Page 138 - ARM_19-1947_01
P. 138
Թ է խ ռ ա ք Գա&ը, Նեէգաղթը Հայաստանին, որ միշտ կորիզ նկատուած է կու - Նա սեաւԱդհ մասիԱ
սակցութեան կողմէ՝ Միացե՚ալ Հայաստանին ;
Ալ Հ . Ցհ ՚ հ ա չ Ա ա կ ց ո ւ թ ի ւ Ա ը Երբ 1945/՛ ապրիլին Աս երիկայի մէք Հայկ*
Դատի Յանձնախումբր յուշագիր կը խմբագրէր եւ ՎԻԷ Ս • 6"՚ճաի գրուած ու. խօսուած է այս
կր պատրաստուէր ներկայանալու Ատն $)րանչյիս– Հրատապ Հարցի մասին։ Գեզեցիկ աեսակէսճեր են
մէք Հայ Դաղ - ա արգո լած , ծրագիբեեր
Լա կա գա շն ւս կց ա կան մ ամ «՛՜ՀՀ՛՛ Վարքէն օրերս Կոյէ խորհրդաժողովին , Փարիզի եւ բանաձեւեր են
սկսած է գա րձե ա լ Հ ր ապա ր ա կը ազմ կե լ եւ. մ տքե– թականաց ԽորՀ ուր գն ո՛ւ Հայ Գազթական\ացկեգր • Հարկուած , րայց բոլորն ալ մնացած են թուղթի
բր պղտորել , Հանրային կաբծիքյՀ Հ * 3 * Դաշնակ Յանձնախումբը որոնց առա քինը շարունա - վրայ։ Եթէ չՀաչուենք Հ -Ց •Ն"ր Աեբոլնգշ ,Լլ
ցութե՛ան գէմ գրգռելու, րա սա յա յա դիտո՛ւմով։ կութ իւնն է ԱՀաբոնեան\ի Հայաստանի Հանրապե - կապոյտ Խ ա չի ՍանուՀ ինեբը , որոնց շուրՀ Հաւաք
Օրուան երկու կարեւոր խնդիրներն են Հա յ կա տութեան՝ Պատուիրակութեան ել երկրորդը՝ Պօ - ուած է զգալի թիւով երկսեռ երիտասարգոլթիլս
կան՛՛ Դատն ու Ներգաղթը , ո ր ոնց մ աս ին Դաշնակ գոս ՚Լւուպարի Հայ Ազգային Պատուիրակութեան՛ մր, որ կր դաստիարակուի ազգային ք՛՜՛՛՛չով,
ցութեան տեսակէտ ր շ՛ատ պարզ է եւ յստակ այ - նոյն տարուան ապրիլ \3ին Միացեալ ժողովի մը մնացեալը մեծ մասով ձգուած է բախտին : Ո՞ւր
սօբ , ինչպէս եղած՝ է միշտ, աւելի քան քառորգ մ՛էք 1լորոշէին դիմել Հփնգ Մեծերուն՝ անոնց ներ– ց լլ– լ. ա֊ ՛ ւ ւ ւ -- /
գարէ ի վեր ; կա յացնելո Հ ամ ար նո քն պաՀ ա կ՛՚երթան , թ՚նչ կՀընեն օրն ի բուն • յաճախ գիչեր–
Մեր Հակառակորդները դ սա կա յն , այս երկու սաՀմ ան նե րու միացում.բ ԽոբՀ՚-շր՚րդային Ուիլսրնեան ՚ներով բացակայ իրենց տուներէն . ոչ մէկ Հետա
Հարցերուն մասին Դաւակցութեան կր վերագրեն տա նին : քրքրութիւն։ ծն ՚ղՈն՞երըվ է, յանրցոանլքորը անտա: րԱբսռերարբծեիրն են Հիերրթենինց
անշուշտ
բացասական կեցուածք, «Հ ակաՀայաստանեան» , Ու ճիշդ այգ օրերուն աէՂՐէէ ՅՕին Սալ
ապրի լե ան գաւակնեբուն Հանդէպ ։ Ո՛ւր որ էէ աաննշ;ուշտ կո
«ազգակործան» , «Հայրենագաւ» ծրագիրԼեը , ա - սւ ը Շիմիի մէք տօնուած՜ գտնուեցաւ Համազգային
աՀ ա պատ աս խանը ան տ ար բեր ծնողքին :
ռանց կարենալ ցոյց տալու որեւէ շօշափելիփաստ , ՍգաՀանդէսի ընթացքին մէկը այսօր–
