Page 242 - ARM_19-1947_01
P. 242
I
6 Ա❁Ա*
ԹՇՈՒԱՌՈՒԹԻՒՆ Խ– ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ ՆՈՐ ՍԵՐՈՒԴԻՆ ՀԱՄԱՐ
ԵՒ Հ Պ Ա Ր Տ Ո Ւ Թ Ի Ւ Ն ԱաԱգնզոՆէ ԶԻԱՀԱՐԺՈՒԹԻՒՆ֊ Բ.
(ԱՒԱՆԴՈՒԹԻՒՆ)
ան*.ակ ան միտքը չա,ա կյլ սիրէ Հակադրու Այզ.եստ\նԷն Հա բազայ լեռը բաժնող Հովիտը
ղաչտին
թեան (ՁՈէտօաա) այս ձեւ,ը, ծագումով թէեւ. Հել Երր Թքիմուրն ահեզ հասաւ Հայաստան՝ սպիտակ սաՀնով մը ծածկուած Էր ե լ կր դառ–
(Տօ^ւէսԺշ 6է Սրի գարնելոլ մեր աշիարհն արար ,*
լենակա՛ն., որ Ալֆրէտ ալ* Վիներէն Ասում են՝ Աիւնեաց ծերերն իմաստոսն վրայ՝ ամէն^աբժումը պարզ ու նկատելի
սովորական Մի զաւնգ ձուլեցին մեծ ու փրկաբար :
ջք&ոճտա տւեէ&Մ6տ) մինչեւ –Բլէմա՚նսօ՝ Հւ
գարշռձալ մ՚կրտւելոլ Համար յուչագրական ՚յրեբւ տարար ամպամած էր գԻԺրը։
նե
հ/ումբը քատանքուած մեռելներու կերպա -
ք՝ա յց ես, կեանքիս թ՝ ՀՈ ւա ռութ եան եւ Հպար– Նրանք ահաւոր զտնգը կախեցին րանք առած ր արդէն:
Մեծ լերան վրայ —= աստդեր|ի աակիս,
ուծութեան մատչին խօսելու ժամանակ դ խորագրին Ու երբ եբեւաց թաթար այրուձին՝ Մեղմէ լ-րաքանչիւրը միակին առած էր մեծ
Շարվեցին Թրաւ լեգւակն ահագին :
Հա յրութենէն՝ աւելի կր մ տածեմ Հարցի մ ր մա ֊ • սալան մը։ խլախեանենց անտառին մէէ՝ եղած ՛՛՛
սին , որ ա՛՛յնքան չարչրկած՝ է Ա թանաալի Հոգին , ւո են փաթթռեցանք մեր սաւաններով եւ ղնդա -
կարելիէ է խօսիւ ինքն իր մասին Հ Դղրդաց ուժգին գանգերի արքաւն , սեղն՚եբով աԽացուցինւք սաւաններու ծայրերը :
Սասանեց ամպոտ լհոյները Սիսնեաց ,
Կր յիձէք անշուշտ Փ ա սքալի Հռչակաւոր խօս֊ Բոց նժոյգներւով կտրիճներն եկաւն, ՀեռուէնՈ-իաողը չէր կրնար նչմարել մեր
տարօրի Իջան ամպերից փոթոբկասլաց :
քԸ , <1ՀԵՍ՝Ր ատե լի ^» ; Ամօթխածութեան՛ լա գրէ խումբն ու ի) շարժումները, ի ս կ եթէ դիմացէն ,
առաքին
նակ ո գա ցում մ\ր գրագէտներուն կր թե ճամբէն եկուիեբ ըլլային՝ Հրամայուած էբ մեգ՝
չխօսիլ իրենց անձին մ աս ին , չգո բծած՜ել դուրս գալ ճվմբէն , Հեռուն , ձիւներու վրայ պառ
դէմք դերանունը՝ , ոչ ալ րա յա /չան՝ ձեւրՀ Իջա)ն մեր Հայոց կտբիհներն անթ|իւ, կի լ եւ գիրք \ռնել :
թարթեցին հագար վահան ու Թիգակ–
Հես կր . . .>> ; (Ֆրանսերէն՝ ա01 եւ յշ) : Ուսու - Ու թողած կուում եւ սուր եւ պատիւ՝ Մերթ խնդսլով, մերթ լուռ ու մունչ քալելով ,
Փախաւ հագիւ հաղ Թիմուրն հրոսակ:
ցիչս » Արամ \էիկոգոսեան 1 թշնամի էր «^*#» դերա Հասանք Շուչսնց գիւղի մօտերը, ուրկէ դէպի
նունին գործած՜ութեան, • եւ ես, այն ատեն , կը Վարագ Տամ լան կը բաժնուի կաբմբւորի ճամ -
խորՀԷի թէ իր թշնամ ութ իւնը կը ծագէր այն դա բայէն :
րաւոր վարժութենէն , որ , բռնապետական երկիր Փախաւ բարձրացաւ մեր լեոներն անհաս, « Պա՚ռ տլ» , Հրամայեց Վաղդէնը։
ներու մէք, բնակչութեան կր թելադրէ ուրանաք Սեւ ամպի նման նստեց, ծանրացաւ, Պառկեցսֆք ձիւնի վրայ։ Կր ղղայինք որ վը֊
Ու ամէն գիշեր թաքու|ն անսպաս,
իր գոյութիւնը, մոռնալ իր անձր, պզտիկցնել , տանդ մը՛ կր սպառնայ մեղի :
նուաստացնել եւ արժե գրկել ինքգինքր : ԷՏ ետագա— Հրով ու սրով ներքեւ սլացաւ : Վաղգէն էեռքով Վասապինւ ցոյց տուաւ մեղմէ
յին , իմ րնթերցումնե րս Հաստատեցին թէ քրիս ՜ իայց ամէն անգամ, երբ խուժում էր վար, երկու քիլոմեթր Հեռուն գտնուող բլուրները։
Զանգ1ն էր դղրդում, յայտնում ամէնքին...
