Page 26 - ARM_19-1947_01

ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԱՍՈՒԼԻՍ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ՄՇԱԿՈ8ԹԸ րէնի վրայ, Հին զաազարանշ թարգմանուած է

Եօթաեաոնից բնագրին վրայէն : Նոյն ատեն

ԴԱՍԱԽՕՍՈՒԹԻՒՆ Հ. ԼՈՒԻ ՄԱՐԻԷՍԻ) թարգմանուած են նաեւ դասական լ^անի յոյն ե–

ԼԷՈՆ ՊԼԱՒՍ Ի ՓՈՐՁԸ կեղեցական Հայրերու գորձերը, Ս– Աթանասի,

Կիւրեղ Եըու֊սաղլմայ Հայրապետի, Ա– Բարսեղի ,

ԳԻՍեՐԱՒ ԶԵ՛ԼՍ (ք*. եւ վերջին մաս) Գրիգոր Նիւոացիի , Գրվդ՚՚բ Նազիանզացիի , Ա.

Ցոյց ա ա լ է *Ս*րջ թէ Հայկական մշակոյթին «ք–. &ով՚,աԱ Ոսկեբերանի գործերը (անցողակի ըսենք

կառավարութեան որոշումը , ապրանքներու ռաջի՚ն յա տ կա նիշը էապէս քրիստոն կա կան է եւ ար Սսկեբերանփ «Ա եկնութիւն Աատթէոսի աւետա­

դիները 5 առ Հարիւր պակսեցնելու մ ասին , նուի– անո՛ր ստճղծման արմատական տարրը լեզուն է , Հ * րանին» ի Հայերէն թարգմանութիւնը Հրաշալիք

րագոբծուեցաւ Հրովարտակ՛ով մը Հ րաաարակ - Ա արիէս անցաւ իր դասախօսութեան երկրորդ մա­ մըն է , ըսաւ Հ • Մ արիէս) :

ուած 2 Յունուարի պաշտօնաթերթին մէջ ; Այս ՛՛­ սին, Հայկական մշակոյթի միւս Հիմնական տար - Գասախօսը յունական ազղեցոլթիլնը կը գտնէ

րո շո ւմ ը արդիւնքն է նա իյաձեռևո ւթեան վար չա - րին՝ գրական՛ութեան ; Ա է ջյւե րո ւմն եր ըրաւ յայտ– %ազար Փարաեցիի եւ Ագաթանգեղոսի գործերուն

պետ Պ չո՛ւս1՛ի ւ ս ր Հազուագիւտ քաջասրտութեամբ նի լեզուադկտնե բու եւ Հա յ աղէտներու աշխատ ու մէչ–. Բայց այգ ազգեց<ոլթիւնը ամէնէն աւելի

մր նետուեցաւ ապերախտ գործին մէջ* ապերախտ թիլլներէն , մասԼաւորապէս Անթուան Աէյեէի եւ ղդալի է Եղնիկ Կ "ղբաց ի ի «Եղձ Աղանդոց» ին մ էի

կառավարութեան Համար * բայց , նիւթական բա - Հ . Փօլ Փէթէրսի , Հ * Լինէի եւ Հ . Պօղոս էսա - Բացի ասորական երկու գործերէ ՀՍ • Եփրեմ

րե լալում ի ազգոլ մ ի^ոց՝ ազգա յին տնտեսութեան սլա լե ան ի գրածներէն , ապացուցանելու Համար որ էյոլրիի «Ընդդէմ Հերետիկոսաց»է% ել «ճառ ընդ­

Համար։ Հայ գրական՛ութիւնը իր ծաղկման ամէնէ՛ն վճռա - դէմ Ս՝արկիանի«էն եւ թէոտորոս Բար հ/ունիի ա -

Ուրեմն , Տ ո ւԼ ո ւտ ր 2,էն սկսեալ բոլոր դիները կան վա յրկեանին կրած է յո ւնական ազդեց ու - սորերէն մէկ երկէն ար նմանութեան որոշ եզրեր

պէաք է զեղչուին ^ առանց բացառութեան , միս , թիւնը : կը ներկայացնէ Եղնիկի մէշ Աարկիոնի վարդապե­

