաբարներով ։
ԲԲ՛ Այգ ԲՈԷՈԲ\ԷՀ Յոյ° կուտան՝ բանաստեղծին ան - — Հոտ կեցի՛ր։ Եթէ Թուրքին գէմ չկռուէինք,
սահ մ ան հաւատքը դէպի մ աքգն ու մ աբգկա յին բ ազգն ու մողովուբգբ ունի այսքան բազմակող այսօք Հա յաս տան ի մ էք մէկ հատիկ Հա յ չէք մնար ,
ստեղծագործական կաըողութ իւննե բ ը ։ >Եւ ա յս մանի բանամի քոց Հ Ունէ ինք ե լ ուն ինք գիտուն - Ասոր ի0նչ կորսես :
գիտնականներ ; ճարտարագէտներ եւ ճարտարա
շատ յատկանշական է , որովհետեւ միայն սովե - պետական Բայց մեր ՝Բեռիին հետ գէշ մարգ էէէսՔ
յատուկ ոճ : ատ բ ոն –թ ա տ ե բ ա գի րնե բ :
տա կան բանաստեղծը* կրնայ ունենա լ ա յգքան լա , լուսա՝ - ր լ լա ր * Ապասելու էինք ան\ո ր : 1\ւշ կանուխ կբ
Եբեքճղետյ կրօնական հատ՛ուածներ
ւատեսութիւն եւ այդքան խոր հաւատք ,\մարդուն ւո ր չա - կա թո լի կա - բողոքական : հասնէր՝ Թուրքին ձեռքէն առնելու համար հաֆ -
եկեղեցիներով
ստեղծագործական կա ր ո ղո ւթ ի ւնն ե բոլ մասին : եւ պատքիարքնեքո՚վ կական հողեքը*••
Զոյգ ՜ ղոյգ կաթողիկոսներով
Նախկին մողովուրդնե բուն մօտ միշտ քյ ատ ուա՛ծ ու ազգապետներով* Հայկական հողերը այո, ատոր բԱելիք չո՝լ-
%^էբտէ րնե բու թիլին կբկնա՝–
են մ արդուն ստեղծագործ կա բո զութ ի ւննե բն ու ե ւ վար - նիմ : Ւ ս կ մոզովուբդը *
պատիկբ եպիսկոպոս - արքեպիսկոպոս
եռանդը։ Խորհբղային գբոլթիւնր աբթնցուց դա - գապետնեբ*
տարին քանի մը հեղ եկեղեցի յաճա ԱՐԴ * հ.եԼ աեսնես որ մեր դիւանագէտ չու—
բերով մ արգո լն մ էք թմրած կա ր ողՈւթիւննե բ՝ը , խող հաւատացեալ
մոգովո՚լբգուի : նենալուն՛ եբեսէն են մեր բոլոր քաշածնեբլք: Զո*—
նիրհած ումերբ* Այգ է Հ-էմը այն անսահման հա -
ւատքին «/՚ վեբին Եր՚-սաղէմ»ք քանի մբ 100 ֆրանքի եր նինք այգ ապրանքէն եւ չե՛նք կրնար ՛ունենալ ։
գործական զոր &իրաղ կբ տածէ մարդուն ստեղծա - գող Գաիբ տիբացունեբ ուքեմն * Գիմ ենք օրինակ մեզի
; Ա * Բ • Ղ* * սորվեցնելու • Փոխ առնենք
ըեղո ւնա կո՛ւթ ի ւններ ո ւն հանդէպ :
համար տունէ տուն վաԳոԳ ծոմապահ Տ ւս մ սւլ ս ա - բարեկամ Ե թովսլիացինեբուն կամ Առնավուտնե–
. Մ արդուն գործօն Հակա իփ) գո րծունէո լթիւնբ ՚ բանական ո՛ւ՛՛՛՛ուցիչնեբ : բուն , որպէսղի մ եղի դիւանագէտներ փոխ տան ,
