Page 102 - ARM_19-1947_01

աաա

ՀԱՏԿԱԿԱՆ ՀԱՐՑԸ 3. Կր կազմակերպեն Հա յահ ա լաքման եւ Ֆ ւ ա Ա ս ս դ ի ւսքտա Ը

ներգաղթի գործ՜ը ։

Այս բոլորի" կուգար աւելնալու երկու երձ ֊

Տաքեգլուխի առթիւ. , աոաջին խ՛ուլ աղաղակը ւոյթ նոյ&քան ուշագրաւ գ եւ նոյնքան պաաաս ա կրղռւ տարուան վերիվայբաւմներէ եւ ան .

աթ կը լսուի , ար ՛պիտի լսուի գիտակից ու. արմ ա - խանատոլ հ ստոյգ վիճակէ մը վկԸ, Ֆրան սա սկսած է ճշտել

նա պատ ութ իւն ունեցող Հայէն, մէկ ճիչ է) Համ­ Աո.աջիԹ Բերանացի յայտաբարութիւններ գ ու զօրացնել իր ներքի ու արտաքին քաղաքակա­

բերութիւնն Հատած մարդու աղաղակ . որոնք այնքան Հեշտութեամբ կը լսուէին բազմոլ^ նութիւնը : ԱշխարՀաւեր պատերազմն ու գերմա­

թիլններու կողմէ , թէ , կարս եւ ԱրտաՀանի խն– նական գրաւումը քանդած էր վարչական մեքե .

- Ո՞ՒՐ ՄՆԱՑ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՀԱՐՑԸ։ Ո՜ՒՐ գիրր արդէն Լուծուած՜ է եւ մեր գրպանին մէ^ կա­ նան, երկիրը մատնելով տեսակ մը անիշխանու

մնաց ; Ո^Վ է "՚էքԼՀ* է՞^է^է" &ւ ՚֊ր կը Հետապն­ ՛րոդ ենք ՛Հաշուել* թէ*, (իուսաստանը Հայկ, *Լ,ա– թեան –.Երկրին ազատագրուէին Հետ կաշկանդուած

դուի : §1^*–ը մնացին իյոստ,ումները եւ այս մողո՝– Հանգնեբու ազատագրում ր ապաՀոված՜ է եւ միայն ու տառապած ժողովուրդը, թօթափելով թշնամի

վուրգը թմրութեան եւ ինքնամոռաց ո ւթեան մատ­ այլ պաՀան^ներ ուն՛ի , որ կր Հետապնդէ . թէ $ լուծը՝ սկսաւ աւելի բարձր խօսիլ, վերաՀաստա–

նող Հազար ու մէկ յա յա ա րար ո ւթ է ւենեը լլ % Ս թոյլինը նորընտիր կաթողիկոսին խոստացած՛ է տելու Համար իր աւերուած տնտեսութիւնն ու

Այս Հարցումները կը մնԽն՛ աուկախ Հայ քա - լՈւՆել Հայկ* ՀաՐՅԱ*. թէ 1 միայն /հուսաս տանին Ֆրանսայի Հմայքը աշխարՀի մէչ՛. Հրապարակ ե–

ղաքական Հորիզոնէն է ել սակայն միշա անպա - պէտք է ուղղուին դիմումները եւ ուրիշ մեծ՜ պե^ կան Հիներուն Հետ նոր մարդիկ ու նոր կուսակ­

սւ աս էս ան - տութիւնն^յրուն գիմում մը դաւաճանութ՛իւն պիտի ցութիւներ՝ Հրապուրիչ նշանախօսքերով, ի խն­

Ընդհակառակն , մենք ականատես կ՚ըլլանք ան– նշանակէր ; ՚ ի ո լ ք "՛յ՛՛ շարանը - լրացուցէք ձեր դիր արդիական կարգերու, յանուն աշխատաւոր

սաՀման ոզյրե րդութեա\հ մը , որ Հա յ կե ա\լքր իւ ո // - գիտցածներով եւ կ՚ունենաք ա յնգաղ^մթ Աո լորտը :, րազմութիւններու : Բոլոր կուսակցական վէճերը ,