աոնէո ւթի՛ ւ\նն է գլխաւոր թշնամ ին , ա յն կրա Դույրս էի|ն նետւում մերունք ղիԹավաո, Կը կարծեինք թէ կրակելու վայրկեան ր մօտե
էւ փախչում էր նա կրկին ու կրկին։
ւորականս ւթի՛ւն՝ը , որ խարազանի տակ եւ խա չի ցած է : Հպարտանքով եւ գուրգուրանքով . չփել
վրայ, խարոյկներու վրայ եւ առիւծ՜ներու ե րա - սկսանք Հրացաններու պաղ խողովակները , միտ -
խին մէք, իր արիւեր քամելու Հրաւիրոգ բա բբա ֊ ժամանակ դիտելով դիմացի բլուրներ ը , որոնց
րոս Հաճոյքով մր , տապալեց բոլո՛ր յագթապանծ ճիշդ փախչում էր նա, ում կազ ոտքի տակ ստորոտը, իրարմէ Հաւասարաչափ Հեռաւորոլ -
Արքաներն էին գլխաբաց սողում ,
կա յսբութիւննե ր ր ; Աքն– անձնուրաց ո ւթի ւնբ , որ էւ թ ա ռ ա ծ սարին, ցասմամբ աԹյսաւակ, թեան վրայ ն չմարեց ին՛ք ձիալոբներ :
Հայոց փրկութեա|ն զանգն էր նզովում :
իր ո որ ա կան ^մեգա յ^ն ե րով , նուաստացուցիչ խոս Վաղգէն ու Վասապ մեղմէ Հ ե ռ ա ց ա ծ էին մօտ
— Դնացէք իսկոյն, — ասաց իր մարդկանց,–
տովան ո ւթ ի ւնն ե բո վ եւ երե ւակա յական՝ մեգան - Դանձհր խոսսլացէք, գտէք այւն Հային, 500 մեթր :
Որ յաւնձն կ՚առնէ շսորտակել անդարձ
չումներով, խեգգեց ասորա-բաբելական աշխա՛ր - Ինձ Տնից զրկող զանգը դիւային: ՚ձՊրիցէլը» (Հեռաւորութեան չա՛իր Հրացանի
Հակալոլթեանց ժտ քռապեղ ձայնը * «Թ" ք Ասուր - խողովակին վրայ) չտկեցէք 2000 քայլի վբայ ,
՛Լյա բագ , գե բ ի վարեցի . . • քան գեցի . . . է Ր^էէդփ 9 Հ միայն մոսին ունեցողները, Հձբեէրդա՚ն՛» ունեցողնե
՛ճիչդ Է թէ գասականաւթիւնր , քբիստոնէու - րը իրաւունք չունին կրակելու , ցնոր տնօրինու -
թեեէն շա՛տ առաք, Համ չէր առներ Հեսկէն , բայց թիւն , բսաւ խմրապետը :
խոստովանեցէք որ Հ ա ր իւր անգամ աւելի գեղեցիկ Եւ նրանք ծպտեալ շէն ու գփւղ մտան Վախր դոյութիւնւ չունէր , տեսած՝ էի՛նք ՚՚/աՀլս
Դաճելու զանգի ոամբան մատ^նոզին •
են Հելլենական՝ Հին եբգերր, ներանձնական իրենց Հազիւ հազ երկու դաւաճան գտա)ն, ելս՛խամ րի նաՀան^ր փողոցին ՚քէ^, Հոս վախնալիք
Որ ոսկով խարւած յայտնեցին ուղին:
յոյդեբով ու թրթռումով, քան՝ Ատտիկէի իմաս - բան չկար; Առածին կռիւբ պիտի մղէինք թշնամիի
տուն ու լուրք մատենագրութիւնր , այն աստիճան Հետ, բաց դաշտի մ ԷՓ , կռնակ տուած բլուրնե -
•ոբ է/ւրիպիգէս ե*– Հետեւորդևեբր , անՀատապաշ - բուն, որո՛նց ետել Հսկայի նման կանգնած էր
տ ո ւթե ան վա բ գա պետ ո ւթեան՛ իբրեւ աո աքին Հան Նրանց մատնութեամբ սուրբ զանգիւն հասան, «Արծուերոյն» Վարագի լեռը։
գան՛ակ՝ Հերոսութեան Տակը մեծամեծ կաղնիներ. դբիԹ,
ծր իր զգացումներով կր կան չէ ին մարգ արաբա– Վառեցին, հրդեհ ել լհռ՚նասոաան Մեղմէ ոմանք թշնամին երկու Հարիւր կր Հա
ճուկս էքսքիղէսի, որ Զանգը յանձնհցին երկնահաս հրէին • - • :
եւ մտածումներով, ի Հե - մարէին , ոմանք Հարիւր ե լ աւելի պակաս :
բարոյական սկզբունքներու՝՛՛ Ա՚արղի չնեբր րա ւա կան Հեռացած էին , ե ՐԲ
ՀձՎասասլ^ր տասնոց մր կրակեց :
միայն կուտաբ թաէ&§ՕՈ1Տէշ/՛ պատիկր : Թհմոլբը տեսա՜ւ։ կա|նգ1նեց համա(բ,ձակ,
Շուտ նժոյգ՝ հեծալ, եւ որոտընդոստ՝
Ա թանա այ ինքզինք թշնամի կր յայտարարէ Ինչպէս ամպերից պոկւած մի կայծակ՝ Ա կա՛՛ւ , կրկնեցինք բոլորս եւ պատրաստուե
Նետւհց դէպի մեր աշխաբհը՚ն ըմբոստ :
Հեսեին՛ : ք*այց , կեղծ՚աւո ր՝ իր նկարագրով , չեմ ցանք :
սիրեր Ա թան ա ա լր իբրեւ գր ա կանո ւթ ի ւն , կար Տասնոցի ձայնը արձաղանզեց , բայց չկրկ
կալ :
ծես չբաւէր ինքգինք միայն՝ տալ իր վէպե՚րունյ Հե
րոս , վախն ի վախր կբ սկսի գրել իր յուշերր (ՏօԱ՛ Իջան կատաղած , սրի քաշեցին,— Վազդէն ու Վա սապր վերադարձան , խնդալով ,
Ո՛ւմ քնած գտան, ո՛ւմ անզէն գտան.
