Page 34 - ARM_19-1947_01

աաԹՅ՚ա

՚ԲբոակաԱ €աքժու՛մնեդ ՆԱՄԱԿԱՏՈՒՓԷՍ ՓՐՑՈՒԱ՛Ծ պիտի նուաղէն դմրաիտ ամուսնութիւններ Ալ ա.

--•—- մերիկեան չարժանկարային ամոլօՆալուծումներրՀ

գ– Ան րնտանեկան դժբախտութեան վաթսուն առ Հա­

ԱԱեբիկացի ամռւսիքէճեդ րիւրր կր վերագրէ սեռային անՀասկացո զո ւթեան

700.000 ՔԻՒՐՏԵՐՈՒ ԲՆԱՋՆՋՈՒՄԸ Եւ ատոր Համար կշ պարտաղրէ իր աշակերտնե­

քՒուրքեւքիւրա յա ր ա բե ր ո ւթ ե ա՛հ ց ձգտում, էն Շիքակոյի կարտ շն Ա քուլի դասախօսէ ե րէն է րը որ առանց ամչկ՚՚տութեան Հարցերտան ել. լոլ^

ա ուա ջին նշանն՚ե բ բ կ^ երեւին 0 սմ . ԱաՀմ ան ադրա— փրոֆ* Ս՚որիսրն։ Ու՛նի չ ո ւ յ ՚ ջ երկու Հարիւր ու­ սարտնուին։ Ն " յ ն իսկ Հաստատած է մասն՛աւոր

թեան շրջանին , սրբ թրքական գա րթօն քին ղուդըն– սա՛նողներէ Ատոնց մէջ կան^2ձի չափ սեւամորթ - նամակատուփեր , որպէսզի ոեւէ մէկը, առանց

թաց , իթթիՀատը կր նշմարէ քրտական աղգ* գի­ ներ եւս ։ Ամէնքն ալ կախուած են իր շրթներէն Հ նեղուելոլ Հ՛արցեր տայ ել գրաւոր բացատրւթիլն–

տակցութեան զարգացման նախանշաններր : ՛հասա խօս է սեռա յին դա ս տ ի ա ր ա կո ւթ ե ան : Ան - ներ ո լզէ :

Այս շրջանին է ՛որ տեգի կ՚ունենան ապստամ­ տարակոյս , իր յաջողութիւն ր կր պարտի իր ա֊, ԱՀա քանի մր Հարցեր, իբրեւ նմոյչ

բական շարժումներ Ա ուսուլի , Աիլլէյմանիէի , ւանդած նիւթին՛ Ուսան՛ող ՜հ երբ , գր,ա՝ւոր ու բա­ - Ւ՞նչ է լուսնին՛ ազդե ց ո ւթ ի՛ւն ր մանչ զաւակ

Պիթլիսի եւ Վանի գանաղաՀհ վայրերուն մէջ, ՛ո - նաւոր Հարցեր , կարկուտի պէս, կր տեղացնեն իր ունենալու Համար։

րոնք ի Հարկէ կբ ճնշուին անողորմաբար ։ գլխուն : Ամէնքին ալ կբ պատասխանէ , եւ նոյն - Ծխախոտր սեռային գրգռի՞չ է ՝•

Այնպէս որ առաջին ընդՀ • պատերազմի նախ­ իսկ , սեւ գրատախտակի մր վրայ կր գծագրէ իր - էյորՀոլրդ կուտա՞ք, ՛որ\ իմ նշանածս զիս.

օրեակին , «քիւրտերու զգացումները խիստ թշնա­ բացա արութիւնն երր եւ սին եմ այի ժապաւէններ Համ բուրէ • • •

մական էին թրքական իշխանութեան Հանդէպ» X ալ կր ղործահէ։ Աանչ ու աղջիկ, անմեղ ոլշա– X

ԻթթիՀատբ, Օսմ * բաղկացուցի՛չ տարրերու դրււթեամբ , կորագլուխ մտիկ կ՚ընեն գինքր : Կայ ո՚֊րիչ մր եւս , երիտասարդ կին մը,