ինքնաշարժ՝ կառք , գիրք , զգեստ եզէն , ոսկիէ եւ ՚/՝ ր ի ս տոն է ո ւթ իւն ը Հա յաս տան մ ուտք դո բծեց տութեան եւ զր ո լանականո ւթեան մասին գրուած­

արծաթէ շին՛ուած ապրանքներ , գեգա գործական իրան ֊ Աս ո ր իքը կողս՝ էն ; Հայ եկեղեցւոյ ծագու­ ներուն Հետ), մնացեալ բոլոր աղբիւրՆերը յունա­

նիւթեր , ճաշարաններու եւ զբօսարանհեբու սակե­ մը Եգես ի ո յ կը վերա գրուի * Հա յերէ\նը աս ո ըերէ - կան են ;

րը , թատրո՛նի , շարժանկարի , գիները , ամէնքն նէն փոխ առած է գուտ քրիստոնէական եկեղե ֊ Գասախօսը, որ մասնագէտ մըն է ^Գ^ԻՀԻ

ալ , պէտք է զեղչուին 5 առ Հար իւր Համ եմ ատ ու— ցական բառեր ը , ի ր ան եր է\ն է ն կա տ ա րո լա ծ փո իււս– գո բնին՝ տարիներով ա շիսատած ԼՂԼԼԱԼՈէԼ անոր

թեամբ : ռութ իւննե րը ըն դՀան ո ւր բա ց ատ ր ո ւթ իւննե ր են , վրայ եւ իր ուսաւմնասիրութեանց արդիլնքր Հրա­

Այս կարգագրութեամբ, կառավարութիւնը կը \որ ծառայած են արտայայտելու քրիստոնէական տարակած ԸԱալով, երկարօէն կանգ առաւ «Եղծ

յուսա յ «Հոգեբանական Հ ա կա Հ ա ր ո լած » մը սւ ա ( գիտելիքներ ; Ակիղըը ^ ա յ եկեղեցին կրած է ասո­ Աղանգտց»ի վրայ, քննելով անոր լեղուն ու բո -

իր բացատրութեամբը շհ0Շ թՏ^օետւ1օ§1ցԱ6 , րականի ազդեցուլժէւնը : Աւետարաններու առաջին վանդա կութի լեր, կրած ազդեցո լթուն՚ներ ը , աղ -

մէկ կո զմ է ճ ււէ ււլբա նքի տէրերուն , ո ր ո՝Լ ք ֆրա նքին թարգմա՜նութիւնը կատարուած է ասորական բնա­ բիլրներր , ան՛որ վարդապետութեան Հիմնական

արժեզրկումէն վախնալով , փութկոտո ւթիւն ց՚ոյց գրին վյւայէն ։ Ա եսրապ Ա աշտոց եւ իր աշակերտ - գիծերր։ Եգրակացութիւևն այն է որ Եղնիկի մէշ^

էէ ին տար ձեռքէ Հանելու իրեն ց մթերքը , միւս ները երեք Հեաաղօտական ճամրորգութիւններ կա­ ամէն ինչ յունական է Հ Նոյն կարծիքն ՛ունեցած է

կ֊ողմէ՝ սպառովն երտւն , ո ըոնք ապրանքի ՀետզՀե– տարած են , առաջին ը գէպի Ե գես Լ՛ա , ^ րկր ո րդբ նաեւ Անթուան Մէյեէ :

տէ նուազում էն եւ սղութենէն մ տաՀոգ , անխոր - դէպի Բիւղանդիո՚ն , երրորդը դարձեալ դէպի Եգե– ԵԼ սակայն Հակառակ յունական աղբիւրներէւ

Հուրդ եւ յարատեւ գն\ումներ կ՚ընէին՝։ Այս երկու ս իա , ասորական մ շակո յթի վառարանը ։ իր կատարած փոխառութեանց , Եզնիկ գիտցած է

Հ՛ակընդդէմ ձգտումները պատճառ կ^Բէէային *էի– Ասորական՛ առգեցութիւնը կրած ժամանակ մնալ իՆքնատի պ ։ 3 ա ջողած է կազմ եք իրեն յա -
չէր
նեբոլ տարապայման բարձրացումի * Հա յ գրականութիւնը տակաւին Հասած իր տուկ բառամթերք մը եւ բառերն ու բացատրոլ -