V^ո^^տ ժ՚Տտօէւտաշ) : իսօսելով ու միաժամանակ մեղ դիտելով Տ
Ի՞նչ կր նշանակէ 6ցօէ1Տ1Ո6, անգլիական ծա– Ծայր չկար կոծին, ծխին ու բոցին, Բաւական վախցանք , ըսաւ Վաղգէն՛։
ղում ունի այս րառր% Ֆրանսերէն Հին՝ բառարանէ Արնով ներկեցին գետը Որոտան : Ո է. պարոն ՎազգԷն , մենւք պատրաստ ( կբ
մր կբ սաՀմանԷ այսպէս . ^Պախարակելի վարժոք- - Զա1նգը զաբկեցէ՜ք , - ճչացին մերոնք սպասենք կռուի բռնուելու Համար :
իայց , աւա՛ղ, տհսաքն ահով անպատում,
թ իւն ինքն՝ իր մ աս ին խօսելու^ : Ւսկ մ աաենյագիր Թէ ինչպէս վառւոզ օձերով պատած Ադրիք 1 ""ՂՐէք 1 բացագանչեց ՚Լասա՚՚/ր ,
Հայոց արթնութեանն զանգն էր սարսատում :
*^1Լ Ց ո , 1 3 կու֊աայ Ը§01Տ1Ո6 եւ 6§0է1Տռ16 բուռերուն ի - կռիւ չկայ, թշնամի չկայ, դիմացի բլուրներու
ճււնչում է բ նա, պղինձն հրահոս
մաստի տարբերութիւնը , առաքինր մոլութիւն Թափլում էր շող - շող ու ծծւում հողում • լանգերուն ձիւնը տեղ - տեղ Հալած ե լ ձիաւոր նե–
Մերկ լեբաւն վբայ տրտում ու անխօյւ
մր, երկրորգր՝ տկարութիւն մը,՝ոբ, եթէ միանաք Լեզլակս էր միայքն հողմածեծ դ ո զ ո ւ մ : ո ու ձեւ ստացած՜ է, եթէ թշնամի ըլլար կր պա -
տ աղան գին , կբ դառնայ ստեղծագործութեանս ան– տասխանէ ր մեր կրակոցին՝ ե լ շարժում կր ցուցնէ բ
Հուն ե ւ ասս պւ ՚յղբիւբ մր , եւ իր գորածծա՜ծու -
ան պատ ճառ ;
թեան ամ էն էն գեղեց ի կ ձեւր կր գտնէ ինքնակեն՝ -
-— Ռաքի , պոռաց Վազգէնը •
սագրութեան մէքՀ Ո ՚ ֊ բ ի շ մատենագիր մր կր խոս
Ոտքի ելանք եւ շարունակեցինք ճամբան :
տովանի թէ Անգլիացին եր ո ւնր այս գեղեցիկ բառով
Երեք ժամ վերք, Վ արագի վանքի մեծ գա ր ֊
կր յատ կան շուի այն՛ վաբժութիւնր, ՛որ, պատ - Եւ մարզիկ ահով ճչացին նորից ,— .