«Բ ի բլի ական» ի " էք՝ պա տ կե բ ա ց ո լա ծ չէ ո րպէս, Աւե լցնե՞նք տակաւին * Ունինք՝ չ ո լա հաւկի - ոբ մենք, ալ իրենց պէս մեր հ՝ոզեբլՀ փրկենք թշնա
ինքնա յատուկ մէկ բան.։ Հյիբաղ կք հիանա յ ոչ թէ թէն հինգ վառեակ հանող ճարպիկ առեւտրական միներուն ձեռքէն եւ կցենք ներկայ Հայաստանին ։
անհատ մ արդու ստեղծագործական կա բոզութիւն- ներ , սուրճի դգալով հաւաքող շերեփով հաճոյքի Կ– ՊԵՏՈՒՇ
՛ներ ուն վյբայ , այլեւ այն վսեմ նպատակներուն ո-
բոնց համար կը գործադրուին՝ այգ կարողութիւն -
ներք ; Այգ նպատակներն են • Գեղեցիկն ու կա ֊ նպատակ ձեւամ ո լո՛ւ թեան . Վիշտի եւ թախիծի Գաապ Ա<՝իպին վախճաճը
տաբեալբ , մ աբգկա յին ա յն վեհ ձգտ ո ւմներ ը , ո - տբամադրութիւնբ որոշ երդերուն մէք , կվարտա -
լանք արտայայտուած են նաեւ Հյիբաղի միւս եբ - յայտէ– պրաղապէս յուզական տպաւորութիւն բս -
գերուն մէք ։ | տեղծելու համար : (իա մ ան ԱՅ կին բարձրաբերձ բլուրի մը վըայ պա
՚ Ան կախ քեքթուածի աւե տ ար անա կան ան յաքող Յովհ * Ն իբաղի կարգ ՛մր երդերուն մէք շատ են լատ մը կար յ ոբ շբքապատուած էր բարձը պա -
բնտ րո ւած պա յմ անա կան անունէն , այնտեղ չկայ չափազանցուած կողմնակի նկա ր ա գբութ ե ան եղա րիսպնեբով ո՛ւ անառիկ գիբքեբսվ եւ ՛որուն մէքէն՝
միսթէկ գէ°^ • «Ան յա յա ոգին աշխարհն արարող, նակներ ր, որոնց հետե ւանքով եք բեմն կը կորսուին կը– հ՛ոսէին ղո ւլս՛ լ եւ պաղ • աղբիւրն ե բ եւ կ^եբգէին
\ո բ աստուած կոչեց գարեր ու դար եր» ատիկա նպատակդ ,պա ը ղո ւթ ի ւնը ել բո վան դա կութ իւն քկը պէս պէս թռչուններ : Մէկ թօսքովտ Վայր ^Ա "Ր
մ արդու նախնական գիտակցութեան նա խնա կան դառնայ գմ ո ւաբըմբռնելի , վերացական։ Այգ է &մտ,էւած էր բնութեան ամէն՝ տեսակ բարիքներով։
ՀՐքան ի արտայայտութիւնն է եւ ոչ թէ բան՛աս - պատճառք , որ իր բաղմ աթիւ գրուածներուն մ էք , Այս պալատին մ էք կ՚ապրէր . արի ւնարբո լ ^
հզօր եւ յաղթական
ա եղծին տ ե ս ա կէ տ բ ։ *Բ ե բ թ ո ւած ին միտքը կուղա յ ներկայացո՛ւած կեանքին ու մ արգոց ընկե բայ ին սարսափ ձգած է ր թագաւոր մբ, որ՛ո՛ւն՛ անունը
մ խտեր ճիշդ այգ անյայտ ոգիի՛ գոյութիւնը : գէմքբ որոշ չէ ։ հարեւան բո լո ր պետութիւննե–
Մարդուն ումը կբ կա՛յանա յ մարդուն՝ մէք, ոչ թէ, ՛էյ իբազ բան աստ եղծական պատ կեր ա ւո ր ո ւմն եբ–ու մէք։ Շ ա ա անգութ էբ նախ իր հարսեղատ մո–
