Page 30 - ARM_19-1947_01

ԳԱ՚ԼՈԻԹԻ ԿԵԱՆՔԻՆ 4այեդ Մօտաւ^ Ա^ւկքի Վկ սանդրիոյ պատրիարք ք-րիատովարաւ Բ .ի Հետ . ի–
մտցուեցաւ
թէ Ռուս իոյ մէշ պետութիւնն ու եկե­

Հ Ե Տ ԿԸ Ի Ա % Ա Ն ղեցին իրարու Հետ Հաշտուած էին : թէ Ա . Աինոգբ

(ի. եւ վերքին մաս) վերաՀաստատուած և Մոսկոլայի Մետրապօլիտ/»
իբրեւ քհուսերու
պատրիարք անոր գլո՛ւխը անցած

(Մա-սԹաւռբ թ^թ֊ակցութփւն «8սա֊աջ»ի Հայ գաղութը ուրեմն իր Հին պատմութեան էր։ Կղերը վերաՀաստատուած եւ կարմիր Բանա­

*ԼՐայ յ^՚"Լո1Լ Կ ։ Ր ՚ Լ ա յ Եգիպաոսի մէջ ընդունելու - կքն մէչ կրօնական խնամքը վերստին կազմակեր­

՝$անի մը ամիս առաջ , ա յս սիւնակներուն մէջ, թիւն գտած փոքրամասևութեահ ց շարքէն իր որոյ պուած էր։ Ասիկա բաւական էր ա՛ր Մերձ. Արե­

կը մ ատ՛եան շէ ինք պղտոր կէտ մը՝ Կիլիկի" յ Գա– տ՛ Լ էլը գրաւել, բայց ան կրնայ նաեւ իր այս պա– ւելքի միլիոնաւոր Օրթոտոքսները իրենց ,ոլշա .

րեգին կաթողիկոսի գործուն էութեան մէջ* աւելի Հան^քը ուրիշ նկատումներով ալ արդարացնել։ դրութիւնը գէպի Մ՚ոսկուա դարձնէին .

յստակ՝ իր վերար1յրումին մէ$ , Հանգէպ զանաղտն ք*բ ա շխատաս ի ր ո ւթեան շնորՀ իւ ան մ եծ մասամբ

Հոսանքևերուն ։ Այգ թղթակցութիւնը կը կրէք կը սատարէ Եգիպտոսի տԼ տեսական բարօրու - - քհուսիոք եկեղեցական քաղաքականութեան

«ԶԳԱՍՏՈՒԹԵԱՆ ՀՐԱՒԷՐ, ՈՐՈ՞Ւ» խորագիրը , թեան * Գլխաւորաբար կը տիրէ ծխախոտի ճար - մէշ՝ տեղի ունեցած այս յեղաշրջումը մասնաւոր

ու կը թե լա գրուէր , իբրեւ թէ , Հրաժարականներու տ՛ար արուեստին ոը Եգիպտոսի արտադրութեանց նշանակութիւն մր ունէր Հայերուն Համար։ Երե­

խեղկատակութեան առթիւ ծագած լրագրական՝ մէջ երկրորդ տեղը կը գրաւէ եւ մաքսային վար­ ւանի Հանրապետութեան Հետ Հաղորդակցութիւն ւ

վէճերը սաՀմանափակելու «Հայրական Հոգածու - չութեան կը Հայթայթէ Հասոյթի լաւագուն աղ - Հաստատելու մասին անոնց կասկածները այս կեր–

թենէն» ; բիւրը ։ Բայց ոչ միայն նիւթական յաջողութիւնն պով կը փարատէին ։Ե ր բ եկեղեցին վերաՀաստատ–

Յայտնի է թէ ի՛նչ արդիւնք ունեցաւ այդ ու Հարստութիւնը այլ բարոյական՛ եւ Հ՛ոգեկան ուէր, միայն այն ժամանակ պիտի յարգուէին ըն­

«խորՀրդտկցութիլնը» * Գարեգին կաթողիկոսի արժէքներն են որ իսկական Հիմքը կը կազմեն Հայ տանիքին, կրօնքին եւ աւանդութեան իրաւոլնքնե–