—Ա՜խ , էլ զա|նգն էզոլր ,փբկիչ զանգն էզո՜ւբ.. պասին առքեւ խռնուած՜ , մեր երկարավիզ գուլպա–
մ ուածքի կամ յուշագրութեան մէք , Հ ե բո ս ո ւթե ան Ու ասում են, թ է հէնց այգ սեւ օրից
Երկրի անոււնն էլ մնաց Զանգեզուր : նե րուՏն փակած ձիւները կը մաքրէ ինք, խօսելով եւ
կր տանի կամ Ո101 ղեր ան ո ւննե ր ր , առանց
խնդա լոյի :
ո ւնեն ա լո լ ֆրանսերէն 62յ01Տ1է16 բառին պարսաւելի
Վանքին մեծ՝ գուռր ճռռալով ետ գնաց եւ րն
իմ աստր : դարձակ բակը մտանք :
(Շօշբաբ)
Աթանտալ, որ չատ կր գործածէ 6§0է1Տ1Ո6 բա - Այն էլ են ասում թ է այն հողմահար 9 Վանքի պաշտօնեաներէն \,որայր սեն
Մերկ լերան կոդին , հեռու Վափանում, պատրաստուած՜
ռր , միչա ա րՀ ա մարՀ անքով , բայս կր Հիանա/ Հիմա գետնի տակ մարդիկ անհամար մեզ առաքնորղեց նախապէս
Այ|նւ հրաշք զանգի պղինձն են հանում– • • :
Շաթօպրիանի վրայ՝ «06 1Հ)1 <1օՏ 6§0է1Տէ6Տ» , պաՀ մր եակները X
կ՝ամփոփուի եւ կր դրէ իր յոէ–չռՐԸ^ չտրունաել՝ Վառարաններու մէք կր ճ ր թճ բ թայ ին նուշի
«^/ւ» : Եւ Ս թանտալր սիրողներ ր կորսեն . ՀձՄեղք որ Ա. ՎԱՀՈՒՆԻ փայտերը ։ Աենեակներր զուրկ էին կաՀաւորումէ ,
չէ չաբունակաօ-% : Ձէ չտրռւնակաօ֊ , որովՀետեւ
օրուան՛ կեղհ՜ա ւո րնե րո ւն նման, կ՚ուղէր քանդեք
նետել Հ^ես^երր, կռիւ մղել եւ սպաննել Հես՝»երր, ուելիք մ ո լո ւթ ի ւննե բ , իրենց տ կա ր ո ւթ ի ւնն երէն ՎստաՀ եմ թէ դուք եւս վկայութեան պիտի
դաք այդ իրողութեան՝ :
ճիչդ ինչպէս Ալֆրէտ Թէննիսրն , որուն քերթուա– մինչեւ յաղթանակներ ր , Փօլ Վե բլէն էն մինչեւ
հ՜ր Հայերէնի թարգմանած է ԱբրաՀամ Մելիք - ԱաՀաբի քուրդէն։ &. ՆԱՐԳՈՒՆԻ
ՋՀանեանց . Պ ա տ ա ս խ ան ա ա ո ւո ւթե ան գիտ ա կց ո ւթեամ բր Տ • Գ •— «Ցառաչ\»ի մէջ , գաճազան առիթնե -
րով, խոստացեբ էի ուսումնասիրութեան ենթտբ .
Էս համաձայն եմ այն պօէաի հհսւ տան քո ւոդ այս գարուն՝ պայման է որ Հես՚^ը մերկ կհլ կարգ մը նիւթեր,— ահա այդ ն|իւթհբն են , որ
Որ հււչակում է անուշ երգերով, թրշ– մաս պիտի կազմեն այս յօդոլածաշարքին , ո՛ւր
Թէ մարդ կարոդ է վեր ձգսփլ յալէա ըլԼայ եւ անկեղծ, որպէսղի զայն չափենք իր պիտի ներկայացուին, յաջորդաբաբ, հին ու նոր
Մեոած «ես»ի դէմ կոիւ մզելով : յօդ գրակաւն սհբոււնդսերու բադդատակտ1ն քննադատու
ուառութեամբ ե լ մեծ՜ութեամբ : թիւնը , արդի քննադատութեան պայմանները ե ւ
յատկանիշները, գիւղի գրականութեան փիլիսո -
Այդ արդարացում ով՝ տ յս յա քո ր գ ա կ ան փայութիւնը, հւ ընթերցողի մը խնդրանքով՝
՝՝^6116ոտու6՚ը : Չափազանց զբաղած , չ ե մ կրնար ըսել
Մեր դարբ չունի Աթանտալի կեղիաւոբութիւ - ուածները , յոլ֊Հյ*ր , ուր պիաի պատմուին իմ թ է պիտի կրնամ շուտ լրացնել այս յօգոււածաշալւ.
ք ը , մանաւանդ որ պիտի ջանամ այստեղ նեբկայա,
նր , աղատ է Հ՚ես՚ֆր, մերկ ե լ աստուածագեղ, ա– կեանքիս մէկ շբ քանին թշուառութիւնն ո լ Հպար - ցնհլ նաեւ կարգ մը հայերէն հրատարակութիւն ներ
եւ,միջազգային գրական շարժում)ը՝ քննական ակ–
բու եւ ստեղծագործ : Ատոր Համար է , որ յո լչե ր ու տ ո ւթ ի ւն ր Հ Այգ օ՛բին՛ա՛կո՚վը՝ մեր սերունդին տա - ճոցււվ :
կամ ինքնակենսագրութեան ծաղկուն գրականէ ո լ - ռապանքր գնելու Համար Հին՛ սերունգին աառա -
թիւն մը գոյութիւն ունի մերայս օրերուն ,՛ել բա– պանքին դէմ յան՛դիման, անմեղ բաղդատութեան
նաստեղծներր կբ պատմեն նոյն իսկ չխոստովանէ - մը Համար, այլ մանաւանդ արձանագրելու Համար
մեր սե բունդին անձն ո լի բո ւթի ւնբ՝ բարձր բռնելու
(*) «Տառաշ >փ մէջ , պատերազմէն աււաջ , եր. Հայ լեզուն եւ Հայ գրականութիւնը^ այնպիսի զո–
կար յ օ դ ո ւ ա ծ մ՛ը նուիրած է ի «ես կամ մենք դե– Հողութիւննեբով, որ ինձ Ասել կուտան յաճախ <
րտ՚նաւնը գրականութեան մ է յ » նիւթին։ Երր եւ իցէ տեսե՞ր էք այսքան զոՀողութիւնւ
Fonds A.R.A.M
6 Ա❁Ա*
ԹՇՈՒԱՌՈՒԹԻՒՆ Խ– ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ ՆՈՐ ՍԵՐՈՒԴԻՆ ՀԱՄԱՐ
ԵՒ Հ Պ Ա Ր Տ Ո Ւ Թ Ի Ւ Ն ԱաԱգնզոՆէ ԶԻԱՀԱՐԺՈՒԹԻՒՆ֊ Բ.