՚իատապարտելի են նաել անոնք որոնց Համար
որ Հաստատէր իրենց ձրի վերագրումներն ու երե– ուան թունգ «Հայաստանասէը»նեբէն՝ որ յարձա սովորական յանկերգ է եղած (լսել յոյս չկայ
ւակա յա կան «կործան արաբ գաւերը» կեցաւ բոլոր անոնց վրայ, որոնք արտաս\աՀմանի նոր սերունդէն ։ Փաստերը ըոլորովին Հակառակը
Առն՛ենք Հայկական Դատը ; մէք Հայկական Դատ կը Հետապնդէին։ Ըստ յիշ - ցոյց կուտան : Ա՛տէք նոր սերունդին Հոգիէն ներս^
^**Լ է "Ր Ա փ1**–**–քէ մէք Հայկական Դատ Հե - եալ պարոնին , Հայկ* Դա՛տի իրաւատէրն էին/ Աոս– քրքրեցէք անոնց սիրտը եւ պիտի տեսնէք որ Հայ–
տա պնդած՝ է աւելի քան քառորգ գարէ ի վեր : կուան ու Երեւանը, Սփիւռքի Հայութիւնը իրա - կերու եւ Աըամներու ոգին միշտ կը խօսի անոնց
Հոս տեղը չէ վերքին 27 տարիներու •պատմո՛ւ ւունք չունէր արծարծելու զայն, այլապէս կը •մէՀ։ Փա՞ստ կ՚ուղէք, այցելեցէք կապոյտ Խաչի
թիւնը գրելու Սեվռէն մինչեւ Լօզան եւ անկէ մին զառնաբ «արկածախնդիր» ել «Հայբենագաւ» , ԱանուՀ իներուն կազմակերպած Հանդէսն երո ւձն ել
չեւ Հա՛մա շխարՀ այ ին երկրորդ պատ՛երազմը՛. Ը - ինչպէս Աան 3>րանչիսկօ գտցողները ։ պարերուն , Հ • § »7" • Նոր Սերունդի թատերական
սենք միայն որ բոլորէն լքուած՜ Հայկական արիւ Երբ այսպէս Հրապարակային սպառնալիքներ ներկայացումներումս, մարզական խազերուն ։ Ամէ
նոտ Դատի միակ Հ ետապնգողն ու պաշտպանը ե– կ՚ուղղուէին Հայկական Դատով զբազոզներուն նէն անտարբերն ալ Հրճուանք կը՛ զգայ։ Կապոյտ
զած է Հ* 3* Դաշնակցութիւնը, իրեն աք ակից ու գէմ , գաղթականական զո յգ մ արմիննե րը խոՀե - Ի) աչէ ս ան ո լՀ ինե ր էն մ ին օդափոխութեան դա ցած
նենալով ա ր սւա սաՀմ ա Լ ի Հայրենաբաղձ Հայու ֊ մութիւն Համ արեցին իրեն ց աշխատանքներ ր ա ա - էր իր տկարութեան պատճառաւ։ Կ– ի)աչը Հան -
թիւնը ; նիլ առանց փողի եւ թմբուկի ^ 1"–իկ մնքիկ ։ 1945 գէս ունի, ներկայ չի կրնար ըլլալ, Հակառակ իր
Այսօր/1 ւան «Հա յա՛ստա՛նաս է բ»ներ ր ամ բոզք Մ ա յիս 2 1 ին Զորս Մեծ երուն ներկա յացուե ցալ ի– փափաքին՛։ ՚էյո յն իրիկունը, կ՛՛անցնի Հեռախօսին
քառորգ գար կը ՀայՀոյէին անոնց գէմ որոնք Հայ րենց մ իա ցեալ յ ո ւշա դ ի րը , ան գլի երէն (Ամեբի կա գլուխը եւ մոռնալով իր ցաւերը, Հանդէսին յաջո
կական Դատի, իՒբքաՀայ Դա՛տի անունով կը խօ - յի եւ Ան գլիոյ) եւ ֆրանսերէն (Ֆրանսայի ու Ջ\ի– ղութեան մասին տեղեկութիւն կ՛՛ուզէ իր .ընկերու.