Զ ար իքը սաՀման ափ ակ Հ ետ ե ւանքնեք կ՚ուն՚ե - ծաղկումի գագա թնակէտին ; թիլնները քաբմարցնել իր երկին \նոյնքան ինքնա–

նար , եթէ օրավար ձերն Հու թոշակները չալել ֊ Երբ Ս * Ս Ր էԻռս ոս աշակերտները երկր\որդ ան­ տպօրէն ։

ցուէին , ամէն անգամ որ գիները կը բարձրանա - գամ Եգեսիա գացին , անիկա արդէն կորսնցուցած ինչպէս որ միջնադարեան՝ լատինական ու բի՛-

յին ։ Այսպէս , դին երոլ եւ թոշակներու յա^սրգա - էր իր Հմայքը։ Այդ ճամբորդները՝ որոնք էին զանգական մեծ եւ փայլուն Հեղինակներու ընթեր–

կան վազքը գ է պի յաւելո՛ւմ , ա ռա^ կր բերէ ր է՜ն– Յ՚ովսէփ Պաղռտցի եւ Եզնիկ կողբացի , փոխեցին ցումէն ետք , կը վերադառնանք դէպի Կ ի կերոն ել

Փլասիօն յ կը խանգարէ ր պետական ելմ տաց ո յցին իրենց ծրագիրը եւ ուղղուեցան գէպի ք*ի ւզան ֊ Պղատոն ՛եւ կը նախընտրենք զանոնք, այնպէս աք

Հաւասարակշռութիւնը ել կը սպառնար ֆրանքին X դիո՚ն ՚. Ըստ կորիւնի , անոնք Հոն աւսան յունարէնը յաջորդ գարերու Հայ մեծ Հեղինակները , ն՚ոյնիսկ

Գեկտեմբերի վերջերը, կլմտ* նոր նախարար, եւ ըն դո ւն ո ւե ց ան իբրե լ Հելլէն լեզուի ո րակեա ւ \քերսէս ՇնորՀալին կարդալէ վերջ, կը վերադառ -•

Անտ րէ Ֆ իլիփի փո Ր^ք*Բ(Լ ելմ տ ա կան վիճակր բա­ թարգմանիչներ ։ Անո՝ւ ցմ է վերջ ք* ր ւզանգի ոն զըր~ նանք, դէպի Եղձիկ։ «Անճիշդ չըլլար ըսել թէ՝ որ­

րելաւելու , անբաւական էին վհրոյիչռսյԼ արդիւնքը կո ւե ց ան նաեւ ՚Լեւոնդ ել Կ՛ո րէ ւն , որոնք Եղլ իկի քան ալ Համեստ ր յ լ ա յ «Եղծ Աղա՚նգոցֆի ծաւալը,

ձեռք բերելու Համար ։ Այս պարագան այնքան ակ­ փորձ ղեկավարութեան տակ յունարէ՛ն– սորվեցան Հայ մշակոյթը յանձին Եզնիկի ունի իր Տանգէն ,

ներեւ թուեցալ որ ՊԼում Հ ա րկադրո լեցաւ չարի - ել Հայաստան վերադառնալով իրենց Հետ բերին իր Կի կերոն ը , իր Պզատ՚ոնը » :

Ս * ^հր-ոց սրբագրոզ օրինակներ , ինչպէս նաեւ Ս *

քին արմատին^ վրայ իսկ յարձակում գործել ՚ Հայրեր՛ու բազմաթիւ գործեր , ինչպէս նաեւ \թի - Հայկական մշակոյթի մասին խօսածներս ,ը-
նախա­
գին ե րու բարձ րա ց ո ւմն եր ը կա ս ե ց նե, : կի՚ոյ եւ Եփէոոսի տիեզերական ժ.ո ղովնե բո՛ւ կա - սալ. դասախօսը , կաբելի է ամփոփել մէկ կան ,

Պէաք է ըսեք ,որ Վարչապետին ձեռնարկը խան­ նոնները ւ դասութեան մ էջ * «ծնտ ւնդո վ քր ի ս տ ոն էա