վութեաԼ։ ու քաոսի կը մատնէ , ճղճիմ ու սուտ ուր Հա յ բազմ ո֊ւթիւնները ^ մ անաւագդ քաղաքա - եթէ տեղի կ՝ունենան մասամբ աթոռամոլութենէ

իւևգիրնե ր յարուցանելով ( մ ո ի» ի րնե բուն վրա յ իւզ կանութիւն չտեսած՛ տարրերը մոլորուած՜ խանդա՜ մղուած , անոնց բունն պա տակն էա ռաւե լապէս Հան­

ցանելով ամենօբեայ ՀրգեՀեեր արծ՜արծ՜ելու Հա՛­ ս սա ո ւթեան մը մէչ, ամէն ին չ զար գա դրուած՛ րապետութիւնը դնել Հաստատուն Հիմերոլ վրայ,

մար : Այս անանուն իրարանցումը յանուն ի^նչ բա– վերկացած՜ կը նկատէ ին։ Մարգիկ այսպէսով /մեր համապատասխան գարու ոգիին ուպաՀանշներուն :

նի հ Որեւէ Հա յ շի գէ տեր ( բ ա $ ՚ ի ՚" յգ եռանդուն ժէէ՚ղովուրդը աւելի ետ կը տանէին՝ եւ կը մատնէ­ Գ. Հանրապետութեան ստեղծ՛ումն ու անոր

Հրձիգներէն յ .որոնք մեր րազմութիւններու Հոգե­ ին այն անգիտակից վիճակին ինչ որ ուն՛էինք^ Ա ան նախագահին ընտրութիւն ը Ֆրանսա յի գիրքը կ՝ամ

կան ողբերգութեանր կ՚ուրախանան՜ եւ մեր գա - Ս թէֆս՚նո յի եւ Բեր լինի դաշնադրէ բու օրերուն ։ յացձէ ներքին ճակատին վրայ։ Բայց բոլոր պե.

ղութներու քա յքայույէ՚ով յաղթանակներ կ՛արձա­ Երկրորդ • կուդար գործ՛նական կա ր գագր ո լ... տութիւններուն նման, Ֆրանսա եւս պէտք ունի
նագրեն :
յ ք ա ր մը թիւն մը ա յս բոլորը փխրականութեան մօտեցնելու։ արտաքին օժանդակութեան , իր ՀամաշիսարՀային
ներս , եւ
*Ի ի տ ա կցօ ր էն՛ կազմակերպուածէ պա Ո՝ուսիոյ կեդր * կառավարութիւնը կ^ռր՚՚շէր ք^՚՚յք Հեղինակութիւնը պահելու Համար իբրեւ մեծ ել

շղթա յաղե բծ՜ուեցաւ Հ ա յ կա կան կե ան քէն տալ Ներգաղթը գէպի Հայաստան եւ "՛յգ որոշման դաշնակից պետութիւն :

գիտակցօրէն V ՈՒՏԵՆ ապաւինեցան մոլորանք Համապատասխան կարդավրութիլններ տեղի էի*ու. Այդ քայլն էր որ առաւ ղօր– Տը Կո, 1944 Դեկ­

ստեղծելու եւ ԵԵ՚ԼԵԼՈՒ Հ ա յ միտքը իր սրբազան նե նա յին Երեւանի մէ^է գործ՛նական ՔաձՓւտԼ\ ^Լ1Լ տեմբերին , երր գնաց Մոսկոլա ֆրանքեւխորՀր -

դատէն գ ժողովրդական ղան դո լած՜ները բան մը,սկսէին ա րտասաՀմ ան ի մ է^է * գային դաշնագիրը կնքելու Համար։ Զօրավարին

լսել կ՛ուզեն։ ՚իուն ամբոխին նետէ կռուախնձոր Ներգաղթի գործ՛ը պետական որոշումով ^ քայ– կարծիքով Ֆրանսայի զինակցութիւնը Խ - Մվ՚ու -

մը) թող երթայ զբաղի՛. $՝յող մոռնայ ինչ որ Հիմ­ նած՚աւալ ու կառավարական միջոցներով այնպիսի թեան. Հետ իր երկրին պիտի ապահովէր կորսն Հ