սէին ոլ կը գործէին*: իքո րՀ բղային Ա՛ իութիւնր ն ասա ան ի ) ւ եռո ւն ե ր ո վ : 3ուշագրին ռուսերէն Հէներէն:
.բարեկամ էր քՒուրքիոյ , մասնաւոր գաշինքով մր թարգման ո ւթիԼնը ուշացած ՐԷԼալով, Հայ Դագ - Մ ե նք աւելի շատ վա րժ ո ւած՜ ՛ենք խօսելու եւ
կապուած Րէէաէով անոր Հետ, Հետեւաբար կարելի թականաց ք)քորՀուրգի նախագաՀր 28 Մայիս 1945– մ է կ՛ր միւսը քԱնագատե լու քան գործելու : Ա պի -
չէր Ս՛փիւռքի մէք խօսիլ ԹրքաՀայ Դատի մասին ։ ին մ իա յն մ արա ք ախտ Ա տա լինվւ ուղղեց իբ յուշա– տակ քարգի մլՀ ենթարկուած ենք : Փոխանակ մեր
խորՀ րգա յ - գիրր* նոյն իմաստով՛. Հայ Դազթ • կեգր* յանձ ուժերը լարելու եւ չարիքին գէ՛մ պայքարելու,
Այգ Դատ ր լո լծուած էր Հա յաստանի չունէր նախումբի նախագաՀը անկէ առաք նոյնիմա-ստ քլատենք կր
նացում ով , գա՚ղթաՀ այո ւթիւնը իրաւունք նամ ակ մը ուղղած ըլլալով Փար ի զի դե սպան՝ Պո– կը պղտորեն մեր ուժերը։ Անպիտան՝ մարդիկ արիւնէ
ատով զբաղելու • կոմոլովի, անՀրաժեշտ չգտաւ ստորագրել մարա– օրն ի բուն, մ ո ոռնալով իսկական չա–
ռուսերէն յ չո լ ա -
Ե*– որովՀետեւ Հ» 3* Դաշնակցութիւնը որ քախտ Ս տա լինին ուղղուած՜ րիքր* Վյոտ Է այն զինուոր ը որ կ<ը լքէ պատերազ–
իր գո՛յո ւթփ ւնը կը պարտ ի Հա յկական Դատ ին զրին տակ : մ ի ճակատը ու խո յս կուտա՛ յ թշնամ իին առքեւ ։
կը շարունակէ ր .ամէն՝ պատեՀ առթիւ արծ արծ եք Վատ է այն Հայր որ կը լքէ իր զաւակը, ձգելով
իՒրքաՀա յ Դատը եւ ար գա բութ իւն կը պաՀանքէր Դա զթ տ կան ա կան զո յգ մ արմ իննե ր լէ Ուիլսէն - իր բախտին ա յս լպրծուն պո ղո տ ան ե ր ո ւն վրա յ ,
-
անիրաւեալ Հ՛ա՛՛յ ժոզովուրգին Համար , առնուազն եան՝ սաՀմ՚աննեբու իրենց պաՀանքը էլարգարա ամ էն մ եզք փաթթելով անո ր վզին : Ես ալ ունիմ
«Հակա յ ա ս տ ան ե ան» մ ա կգիրին կ՚արժանանար իր ցնէին ներգազթով 4 չափաՀաս տարիքի մը Հասած՛ տղայ եւ ազքիկ ո֊
անարժան Հակառա՝կո րգներուն կողմէ։ Այս վեր՜ ԱՀա քան ի մը մէքբերու մներ անոնց յո ւշա - րոնք ոչ միայն սաՀուն Հայերէն կը խ՛օսին , այլ եւ
թէ «Երե գրէ՚լ
քիններլէ մէկ կողմէ կը փաստաբանէին՝ նո յնքան սաՀուն կը գրեն ել կր կա ր ղան ։
ւանը ամենայն Հայոց կառա վար ո՚ւթփւն չէ», միւս « Մէկ միլիոնէ աւելի աշի/արՀացրիլ Հա– կամք եւ յարատեւութիւն * մնացեալը ինքնին
իբ Հայրենի երկիրը վերա գուբս
կոզմէ չէին Հանգոլրժեր ՛ար Երեւանէն գուբս գըտ– յռւթիւնը կը պաՀ\անքէ Կ՝՝\ՐԼԼայ 1 Տունէն ներս ծնողքներուն , տունէն զա -
նուող Հայութիւնն ալ իր գլխուն ճարը նայի։ դառ^/ալ Հ ուսուցիչներուն պա րտքն է դաստիարակել
« Հայ Դազթ * կ եգր * Յանձնախումբը եւ Հա ք նոնքւ Ուշիմ են մեր տզաքը* Տաղանղ.նեբ կան ա–
Ք,գենք անցեալը ապագա յ պատմ ի չին* եւ թռա— Դազթ . քՍո րՀ ուրդը , ո ը 20 տարիէ ի վեր պա չտպա– նոնց մէք, օտարն երուն զարմանք պատճառհլու
.ցիկ ակնարկ մը նետենք վերքին երկու տարիներո՛ւ նած են Հ՛այ աարագիբներու շաՀերյէ, կբ կարծեն աստիճան ։