դավառ ընդունելութիւն գտաւ Հասարակութեան Հ» Լիոնէի, Հ* էսապալեանի ել Պաումշթաքի զարգացումով յունական՝^ ։

ամէն խաւերուն մէջ * ոչ թէ անոր Համար որ ժո– տեսակէտը թէ աւետարաններու առաջին թարգ - Յունական մ աքի ա յս ազդեցո լթփւնը շարունա­

Գովոլ֊ՐԳԼՀ կատարեալ Հաւատք ունի անոր յա^չո՝ - մանութիւնը կատարուած է ասորերէնի վրա յէն կ՛՛ ւ ա ծ է Ոսկ եգար ին յաջո բդող դարերու ըն թաց

զոլթեան Համար , այլ առաւելապէս Հա յրենասի - ՚՚չինչով կր փոխէ Ֆըէաէրիք Աաքլէրի տեսակէտը քին , երբ ծնաւ ու զարգացաւ «Յունաբան գպրո -

բտկան զգացումէ մ զո ւած ։ Աբգար եւ , տրուած ՛ո - թէ եր կր ո րդ թարգմ ան ութ իւն ը բո լոր ո վին սրբա­ սԸ՝^ 1 որուն մասին կարեւոր աւսումնասիրոլթիւն

րոշումը, թէեւ պարզ իր ձեւին մէջ, բայց գործ - գրեալ յունարէն օրի՛նակներու վրայէնկատարուած մր Հրատարակեց 1928/՛^ ( Վ ի է ն ն ա յի Ա խիթար

նա կան գժո ւարոլթ իւննե ր կը ներկա յացնէ իր կի– է ; Այգ շրջանին է որ յունարէնը ազդած է Հա յ ե - եանց «Ազգային Ա ատենադա բան իֆ ԼաԲքին ՚^է^)

րարկմ ան մ էջ , առանց ն կատի առնելու որ անբա­ պրոֆ * Յակոբ Ա ան ան ւլ եան ; Այս յունաբ\ան գըպ–

ւական է նաեւ ըստ էութեան * Րո3րիր ո°&ծ մասամբ ոչ-կրօնական գործերում

\, ա իւ , «Հոգեբանական ՀակաՀարուածը» իրա­ արժեւոբումը լիուլի կրնայ փոխարինեք շաՀոլ այն թարգմ անութ իւննե րով Զքերականութիւն ^ ճար -

կան եւ կարեւոր արգիւնք տալու Համար, պէտք է նուազութիւնը որ Հետեւանքը պիտի ր յ լ ա յ գինե– տասանութիւն , փիլիսոփայութիւն) մեծապէս սա­

որ զեղչի Համ եմ ատութիւնբ առնուազն \ 0 առ Հա­ րու զեղչումին։ տարեց արգի Հայերէնի գիտական բառամթերքի

րիւր ը1Լաը ֊– ֊֊ ոչ թէ 5 առ Հարիւր միայն։ Երկ - Ամ էն ոք սրտանց կը փափաքի որ կատա րելա– կազմութեան *

\Րորգ Հարկ էր որ անխտիր բո լո ր ա պրան քնե րու պէս յաջողի Պչումի փորձը, աննախընթաց Ֆբան­ Յունական մտքի աղդեցութիւնը կը տեսնուի

գիները զեղչուէին ։ Ասիկա գործնականօրէն կարե­ սա յի տնտեսական՛ պատմ ո ւթ ե ան մ էջ , ի բրեւ յան­ Հայ աստուածս՛ բանական երկերու մէջ, որոնցմէ

լի չէ։ Իրաւ ալ, որակի ել տեսակի տաբեոլթիւն– դուգն ձեռնարկ ։ Առաջին օրերուն , անոր գտած յիշենք Ներսէս ՇնոբՀալիի եւ Բիւզանդիոնի պատ­

ներ .ունեցող ապրանքներ կանձ, որոնց գիներուն Համակիր ընդունելութիւնը ել տուած շօ՚շափելի