«չափաւորութեան՝^ ել Համերաշխութեան՛ Հրաւէ­ Համայնքին։ Իրենց շարքերէն ելած են Եգիպտոսի \ր.ը, ՛որոնց Համար այնքան նախանձախնդիր էին ;

րին ,տեղին վ րա յ իսկ պա տաս խան ե ցոմնՓ ա շապէ զ– ար ո ւեստագէտներո ւ եւ ե րաժ իշտն ե բու Համ՛հմա - Բաղաքացիական կազմակերպութենէ մը զուրկ ^

եան , անլուր ՀայՀուչ եւ նաիսատինք տեղացնելու/ տարար մեծ մասը ։ Հա ւ գաղութ ը որուն ետին ոք տարագիր Համայնքներու Համար, եկեղեցին ել

Գա շնակցոլթեան գլխուն* է, լ երեւակայել, որ այդ մէկ պետւթիւն կանգնած է , երբեք քաղաքական դպրոցն է ո՛ր կը ստեղծեն Հզօրագոյն կապը ան -

խոր Հր գա կցական մ ո զո վին Հ ո աւիր ո ւած է ին նա­ դժուարութիւններ չէ յարոլցած։ Այս բոլոր պատ– Հատներու միֆեւ– )944ին Մոսկուայի պատրիար­

եւ Գա շնա կցական մամ՛ո՛ւլն ու Հրապա րակագիբնե– ճառներ՚ու Հետե՚ւանքովԵդիպտոս ի Հայգաղութը .ոք քին Երուսաղէմ եւ ԳաՀ,իրէ այցելոլթենէն վերէԴ

ԲԱէ ք՚^ն՚չ պիտի պատաՀէր կաթողիկոսարանի գա Հ - միայն թոյլտուութիւն՝ գտած, այլեւ բարի վերա­ է որ Հայ կղերբ կրցաւ ազատօրէն յանձնարարէք

լիճին՛ մէջ , եթէ նախընթաց «խո րՀրգակց՚ո ւթիւն­ բերման առարկայ դարձած է ։ Այս պայմաններու ներգաղթը, ինչպէս Ներսէս արք. Մելիք-Ք՚ա&գ -

ներ ո լ Ֆ ամ էութիւնը մոռնալով, Գա շնա կցտ ւթեան տակ Հա յեր ո լ ուղղուած ներ գա զ թ ի ռուսական եան Ատ ր պա տ ա կա՛նի եւ Եգիպաոսի առաջնորդ
Սի֊
Հրաւէրը " ր աստիճան կրնայ յաջողոլթիւնգտնել ։
ներկայացուցիչները ա թո ո. գրաւած ՚ԲԼԼային «Հրա– բունեան արք* ԳաՀիրէի մէջ։

սլար ա վագիր» Հրձիգներու կողքին : ՚ Ա՝եծ զարմանքով տեսն՛ուեցաւ թէ Հազարաւոր. ՚ Հա ք Հռովմէական շրջանակներու մէջ սակայն

Բոլո՛ր այս տգեղ իրադա րձ՚ոլթեանց մէջ, ա– Հայեր ն՚երղաղթի դիմում՛ կատարած են, ասոնցմէ արոշ ընդդիմութիւն մը շա բունակուեցալ : քիուս

մէնէն աւելի վրղովիչ Է սակայն լՈՈԼթիւնր կա­ շատերը ա՛յնպիսի զբաղումի աէր մարդիկ որոնց դիւանագիտութիւն ը ջանաց մ եզմացնե լ զա յն : Ո -

թողիկոսին ; Հայրապետ մ ր ժուժկալութեան եւ Համ ար Ե րեւանի կամ Լէն ին ա կան ի մէջ գրեթէ ար ր ո շուեցալ վերաՀաստ՚ատել էշմիածնի կաթողիկո­

լրբութեան Հրաւէր կ՚ուղղէ, ու ա ՛ յ գ վայրկեանին,. եւ է ասպարէզ չկայ , օրինակ լուսանկարիչներ , սի գաՀը : Ըստ շատ Հին սովորութեան մը կաքժո–