Հա ւաքա կանո ւթեան գաղափարին փոխան , որղե Փրոֆ* Աորիս՚րն նախ կը բացատրէ սեռակա֊ն փրոֆ. Մ աք Կիր, Շիքակոյի Մէն փողոցին վրայ,

գրած 4 **է,ր Լ թ.ո.ւ.րալնա,կան. \ ք*՜աղա*քակա*ն*ու#թի*-ւն*ըՈ Լ Կ •*, * Iե֊ւ,/ Հ ^ Հ ^ Հ ^ ^ *բնական որ Հսկայ ցուցանակի մը վրայ ոսկեղէն՝ տառերով
ե ր ե ւո ւթներո եւ ա ւն ոլՀետեւ ե՝՝անոնե ան–
կ թէ պ Ա յ տ ա հ ր զէտ գրած է «Ով որ սիրոյ մ էէ դժբախտ է, թող.

1լուզէր թուրք ցեղին գերիշխանութիւնը պարտա­ վստաՀ ութ իւն ունենայ, մենք կը բժշկենք ՚զինքր»։

գրել կա յս րո ւթեան բո լո բ ժողովուրդներուն * մը, ուսանող մր անմիջապէս վեր կր ցատկէ , լի­ Մարդկային ընկերութեան այս գեղագէմ բա­

Երկրին շա՚Հերը լաւագոյնս ըմբռհող ծրագիր– ակատար բացատ րութ իւննե ր՝ պաՀանջելո՚ւ։ Եւ եր­ րերարն ալ իր տեսակէտները կը Հիմն՛է Հանբա ֊

ները մէկդի գրուեցան , եւ փոխա րէն բ րնդունե ֊ բեմն , Հարկադրուած այնպիսի բացատ ր ո ւթ իւններ քուէի տուեալներուն վրայ։ Անոր կարծիքով, իւ­

ցին , մաս ոտ մբ Աելանիկցի կբօնափոխ Հրեաներ է կուտա յ , որ մ արդ կր կարմրի իր նստած տեղը : րաքանչիւր տասը դժբախտ կիներէն մէկը I իրա­

(Սելսաիկլի էյսւհուաի աէօնմէլէրի) կազմուած Իթ֊ Անիս ոստ ո վան ելի բան եր ո ւ մ ասին ին չո՛ւ ա յս - պէս պաղ ու անՀազորդ է, վեցը՝ տգէտ ու անգի­

իԺիՀատ - իՒէրագգըի &՝ըագիրը՚* Այս նեղմիտ քա - քան Հետաքրքրութիւն ։ ԱՀա ձեզ բացատրութիւներ տակից, երեքը՝ խորթ բնաւորութեան տէր։ Գա ֊

գա քա կան ութ իւնը կը ձգտէր խափանել Ալպանա - քանի մր թիւերով* *(յիւ–Եռրքի նաՀանգին մէջ սընթացք մը բացած է, ուր կը յաճախեն երկու

ց ին ե ր ո ւ , Ար ա բե ե բ ո ւ , Հայերու եւ իւրա՚ե րու 1347 ապօրինի ծնունդներուն 7 առ Հարիւ^րբ, Հարիւր այրեր։ Ասոնցմէ 8 7 Հոգի եկած են իրենց

ազգ * ինքնուրոյն զարգացում բ ։ Ասիկա ըմբռնելի տասնբմ էկէն տասնըվեց տար ե կան դպրոցական ա– կնոէ դրդումով :• Ի՛՛նչ լաւ ՛որ , ներկայ գա՛րուս ,դեռ

Կ.Լ\ԼԼաԲ^ և՝Լ–Աէ ԱգՒԳ ս 1 է յ > եթէԹուբքը մշակութա­ շակե րտուՀ ինե րո ւն կր վերագր ուի է՛ Ա իեւնո յն նա– դպրոցական ամուսիններ կան ...
յին եւ քա զա քա կր թ ա կան կատարելութեան Հասած
Հանգին մէջ, \93եին , շուրջ 2 3 8 8 ֆրանկախտով

Հիւանդները, ամէնքն ալ դպրոցական պատանիներ Նման դպրոցներ գոյութիւն՛ ունին յանուն
երիտասարդութեան փրկութեան Բա՛ն սա սի ,
ք^՜ողՈՎոլ–ըգ մը րI՝էաբ * եղած են ւ Զար՛իք մը որուն դէմ կը մաքառին Ա–