(ԱՒԱՆԴՈՒԹԻՒՆ)
ան*.ակ ան միտքը չա,ա կյլ սիրէ Հակադրու Այզ.եստ\նԷն Հա բազայ լեռը բաժնող Հովիտը
ղաչտին
թեան (ՁՈէտօաա) այս ձեւ,ը, ծագումով թէեւ. Հել Երր Թքիմուրն ահեզ հասաւ Հայաստան՝ սպիտակ սաՀնով մը ծածկուած Էր ե լ կր դառ–
(Տօ^ւէսԺշ 6է Սրի գարնելոլ մեր աշիարհն արար ,*
լենակա՛ն., որ Ալֆրէտ ալ* Վիներէն Ասում են՝ Աիւնեաց ծերերն իմաստոսն վրայ՝ ամէն^աբժումը պարզ ու նկատելի
սովորական Մի զաւնգ ձուլեցին մեծ ու փրկաբար :
ջք&ոճտա տւեէ&Մ6տ) մինչեւ –Բլէմա՚նսօ՝ Հւ
գարշռձալ մ՚կրտւելոլ Համար յուչագրական ՚յրեբւ տարար ամպամած էր գԻԺրը։
նե
հ/ումբը քատանքուած մեռելներու կերպա -
ք՝ա յց ես, կեանքիս թ՝ ՀՈ ւա ռութ եան եւ Հպար– Նրանք ահաւոր զտնգը կախեցին րանք առած ր արդէն:
Մեծ լերան վրայ —= աստդեր|ի աակիս,
ուծութեան մատչին խօսելու ժամանակ դ խորագրին Ու երբ եբեւաց թաթար այրուձին՝ Մեղմէ լ-րաքանչիւրը միակին առած էր մեծ
Շարվեցին Թրաւ լեգւակն ահագին :
Հա յրութենէն՝ աւելի կր մ տածեմ Հարցի մ ր մա ֊ • սալան մը։ խլախեանենց անտառին մէէ՝ եղած ՛՛՛
սին , որ ա՛՛յնքան չարչրկած՝ է Ա թանաալի Հոգին , ւո են փաթթռեցանք մեր սաւաններով եւ ղնդա -
կարելիէ է խօսիւ ինքն իր մասին Հ Դղրդաց ուժգին գանգերի արքաւն , սեղն՚եբով աԽացուցինւք սաւաններու ծայրերը :
Սասանեց ամպոտ լհոյները Սիսնեաց ,
Կր յիձէք անշուշտ Փ ա սքալի Հռչակաւոր խօս֊ Բոց նժոյգներւով կտրիճներն եկաւն, ՀեռուէնՈ-իաողը չէր կրնար նչմարել մեր
տարօրի Իջան ամպերից փոթոբկասլաց :
քԸ , <1ՀԵՍ՝Ր ատե լի ^» ; Ամօթխածութեան՛ լա գրէ խումբն ու ի) շարժումները, ի ս կ եթէ դիմացէն ,
առաքին
նակ ո գա ցում մ\ր գրագէտներուն կր թե ճամբէն եկուիեբ ըլլային՝ Հրամայուած էբ մեգ՝
չխօսիլ իրենց անձին մ աս ին , չգո բծած՜ել դուրս գալ ճվմբէն , Հեռուն , ձիւներու վրայ պառ
դէմք դերանունը՝ , ոչ ալ րա յա /չան՝ ձեւրՀ Իջա)ն մեր Հայոց կտբիհներն անթ|իւ, կի լ եւ գիրք \ռնել :
թարթեցին հագար վահան ու Թիգակ–
Հես կր . . .>> ; (Ֆրանսերէն՝ ա01 եւ յշ) : Ուսու - Ու թողած կուում եւ սուր եւ պատիւ՝ Մերթ խնդսլով, մերթ լուռ ու մունչ քալելով ,
Փախաւ հագիւ հաղ Թիմուրն հրոսակ:
ցիչս » Արամ \էիկոգոսեան 1 թշնամի էր «^*#» դերա Հասանք Շուչսնց գիւղի մօտերը, ուրկէ դէպի
նունին գործած՜ութեան, • եւ ես, այն ատեն , կը Վարագ Տամ լան կը բաժնուի կաբմբւորի ճամ -
խորՀԷի թէ իր թշնամ ութ իւնը կը ծագէր այն դա բայէն :
րաւոր վարժութենէն , որ , բռնապետական երկիր Փախաւ բարձրացաւ մեր լեոներն անհաս, « Պա՚ռ տլ» , Հրամայեց Վաղդէնը։
ներու մէք, բնակչութեան կր թելադրէ ուրանաք Սեւ ամպի նման նստեց, ծանրացաւ, Պառկեցսֆք ձիւնի վրայ։ Կր ղղայինք որ վը֊
Ու ամէն գիշեր թաքու|ն անսպաս,
իր գոյութիւնը, մոռնալ իր անձր, պզտիկցնել , տանդ մը՛ կր սպառնայ մեղի :
նուաստացնել եւ արժե գրկել ինքգինքր : ԷՏ ետագա— Հրով ու սրով ներքեւ սլացաւ : Վաղգէն էեռքով Վասապինւ ցոյց տուաւ մեղմէ
յին , իմ րնթերցումնե րս Հաստատեցին թէ քրիս ՜ իայց ամէն անգամ, երբ խուժում էր վար, երկու քիլոմեթր Հեռուն գտնուող բլուրները։
Զանգ1ն էր դղրդում, յայտնում ամէնքին...