ՍՈ՚յն սրահիւն մ՛էջ , «յառաջդիմական» չրՀանկիր մր պերճանքի կօշկակարներ , 1Ռ2ւՌ10Ա1Շի տուներ , ար - ղիկոսր ընտրութիւնը տեղի կ՚ունենայ աշխարՀի

լեզուին կոլտայ՝ աււաւնց սաստ ստանալու– գէ՛թ ուեստագէտ կաՀագործներ , ակնեղէնի մասնա - բոլոր գաղոլթներէ նշանակուած աշխարՀական եւ

նուազագոյն Հրաւէր մը, չշեղելու նիւթէն , եւ սլա– գէտն եր ե ւն • : Հազարաւո բներ պատրաստակամ ու­ եկեղեցական պատուիրակներու Համաժողովի մբ

պանձելո ւ ւ Հ թիւն յայտնած են Հեռանալու երկրէ մը ուր իրենց կողմէ։ Այս Համագումարը տեղի ՛ունեցաւ 1945

Այգ մասին արձանագրես ինք , իր ատենին , օրապաՀ ի կը կը շաՀ ին , վերադառնալու Համ ար Յունիսին , Երեւանի մէ^։ ՏԼարմանքով տեսնուե -

մեր վիշտը։ անծանօթ Հայրենիք մը ։ ատե ը ը նոյնիսկ է^ն ցաւ թէ մեծ թիւովՀայկաթոլիկ անձնաւոբնութիւն­

Ցաւը յգիտի մնար իր վերապահ չեշտին մէջ, զիտեր թէ իրենց \է^նչ աչվսատաեք պիտի նշանակ– ներ Հքրակիրուած էին Համաժողովին ( Յաււաջ —-

ու պիտի Հմղէր մեզ արտայայտուելու խտրական ուի կամ ո® ր բնակավա յրր պիտ ի յատկացուի Հ Հա­ I՛"Iո/՝ "՚//՚՛1՛ սխալ) : Ասոնք դբեթէ առանց բացա -

"գիին չո՚-բշ1 , զոր կը տեսնենք ատենէ մը ի վեր, յերը խստիւ կառչած իրենց մշակոյթին եւ աւան­ ռոլթեան Հրաւէրը ընդունած ու քանի մը շաբաթ

եթէ նոր եւ աւելի պատկերազարդ դէպքեր տեղի դութեանց , պարզ կեանք մը կը վարեն , Եգիպ - Երեւանի կառավարութեան Հիւրերն եղած էին :

ունեցած էՐԱային , ու Կ իլիկի ո յ կաթողիկոսը ցոյց ա ո սի ընծայած նիւթական պայմաններուն առաւե­ Զենք կրնար ըսել թէ այս այցելութիւնե՛ր զիրենք

տուած չըլլար գրեթէ թշնամական ընթացք մը՝ լութեանց մ ա սն ա ւո ր կա ր ե ւո ր ո ւթ ի ւն չեն տ ա ր ։Ատոր համոզած ԲԼԼա ( իսոբՀբդային կարգուսարքին սէ–

Հանդէպ Հ -3 .Դաշնակցութեան ; վրայ պէտք է աւելցնել իրենց քաղաքական գոյա­ ռաւելութեանց մասին, բայց ել այնպէս իրողոլ֊

Կաթողիկոսին Անթիլիաս ժամանումի օրերուն , վիճակին անստ՛ուգութիւնը։ քՒէեւ յարգուած են , թի^ն է թէ ան՛ոնք Հրաժարեցան վարչաձե՛ւին դէմ

ընդՀանոլը էր Համոզւմը, թէ ան պիտի գիտնաք բայց օտար փոքրամասն ո ւթիւն մը Ըէէա քէ լեն Դ՜ԻՐՔ բռնելէ ։ Վատիկանի մէ^ քիչ մր ուշ վերա–

իմաստուն Հ եռատես ոլթեամբվար ել գաղո՛ւթ ինազ– գադրիր։ Արաբական երկիրներու մէջ օտարի մր Հասոլ եզան այն վտանգներուն ղորս ստ՛եղծած էր

Գայի՛^՛ եւ կրօնական գործերը , եւ չխախտել տե - կա տար ետ ք ձոլչոլմը միշտ շատ դժուարին եղած գոըծտկցութիէւնը կաթոլիկութեան ել Հալ Հայրե–,

