Page 98 - ARM_19-1947_01

«՚ԼԱՒԻՊԸ* (80աՎեակիԱ աո թիւ) ուսիս կր զարնէր * Եաեւ դարձայ , դիմացս կանգ­ իյ. ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ՆՈՐ ԳՐՈՂՆԵՐԸ

«Այսքան չարիք թ է մոռանան լքեր ոյպիք, նած էր միԼին Հասակով, անմեղ օ^ի՚ծաղր դէմ -
Թաղ ողջ աշխարհ Հային կարդայ նախաաինք» :
քին , արծիւի սուր նա յուածքր սրտիս մինչեւ խորշ 8էվռա(ԱԱս Շխազխ եպեանԱ

մխրճածէ Սրբազան սարսուռ մբ անցաւ մարմնէս ,

ճիգ կ՝ք*եէի խօսելու ։ ի՞՛նչպէս կարելի էր խօսիլ վև^Ա դիքը

Հա յո ց աշխարՀի դարաւոր տառապանքի , բողոքէ ,

յեղափոխութեան , ցեղային ժ տնտս/ատ ո ւ ո / - քլյքքբ հարհրդայ թեբթեւյւէԹ ւՌր հայերէնով.—

Ի՛նչ չարագուշակ նախազգաԱՈ ւմ , լ * ս ձ ա%ո - թեան քարոզիչ առաքեալին, ռահվիրային Հետ :

գորմ ճակաաագէր : ՎարԷՈԼ ան ուեր ՛քնարած իբր Գոլք Հա՞յ էք , տղերք : ՏովՀաննէս Նիբազխ երգեբբ կբ փայլին ճոխ ել

&ահ կան ուն ^ ու ամբոզԼ պայքարի, ւո առա պան քի Այո , սչարոն , ի ս էլ դուք , պարոն ԱՀա . . . գրեթէ բոլոր պարագաներուն մ ԷԼ տպաւորիչ

կեանք մբ անոած՜ օտարութեան մէԼ* * * Բոլոր. ԲԲ1՛*– Այո՛՛ , այո՛ , ինչ գործ կ՚ընէք^ ո՞ ւրաե զա՛– պատկերացումներով եւ յո ւղա կան ո ւթե ամբ : Տ՚ոլ^

ն ա կա լո ւթե ան ց շանթ ու կայծակէն , մրրիկէն ու ՑԻ էք •• ղականութիւնր քնարերգական արուեստի ամենա -

փոթորկալի արհաւիրքէն՝ Հալածական՝ փոթորկեց , ֊ Ինռն աշարժի գործարանք կ՚աշխատինք , կենսական պայմաններէն մէկն է։ Աակայն կան

մրրկեց ցեղի մր ամ ր ույ Լ էութիւն յէ, պողպատեց երկուքս Ըւրֆացի ենք ( իսկ բնկերր Խարբերգցի Հ նաեւ աւելի . կարեւոր նա իւ ապա յմ աններ գաղավւտ^

անոր կամքբ* Եւ աՀա վերջալոյսն ալ գամ ան զա– Ուրֆացի՛* , Մ^լՐ"–իչ Եօթնեղբայրեանւլէ կր րական տարազ ու պարզութիւն : Բայց ամէն գա 1

րիպոլթեան մէԼ*** ճանչնա՞ք • , ղավ՛ար չի կրնար ստեղծել բարձր արուեստ : Ա –

Ու ես ղա ր ի սլո ւ.թ ե ան մէԼ պիտի ճանչնայի Ա* Այ"՝* պարոն ԱՀարոնեան եւ շատ լաւ, չսւա ռաԼնա կարգ գեզա բ ո ւեստ ի Հիմ երբ կբ կ ազմ են

ԱՀաբոնեանյէ, փոխանակ Հայրենիքին մէԼ, ան որ մօտէն • մ ի շտ՝ առաԼնակագ գագափարներյլ : Այս տեսակէտ