քՒոլրքը զուրկ էր ի Հարկէ այգ կատարելու - մերիկտցինեբը եւ զանազան Հ անգան ակութ իւննե– Միչրկընի, Փիթսպոլր՝կի ե՛ւ շատ մը արեւմտեան

թենէն՛։ Հետեւաբար Հուրով եւ սուրո՛վ գործի րով ամ սական 160 մ ի լիսն ֆրանքի չավւ գռւմ ար նաՀանգներոլ մէէ յ

լծուեցաւ* Այ" քաղաքականութիւնը ՀրաՀրեց ոչ– մը կբ Հաւաքեն , փրկելու Համար նոր սերունդը։ X

թո՛ւրք ցեղերու քաղաքական ձեւալորումը ։ Ա եռային դաստիարակութեան առաջին դասըն­ Աիացեալ *(յաՀանգն՝եբոլ Հարվըրտի Համալսա–
կարծես ,
Օսմ . կայսրութեան թանկագին ծ առա յ՛ո Լ– թացքը Հաստատուած է ՝ի*ալիֆո ր ն ի ո յ Համալսա - րանր մեծ Համ բալ կը վա յելէ , բա յց ,
պիտի
թիւններ մ ատուցած Ալպանա ց ին 1 908 1912 րանի դասախօսներէն Տոքթ* ՝Րէյ"ի կողմէ։ Նախ մարդաբանութեան գասախօսը կորսնցնել

թուականն երուն ենթա ր կ ո ւա ծ անա բ գան քին քան Հաստատում ը , ուս ահ ող - ո լսանո ղո լՀ իներւ տա յ ա յգ Համ բալը : ԱՀա թէ ինչո՛ Լ ;

չՀ անգոլբժ ե լո վ ^ /թ՛ուրքէն Հեռացաւ մէջ Հանրաքոլէի ենթարկած են ել տեսած* ՛որ. Այդ գասախօսը վերջերս յա յտար արած է իր

"յերբ անգամ մը եւ զանգուածային կւ ան պատ ճ ա յ կը պաՀանջեն այդ ո ւս ան ո ղո լՀ ին եր ո ւն թէ. պէտք է ամուսնանաք
պա–
րածներու եւ ցեղային բնաջնջման սպանդանոց ր Հարիւրը ճարպոտ մարդոց Հետ, եթէ 1Լ ո՚ւգէք երջանիկ ըլ­

տարուեցան; քՒբակիո հ եւ Անատ՚ո՚լուի Լ՛–՛1է՛՝ Լ՛ ՛է՛՛1,1՜ գա սընթա ց քն ե ր ը ։ ԱյնոլՀ ետեւ , ամ էն վէճ ու

Հանջ կ^ենթարկոլի Հանբաքուէի ։ *Լերջերս Հանրտ–, լալ : «,չՀարպի տպրակր» , ըսած է վ՛ րոֆէ ս է օր ը , կր

բերէն , մերկ եւ անօթի , քշուեցան Ա իջագետքի եւ քո՛ւէի զո ած են՝ հ ամբոյրը շրթներուն՝ վրայ պէ0աք սիրէ էիարթամ ութիւն , Հ անգս տաւէ տ կեանք եւ

Ա ոլրիո յ անապատները : «Պատմ ութ իւնը սարսու - է թէ ոչ ։ ՚/" // ա Ն առ Հ ա լւի ւր լւ պատասխանած են կին ; Լաւ տուն ի մարդ է եւ լալ ամուսին : « կա ֊֊

ռո՚վ պիտի արձանագրէ այս աննախընթաց նախ - ցանկածի , վաթսուն առ Հարիւրը թ ււյ լասւրելի - նան չ լուբիա՝» ամ ուսինը ՛ընկերական չէ , սրտնեղ

ճիըը >> : քսան առ Հարիւրը ա(1յ> Ո յ | աար հ լի ; կարելի® է է եւ ջղա յին՝ : «Լալ ա րո լ՝»ն տուեր մնացող պտուղ