Գրգչին իրապէս կա տ ա ր ո ւած Բէէալը ճշդել անկա– արդիւնքները յոյս կը ներշնչեն ,որ եթէ իր վրա $ րիարքին մ իջե ւ փոխանակուած թղթակցութիւնը Հ

րհլի է, շաա մը պարագաներու մէջ՛, Անուզղամիտ գրուած ակն կա լութ ի ւնն՛՛երը ամբողջովին չտայ ալ, Յունական ազդեցոլթիւնը կըտեսնոլի նոյն իսկ Հա Լ

վաճառորդները • եւ գժբախտա բար շատ– են անոնք կառավարելու ն,որ մեթոտ մը, նախաձեռն՛՛ութիւն ժամ անակակից գրականութեան մ էջ ՚, Զէ0 ո ր մեծ
ւ Հ ա–
Հ աղա ր տե սակ Հ1 ա րքն եր ո ւն ին , խո ւսափելո ունենա լու եւ պատ\աս խանատո ւձութենէ չվախնալու երգիծաբան Յակոբ Պա բոն եան կըսէր թէ ՛ինք եր­
կա՛* է
մար օրէնքին պարտագրած "^զչերէն : Հարկ ա- քա ջո ւթի ւն մը մ տցուցած պիտի ՐԼԷա յ Պ^ լո՛ւսՐի կու վարպետ ունի , Աոլիէր եւ Արիստոփան ։

թո ւե լու ա յս Հնարքները , որոնք յա յան ի՝ են գործ դաՀլիճին մէջ, արիութիւն՝ որուն՛ պիտի Հետեւին քրիստոնէական ազդեցոլթիւնը եւս կը շարտւ–

մէնուն : անշուշտ յ առա ջի կա յին կազմուելիք դա Հ լիճ - նակուի դեռ ։ Հայ եպիսկոպոսներն ու վանական. -

Վաճ առոբդն՚ե բու վրայ Հ ս կո զո ւթ ի ւն ներն ալ ։ ները ծնունդ տալէ վերջ Հայկական մշակոյթին ,

դնելու Հարցը էական պա յմ ան է Պ լո ւմի փորձար­ Սակայն եւ այնպէս , պէտք չէ մոռնալ թէ 5 դարերու ընթացքին ապաՀովեցին անոր զարգա­

կութեան յ ա ջո զո ւթ ե ան Հ ամ ար ։ Ա յս Հ ս կո դո ւթ ի Լ– առ Հարիւր զեղչը ո ր ո ւն պիտի Հետեւի 5 առ Հա– ցումն ու յարատեւութիւնը *

նըն ալ ունի իր մ եծ դժուար ութ ի ւնները՛ , կը պա– ՝ԲէԼԲէ ^"Ր ԳեԳէ ՚^Ը. ւրկո՚– ամիսէն, Հիմնական ԳնաՀատելի գործ կատա՛րած է նաեւ Ս՛ոս -

Հանջէ Հակակշռիչ պաշտօն եան եր ու բանակ մը ո0 ւր դարման մր չէ աիրող ելմտական տագնապին ։ Ա– կոլայի Լազարետն ճեմարանը ; Կ՛ո քունենք Երե -

գտնել ա յս պա շ տ\օն եաները , եւ ի^նչպէս վ ճաբե է նոր օգուտը թէեւ շօշափելի , բայց սաՀմանափակ ւանի երիտասարդ Համ ա լսարան ի Հ ր ատ արա կու -

անոնց թոշակները , այնպիսի ատեն մը եր՛բ կա­ է՛. Փորձ մբն է պարզապէս , վստաՀոլթեան մթնո­ թիւնները , մ իա յն Հր ա չեա յ Աճա ռեանի Հ ոյա կապ

ռավարութիւնը , խնայողութեան Համար , ո րո շած լորտ մը ստեղծելու եւ վախցնելու այն շաՀադէտ– «Աոմ ատակ ան բառա բան »ը բաւական է՛ նշանտւո բ

Է Փետրուարէն սկս՛եալ ճամբել Տ0.000պաշտօնեայ , ները որոնք չեն ՛ուզեր իրենց կուտակած ապրանք­ դարձնելու զայն։