ա յնքան՝ տ ա ռա պե ց ա՛ ւ վերացական Հա յրենիքբ ֆի– Հ ա յ *Լչտի երգիչդ աւելի մօտեցաւ մեզի , Հար­ տէն խորՀրգային բանաստե ղծութ իւնբ ամենա յա -

ղիքական , շօշափելի գա ր ձն Լ լո ւ Համար է ցումներու տարափով մր , ա չքեր բ աւելի պա յծա - ռա Լա դէմն ո լ ամ են արար ձ րն է , որո վՀետ ել կբ

Մանուկ էի, երր «Արցունքի Հովփալին մ ԷԼ ռացան յոլզոլմէն , մեղ ալ յուղեց ու իր կենդանի սնանի ամենայառաԼագէմ գազափաբնեբով*

գերակատար գարձայ ։ իմ մանկական գերս երր կր շունչով բաժնուեցաւ ւ Այդ օրուան քանի մր վայր­ Այս տեսակէտէն դատ ե լո վ, Շ\իբ " ՛ զ ի մ աս ին,

սորվէի , փոթորկեցաւ Հոգիս , ցեղին տառապանքր կեանի Հ ան գիպո ւմ ս ղիս ձգեց երկար խորՀ րգա - կրնանք Հաստատել ոբ, ան յաԼոզա\ծ։է այն՛ երգե -

՛կենդան ի պատկեր մր դարձաւ , երեւակա է՛ո՛ւթիւնս ծութեան մԷԼւ Այն օրէն վերԼ ԱՀարոնեան աւելի րուն մէԼ, ուր գերակշիռ է գաղափարական բո -

•բնդլայնեցաւ : Հեւ ի Հեւ կր Հետեւէի , գրուած ՝- ո լ աւելի մեծցաւ. % վանգակութիւնբ , որոնք յագեցած են յուզականու–

քին , կր նոյնանայի անոր յօրինած րաղմաթիւ ՚ք-անի մբ տարի վ֊\րԼ, երկու .րնկերներու բան­ թեամբ, որոնց մէԼ կ՚իշխէ պարզութիւներէ ւճիշդ,

Հ եր ո սն եր ո ւն՝ Հետ • տարկութեան պատճառաւ ինծի քանձնարարուեցաւ այդպիսի երգեր ուն մ ԷԼ կբ յա յանուի ան՛որ տա

՛Աւելի ո ւ շ պ ա տան ե կան իղձերուս Հ ամա պա - ԱՀ արոնեանին դիմել % Ո* ր չա վտ մ եծ եղաւ ^ուրա– ղանգբ* Իբրեւ օրինակ կրնանք յիշել անոր Հայ -

տաս խան պատմուածքներբ կր ղա ր գա ր է ին իմ ե - խո ւթի ւնս : բեն աս ի րական երգեբյՀ, որոնց մ ԷԼ 1լերգԷ Հայրեր

րաղներս ։ ԱՀա «քՍտյր» , յաղթական Հայր, <<^ա֊ ԱՀա Փասիի իր բնակարանն եմ , սիրտս կր նփքի փառքբ , ում բ , յաղթանակք , ԱռաԼՂէորդբ :

տիւ^բ , վյրէժխնդրո ւթե ան մարմնացում Հա յրօն : թեթլկտայ աղատ բնութենէն խլուած դեղձանիկի •Անոնց գլխաւոր արժանիքն տյն է , ոբ բանաստեզ–

Ինչպէ՞ս չբնգվղիլ ու գերՀայ , գերվրէմխնգիր ս"լվ պէս * ԱՀարոնեան՝ անձամբ կբ դիմաւորէ մեղ : ծր Հրապարակ կուգալ յառա՛Լագէմ եւ բարձր գա­

չդառնալ : Աարսուռ մբ սրտիս մէԼ, գոզ մր կբ ցնցէ Հոգիս Հ ղափարներով , որ ան մ իԼա կան է , անոր զգացում -

Ու ^Ազատ՛ութեան ,լ^անապարՀին^ր դարձաւ Տ իկինբ Հո գած ո ւթեամբ կր մ օտ՚ենա յ մ եղի , թիկ­ ներր ու յոյգեր ր ինքնեկ են ու անկեղծ * այգ եր­