Հա յաՀ ա լած քաղաքականութեան զուգընթաց սիրաբանել* Պատասխա՛ններ՝ քսան առ Հարիւրը՝ չէ , աչքը մ ի շտ դուրսն է , իսկ մ իջին տիպարը

սաստկացաւ Արաբներու Հանգէպ գո րծ ադր ո ււկյ& ցանկալի ^ վաթս ո ւն առ Հ ա բիւր ՝՝ կսւ|ր՚ե լի տ քսան Ո Հ ճարպոտ եւ ոչ նիՀաբ • վեՀոգի է եւ դէրերու

ճնշոլմ ը • Ապստամբո՛ւթիւն մը կանխելու Համ ար , առ Հարիւրը ՝ անկաո1յլ|ի : Նա/ս քան ամուսնութիւ­ յատակութեամբ օժտուած ՚.

բազմաթիւ անձեր ձերբակալուելով մա՚Հուան զ ա - նը ա յրեըը պէ^տք է վարձո ւթեան ենթա բ կո լին ։

՚տապարտուեցան ։ Աակայն ընգհ . պատերազմի X

բերումով, անգլիական \ել ա բա բա կ ան ԲՐ Պատասխաններ* ՏասնըՀինդ առ Հարիւր՝ այ31 յ Սօլթ Լէյք Սիթիի դատաւորը Սւիլեըմ Տակլէս
Արա<բւննեեր,ը վերաբերի
Կ պա ս տ ա ւո ր դասաւորում մը ստացան յն։ * ան կա - քառասունըՀինդ առ Հարիւր՛ը՝ աալւակուս1ւլի , քա­ շատ կատակ չի սիրեր , երր խնդիրր կը ազէիկներու

օ զտուեցան ներկա յաց ո զ առիթէն իրենց ռասուն առ Հարիւր՝ անբաղձալի : «ճերմակներ ո լ գերութեան» , այսինքն

խո ւթ իւն ը վերստանալու Համար ։ Փրոֆ * Աորիսըն , կ՝ենթադրէ որ իր շնորՀիւ առեւտուր ին :

Ւ ս կ ՝ք^֊իւրտե® րը * Գատալոր Տակլէս ը բազմիցս յայտարարած է,

«Տարական քիուսիոյ բանակներուն Հետ թէեւ ներ եւ երիտասարդներ ձգո՛լին ։ քիւրտերու միջեւ "Ր բազմակնութիւնը անբարոյականութիւն է եւ

շփման "էջ մտան , բայց այգ ատ են ո լան ռուսական ամէն կարգի յարաբերութիւն բացարձակապէս շատոնց օրէնքէ դուրս Հռչակուած :

քաղաքականութիւնը միմիայն Հայերուն կարեւո՛­ պիտի արգիլուի ։ ՝ք*բտեբէնն .ո՛ւ քրտական սովո ֊ Հարցը, Ամերիկայի Ա՝ որմ ոն աղանդալորնե -

րութիւն կուտար եւ յենարան կը Հանդիսանար ։ րութիւնները պիտի խափանուին եւ պիտի պաՀան– րու կնքած ամուսնութեան շուրէ կը դառն՛այ : Ա–

«Ո* ո ւս՚երը յեաագա յին մի ա յն ըմ բրմն եցին ի - ջուի ո ր թրքանան ; ք^ռնի թրքացումը պիտի պար– ւելի ճիչդը՝ Մորմոններու ամէ՛նէն թթու Հատ -

բեն ց սխալբ, երբ իրենց յառաջխաղացո՛ւթեան ըն– տտգրուի ամենուրեք »: ուածին «Ֆօն տամ անթա լիսամներ ո ւն մուր՛է ,

(*^առքին տեսան քրտական արծ ո ւե բո յն\ը Տէրս ի - Տ եղաՀ անլթիլն ը գոըծադը ո ւթ ե ան դրուած ըլ­ որ 25.000/՛ չափ կր Հաշուեն իլթէՀի մէէ եւ կը յա­

մը։ Անկէ վերջ, թէեւ քիւրտ ցեղապետներու Հետ լալով ձմրան ամէնէն խիստ եղանակին, կարաւան­ մառին դեռ «երկնային՛ ամո՚ւսնոլթիւններ» կնքել։