անկէց դուրս գան ո լող որեւէ ոգիի մ էք ։ Բանաս - չ՛ու վարպետ է * Անո՛ր ատ եղծ ագո րծ ո ւթիւնբ կբ ղովուրդին հանգէպ * կը կեղեքէ ր , կը հարստահա
տե ղծ ո ւթեան վերքին տ ո ղերը աւելի կ կընդգծեն։ վւայլի ճոիս , բազմազան , ինքնատիպ* փոխաբեր ու - րէր եւ իր՛ գարշելի կի Ր քին՝ գոհացում տալու հա
այգ կէտր, «ԱյՕփ՚ւնչ Թերհուօք է աաաււածւն իր հո « թիւններով ա՛լ համե մ՛ատ ո ւթ ի ւնն ե բ ո վ ։ &իրազի մար ամէն տեսակ անբարոյականութեան կր գի
<^ա.ս" ^ ; Այդ եզրափակիչ տոգբ կտրուկ կերպով երգեր ուն պատկերաւորումներոլ գրալթիւնբ զսւրկ մէր։ (ւ**վ կբ համարձա՛կէր ըմբոստանալ* որով ֊
կ^ընղգծէ «Բիբլիական» ձեւի պայմանականս ւթի ւ– է մ իա լար կր կնութենէ , նա խն ա կանութ ենէ ։ Պատ– հետե ւ ինչ ՛որ կը /"ոԲ^էբ տան քանք էր եւ ինչ որ
մողովուրղբ
նը ու կբ հա՛ստատէ նիւթապաշտ ական տեսակէ ալք Հ աւո ո ո .մնեբու վարպետութիւնը կք> շողշաղա / կր հրամայէր՝ մահ * * * հետեւաչւաբ
լ
«Բիբլիական»ի պակաս կողմն այն է , ոբ նիւ— մասնաւորաբար «Բիբլիական»ի մէք : Աակայն ճարահատ կը համակերպէր ։
թբ մշակուած է միակողմանի ։ Ընդգրկելով, այս պա տ կե ր ա ւո բ ո ւմն ե բը ինքնաբաւ տա բ բ՛ե բ չեն բա Այգ միքոցին կ՚ապրէր անուանի աշուղ մբ ոբ
պէս ըսած , մ աբգկա յ ին հասարակութեան պատ - նաստեղծական արուեստին մէք Հ Մի*֊ս կոգմէ ՛՛՛ ունէր 18 տարեկան՛ –տղայ մբ, օմտուած հբաշաչի
մ ական յառաքգիմ ութիւն ր , բանաստեղծը նկատի ՛ն ոնց գործածումն ալ սբոԼ չավ՛ մբ ունի ։ 3 ՚ ՚Եի– ձայնով մը* Գիւղէ գիւղ, աւանէ աւան կը դառ*
առած է միայն մէկ պայքար՝ պայքաբբ մարդու եւ բաղի կարգ մը երգեբուն մէք, համեմատութիւն–՝ նային * տղան կ^երղէբ ^ ինքն ալ կիթառով կբ
բնութեան տարրերուն միքեւ եւ այգ է համարած ներր եւ փո խա բե ր ութ իւննե բ բ այնքան շատ են կու— ձայնակցէր ։Հ
մաբղկային յառաքգիմ ութեան ղլխաւոբ դոբծօնլք։ տակուած , որիրենց առատութեամբ կբԼ նսեմաց– ^ Օր մբ 1չ իմ ան ան որ թազա ւո բ ին տարեգաբձի
միատարր
Մարդք ներկայացուած է այն տեսակ նեն գրուածքի գաղափարական բով անգակութիւն.բ ։ տօնը պիտի կատար ուի ։ կ՚ուղղուին ղէպի պալատ ,
հաւաքական ո ւթիւն մբ, ուր չերեւաբ ոչ մէկ մողո– Յատկանշական է , որ երբ Ն ի բաղ կվարտա - իրենց մ՚ասնակցութիւն\բ բերելու համ՜ար այգ օր