նական է հ Թող չփոթուի ու քաոսի մատնուի ։ Ո՛­ գործ՛նական ել ՀՐԼք՚իելի նախաձեռնութիւն– մըն ցուցած զինուորական եւ բարոյական Հեղինակու­

գի տա կից եւ կազմակերպուած՜ զանգուածը որ քա­ էր , " ը միանալով բերանացի յաւելուաւծ\ներուն՝ թիւնը. Այսպիսով յետւագայ խաղաղութեան խոր՚–

ղաքական դաւանանք ունի , որ Հայկական Հարցով կը նկատուէր Հայկ*Հարցի լուծ՜ման առաքչին քայ­ Հըրգաժողովին, մէչ պիտի կարենար աւելի բարձր

կը մտաՀոգուի յ որ միայն ը՚ւ մ՜իայն այգ մեծ՜ քա­ լը*, որով ամէն անՀատ Հայ ^ պարտաւոր էր Հաւա­ ու Հաւասարէ Հաւասար խօսիլ ի՛ր նախկին դաշ­

ղաքական ՜՜դատով կ^ուզէ առա ԷԳ որ գել Հայ մողո– տալ թէ Հա յկ . Հոդա յին պա Հանձներ ր արդէն կար– նակիցներուն Հետ : Այգ նկատումով էր որ ան շատ

վո*֊րդյլ 1 $ ո ո մատնուի անելի , թո՛ղ ի^է ա ա յ - զադրո լած՛ պէտք է նկատել^ ու Հանրութեան կը կարեւորութիւն չտուաւ ֆ ր անքե լան գլիական զի­

քարի դաշտը ՍՈՒՏԻՆ դէմ է թո՛ղ պատասխանէ մն ա յ ճղա կոտ ո ր աւԼտառի մը պէս ՔԼոլի է Հ ե դեղէն ՛նակցութեան առաջարկին ու ձգձգեց զայն, նախ­
որ մեծ
սուտերուն , եթէ կ ր ն ա յ ամենօրեայ սուտին եւ Հասնիւ Հայաստան օր առա^ տեղ գրաւելու ընտրեց խոբՀրգ՚ային բարեկամութիւնը,

պատասխանել։ Մարդիկ կ՛ուզեն՝ որ խօսինք , յո յս ազատագրուած՜ Հ ա յ կ * ՆաՀ անգներ ո ւն մէՓ^։ արդիւնք չունեցաւ;

ունենալով որ խօսքի լաբիւրինթոսին մէ^^ Հաձհ–* Իրերու .եւ իրադարձութիւԼներու պատկերը^ Այժմ Ֆրանսայի կառավարութիւնն. ու կ.ու .

Ղ՝ատը եւ մ եր ադգա յին էական ձդտ ո ւմն ե րյէ կր ներքին իմաստը ^ պաշտօնական ու անպաշտօն սակցութիւնները դարձա կէտ մը կյՀ կատարեն ի–

մոռցուին , ու Հանրային հ.աԲ^ԷՔԼ\ ^ԼԼ\ ԴՒաՂ.ե * * * շռայլութիւնն երր այս պատ կեր ր կը ներկայացնէին րենց արտաքին քաղաքականութեան մէ^։ Նախկին

հո. ուա խնձ ոբոգ : երբ մենք կը դի մաւոբ էինք 1946/՛ տարին ։ վարչապետ Լէոն Պլումի վարած անգլիական քա–

Մինչդեռ Հայկական կեանքին մէ^ ամէն բանէ Տարուան մը ամբող^ քաղաքական կեանքը եթէ ՝ զաքականութիւձեը ուժ կը ստանա յ նոր. դաՀ լիճին

առա ՝ք . եւ ամէն բանէ վեր մէկ խնդիր կաը անցած՝ տեսնեն ՝յյք , որ սաղին տակը մնա/յաւ, մէչ ու անգէեւֆրանսական գաչինքի մը կաղմու -
Գւռալաիքչ– տարուան
է՚-՚-յ ՚՜յՓ՚՚ձ՚—՚-Հ-է^—ւ—ւ՜՜ւ՛ ւճլ»՚5^՛ է*ք*–լ * • –՝–է ՝ \շ Բ"–է > ՚ ֊ - լ - լ – զ~֊.~.կցո՚ւթիաձ–