լ/եթացքին Հ . 3 * Դաշնակցութեան կատարած աշ - թէ սւ յն շս Հերու պաշտպանութեան ամէնէն աղ Յաճախ գանգատներ կ՚ըլլան թէ նոր սերունդը
խտտանքներու Հասին քՒրքաՀայ Դատին Համար։ գոլ եւ ամէնէն արմատական մ իքոցն է դիւրացնէ ք Հայերէն չի կարդար* Այս ալ ճ\ի շտ չէ ։ Անոնք
Մվ էր ոբ , աղա տա գրութենէն վերք , առաքին այդ տարագիրնեբու ներգաղթը դէպի իքոբՀրգա– կլանուած են ֆբ ան սա կան մ շակոյթով , ֆրանսա
անգամ արծարծեց Հա յկական Դատ՛ը եւ ա շիարՀ ի յին Հա յա սա ան ; կան բազմ աս/ես ակ Հ րատա բակութ իւննե ր կան *
մեծ՜եր էն ա րգա ր ո ւթ ի ւն պաՀ ան քե լու նախաձեռ - « * • • Մ եր փափաքն՝ է վերսկսիլ ներգաղթը * ա ր կա ծ ա իւն գ ր ա կան վէպեր ,ս իրա յինպաամ ութիւն–
նարկ եղաւ– Հ* 3* Դաշնակցութիւնը : Սակայն ներգաղթի շարժումը չի կրնար պէտք ե– ներ, կատակերգական դրուագներ , եւ ուրիշ Հ՛ե
Նախատեսելով ՀամաշխարՀ ա յին պատերազմի ղած\էն չափ տ\ար ածուիլ , քանի դեռ Ի) որՀ րգա յին տաքրքրական նիւթեր ։
մ օտալուա վախճանը եւ Հ աշտ ո ւթե ան խորՀ րգա - Հայաստանի Հան բա՚պետ՛ո՛ւթ են Հոգամ աս՛ը 29000 Մենք թնչ կը Հրամցնենք մեր պատան ինե -
ժոզովներոլ գումարումը, Հ՛Օ* Դաշնակցութեան քառակուսի քիլո մ ե թ ր - չէ ընգւ •ւձաակ սո ւա՝ է րուն, որոնք Հազիւ քիչ մր Հայերէնի վարժուած
Ամերիկայի կցում ովը
րենիք»ը կեգր • կոմփտէ ի պաշտօնաթերթ «Հայ– Տ աճ կա Հ այ ա ս տ ան ի ն ա Հ ան գն ե րո ւն մ էկ են զանա՛զան միքոցներով : Զունի^նք նոյնանման
ձեռնարկեց
ժամանակի 1944/ աշնան մեծ Հանգանակութեան մր մասին , առնուազն ՆախագաՀ Ուիլսընի նշանակած պատմ ութ իւննե ր : Դժբախտաբար մեր մտաւորա -
ի նպաստ Հայկական Դատին եւ կարճ շր քանն եր ո ւն յ կանները մէկգի նետած են այգ բոէորր եւ իրենց
մէք Հաւաքեց 165.000 տոլար ։ « Ե ր ա խ տ ա պա ր տ պիտի ըլլանք , եթէ Աան՝ ուժերը լարած են ոտանաւոր եւ բանաստեղծ ու -
Այգ Հանգանակութիւնը ՛ո՛չ միայն նիւթական , %%ըանչիսկոյի , փնչպէս նաեւ յետագային գումար թիւսներ գրելու* Հոդ չէ ընթերցողներ քիչ Ր1Լաս՛՝
֊այլեւ բարոյական մեծ յաղթանակ մը եղաւ ուելիք Հ՛ա՛շտո՛ւթեան ժոզովնեբու օրակարգին վը~ Մ եր ուսումնասիրականները շատ աւելի ազ
Դաշնակցութեան՝ Համար ։ Հայ ժողովուրդը , որ րա յ գնէ ք Տ աճ կա Հ ա յաստանի ազատագրութեան ՛ն ա ոփ լ՛ական գործ մը կատարած պիտի րլ/ային*
միշտ \իր յոյսը գրած է Հ* Տ* Դաշնակցութեան Հարցը՝ ձեռք բերելու Համար արդար լուծում մը եթէ փորձէին մատչելի լիզոլով պատմ ութ իւննե ր
վրայճ նեղ օրերուն շարունակ իր կողքին գտած այսինքն յիշեալ Հոզամասերռլ կցումը ներկայ դրել մեր անցեալի մասին։ Հին ժողովուրդ ենք*
ՐԱալո՝վ գ ա յ ս ) ա յ ս անգամ եւս վստաՀութիւն ա ւաստա նին այսպէսով վերի՛– ունեցած ենք լալ ել գէլ օրեր, թ ուս Սէ է II ռննսերր եւ
արդարութեան
յայտնեց ա՛ն որ , Համ ոզոլած որ իր շաՀ եր ը լա - սլէսԲ՚՚ՐկԳա՛տարելով գործ մը Հանդէպ