Աստ ուա ծա շունչր ինծի Համար , աննման նա Հա - նաթոռն՛եր ցո յց կուտան : Ջեմ Համարձակիր նրս– գե րուն մ ԷԼ առողԼ մտածումն ու ինքնաբուխ յոյզր

ա ակներով գարգարուած : Այսսլէս սերունդներ ՛ու աիլ է Եւ աՀա Հարցումներու տբաափ մր է Զաբմա– արտայայտուած են՛ ներդաշեակօրէն ;

սերունդներ Հրաբորբ նետուեցան՛ ագատագրոլ -֊ նալի յիշողոլթեամբ կբ խօսի փապուղիի մ ԷԼ մեր Այս տեսակէտէն ոչ միայն ՚Եիրազի , այլեւ
-
թեան կբկէսյՀ , ինչպէս ՚ է 1 ա յե է էր պատուաւոր ել Հանդիպումի մ ասին , իր խօսքեր ր սաղմ ոսերգու խորՀրգային քնարերգութեան լաւագոյն գոբծերէն
որ
գիտակից մ ա րգկութեան : ՚ ՛թեան մր կյք փոխ ո լին : Ա յնչափ ոգեւո րուեցաւ մէկբ պէտք է Համարել՝ անոր «Մեծ Աթալինին^ճ

Տարիներ ու տա ր ինե ր միակ տենչս եղաւ տես­ յանկարծ բացականչեց • սքանչելի բան աստ եղծութիւնք , ոբ լա յն ժողովր^

նել այգ մեծ Հայակերտին՝ Հմայիչ դէմքր, իմ զա– Մքօ՛ , Մքօ՛ , Հոս եկ, տես, Ուրֆացի խօս– գական ութիւն կի փա յելէ ;

րիպ ՛Հոգիիս Վարիպբ։ Հ

Անցայ անոր ոգեկո՛չող, խրախուսող շունչին քերբ լսիր * * * Հյիրաղբ յաԼողած է նաեւ խոր բնգՀանրացումյ֊
Հիւրանոցի
ագգեց՚ոլթեամբ մեր գերա՛գոյն էգ՚^՚է °բեբբ* Ուր - շէմքին երեւցաւ Մ իքայէլ Վա ֊ ներով ներկայացնել խորՀրգային մարդուն կարգ

ֆայի Հերոսամարտբ ԳԳլխէէ1 ^ ^ 9 ա յ սա^^"֊կեցու­ րանգեանբ, երկա յնաՀ ասա կ , նիՀար ու Գգուտ : Եր­ մբ էական գի՚&երր՝ կենսոլրախութիլնբ, լաւատե­

ցիչ, տառապանքի գոգգո թա յէն , միշտ անոր խա - կու վաստակաւո րնե րբ ոգեւորուած սկսան՝ Հար - սութիւն բ, սէրն ու կեանքբ, ապրելու եւ սիրելու

բաղանոգ, փոթորկող, շանթաՀարող նա յուածքր ցումնեբ տալ*** Հմայուած, կախարդուած անոնց բուռն ձգտումբ, խորՀրգային մարդկութեան դա -

։ դիմացս , առնական ու դիլթիչ : Չափեցինք սու - գուլիկ ու ՛ոգեւորիչ խօսքերէն , մոռցած էի իմ ղափարներր եւն * : Անոր կարգ մբ ե րգեբուն մ ԷԼ

րիական ա ւրոդ անապատներ ր, լիբանանեան յեռնե– յարգանքի ել մեծարանքի տուրքս տալ, երախտա­ կեանքր ներկայացուած է՝ իբրեւ խնդութեան յՀսղ–

րյչ ամպեր Համբուրող , աստղե բու Հետ ս ի րա րա - գիտութիւնս յայտնել »*. բիւբ , մարդբ՝ իբրեւ յաւերժ երիտասարդ, ա՚պրե–