ս ե ղանին : • Հա յ կա կան Հարցն ՚ևերը, մէր ըլլալով Համայնավարները՛, Համա­
Է որ ամէն Հա յո լ սերտին եւ Հայկ. Հարցէն : ՎԼնմիտ ու ան է մ ա ս տ խնդիրներ,
Էգ ու ա յգ խնդիրն
որոնք կոչուած են իր դատովդ յուղումնայար ժո­ ձայն են այգ մասին։
մտքին կը խօսի* ա յգ մտմտ՛ուքն է որ բոլորի ու
քաղաքական ղովուրդի մը կեանքը քայքայելու, պառակտելու ՛Ներկայ արտաքին նախարարը, (իորժ Պիտօ,
գեղը կլլ չար չրէ * որովՀ ետ եւ այսօր,
է որ կը եւ Հաւաքական ուժէ ղայն ղրկհլու : Ւ դուր մենք որ անգամ մը արդէն այցելած էր Մոսկուա զօր.
ա յս ժամանակաշրջանին յ ա ձԳ Հարցն
կեանքի եւ մ աՀուան խնւ. պիտի փնտո-ենք Հակառակորդ մամուլի մէշ Հայկ. Տը Կոլի Հետ , դաշնագրին ստորագրութեան ատեն ,,
կազմ է Հայ ժողովուրդի
Հարցի շոլր^ որեւէ կարծիք, որեւէ թելադրանք : այս անգամ դարձեալ պիտի երթայ այնտեղ, ներ–

Անոնք տարի մը առա^ քաղաքական կու-ոակցու - կայ ըլլալու Համար արտաքին նախարարներու ժո­

Ւրականութեան մէ^^ ա/Գ "^յԳՊ.^" է ՛Ս՛՛՛կայն թիւն ի/յա յէ դադրեց ան եւ իրենց ղեկավարութիւ­ ղ՛՛վի՛՛ : Սակայն մէկ տարբերութեամբ, այս ան­

մեր կեանքի դրսեւոբումը խառնիճաղանճ մըն է , նը յան ձնե ցին րո լշե լի կն Լ ր ո ւն , երանելի բանաձե­ գամ Ֆրանսայի գիրքն ու Հեղինակութիւնը աւելի

գուրսէն մի^ամտուաֆյ, գիտաւորեաչ խառնակու ֊ ւով մը։ հ1 *՛ Հայաստանի կառավարութիւնն արդէն զօրաւոր պիտի ըլլան, քանի որ պիտի ապահովէ

թիւն մը որ յուսաՀ ա տ ո ւթ ե ան կը մատնէ անկազ­ ստանձնած է Հայկ* Ղ՛ատի Հետապնդումը. ա՝.եւորվ Ահ գլի ո յ եւ Ա՝ . ՆաՀտնգներոլ վստահ ութ իւնյէ,

մակերպ տարրերը : կը մնայ որ այսպբսի ծանր քաղաքական՜ դոր ծ մր՝ շն,որՀիլ անգլելֆրանսական դաշնագրին ;

Կը մնայ մէկ կազմակերպութիւն Հայկ* Հ-ոըի– վ ա բ է •• Դաշնագրի բանա կցո ւթիւննե րը թերեւս շոլ -

դոնին վրայ 1 ազգային եւ քաղաքական գիաակցու— Փաստական կերպով իրենց իրաւունքները կը տով սկսին, երբ Պ. Պիտօ տեսակցի իր պաշտօնա­

թե ամբ տոգորուն 1 Հզօրապէս կազմակերպուած՜ * փոխանցէին բոլշեւիկեան կուսակցութեան , ան այ կիցներուն Հետ Մոսկուայի մէչ. Արդարեւ այգ

իր պա Հ ա)ե ^ն ե ր ո վ եւ ազգա յին ծ՜րագի րնե րով պա յ– ՜ է/րեւանի իրենց կեդրոնին է Երեւանի կեդրոնն աւ դաշնագրին արգելիչ պատճառները մասամբ վեր1

Նառատես ( ո ր կը վարձէ պաՀել Հա յութիւնը իր խնդրի կարդադրութիլնը կը թ.ողուր Աոսկուային՝,