֊ւագոյնս պաշտպանող միակ կազմակերպութիւնն է Հայ ժողովուրդին, որուն ՚)՝ատին զօր՛ա՛վիգ եղած իչխաններ , յեգափոխական Հերոսներ , որոնց ամէն
անիկա : են Ե՛վրոպայի եւ Ամերիկայի ամէն՛էն ազն՛իւ Հո - մէկին կեանքը ինքնին պատմութիւն մրն է, որոնք
Հ * 3* Դաշնակցութեան նախաձեռնութեամբ դիները » : մինչեւ այսօր անծանօթ մնացած են ո՛ չ միայն մեր
կազմուեցաւ Հ ֊ Հ ա յ Ազգային կոմիտէ»ն՝, անգամակ– ներկայ սերունդին, այլ ել անցեալ սերունդնե .
ինչպէս կ՚երեւի վերի մէՀրերումներէն , Հայկ, բուն; Մեր մտաւորականոլթեան պարտքն է պր
ցութեամբ չէզոք պատուաւոր անձնաւորոլթիւննե– ՛ի ատն ու Ներգաղթը սեըտօրէն կապուած են իրա պտել քրքրել ու փոչիներուն տակէն լոյս աչխարՀ
բու։ Այգ Կոմիտէէն բխած «Հայ Դատի Տանձնա ֊ րու Հետ։ Որպէսղի ներգաղթը լայն ծաւալ ստա րերել այդ բոլորը, եւ վստաՀ եղէք որ նոր սե -
խումբ»լ* աւելի քան երկու ւոարիէ ի վեր եռան - նայ, կ^րսէ գաղթականական զոյգ մաըմէննեըոլ բունդը յափչտակոլթեամբ պիտի կարդայ զանոնք։
դուն գործի լծուաՀչ՜ է եւ ամէն առիթ 1լօդտա - (Հուչագիրը, անՀրա<հ.եշտ է նախ լայնցնել Հ՛այաս «Ցառաիը սկիզբէն է վեր իր է\երը լայն բա.
գո բծէ Հա յկական Դատը արծարծելու ել Հա յե բու տանի սաՀմաննեըը ; ցած է այս ուղզութեա՚մբ ; Բազմաթիւ խմբագրա
պրոպագանտը ընելու Հ ամ ար Եւրոպացին երուն ու Նոյն եզրակացութեան կը յանգէր Հայկ, ՛իա - կաններ Հրատարակուած են. բայց մինչեւ այսօր
Ամերիկաց իներուն ՚, տի 8 անձ Լ ա իս ո ւմ րի Տուչագիբը՝ ուղղուած Աան այ գործնական քայլ մը չէ առն ւուած՝ ՚
Այս Յանձնախումբն էր, որ 1945 ապրիլին Հհրանչիսկոյի խորՀրգաժողովին : Հոս կ՚արւոա - Ունէնք ճոխ
խմբագրեց յոլչագիր մը Հայկական Հարցփ մա - տպենք անոր վերջին՛ երկու պարբերութիւնն եըը . ղութեան եւ անդորրութեան մէջ»։
սին, զոր ներկայացոլց Ատն Ֆրանչիսկոյի խ՛որ - « Թէ՛ արդար եւ. թ է մարդասիրական լուծում Ուրեմն՝ ն՛ավս կցել Ուիլսրնեան սաՀմաններր
Հրգաժոզովին , 7 Մայիս \945ին։ մը պիտի րլլար պետութեանց կողմէ աււաջաբ. ԽոբՀրդային Հայաստանին , որպէսղի յետոյ Հնա
Այդ թուականին՛ արդէն , երբ երկրէ երկիր կուած եւ նախագահ Ուիլսրնի կողմէ իբր բուն րաւորութիւն տրոլի տարագիր Հայութեա՛ն «.դառ
կանոնաւոր Հաղորդակցութիւն չկար , Հ * 3 * ՚ ^ ՝ ա Հ ՜ Հայաստան սահմանագծուած Հայաստանի այն նալ իր Հայրենի երկիրը» :
նակցութեան բոլոր մարմինները, աւււսնց իրարու մասԸ ,ոո ցարդ Թուրքերուն ձեռքը կը մնայ ամուլ Ամերիկա եւ բան սա նստող Հայեր, առանց
հհտ ոեւէ կապ ունենալու եւ աոա1նց իրարու հետ եւ ամայի, կցել այժմու սահմանակից Հ ա յ Հան. իրարու Հետ ոեւէ կապ ունենալու, մտահած էին
իարհրդակցելու, ինք նարեւրարար որոշած էին բապհտոթեան : նուն ձել Վ եւ Հ, սծ՝ նոյն եզր աղացո ւ թեւ
* Հա յկական Դատի մաս ին իրենց բռնւ ելիք դիր քը : « Այսպէս, խաղաղասէր եւ գործունեայ ժողո. Կը նչանակէ թէ՝ քաղաքական տուեալ պայ .