աոնէո ւթի՛ ւ\նն է գլխաւոր թշնամ ին , ա յն կրա Դույրս էի|ն նետւում մերունք ղիԹավաո, Կը կարծեինք թէ կրակելու վայրկեան ր մօտե
էւ փախչում էր նա կրկին ու կրկին։
ւորականս ւթի՛ւն՝ը , որ խարազանի տակ եւ խա չի ցած է : Հպարտանքով եւ գուրգուրանքով . չփել
վրայ, խարոյկներու վրայ եւ առիւծ՜ներու ե րա - սկսանք Հրացաններու պաղ խողովակները , միտ -
խին մէք, իր արիւեր քամելու Հրաւիրոգ բա բբա ֊ ժամանակ դիտելով դիմացի բլուրներ ը , որոնց
րոս Հաճոյքով մր , տապալեց բոլո՛ր յագթապանծ ճիշդ փախչում էր նա, ում կազ ոտքի տակ ստորոտը, իրարմէ Հաւասարաչափ Հեռաւորոլ -
Արքաներն էին գլխաբաց սողում ,
կա յսբութիւննե ր ր ; Աքն– անձնուրաց ո ւթի ւնբ , որ էւ թ ա ռ ա ծ սարին, ցասմամբ աԹյսաւակ, թեան վրայ ն չմարեց ին՛ք ձիալոբներ :
Հայոց փրկութեա|ն զանգն էր նզովում :
իր ո որ ա կան ^մեգա յ^ն ե րով , նուաստացուցիչ խոս Վաղգէն ու Վասապ մեղմէ Հ ե ռ ա ց ա ծ էին մօտ
— Դնացէք իսկոյն, — ասաց իր մարդկանց,–
տովան ո ւթ ի ւնն ե բո վ եւ երե ւակա յական՝ մեգան - Դանձհր խոսսլացէք, գտէք այւն Հային, 500 մեթր :
Որ յաւնձն կ՚առնէ շսորտակել անդարձ
չումներով, խեգգեց ասորա-բաբելական աշխա՛ր - Ինձ Տնից զրկող զանգը դիւային: ՚ձՊրիցէլը» (Հեռաւորութեան չա՛իր Հրացանի
Հակալոլթեանց ժտ քռապեղ ձայնը * «Թ" ք Ասուր - խողովակին վրայ) չտկեցէք 2000 քայլի վբայ ,
՛Լյա բագ , գե բ ի վարեցի . . • քան գեցի . . . է Ր^էէդփ 9 Հ միայն մոսին ունեցողները, Հձբեէրդա՚ն՛» ունեցողնե
՛ճիչդ Է թէ գասականաւթիւնր , քբիստոնէու - րը իրաւունք չունին կրակելու , ցնոր տնօրինու -
թեեէն շա՛տ առաք, Համ չէր առներ Հեսկէն , բայց թիւն , բսաւ խմրապետը :
խոստովանեցէք որ Հ ա ր իւր անգամ աւելի գեղեցիկ Եւ նրանք ծպտեալ շէն ու գփւղ մտան Վախր դոյութիւնւ չունէր , տեսած՝ էի՛նք ՚՚/աՀլս
Դաճելու զանգի ոամբան մատ^նոզին •
են Հելլենական՝ Հին եբգերր, ներանձնական իրենց Հազիւ հազ երկու դաւաճան գտա)ն, ելս՛խամ րի նաՀան^ր փողոցին ՚քէ^, Հոս վախնալիք
Որ ոսկով խարւած յայտնեցին ուղին:
յոյդեբով ու թրթռումով, քան՝ Ատտիկէի իմաս - բան չկար; Առածին կռիւբ պիտի մղէինք թշնամիի
տուն ու լուրք մատենագրութիւնր , այն աստիճան Հետ, բաց դաշտի մ ԷՓ , կռնակ տուած բլուրնե -
•ոբ է/ւրիպիգէս ե*– Հետեւորդևեբր , անՀատապաշ - բուն, որո՛նց ետել Հսկայի նման կանգնած էր
տ ո ւթե ան վա բ գա պետ ո ւթեան՛ իբրեւ աո աքին Հան Նրանց մատնութեամբ սուրբ զանգիւն հասան, «Արծուերոյն» Վարագի լեռը։
գան՛ակ՝ Հերոսութեան Տակը մեծամեծ կաղնիներ. դբիԹ,
ծր իր զգացումներով կր կան չէ ին մարգ արաբա– Վառեցին, հրդեհ ել լհռ՚նասոաան Մեղմէ ոմանք թշնամին երկու Հարիւր կր Հա
ճուկս էքսքիղէսի, որ Զանգը յանձնհցին երկնահաս հրէին • - • :
եւ մտածումներով, ի Հե - մարէին , ոմանք Հարիւր ե լ աւելի պակաս :
բարոյական սկզբունքներու՝՛՛ Ա՚արղի չնեբր րա ւա կան Հեռացած էին , ե ՐԲ
ՀձՎասասլ^ր տասնոց մր կրակեց :
միայն կուտաբ թաէ&§ՕՈ1Տէշ/՛ պատիկր : Թհմոլբը տեսա՜ւ։ կա|նգ1նեց համա(բ,ձակ,
Շուտ նժոյգ՝ հեծալ, եւ որոտընդոստ՝
Ա թանա այ ինքզինք թշնամի կր յայտարարէ Ինչպէս ամպերից պոկւած մի կայծակ՝ Ա կա՛՛ւ , կրկնեցինք բոլորս եւ պատրաստուե
Նետւհց դէպի մեր աշխաբհը՚ն ըմբոստ :
Հեսեին՛ : ք*այց , կեղծ՚աւո ր՝ իր նկարագրով , չեմ ցանք :
սիրեր Ա թան ա ա լր իբրեւ գր ա կանո ւթ ի ւն , կար Տասնոցի ձայնը արձաղանզեց , բայց չկրկ
կալ :
ծես չբաւէր ինքգինք միայն՝ տալ իր վէպե՚րունյ Հե
րոս , վախն ի վախր կբ սկսի գրել իր յուշերր (ՏօԱ՛ Իջան կատաղած , սրի քաշեցին,— Վազդէն ու Վա սապր վերադարձան , խնդալով ,
Ո՛ւմ քնած գտան, ո՛ւմ անզէն գտան.