զական կառավարութիւններոլ վստահութիւնը՝ է , իսկ նեկայիս դրեթէ անկարելի դարձած , յա., Ղասիրոլթեան մի9ել։ Անցեալ Ապրիլին Էր միայն,

Հանգէպ Հայ ժողովուրդին ; րաճուն ազգայնամոլութեան մը Հետեւանքով։ ՛որ Հայ կաթոլիկներու իբրեւ քաջալերանք , Կ իլի­

Գժբախտլթիլն , սակայն , որ գէպքԿ՚որ կու <կաղթականի մը գոյավիճակը կամ նոյն^իսկ եգիպ– կի" յ Կաթողիկոս Գրիգոր Պետրոս Ադաշ\սնեան
Աոլրիոյ
դան Հերքել մեր ակնկալոլթիլեները , ու կեանքը տտկական անցագրի մը տի րաց ո ւմ ը օտարա կարտինբյյլութեան աստիճանի բարձրացաւ :
կանին քա­
թէ Լիբանանի մէջ, Հայ զանգուածներու նոր չեն ապաՀ ովե ր եգիպտացի Ամ բող^ ա յս քաղաքական –կրօն ական ձեռնար­

կը սկսի խմորուիլ ազգային թէ կրօնական ղաքացիին– վայելած օրինական սլաշասլա - կը գլուխ Հանոլեցաւ Հայ կղերին ել ռուս դիւա­

վէճերով, ն ո՛ւթ իլն ը կամ իրաւունքները ։ ՛իա բեր ո լ ընթաց­ նագիտութեան գործակցութեամբ։ Յայտնի Է թէ

Առանց մանրամասնութեանս մէջ մտնելու , առ քին Հայերը Հալածանքներէ եւ պանդխտութենէ ասոնք ընկեիակցաբար ի՞նչ շաՀ եր կըՀ ետապնդեն :

այժմ , արձանագրենք երկու ախտանշաններ : այնքան տառապած են՛ որ , քաղաքական որոշ գո– ՝Բ1, նթբրպրրիի արք.,ր Կաթողիկոսին դաՀակալու–

Ա՛ • Նոյեմբեր 29ին , «Հոկտեմբեր եան յեղա­ յա վի ճակ մը ուն են ա լո լ ի բեն ց փափաք ր Հ աս կ ն ալի թեան օրը Երեւանի մէ^ ճառ մը արտասանեց ուր

փոխութեան» գոյնզգոյն խամաճիկները՝ տօնա - կ՚երե՛ւի ։Որով ք Մերձաւոր Արեւելքի Հայերը ներ­ այս խնդրոյ վրայ ազատօրէն՛ արտայայտուեցաւ»

իսմբութիւն մը կազմակերպած էին Պէյրութի մէվ։ գաղթի Հրաւիրող Ա՝ ո ււ կուայի սյ ռա ^ար կը անշուշտ » ծ « , ըսաւ, ամբողջովին Համամիտ եմ որ՛

Ծանօթ է , թէ ի ՜ ն չ առաքինութեամբ ել Հալա - նպաստաւոր .ընդո՛ւնելութիւն մը պիտի գտն՛էր ։ Թուրքիոյ կողմէ բռնադբաւուած Հողամասերը կա­

տարմ ական ի ՜ ն չ սրտազեղ ելոյթներով կը Համե­ Այժմ տեսնենք թէ այս ձեռնարկը ինչպէթս գործա­ րելի եղածին չափ շուտով Հայաստանի վերադար–

մեն այս բարիծազիկներր իրենց տօնակատարու­ դրուեցաւ ։ ձուին» ; Պատմականապէս՝ Բագրատոլնիներու Կի–

թիւնը : Ա՝ան ր ամ ա սնո ւթ ի լեն ե րո վ չենք զբաղիր . 1943 Աեպտ վւ վերջը Եօրքի արք* կա րպէ թ լիկեան մեծ թագաւ՛որութեան վբայ քենլով Մեծ

սակայն չենք կրնար Հանդուրժել որ Կիէէկիոյ կա­ Ա՝ ո ս կոլայ էն վերադարձին երկար ատեն Եգիպտոս Հայաստանի մը գաղափար՛ը կրնար վերակենդա­

թողիկոս՛ը ՛ոչ միայն ականջ յարէր իր ներկա յա— մնաց ։ *ք՝ան իցս տ ե սա կց ո ւթ ի ւննե ր \ունեցալ Աղեք– նանալ։ Այսպիսի գաղափար մը Հայ ազգային րգ.