Եւ ի պատ իլ Հ * 3 * Դաշնակցութեան պէտք է ըսեք վուրդ մը , որուն կրած բազմապիսի եւ երկարաւ . մաննեըոլ մէչ՝ Հայրենասէր Հայեր ուրիչ տեսակ
թէ բոլորն՛ ալ չընդգրկած էին միեւնոյն ուզղու - տեւ անիբալութիւնւնեբը յասախ միջագգային խոո. չէ՛ին կրնար մտածել, արդար լուծում մը գտնելու
թիւնն ու քաղաքականութիւնը այն է Ուիլսրն– վութեանց առաջնորդած են, պիտի կարողանար Համար Հայկակա՛ն արիւնոտ ղատին։
փան սահմաններու կցոլար ներկայ Խորհրդային դառնալ իր հայրենի երկիրը եւ աշխատիլ խաղա. (՚) ՀԲԱՆՏ ԱԱՄՈՒԷԼ
Fonds A.R.A.M
սակցութեան կողմէ՝ Միացե՚ալ Հայաստանին ;
Ալ Հ . Ցհ ՚ հ ա չ Ա ա կ ց ո ւ թ ի ւ Ա ը Երբ 1945/՛ ապրիլին Աս երիկայի մէք Հայկ*
Դատի Յանձնախումբր յուշագիր կը խմբագրէր եւ ՎԻԷ Ս • 6"՚ճաի գրուած ու. խօսուած է այս
կր պատրաստուէր ներկայանալու Ատն $)րանչյիս– Հրատապ Հարցի մասին։ Գեզեցիկ աեսակէսճեր են
մէք Հայ Դաղ - ա արգո լած , ծրագիբեեր
Լա կա գա շն ւս կց ա կան մ ամ «՛՜ՀՀ՛՛ Վարքէն օրերս Կոյէ խորհրդաժողովին , Փարիզի եւ բանաձեւեր են
սկսած է գա րձե ա լ Հ ր ապա ր ա կը ազմ կե լ եւ. մ տքե– թականաց ԽորՀ ուր գն ո՛ւ Հայ Գազթական\ացկեգր • Հարկուած , րայց բոլորն ալ մնացած են թուղթի
բր պղտորել , Հանրային կաբծիքյՀ Հ * 3 * Դաշնակ Յանձնախումբը որոնց առա քինը շարունա - վրայ։ Եթէ չՀաչուենք Հ -Ց •Ն"ր Աեբոլնգշ ,Լլ
ցութե՛ան գէմ գրգռելու, րա սա յա յա դիտո՛ւմով։ կութ իւնն է ԱՀաբոնեան\ի Հայաստանի Հանրապե - կապոյտ Խ ա չի ՍանուՀ ինեբը , որոնց շուրՀ Հաւաք
Օրուան երկու կարեւոր խնդիրներն են Հա յ կա տութեան՝ Պատուիրակութեան ել երկրորդը՝ Պօ - ուած է զգալի թիւով երկսեռ երիտասարգոլթիլս
կան՛՛ Դատն ու Ներգաղթը , ո ր ոնց մ աս ին Դաշնակ գոս ՚Լւուպարի Հայ Ազգային Պատուիրակութեան՛ մր, որ կր դաստիարակուի ազգային ք՛՜՛՛՛չով,
ցութեան տեսակէտ ր շ՛ատ պարզ է եւ յստակ այ - նոյն տարուան ապրիլ \3ին Միացեալ ժողովի մը մնացեալը մեծ մասով ձգուած է բախտին : Ո՞ւր
սօբ , ինչպէս եղած՝ է միշտ, աւելի քան քառորգ մ՛էք 1լորոշէին դիմել Հփնգ Մեծերուն՝ անոնց ներ– ց լլ– լ. ա֊ ՛ ւ ւ ւ -- /
գարէ ի վեր ; կա յացնելո Հ ամ ար նո քն պաՀ ա կ՛՚երթան , թ՚նչ կՀընեն օրն ի բուն • յաճախ գիչեր–
Մեր Հակառակորդները դ սա կա յն , այս երկու սաՀմ ան նե րու միացում.բ ԽոբՀ՚-շր՚րդային Ուիլսրնեան ՚ներով բացակայ իրենց տուներէն . ոչ մէկ Հետա