վբգական դասակարգային ներքին հա կա մ արա ու - յա,յտէ էական բո վան գա կո ւթի ւն ^ երբ երգբ գա - ուան՝ տօնախմրութեան * ՝Հայբբ կ՚րսէ , • Տզա՛ ս ,
թիւն ։ Մէնչգեռ բանաստեղծ Տովհ * վիրագին հա ղափաբապէս յագեցուած է , ա յն ատեն զարմ անտ–, պիտի երթանք պալատը , հոն պիտի երգես սէբբ ,
մար պարզ է թէ*, որոնք են մաբգկութեան պատ լի գիւբո ւթեամ բ կբ յաքողի ստեղծել հ ար ուստ եւ գարունը , աղատութ իւն բ եւ այն ամէն բաները որ
մական զարգացման գլխաւոր օրէնքն՛երն ու աղ - տպաւորի չ պատկերներ ։ Բանաստեղծութիւնն աք կրնան գո՛ռոզ արքային սիրտը մեղմացնել եւ հո–Հ
դակնեբը։ Նիւթին միակողմանի մշակումը պատ - այգ պարագա յին։ կը փայէէ պար զո ւթեամբ * ք*սկ գին ազնուացնել : Այդպիսով գոնէ լաւ ւէաբձա -
ճառ դարձած է , որ քեքթուածք ոքոշ չափով ան ֊ երբ էական բովանդակութիւնը^ կը բացակա յի , արութիւն՝ կը ստանանք։
կատաբ մնայ։ Բանաստեղծք շտապած է վեր քա - պատկերները կը դառնան՚^չինծու, վերացական եւ
կէտ գնել, մինչդեռ ընթերցողը կբ սպասէ ամենա բովանդակութիւնը՝ մ թա պատ ու գմ ո լա ր րմ բռ Եւ դէսւ1՛ պալատը կը յ առա քան ան ; Գուռին
գլխաւորին՝ բանականութեա՛ն բարձրագոյն յաղ - նելի ։ Վերքին պարագային պատկերաւս բո ւմներբ առքեւ կը սկսին երգել ու նուազել։ Իսկ նեբսը,
թ տնակին., մեր օրերուն եւ մեր երկրին մէք, որ կբ վե բ ած ո լին բանաստեղծական ինքնանպատակ պալատին մէք արդէն ներկայ էին բորբ պետական
աստի -
մ աբգկա յ ին պատմ ութեան ամենաբարձր զարդարանքի , ոք սչին չ կուտայ ընթերցողի ո՛՛ք բարձրաստիճան պաշտօնեանեբր , որոնք բոլոր -
ճանն է Հ մտքին , ոչ ալ սիրտին : ուած ճոխ սեղաններուն շուբք , կը խմեն թագաւո
Յովհ * Շիրազի «Լիրիկա»յին եւ \942ին ինչպէս յիշեցինք, Յովհ* Հյիրազի ստեղծագոր րին եւ թագւհիին արեւշատութեան համար։ Ո՚֊րա֊
հրատարակած «Եբգերի գէրք՝» մոգովածուին մէք ծութեան Փչի՚սզ ոգին լաւատեսութիւնն է1 կեն– խութեան մէք յանկարծ թագուհին դուրսիձայնրկբ
իշիոգ միտքը կենսուրախ տբամաղր ութիլնն է ։ սուրա խաւթիւնք։ «Լիր ի կա» յին մէք ան, տուած է լսէ. եւ կբ հրամայէ որ աշուզը ներս բերեն* Հրա–
Բայց ատոր հետ միասին, ան ցոյց տուած է ո բոշ կարգ մր թոր եւ /"ք՚Գ՛11/*1 բնգհ անբաց ո ւմներ , ուր մանր կը կատարուի եւ ծերունին՝ աղուն հետ իս–