նոգ։ Վերջապէս Ֆրանսա . ..՚ ՎերԼապէս մեր այցելութեան պատճառրյայտ–

ԱՀ ա րոՂւե ան ի շատ մ՛օտ կր ԳԳ"՚յի Ր֊՚քղի՝*՛^" , նեոինք , Հայրական Հոգածութեամբ յանձնարարա­ խնկաբոյբ, նաբեկեան քաղցրութեամբ կր Հնչէր ,

կր մտածէ ի տեսնել անոր լուսաւոր գէմքբ , )րմ - կանն ե ր տուաւ ,ու խոստացալ իր աԼակցոլթիւնր ցնցելով թմրած Հ ոգիներն ու տանելո՛վ գէպի Հա -

Բոէխնել ան՞որ մեղրածոր խօսքր ։ Այս մտածումնե­ չզլանալ : յոց աշխարՀ ի Հոգեպարար բարձունքն երբ :

րէս աղգուած սարսուռ մր կ՚անցնէր ամբոզԼ մա ր մ~ ՀձՂ.ա ր ի պԴ ին վեՀութիւնր աւելի մեծցաւ Աոր - Այս դժնդակ օրերուն , երբ քու փրկարար

նէս ։ Ի՞նչ պէտք էր րնէի երբ յանկարծ Հանդիպէի պոնի մէՀ։ Ի՛նչ փառք, Փար\իզի կեդրոնին մէ\ % ձայնիդ կարօտն ունինք , ինչո՞ւ Արարատի , Մ ա -
Հոն,
անՈր% կր մտածէ ի երկիւղած Հաւատացեալի մ՛ր Ամէն ինք «Արմեն իա» կ՝աղաղա ոիսի , Արագածի վեՀ եւ խորՀ րդտլոր Հ ամբութիւ -
կէր,
պէս Համբուրել անոր դողդոջուն ձեռքեր ր որգրած Մասիսի, Արարատի , Արագածի , Հայ– նրն ես սլաՀած , Հայոց աշխարՀի լեռ ֊ լեռ ցաւեր բ

էին այն Հայկաշունչ աողերբ։ ՝ կաշէնի աշխարՀր կր փոխագրէր Համայն սվւիւռքի ուսերուդ , յոգնա՛ծ ուխտաւոր : ։ կարօտն ունինք

ՊատաՀեցալ ան ակն կա լօբ էն աո տ Փին Հանգի - Հայրե՛նաբաղձ Հա յա թիւնր , Հոն, ամպիոնէն թովիչ ձայնիդ, կախարդող գրչիդ է «Արմենիա^ն

պումս , Փար իգի փապուղիին մէԼ : Երեք բնկեր ֊ պատգամ ր կր տարածէր Հայ խօսքին • • • Հայերէնը եՈրբ պիաի փոթորկէ պս/քրդուխտ Հոգիներբ. .

ներով կր խօսէինք, կլք վիճէ ինք, մէկր մեղմօրէն մանաւանդ ԱՀարոնեանի բերերն մէէ՝, մեղրաՀամ , Տ– ՀԻՍԱ8ԵԱՆ

Կ Ա %Ա ՆԳ կահ ր , Լուր ր կ՚ոստոստէր , կբ ց ա տ կր տ է ր գոզա­ տ յս անգամ գետին էլի յնաբ գրապանակս ; Այլեւս

լին ոտքեքուն վրայ , երգելով կր Փոբփբէբ եւ փա յտ դարձած Էին՝ մատներս , ոչ ոտնտմ աններս

կարմիր տոտիկներր դուրս կր Հ անէ ր Հոգին մէ « կրնայի կառավարել, ոչ ալ գրապանակս , սաս­

ճերմ ակ անուն մբն էբ կաղանդբ, մանուկի իմ Լէն , մինչ, երկինքն ի վեր* նիզակաձեւ բարունակ­ տիկ կյլ կսկծային ոտքերս , այնքան որ յուսաՀատ ,

մտքիս մէԼ : Վասնզի օրերուն ամէնէն ճերմ ակր , ներ բ կբ սարսռա յին Հովին ու Լուր ին խազերէն ։ արցունքով երեսներս ՛ողողուած , նստայ ձիւնին