Հարցերուն մասին Դաւակցութեան կր վերագրեն տա նին : քրքրութիւն։ ծն ՚ղՈն՞երըվ է, յանրցոանլքորը անտա: րԱբսռերարբծեիրն են Հիերրթենինց
անշուշտ
բացասական կեցուածք, «Հ ակաՀայաստանեան» , Ու ճիշդ այգ օրերուն աէՂՐէէ ՅՕին Սալ
ապրի լե ան գաւակնեբուն Հանդէպ ։ Ո՛ւր որ էէ աաննշ;ուշտ կո
«ազգակործան» , «Հայրենագաւ» ծրագիրԼեը , ա - սւ ը Շիմիի մէք տօնուած՜ գտնուեցաւ Համազգային
աՀ ա պատ աս խանը ան տ ար բեր ծնողքին :
ռանց կարենալ ցոյց տալու որեւէ շօշափելիփաստ , ՍգաՀանդէսի ընթացքին մէկը այսօր–
՚իատապարտելի են նաել անոնք որոնց Համար
որ Հաստատէր իրենց ձրի վերագրումներն ու երե– ուան թունգ «Հայաստանասէը»նեբէն՝ որ յարձա սովորական յանկերգ է եղած (լսել յոյս չկայ
ւակա յա կան «կործան արաբ գաւերը» կեցաւ բոլոր անոնց վրայ, որոնք արտաս\աՀմանի նոր սերունդէն ։ Փաստերը ըոլորովին Հակառակը
Առն՛ենք Հայկական Դատը ; մէք Հայկական Դատ կը Հետապնդէին։ Ըստ յիշ - ցոյց կուտան : Ա՛տէք նոր սերունդին Հոգիէն ներս^
^**Լ է "Ր Ա փ1**–**–քէ մէք Հայկական Դատ Հե - եալ պարոնին , Հայկ* Դա՛տի իրաւատէրն էին/ Աոս– քրքրեցէք անոնց սիրտը եւ պիտի տեսնէք որ Հայ–
տա պնդած՝ է աւելի քան քառորգ գարէ ի վեր : կուան ու Երեւանը, Սփիւռքի Հայութիւնը իրա - կերու եւ Աըամներու ոգին միշտ կը խօսի անոնց
Հոս տեղը չէ վերքին 27 տարիներու •պատմո՛ւ ւունք չունէր արծարծելու զայն, այլապէս կը •մէՀ։ Փա՞ստ կ՚ուղէք, այցելեցէք կապոյտ Խաչի
թիւնը գրելու Սեվռէն մինչեւ Լօզան եւ անկէ մին զառնաբ «արկածախնդիր» ել «Հայբենագաւ» , ԱանուՀ իներուն կազմակերպած Հանդէսն երո ւձն ել
չեւ Հա՛մա շխարՀ այ ին երկրորդ պատ՛երազմը՛. Ը - ինչպէս Աան 3>րանչիսկօ գտցողները ։ պարերուն , Հ • § »7" • Նոր Սերունդի թատերական
սենք միայն որ բոլորէն լքուած՜ Հայկական արիւ Երբ այսպէս Հրապարակային սպառնալիքներ ներկայացումներումս, մարզական խազերուն ։ Ամէ
նոտ Դատի միակ Հ ետապնգողն ու պաշտպանը ե– կ՚ուղղուէին Հայկական Դատով զբազոզներուն նէն անտարբերն ալ Հրճուանք կը՛ զգայ։ Կապոյտ
զած է Հ* 3* Դաշնակցութիւնը, իրեն աք ակից ու գէմ , գաղթականական զո յգ մ արմիննե րը խոՀե - Ի) աչէ ս ան ո լՀ ինե ր էն մ ին օդափոխութեան դա ցած