V^ո^^տ ժ՚Տտօէւտաշ) : իսօսելով ու միաժամանակ մեղ դիտելով Տ
Ի՞նչ կր նշանակէ 6ցօէ1Տ1Ո6, անգլիական ծա– Ծայր չկար կոծին, ծխին ու բոցին, Բաւական վախցանք , ըսաւ Վաղգէն՛։
ղում ունի այս րառր% Ֆրանսերէն Հին՝ բառարանէ Արնով ներկեցին գետը Որոտան : Ո է. պարոն ՎազգԷն , մենւք պատրաստ ( կբ
մր կբ սաՀմանԷ այսպէս . ^Պախարակելի վարժոք- - Զա1նգը զաբկեցէ՜ք , - ճչացին մերոնք սպասենք կռուի բռնուելու Համար :
իայց , աւա՛ղ, տհսաքն ահով անպատում,
թ իւն ինքն՝ իր մ աս ին խօսելու^ : Ւսկ մ աաենյագիր Թէ ինչպէս վառւոզ օձերով պատած Ադրիք 1 ""ՂՐէք 1 բացագանչեց ՚Լասա՚՚/ր ,
Հայոց արթնութեանն զանգն էր սարսատում :
*^1Լ Ց ո , 1 3 կու֊աայ Ը§01Տ1Ո6 եւ 6§0է1Տռ16 բուռերուն ի - կռիւ չկայ, թշնամի չկայ, դիմացի բլուրներու
ճււնչում է բ նա, պղինձն հրահոս
մաստի տարբերութիւնը , առաքինր մոլութիւն Թափլում էր շող - շող ու ծծւում հողում • լանգերուն ձիւնը տեղ - տեղ Հալած ե լ ձիաւոր նե–
Մերկ լեբաւն վբայ տրտում ու անխօյւ
մր, երկրորգր՝ տկարութիւն մը,՝ոբ, եթէ միանաք Լեզլակս էր միայքն հողմածեծ դ ո զ ո ւ մ : ո ու ձեւ ստացած՜ է, եթէ թշնամի ըլլար կր պա -
տ աղան գին , կբ դառնայ ստեղծագործութեանս ան– տասխանէ ր մեր կրակոցին՝ ե լ շարժում կր ցուցնէ բ
Հուն ե ւ ասս պւ ՚յղբիւբ մր , եւ իր գորածծա՜ծու -
ան պատ ճառ ;
թեան ամ էն էն գեղեց ի կ ձեւր կր գտնէ ինքնակեն՝ -
-— Ռաքի , պոռաց Վազգէնը •
սագրութեան մէքՀ Ո ՚ ֊ բ ի շ մատենագիր մր կր խոս
Ոտքի ելանք եւ շարունակեցինք ճամբան :
տովանի թէ Անգլիացին եր ո ւնր այս գեղեցիկ բառով
Երեք ժամ վերք, Վ արագի վանքի մեծ գա ր ֊
կր յատ կան շուի այն՛ վաբժութիւնր, ՛որ, պատ - Եւ մարզիկ ահով ճչացին նորից ,— .