բա յց ՛ո չ ձմ բան գաղափարով ^ որ չկար ղ ե« ա յգ Տետոյ կք բաբձրանայի տանձի եւ խնձորի լերկ վրա յ , քալելու ա յլեւս ան կա բող *

ճերմ ակոլթեան մէԼ , ա յնքան ոբ ձիւեր ծաղկի ծառերուն՝ վրայ, ու խմբովին կ՚օրինակէինք կեռ­ ՄաԲԳ մբ զրկեց ղիս ու տարաւ դպրոց է ձիւնով
էլՈ՝*–լաձհ
պատրանք կո ւտ ա ր եւ Հրճուանք, եւ ես, յաճախ, նեխին ձայնր կամ Լուրերուն ծիծագբ, սղոցով տա­ շփեց ին ոտքերս ու ձեռքերս , մ ինչ ես
առ–
Կաղանդին սուրբ գո յն ին մէԼ կյլ չփոթէի ծաղկած լոյ պ (§ա) կտրելու ժամանակ , .կանանչ մ ատն ե– չկարենալով դիմանալ ցաւին , եւ րնկերնեբուս

մրգաստանի մբ պատկերք՝ իր մանանայի ամպով րով ք^փի^է մբն է այդ՛, որ խղո ւնԼի ա՛չքերս լ նման Լեւ ամօթաՀաբ ։

ել յաւե րժաՀա ր սեր ու իրանով։ Այդ ճերմակութիւ,՜ պտուղներ, ունի % Այդ կանան չութ իւննե բով կա - Մայրն– Է յանցաւորք, կ՚բսէր մեծվարժա -
պետբ , ի՞նչպէս թ ո յ լ է տուեր որ դպրոց գայ այս­
նբ լուսամփոփի ան՛ուշ լո յս մբն էր* որ կբ մազ - զանդի ծա՛ռ կբ շխն՝է,ինք գպրոց ին մէԼ ամանորի պէս կիսաբո՚պիկ , խո,բ ձիւնին մէԼէն ...

ուէր սպիտակ շզարշներու մէԼէն ու ճերմակ կ՛բ - Հանդէսին Համար, ու կլՀ զարդարէինք նարինԼնե -

նէր ամէն բան , կաղանդին օրր ։ ՐՈՎ,1 Գ"յնգդոյն մոմերով եւ արծաթագոյն^ թելե -

բու ոստայնով : Ո՛չ, խուզէի պատասխանել մեծ վաբժապե -

Լուսամփոփ մբն ալ իմ գիւղս ,լեռնեբուն վրայ ափն, ոչ, ես չէի կրնար՛ Համակերպիլ զրկանքի մլէ *.

դրուած , իմ մանկութեանս լոյս տուողբ : Եւ Ջիւնբ ցո՞ւրտ էբ , ցուրտ չէ՞ր, չէինք զդար որ դպրոցէն բացակա յո ւթե անս Հետեւանքր պիտի
եբբեք * անգամ
այնքան մտերիմ ինծի, անուն՛ով ել յիշտակնեբով, կազմէր — երկու օր եւոքր կաղանդ էր եւ Հանդէս
Բա յց
ոք երբեմն կբ խաբուէի ու կ՝բսէի, ես՝ $աւարչ մր սառեց ա յ դպրոցին ճամբուն ունէինք, ուր պիտի արտասանէի •

ոլ գիւղս, Արմաշ, նոյնն է բոել թէ գիւղս ես եմ , վրա.ւ •• Իմ երազիս մէջ , հրեշտակներ փոքրիկ
Հարցուցին ինծի . «կ՛ուզե՞ս խաղալիկ»։
ես՝ տակաւին ոչ իսկ եօթր թիզ * Այն տարին առատ ձիւն էր տեղացեր * Հ՚ոզա– Լեզու մ՚ւուդեցի շատ պհրս բառերով,
Որ յ ա յ անեմ ձեզի իմ սէրս ոլ դորով:
Ջիւնին գազափարբ ետքէն մտաւ կաղանդին թափինման եբեսներր եւ կրունկներրլայնօրէն բաց