ազգային կենսական շահերուն Հետամուտ ւԱակայն Ա՝ ոսկուան ալ Ա թալին էն ւ Հարցը իր ամբողշ* ծա­ շեւիկները անկեղծօրէն Հայկական Հարցը Հետա­

արշաւանքր եւ. խլա ցուց ի չ աղմուկը բուն այս ակ, ւալով ու ծանրութեամբ Հայ աղդի Լբֆադծէն պնդեն ու միեւնոյն ժամանակ այսքան մոլեռանդ

ժին, դ՛աշնակցութեան դէմն է որ շղթա յազեր– դուրս կը Հան>ոլէր , եւ անասնական՛ լռութեան կը պայքար մղեն Դաշնակցութեան դէմ ։Ու այս պատ.
ճառով.
ծ՜ուսձծ՝ է յ մատնուէ ր ամ բող^ ժողո վուր՚դ մը՛. . • գիտակ՚էց Դաշնակցական կազմերէն գուբս գտնուող

Մ արդ կը տա բուի կարծ՜ելու թէ Ղ*անակցոլ - Ի՛՛նչ մեծ ոճիր։ Դ՛աշնակցութիւնը կը մնար զանգուածները իրաւամբ կր Հարցնեն.

թեան գէմ պայքարելովդ րոմն– Հայկ՝ ՀաԲ°է՛^՝ դէմ անկախ իր Հ ամ՚ո ղո ւմն եր ո լյե մէ^, կը մնար ընդ­ - Ո՞ՒՐ ՄՆԱՑ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԴԱՏԸ.

կր պայքարին այս մարդիկ։ դիմադիր կազմակերպութիւն մը ընդդէմ բոլշե­ Փնտռեցէք \946ի տարուան բոլոր արտայայ .

Թեթեւ ակնարկ մը մէկ տարուան քաղաքական ւիկեան արշաւանքներուն, կր մնար աչալուրշ՝ Հե­ տութիւններուն մէչ, Երեւանէն մինչեւ Սփիւռքի

կեանքին վրայ ^գունագեղ պատկեր մը պիտի պար­ տապնդողը՝ Հայկ . Դ՛ատին ։ Զգաստ ղլուխ մը , յի­ վերչին անկիւնը , որպէսզի տեղ մ ըդ ո լ ք Հանգի.

զէ մեր տեսողութեան : սուն՝ տարուան. քաղաքական փորձառութեամբ , եւ պիք այս այրող Հարցումի պատասխանին։ Ջպիաի

մանաւանդ Հարաղատ երակը մեր ժողովուրդի ա– գտնէք։ Յարութիւնեանց լռած է. կաթողիկոսը

Ւռնչով խան գա վառուած՛ էր Հայ ժէւղովոլրգր ղատադրական) ձդտումներուն : այլեւս բերան չբացաւ Սրբազան Դատի մասին,.

տաբի մը աո ա՛ջ , երբ կը մ անէր \ 946 Յա֊նուար Ո Լ այս կէտէն քաղաքական կեղծ վարագոյրը Երեւան նստող «Արտաքին Գործոց» նախարարը իր

\ ի սեմէն ներս ։ կը պատռի , ու մենք ուրիշ շատ բաներ կը տես­ գոյութիւնը երբեք չզղաց՚ոլց յ Հ ա յ Գրողներու Հա–

Արդէն գիմ ո ւմն եր եզաՆ էին Ս ան ր ան չի ս- նենք բոլշեւիկեան վարագոյրին ետել , քան Հայկ. մագումարր տեղի ունեցաւ Հայաստանի մայրա -

քոյի եւ Լոնտոնի մոզովներուն\ պաՀան^ելով Հայ՜ Հարցը։ Մարդիկ կշ կարծէին թէ անուանական՛ քաղաքին մէչ, լո ա յ ս անլռզոլ դՈող%երՀ–լ մէկը

կական ՆաՀ անգնե բու ազատագրում ր թրքական՝ կերպով եթէ տէր Հանդիսանան Վ^արդանանցին , ոտքի չկանգնեցալ ըսելու մէկ բառ իր սրբազան