—Ա՜խ , էլ զա|նգն էզոլր ,փբկիչ զանգն էզո՜ւբ.. պասին առքեւ խռնուած՜ , մեր երկարավիզ գուլպա–
մ ուածքի կամ յուշագրութեան մէք , Հ ե բո ս ո ւթե ան Ու ասում են, թ է հէնց այգ սեւ օրից
Երկրի անոււնն էլ մնաց Զանգեզուր : նե րուՏն փակած ձիւները կը մաքրէ ինք, խօսելով եւ
կր տանի կամ Ո101 ղեր ան ո ւննե ր ր , առանց
խնդա լոյի :
ո ւնեն ա լո լ ֆրանսերէն 62յ01Տ1է16 բառին պարսաւելի
Վանքին մեծ՝ գուռր ճռռալով ետ գնաց եւ րն
իմ աստր : դարձակ բակը մտանք :
(Շօշբաբ)
Աթանտալ, որ չատ կր գործածէ 6§0է1Տ1Ո6 բա - Այն էլ են ասում թ է այն հողմահար 9 Վանքի պաշտօնեաներէն \,որայր սեն
Մերկ լերան կոդին , հեռու Վափանում, պատրաստուած՜
ռր , միչա ա րՀ ա մարՀ անքով , բայս կր Հիանա/ Հիմա գետնի տակ մարդիկ անհամար մեզ առաքնորղեց նախապէս
Այ|նւ հրաշք զանգի պղինձն են հանում– • • :
Շաթօպրիանի վրայ՝ «06 1Հ)1 <1օՏ 6§0է1Տէ6Տ» , պաՀ մր եակները X
կ՝ամփոփուի եւ կր դրէ իր յոէ–չռՐԸ^ չտրունաել՝ Վառարաններու մէք կր ճ ր թճ բ թայ ին նուշի
«^/ւ» : Եւ Ս թանտալր սիրողներ ր կորսեն . ՀձՄեղք որ Ա. ՎԱՀՈՒՆԻ փայտերը ։ Աենեակներր զուրկ էին կաՀաւորումէ ,
չէ չաբունակաօ-% : Ձէ չտրռւնակաօ֊ , որովՀետեւ
օրուան՛ կեղհ՜ա ւո րնե րո ւն նման, կ՚ուղէր քանդեք
նետել Հ^ես^երր, կռիւ մղել եւ սպաննել Հես՝»երր, ուելիք մ ո լո ւթ ի ւննե բ , իրենց տ կա ր ո ւթ ի ւնն երէն ՎստաՀ եմ թէ դուք եւս վկայութեան պիտի
դաք այդ իրողութեան՝ :
ճիչդ ինչպէս Ալֆրէտ Թէննիսրն , որուն քերթուա– մինչեւ յաղթանակներ ր , Փօլ Վե բլէն էն մինչեւ
հ՜ր Հայերէնի թարգմանած է ԱբրաՀամ Մելիք - ԱաՀաբի քուրդէն։ &. ՆԱՐԳՈՒՆԻ
ՋՀանեանց . Պ ա տ ա ս խ ան ա ա ո ւո ւթե ան գիտ ա կց ո ւթեամ բր Տ • Գ •— «Ցառաչ\»ի մէջ , գաճազան առիթնե -
րով, խոստացեբ էի ուսումնասիրութեան ենթտբ .
Էս համաձայն եմ այն պօէաի հհսւ տան քո ւոդ այս գարուն՝ պայման է որ Հես՚^ը մերկ կհլ կարգ մը նիւթեր,— ահա այդ ն|իւթհբն են , որ
Որ հււչակում է անուշ երգերով, թրշ– մաս պիտի կազմեն այս յօդոլածաշարքին , ո՛ւր
Թէ մարդ կարոդ է վեր ձգսփլ յալէա ըլԼայ եւ անկեղծ, որպէսղի զայն չափենք իր պիտի ներկայացուին, յաջորդաբաբ, հին ու նոր
Մեոած «ես»ի դէմ կոիւ մզելով : յօդ գրակաւն սհբոււնդսերու բադդատակտ1ն քննադատու
ուառութեամբ ե լ մեծ՜ութեամբ : թիւնը , արդի քննադատութեան պայմանները ե ւ
յատկանիշները, գիւղի գրականութեան փիլիսո -
Այդ արդարացում ով՝ տ յս յա քո ր գ ա կ ան փայութիւնը, հւ ընթերցողի մը խնդրանքով՝
՝՝^6116ոտու6՚ը : Չափազանց զբաղած , չ ե մ կրնար ըսել
Մեր դարբ չունի Աթանտալի կեղիաւոբութիւ - ուածները , յոլ֊Հյ*ր , ուր պիաի պատմուին իմ թ է պիտի կրնամ շուտ լրացնել այս յօգոււածաշալւ.
ք ը , մանաւանդ որ պիտի ջանամ այստեղ նեբկայա,
նր , աղատ է Հ՚ես՚ֆր, մերկ ե լ աստուածագեղ, ա– կեանքիս մէկ շբ քանին թշուառութիւնն ո լ Հպար - ցնհլ նաեւ կարգ մը հայերէն հրատարակութիւն ներ
եւ,միջազգային գրական շարժում)ը՝ քննական ակ–
բու եւ ստեղծագործ : Ատոր Համար է , որ յո լչե ր ու տ ո ւթ ի ւն ր Հ Այգ օ՛բին՛ա՛կո՚վը՝ մեր սերունդին տա - ճոցււվ :
կամ ինքնակենսագրութեան ծաղկուն գրականէ ո լ - ռապանքր գնելու Համար Հին՛ սերունգին աառա -
թիւն մը գոյութիւն ունի մերայս օրերուն ,՛ել բա– պանքին դէմ յան՛դիման, անմեղ բաղդատութեան
նաստեղծներր կբ պատմեն նոյն իսկ չխոստովանէ - մը Համար, այլ մանաւանդ արձանագրելու Համար
մեր սե բունդին անձն ո լի բո ւթի ւնբ՝ բարձր բռնելու
(*) «Տառաշ >փ մէջ , պատերազմէն աււաջ , եր. Հայ լեզուն եւ Հայ գրականութիւնը^ այնպիսի զո–
կար յ օ դ ո ւ ա ծ մ՛ը նուիրած է ի «ես կամ մենք դե– Հողութիւննեբով, որ ինձ Ասել կուտան յաճախ <
րտ՚նաւնը գրականութեան մ է յ » նիւթին։ Երր եւ իցէ տեսե՞ր էք այսքան զոՀողութիւնւ
Fonds A.R.A.M