ճերմակութեան մէԼ, վասնզի ձիւն իԼած կ՚ԸԱԱ-Բ ւ աղքատիկ ՛ոտնաման մբ ո աքերուս, 1/լփէ^Լ կ՚ան­

տարեղլխին–— մեր սարերն իվար , մեր ձորե՜րն \ի ուանէինք զայն, լաթէ գրապանակիս թեւիս տակ

փաԲ • Հասակովս ձիւն, որ ճերմակ կ՝րնէր ամէն ճամբայ ինկայ դէպի դպբոց , առաւօտուն կանուխ ։ • • • Ձի՚-նին մէֆէն ո լ սառերուն վրայէն , դաց ի

բան, այնքան որ գիշերներն իսկ, առանց լուսնկա­ Ո անտ մ ան ս շարունակ կ՚ելլէր ոտքէս , գետին կյէ դպրոց քեղ միայն Հայցելու Համար կաղանդէն՝ »

յին եւ աստղերուն՛ մաղին , լուսաւմբ կ՝Բ1±այէն * Աւ փակչէր կամ ձիւնին մ ԷԼ կր թաղուէր , եւ ես ետ ո՛վ իմ Հայերէն Հլեղուս , իմ ճերմակ ել սուրբ լե–

մենք գիւղի մանուկներս , կ՚աճէինք լոյս ի մէԼ, կր դառնայի ^ ոտնամանս կր Հանէի ձիւնին մէԼէն , ՚զուս , իմ արծաթաՀունչ եւ քաղցր լեզուս : Հայ -

ճերմակութեան մէԼ, Հէքեաթային զգայութեան ձիւնք կր մաքրէ բ ոտնամանիս մէԼէն , ու կլՀ շա - ցելու Համար միայն ՛Բե՛ղ ; •
մեզ, եւ մա­
մլէ մ ԷԼ, ոբ թափանց իկ կր դարձնէր րոլնակէի ճամբաս* Բայց քս/նփ մբ քայլ անգին կբ Այսօր ւ ուրիշ ՛ու մեծ ցաւերու մէ^, մանուկի

քուր , եւ սուրբ, եւ Հ֊րեշտակային ։ - %Բզնուէր նոյն դժբախտութիւնդ, ՀետզՀետէ մը նման՝ թ ո յ լ տուր խնդրել Կաղանդէն , Հայոց

Տարօրինակ լռութիւն՝ մբ կ՚իԼնէբ գէլգէս ՚ԼԼՀ՜ Ի^բԼեցան ոտքերս , ՀետզՀետէ կարկամեցան ձեռ - ամենատուր Աստուծմէն , աղբիւր բարիքներու եւ.

բայ, ձիւնէ այդ օրերուն , •—- Հնչական լռութիւն քերս , զգացի ՛որ փուշ կյՀ մտնէ մատներուս մէԼ ՛ու յոյսերու , երիտասարդութեան ել յաւիտենու -

մբ, երբ ձայներբ կր դառնային զիլ՛, սուր ել*** կլ ա սւլնտեն ոտքերս : Տակաւ առ տակաւ սաստկա­ թեան, որ կարողութիւն տայ ինծի, պաՀել ու.
քեզ, ով իմ աստուածաքնար լեզուս
ճերմակ , այո, ճերմակ է Կեռնեխին երդյլ, մաքուր՝ ցաւ ցաւբ, այնքան որ էգէմացայ այլեւս եւ սկսաք պաՀպանել
Հայերէն :
Հալած արծաթի պէս ։ Առուակներուն շարականք , լալ* կուլայի եւ ոտնամաններս կր Հանէի ձիւնին

զուարթ մանկական ծիծաղի պէս։ Ե" շատ կլ4 սի– մէԼէն , կբ մաքրէ ի ձիւնէն, կբ բարկանայի ոտնա­

բէի ղ֊իաել թէ ինչպէս կր կազմուէր այգ չարա - մաններուս ոբ ինչոու գետին կր փակչէին , Բ ա յ ռ Շ.ՆԱՐԳՈՒՆԻ

Fonds A.R.A.M