լույծ՜էն; * Ո՛չ աւելի , ո * ձ *գակաս * Սեւռի Ղ՝աշնա– Ա ասուն ց ի Գաւթին , Հայկական Գատին, Աեւռի Գատին Համար՛,

գրի յ Ո ՚ ի ԼԱ ըն ի սաՀմանադծ՜տծ՝ Հայաստանի աղա՜ Դաշնագրին ել ազգային ազատագրութեան , ին՛ք, Ու սիրտս կը ճմլուի երբ մտքիս մէ9 այս չար­

տագրում ր՛. Ո՛– " ՛ յ ո պաՀանՓը ամբոզ^ Հայութեան* նին խլած կ՝(Լլըս յին Գաշնակցոլթենէն բո՛լոր բա­ քը– կԳրկարեմ եւ կը տեսնեմ թէ ի՞՚նչպէս լռու -

կողմէ տեղի կ՚ունենար , բոլոր Հոսանքները Հրա - րոյական եւ քաղաքական զէնքերը, ու զայն կը թեան դատապարտուած են բոլորը , բացի Դաշ -

պարակալ այս պաՀան^յլ կը բանաձեւէին ։ դատապարտէին մաՀուան; Հայ բոլշեւիկները Ե– Նակցութենէն Հ

Ե՛– ամէնէն ուշագրաւ նորութիւնը որ մեծ՜ զար­ րեւանէն մինչեւ Պէյրութ իրենց աճապարանքին եւ Մարդիկ աղմկալից վէճերով՝կ՝ոլզեն սնուցա­

մանքով եւ բոլորի կողմէ ուրախոլթեամբ կ՛ ըն - աճպարարութեան մէէ\ այնքան առա՛ք գացին , ոբ նել այս ժողովուրդը եւ ասպարէզ կը կարդան որ

դո լնուէր , բո լշե լիկն եր ո լ Հ րապարակ գալն էր : կարծեցին թէ ներգաղթի ել մոլորեալ Հայկական իրենց սուտերուն եւ զրպարտոլթիլյններուն պա -

կարծ՜ես փ Հեճուկս Հ* Տ* Գաշնակցութեան յիս - Հարցի գինովոլթեամբ Հայ ժողովուրդը ներքին տասխանենք. կ՝Ոլզեն Որ խօսինք; Ու հառաիր

նամեայ գործ՛ուն էութեան՝ Երեւանէն մինչեւ ար՜ կազմակերպութիւներէն քայքայուած էէ Աեւ ե– Իրաւացի կերպով կ\ըսէը իր խմբագրականներէն

տասաՀմանի Հեռաւոր անկիւնը^ ղսպանակէ մը զը, Ի՚նչպԷս ժողովրդական առածը կ՝բկւէ, մէկուն մէչ թէ՝ եթէ խօ սինք, ինչպէս խօսած ենք
յայտարարելու,* անցած
մղուած՜^ Հրապարակ ն ետո լե ցան արդէն ինկած է ու գանակ սրեցին մեր ժողովուր­ Կ՝Րլւայ քսան տարիներու ընթացքին, մեր խօսքի
գլիւուն
I , Հայկ * *է*ասւի պաշտպան են եւ կը սլւս– դի լուծը քաշող աշխատաւոր եզը մորթելու։ լախտի Հարուած մը Հայ բոլչեւիկներու
արեան Հատու -
Հան^են՝ մէկ միլիոն Հայութեան Հայ ժողովուրդը .այդ՛ սրուած գանակը ուղ - *
սաՀ մա՛հ աղ ծած
ւում ը–. ղուած չնկատեց Աեւ եզան , այլ Հայկ. Հարցին : Կ՚ոլզէթք Որ խօսինք ։
2# կր պաՀա%չեն
Ու-ի/ոըոի Ազգային գիտակցութիւն ունեցող որեւէ Հայ Նախ ըսէ՛ք՝ Ո՞ՒՐ ՄՆԱՅ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՀԱՐՑԸ «
Հա յաս տանը ։
չկրցաւ լէմրռֆեք եւ չի կրնար ըմբռնել Որ Հայ բոլ– • Կ– ՍԱՍՈԻՆԻ

Fonds A.R.A.M