թեամբ ու անպատկառօրէն Դաշնակցութեան Հաս– գացումը կը շոյէ եւ կը ծառայէ ռուսական շաՀե–
կար­ Հողամասի
ոէին ուղղուած նախատինքներու, այլեւ իր քին ։ Գիտենք նաեւ , թէ Ա՝անաս եան արք *ի իբրեւ րոլն։ Հայերու ինչպէս ել Հայկական
այդ քիւր­
գին ԽՕՍ՚Բ ԱՌՆԷՐ՝ դատապարտելու Համար առաջնորդ կամ կաթող* պատուիրակ նշանակում ր Հարաւային եւ արեւելեան կողմ ր գտնուող

կազմակերպութեան ներկա յի գո րծո ւնէութ իւնը , Գամասկոսի թեմին, ունի նաեւ ներքի՛ն ասպասլե. տերու պաՀանշները կրնան կացութիւն մը ստեղ­

Ներգաղթի առթիւ ։ի ր Հ ամ՛ո զո ւմ՚ո վ«կաըգ մ,ր մար, եա֊ր–|իւն՚ներ I Աանասեան կրնայ նստիլ, ու պիտի ծել որ առիթ տայ քիուսիոյ առջեւ֊ բանալ Միջերկ­

դիկ (ըսել կ՛ուզէ Գա շնա կցականները) "Ներգաղթէի նստի Գամասկոսի առաջնորդարանը , բայց շուտով րականի եւ Պարսից ՛Ծոցի ճամբաները։ Երր Հաք
ազգային
աոյնչւութեամբ կարգ մը մա1նրամաս1նութիւննհրով սլիսւ ի վայել ենռ պտտւզները ։ աԳԳԸ վերստին կազմակերպուի ու իր
պաՀանջ.
են գբաղւում, խծբծանքն՛եր են անում, աննշան Գ իա ենք դա ր ձեալ , թէ կաթողի կո ս ը Հ ազար գիտակցութիւնը արթննայ , իրմէ պիտի եղերական

հարցերով են գբաղւում»։ ձոբէ ջուր բերած է, պարաադրելՈՆ Համար իր ջուի որ վերյիշէ իր պատմութեան

Ուրեմն Հանն շան մանրամասնութիւն ու խծ­ կամքը։ Տեղեակ ենք իր անպատշաճ ել տգեղ խօս– գէաքերը : Միթէ կր բաւէ" պատասխանել , ըսե­

բծանք» է խարանել Տեղական կոմիտէներու ձա­ քե րուն Հանդէպ Գա էակցութեան • ք*նչո®լ ա յս լով թէ կարսի եւ Արտահանի շրջաններուն մէԼ

խաւեր դործոլնէոլթիւնը Ներգաղթի կազմակեր­ թոյնր, քիչ մը ամէն տեղ, եւ ամէն առթիւ։ Հ * " / էՂաՏ • Երեւանի քԻատիօն անգամ մը սա Հար­

պութեան գործին մէչ։ «Ի/ծբծանք» է թելադրել՝ Աւելի պերճախօս փաստ մը կ՚ապացուցանէ թէ ցումը ուղղեց . «Ո՞ւր են անոնք ել ի՞նչ եղած են

Ներգաղթի իսկ սկզբնաւորութեան , որ կոմիտէնե– կա թո զի կ ո սը ուր ի շի ն կա մքո վ կը շարժի ։ Կ ի լի - ուրեմն» : ՌոլսաՀայաստանր խորՀրղանշան մը ու­

րը թիլով ու թուականով գործ տեսնեն , պատճառ կիո լ կա թ ո ղի կո սո ւթեան ենթակա լ թեմ եբոլ Հա­ նի որ կը զարդարէ քարոզչական գբքոյկներն ու