իրենց ունեցած բանակցութեանց ընթացքին , ան– ներու 3 ) 4հ՚ մ աՀա ցաւ , Հազիւ Հ եռացած բնակա ֊ Գատաւոր Տակլէս ի Համար այս ամուսնու -

կախ ՝ք՝իւրտիստանի մը կազմ ութեան Համ աձա յն վայրէն * Պաաելապմը չվերջացած արդէն իսկ եօր-ր թիւնները կատարեալ անբարոյականութեան եւ
հարիւր հազար (700.000) Քիւրաեր րնաջնջուած
եզան, սակայն բոլշեւիկեան մեծ Տեղափոխութիւ­ էին Հայերու նման։ ինկած բարքերու ցոլցադրութիլններ են, որոնցմէ

նը Հ նա ր՚ս ւ լ ո րութ ի ւն չտ ո ւա ւ այգ ծրագրին գոր - •մ արդ կը խոբ շի միայն։

ծագրոլթե ան ; Եթէ ց ա ր ա կան //• ուս ի ոյ բանակնե­ Ագ1ւՂ "(էյ երկարօրէն կը ծանրանա յ նաեւ Վերէերս , վեց Մ որմ ոններ երեքէն չորս տար–

րը "կիզբի օրէն միեւնոյն Հ ետաքրքր ո ւթ ի ւն ր ցոյց ընդՀ * պատերազմի բնթացքին Պարսկաստան ան - ոուան բանտարկութեան կը դատապարտուին կըն–

տային , ինչ որ Անգլիացիները ըրին ՞ Արաբներու ցած թրքական ուժերուն կողմէ՝ Իրանի ՛քիւրտե­ քած երկնային ամուսնութեանց պատճառաւ։ Աա -

Հանգէպ , այսօր կացութիւնը տարբեր կ՚ըլլար Ա - րուն Հանգէպ գործադրուած խժդժութեան ց եւ կայն, ատիկա ըսել չէ որ այս մարդիկը ամերիկ–

րեւելքի մէջ» ։ ՛ոճրային արա րքնե րուն վրայ։ եան Հայրենիքին Համար չեն աշխատած։ Գատա–

Հո՛ս Հեղինակը կր թուէ քրտական անկանոն Այս դէպքերու արձանագրութեան առիթով, րանր իր ձեռքին տակ Համոզիչվւաստեր ունկարներ

^ուժերու կողմէ՝ Համաձա յնական պետութեանց ^՝ւէԳ ^ԼԼՀ կ՛"ա ա ր է նաեւ ճշդում մբ Հայկական ոլնէր Մորմոններու Հայրենասիրութեան մասին՛։

մ ատ ո լց ո լած ծառա յութիւննե ր ը թ ր քա կան նա - ԱեծԵղեռնի մասին ,իբրեւ նոյն ժամանակաշրջանի Նկարներ ցոյց կուտա յին թէ 15 այրեր շրէապատ–

Հանջող բանակներուն– տրուած մ աՀա ցու Հար - պատկանող ծանրակշիռ եղելո՛ւթիւն։ ուած իրենց 183 զաւակներով՛ • » Նոյ նաՀապետի

լածներով * Հ ՀամաշխարՀային առաջին պատերազմի ըն - թոռները այլե՛ւս մոռացութեան տրուած էին՛՛՛

Ամբողջ պատերազմ ի բնթացքին , կ^աւելցնէ * թացքին , Հայկական ընդՀ * տեղաՀ անութեանց եւ Ո^ւրաեզէն այսքան բազմութիւն :

՝ք՝իւրտե ր ո ւն պ ա տճառա ծ ծա նր Հ ո դե րուն ց ալ ր ս ար ս ա ւիւն ե ր ո լ ատեն Հ քիւրտերը ոչ մէկ բարբարո­ Գիմ ենք «Ֆօնտամանթալի սագներ ո լ օրէնքնե­

Հանելու Համար էր որ, թո՛ւրք իթթիՀատական սական արարքի մէջ գտնուած են։ ԸնգՀ ա կառա կն , րուն, գաղտնիքը պարզելոլ Համար։ Անոնց օրէն­