Հոռետեսական տրամագրութիւեներ , ատիկա իր արտայայտուած են մեր կեանքի քանի մք էական կոյն ներս կր մտնէ ։ Թագաւորը կր հրամայէ որ
ստեղծագործութեան ցաւալի արատ բ կբ կազմէ։ կոզմեբր ։ Այդ է Հյ իբաղի ստեղծագործութեան ո– երգեն ։ Տգան կ՚եբգէ ազատութեան երգը : Բոլոր
Յատկանշական է, որ վիչաի ու թախծութեան գին եւ այգ պէաք է բԱԱ*յ դք՚նքլ* առա քնարգող հանդիսականները կը ղմ այլին ա յգ հ բա շալի ձայ
տբամադբութիւններր անընդհատ կր հոլովուին սկզբունքը ։Հյիբաղ պէտք է խուսափի անհատական նէն : Մ ա՛նաւ ա՛ն գ թ՛ալ ահին այնքան՝ կր տաբուի
սիրոյ երդերուն մէք, որոնք սկսած են այնքան մեծ ապրումներու մէք ամփովաւելոլ ուղղոլթենէն , այգ ձայնի ելեւէքնեբէն , որ իր կուրծքին ծաղկե–
տեգ գրաւ ել Շիրազի վերջին մողո վաձ֊ունե ր ո լն ո բ զինքբ կը հեռացնէ մեր իբա կանո ւթեն էն ու կբ փունքը հանելով պատանիին կուրծքը^ կը ղաբգա–
մԷ9։ Անոր սիրոյ երգեբՀ հրապարակ չեն գար ա– տանի բան ա ս տ ե ղծա կան ինքնանպատակ ձեւին : րէ ։ Հզ°Ր արքային նախանձք կք շաբմի , եւ սոլբր
ռոզէ կոգմե րով : Պէաք է հ քամաքի նաեւ վշտալից տրամ աղբ ու - քաշելով պատանիին գլուխք կը կտրէ*. Մեծ իրար*
Շիրաղ մասամբ զգացած թ ի ւններո ւ ինքնանպատակ բանաստեղծացում էն : ան ց ո ւմ պալատ ին մ էք ։ Բոլս բ հ անգ ի ս ակ անն երի՛
Է սիրոյ երգերոլ վա Ծիրա՚զ շատ լաւ գիտէ, որ քե քթուածին
տառողջէ կոզմեբր ու կր փորձէ բացատրել զանոնք բանաստեղծական արոմէքր գլի*ի1լ"Ր 1լո մեկնին : Ծերունի աշուղը կիթառը
զուտ անհատական պատճառներով՚; Բայց այգ բա էական գ ընդհանուր արտաքին ղարգաբանքբ չէ ^ այյ շալկած պալատէն գուբս կուգա յ Հւ արտասուաթոր
ցատրութիւնը չի կրնար գոհացնել աոոդ9 մտա - վանղակութիլնբ նշանակութիւն ունեցող բո ֊ աչքերով սա անէ\ծքը կը մաղթէ •
* Այգ սկզբունքին պէտք է հաւա -— <ձՊալա տ ^ որ զրկուածներուն արիւնով ես
ձ-ումի պահանջներր : Անհատական ապրումներու, տարիմ մնայ ան* ա յգ է անոր ՛՛տ եղծագործ ու - արբեցած , ք ա բ գ քարի վրայ չմնայ)։
մէչ ներամփոփուելոլ ձգտում ր կյ* նսեմացնէ թեան բուն տ ա բերքը : Եւ֊ իրօք՛ ծերունիին մաղթանքը կարճ մամա–
«Լիրիկայի* ընկերային արմ֊էքը։ Այգ ձգտումը Ս • ՍՈՂՈՄՈՆԵԱ՚ե
երբեմն զինքը կը տանի բանաստեղծական ինքնա -
Fonds A.R.A.M