չդառնան տնտեսութիւներու քայքայմանգանօթու– մար պատրաստուած ԱաՀմանադբութեան նոր նա­ դասագիրքերը. Արարատ լեռն է ան : Այս լեռր սա­

թեան եւ թշուառութեան , րաժարական»ներու խագիծը 1լ առաջադրէ վեթ֊Օ^՛ վերին իրաւունք մ ր կայն Թո՛ւրքի ո յ մէջ կր գտնուի :

խեղկատակութեամբ չփորձեն պառակտել գաղու­ տալ կաթողիկոսին , որ ^ ըստ կամս , իրաւունք պի– Բոլոր այն երկիրներու մէջ ուր Հայեր կ՚ապ­

թը, թշնամացնել Հայրը՝ ՛որդիին դէմ, ու քոյրը տ ի ունեն ա յ լյ1Ն01ելՈԼ ո՛ եւէ ժ՛ողով , «երբ յարմ ար րին քիուսիա նոր Հետեւորդներ գտած է ։ Անոնք

մօր դէմ։ Ու տակաւին անլուր ու անասելի մ՛եղ­ չւ կտտէ անոր գործուն էութիւնը՝^ , տարբեր խօս– միայն մէկ Հատն են այն յաղթոլկնեբէն զորս իր

քեր խարազանել Հանն շան Հարցերու» շուրլ1 «խծ­ քով՝ աոԴային Բոլոլ՛ իշխանո լթիւնները պիտի տրամադրութեան տակն ունի։ Ատենօք Տարր ինք–

բծանք» է ։ Գարեգին կաթողիկոսը կը Հաւատա՞յ դառնան «ղոլամ» - . -։ Միւս կոզմէ, կրօ1նականնե. գինքր Մեր ձաւո՚ր Արեւելքի քր իստոնեաներո ւն

իր խօսքեբուն : րու ձայԹը հաւասար կ՚րլլայ աշխա1–հակա1աներու պաշտպանը կը նկատէ ր : Պազեստինի մէջ մարդիկ

ԱՀա նաեւ երկրորդ դէպքը, Գամասկոսի ա– ձայնին՝ Ազգ* Վարչութեան մէջ։ (Որքան աշխար– կր յիշեն այն բազմաթիւ Մ ոսկով ուխտաւոր -

ոաքնորդական րնտրոլթիւնր , ուր ելս նո՛յն ՕՏԱՐ Հական , նոյնքան կրօնական անդամ՝) ։ ները որոնք Հետիոտն դէպի Երուսաղէմ կ՚ուղղուէ­

մատն է որ կր շարժի, երբ Հակառակ Գաւառական կր խուս ափ ինք խո րՀ բդտծո ւթիւններ է , սպա­ ին : Արդեօք այդ ուխտաւորները այժմ ուրի՞շ տա­

եւ "քաղաքական ժոզովներոլ ընդդիմութեան, սելով որ ա յգ նախագիծը ենթարկուի Գաւառ * եւ րազով մը պիտի վերադառնան է

«Հրաշիւք իմն» . . .միաձայնութեամբ առար որդ *Բազաք * կողովներ ու վիճաբանութեան ։ Կ՚ընդ -

Հրնա՛ր՛ո լած» կ՝ ր յ լա յ Պաղտատի տխբաՀռչակ ար– գծենք սա կա յն , այժմէն իսկ , թէ Ներկա յ Ոգիու|

քեպիսկոպոսր , Մանասեան : Մենք ծանօթ ենք խն­ ու ընթ՜ացքով՝ յստակ կլերեւայ իսկական Լսլտտա– ՖԻԼԱՏԵԼՖԻԱՑԻ (Ամերիկա) մէջ Նոյ– 23թ
, տող առ կբ , խառնակել Նահապետ–
դրին բոլոր մանրամասնութիւներուն գաղութը , բոլոր գաղութները ։ յանկարծամահ եղած է ընկեր Ներսէս
ամէ՛ն մէկ խօս–
տող, իւրաքանչիւր ժողովականի ԱՐՄԷՆ ԱՄԱՏԵԱՆ եան յ

Fonds A.R.A.M