կառավար ութ իւն բ Հայերո՛ւն Հանդէպ գործադրած եթէ այսօր Անատո՚լուի մէջ վերապրոզՀայեր կան, քը կ՝ըսէ

բն ա ջն ջմ ան քաղաքականութիւն ը կի րարկեց նաեւ անոնք մեծ մասով քիւրտերու կողմ է պա Հ ուած 1. Ււրաքանչիկր կին պէտք է որ տարին մէկ
զաւակ ունենայ ;
քիւրտերուն ; կամ ազատ ո ւած են .
2. Ււրաքանւչիլր այր պէտք է ունենայ բազ­
«քքրզրումէն նաՀանջող թրքական բանակը, Ա– « Գազան՛ային րո լոք ա՚րարքներր գործադր՛ուե­
մաթիւ կթեր եւ ՀոմանուՀիներ :
նատոլուի խորերը քշեց իր ^^ոքր անցած բոլոր ցան բանտերէն ա րձակ^ուած ՛արիւնարբու չարա -
3. Պէաք է մասնաւոր դիրքեր Հրատար՛ակել
քիւրտեր ը , եւ կարաւան առ կարաւան բռնագաղ­ գոբծներու ել մարդասպաններու զոզմէ; ՒթթիՀա– մարգոց «սիրային
Լ@՝էշքիլաթր բոյներ» իրաւունքը պաշտպանելոլ եւ
թի ենթարկեց ոչ ապստամբ անզէնն կիներն ու ե - տր «Մասնաւոր կ ազմ ա զե բսլո ւթ ի ւն »
Հ ա ս ա ա ա I, յոլ մասին •
րախանեբը, ծերերն ու անկարները։ ՝Բիլրտերոլ Աախսուսէ) անունով «չէթէ»ներ կազմեց՝
4, տ ք է զանազան երկիրներ մ ասնաւո ր
տարագրութեան եւ վեբաբնակոլթեան վերաբեր– արիւնկզակ ոճրագործներէն , ել զանոնք գրաւ իր
&ուիրակ5.եր ղրկել, այս աղանդըգր տտարա։ լու ւեւ
եալ գաղտնի Հրամանագրին մէջ կբ կարդանք* կուսակցութեան պատկանող եւ սոտլձնադոյն ա-
քարոզելոեւլու ՀՀաամմար ։ (Ա ան՛տ լա նգ, իմ կարծիքով,
«՝Բրաական Հոծ զանգուածները իրենց բնակա. րարքնեբոլ ընդունակ անձերու Հրամանին տակ ։Ա.
Փարիզ , Պերլին ել Հռոմ) :
վայրերէն պիտի վերցուին եւ տարագրուին թրքա– սոնք, քրտական տարազներով ծպտուած , կարնո ւ
«Ֆօնտամանթալիստ»ները ժամանակէ մը ի
կան մեծ զանգուածներու մէջ՛, իւրաքանչիւր շըր֊ եւ այլ շրջաններու մէջ խոյացան Հայկական աքսո–
վեր այլեւս երկնային ամուսնութիւներ չեն կըն–
ջանի մէջ անոնց թիւր 5 առ Հարիւրր պիտի չանց– րի կարաւաններուն վրայ եւ վայրագօրէն սպան -
քեր : Պատճա՞ռը : Բողոքներ եւ ոսարկանական
նի ։ ՝Բիւրտ պարագլուխները, աղաներն ու պէյե– նեցին զանոնք։ Ի վերջոյ ԻթթիՀատը ուզեց աքե­
ձեր բակալո ւթ իւններ :
րը իրենց Հետեւորդներէն եւ ցեգապետներէն պիտի պէս ցուցնել թէ Հա յերբ ամէն աեղ ջարդուեցան
ԱՀա թէ ինչպէս կ՝շլլային երկնային ամ ուս -
ատուին , եւ. առա նձին վայրեր պիտի քշուին։ քրտական յարձակումներով ։ ն ութ ի ւններ՛ը :

Բնակութեան վայրերու մէջ քիչ թուով պատանի - Հ փ ՎքիԱԱ՝ Բաց դաշտի մը մէէ Մեծաւորը կանգնած է խ°–

Fonds A.R.A.M