բացի այն երկու կամ երեք Հարիւր Հազար պա շ ֊ ները Հըապարակ նետել, կարծելով օգտոլիլ գինե– ք՝այց Մոսկուա եւ Երեւան իրենց ետեւ ունին

տօ՚Լեանե ր էն զորս Հարկադրուած պիտի ր յ յա ւ րու յարատեւ բարձրացումներէն , եւ կամ վախնա­ էջմիածինը, Երուստղէմի Ա . Յակովբեանց փանքը,

ճամբելու աւելի վռրջը* լով ֆրանքին Հաւանական արժեզրկումէն՛, Ե լմը– Վենետիկն ու Վիէննան ։ կարելի չէ մ>ո ռն ա / . .ո թ

Այս է պատճառը ո ր կառաւիա րութիւն ը յո յս ր սւ ու կ ււ. ն տագնապին Հիմն ական դարմանը պետա Հին դասական բնադիրներր զորս կը կարդանք
րակշռոլ
գրած է աւե լի ժողով ուրդին վրա յ , ո րուն օժան­ կան ելմտ)ացոյցին վերջնական Հաւասա մեծ մասամբ տպուած են Վենետիկի մէջ* Ա * *Լա–
խնա­
դակութիւնը կը իւն գրէ Յունուար 2,ի Հ ր ո վար տա­ թիւնն է, որուն պայմանն ալ զանդուածային ծախքե - գարը մեծ բաժին ունեցած է Հայ դասական դրա -

կին գործադրութեան մէջ՛. Բայց, ասոր վրայ ա՛ք յս զո ւթ իւննե ր ընել է կառավարական կան ութեան վերածնունդին մէջ՝ ԺԹ * գարու

մեծ յոյս դնելու չէ։ Հասարակութիւնը ել դրլ– րուն մէջ ։ սկիգրը ՚ ^աբէ*ւԻ էէ նոյնպէս ուրանա լ այն կարեւոր

իւաւո բա բար առեւտ րական գասակա րգր աւելի իսկ տ տեսա կան մարզին մէջ, դին՛եր ու անկու­ դերը, զոր ՛ունեցաւ մեծ Այտրնե՚անը ՛նոյն ԺԹ *

ազդու կեր ււլ ո վ գործակցած կ՝Րէէա յ կա ռավարու ֊. մին եւ ֆրանքին կայուՂ. ութեան էական ազդակը գարու կէսերուն Հայերէն աշխարՀաբաբի իբրեւ

թեան, եթէ, Հայրենասիրական նոր եռանդով մը, արտագրութեան յաւելումն է։ Արտագրութիւն՝ մ շակ՛ո •–թային՛ լեզու ոչ թէ վհրածՏւււնդին, այ,

կէտառկէտ յարգէ գիժերը գռգչռէոլ մասինտրուած ամէն տեսակ ապրանքի , կարելի եղած չափով մեծ ծնոՆնդիւՌ եւ Հաստատումին մէ^ •

"րոչումր : Անաց որ ք. /: ս/1 ձիական շաՀն ալ այդ կը քանակոլթեամբ , որպէսղի առեւտրական Հ րապա– ԲազմաՀմ՛ուտ կրօնաւորը իր այս խիստ շաՀե–

պաՀանջէ , որովՀետեւ, եթէ գին եր ո Լ այս նոր քա­ րակը ողողուի առատ նիւթերով, եւ շաՀադէտր կան դասախօսութիւնը վեր^ացոլց , ըսելով .

ղաքականութեան շԼ ո րՀ ի ւ առռւտու րը թ ւ քչան ոն Հարկադրուի ձեքէ Հանել իր մթերքը աժան դի - « Ու Ա՝ ոսկուա յի, Երեւա՛նի , էքմիածնի , Ս •
ճամըու մմտնէ ել ֆրանքէն ներով ։
սսլառնացող վտան­ 8ակոբի , Ա . ՛Հ՛ազարի , Վիէննա յի ետեւ կայ շըղ–

գը ա՛նհետանայ , իր գիզաձ՜ թղթադրամներուն ՀՐ– Ն– ԹՈՐՈՍԵԱՆ թան Հայաստանի այն ան Համ ար վանքերուն 1

Fonds A.R.A.M