նենալով ա ր սւա սաՀմ ա Լ ի Հայրենաբաղձ Հայու ֊ մութիւն Համ արեցին իրեն ց աշխատանքներ ր ա ա - էր իր տկարութեան պատճառաւ։ Կ– ի)աչը Հան -
թիւնը ; նիլ առանց փողի եւ թմբուկի ^ 1"–իկ մնքիկ ։ 1945 գէս ունի, ներկայ չի կրնար ըլլալ, Հակառակ իր
Այսօր/1 ւան «Հա յա՛ստա՛նաս է բ»ներ ր ամ բոզք Մ ա յիս 2 1 ին Զորս Մեծ երուն ներկա յացուե ցալ ի– փափաքին՛։ ՚էյո յն իրիկունը, կ՛՛անցնի Հեռախօսին
քառորգ գար կը ՀայՀոյէին անոնց գէմ որոնք Հայ րենց մ իա ցեալ յ ո ւշա դ ի րը , ան գլի երէն (Ամեբի կա գլուխը եւ մոռնալով իր ցաւերը, Հանդէսին յաջո
կական Դատի, իՒբքաՀայ Դա՛տի անունով կը խօ - յի եւ Ան գլիոյ) եւ ֆրանսերէն (Ֆրանսայի ու Ջ\ի– ղութեան մասին տեղեկութիւն կ՛՛ուզէ իր .ընկերու.
սէին ոլ կը գործէին*: իքո րՀ բղային Ա՛ իութիւնր ն ասա ան ի ) ւ եռո ւն ե ր ո վ : 3ուշագրին ռուսերէն Հէներէն:
.բարեկամ էր քՒուրքիոյ , մասնաւոր գաշինքով մր թարգման ո ւթիԼնը ուշացած ՐԷԼալով, Հայ Դագ - Մ ե նք աւելի շատ վա րժ ո ւած՜ ՛ենք խօսելու եւ
կապուած Րէէաէով անոր Հետ, Հետեւաբար կարելի թականաց ք)քորՀուրգի նախագաՀր 28 Մայիս 1945– մ է կ՛ր միւսը քԱնագատե լու քան գործելու : Ա պի -
չէր Ս՛փիւռքի մէք խօսիլ ԹրքաՀայ Դատի մասին ։ ին մ իա յն մ արա ք ախտ Ա տա լինվւ ուղղեց իբ յուշա– տակ քարգի մլՀ ենթարկուած ենք : Փոխանակ մեր
խորՀ րգա յ - գիրր* նոյն իմաստով՛. Հայ Դազթ • կեգր* յանձ ուժերը լարելու եւ չարիքին գէ՛մ պայքարելու,
Այգ Դատ ր լո լծուած էր Հա յաստանի չունէր նախումբի նախագաՀը անկէ առաք նոյնիմա-ստ քլատենք կր
նացում ով , գա՚ղթաՀ այո ւթիւնը իրաւունք նամ ակ մը ուղղած ըլլալով Փար ի զի դե սպան՝ Պո– կը պղտորեն մեր ուժերը։ Անպիտան՝ մարդիկ արիւնէ
ատով զբաղելու • կոմոլովի, անՀրաժեշտ չգտաւ ստորագրել մարա– օրն ի բուն, մ ո ոռնալով իսկական չա–
ռուսերէն յ չո լ ա -
Ե*– որովՀետեւ Հ» 3* Դաշնակցութիւնը որ քախտ Ս տա լինին ուղղուած՜ րիքր* Վյոտ Է այն զինուոր ը որ կ<ը լքէ պատերազ–
իր գո՛յո ւթփ ւնը կը պարտ ի Հա յկական Դատ ին զրին տակ : մ ի ճակատը ու խո յս կուտա՛ յ թշնամ իին առքեւ ։
կը շարունակէ ր .ամէն՝ պատեՀ առթիւ արծ արծ եք Վատ է այն Հայր որ կը լքէ իր զաւակը, ձգելով
իՒրքաՀա յ Դատը եւ ար գա բութ իւն կը պաՀանքէր Դա զթ տ կան ա կան զո յգ մ արմ իննե ր լէ Ուիլսէն - իր բախտին ա յս լպրծուն պո ղո տ ան ե ր ո ւն վրա յ ,
-
անիրաւեալ Հ՛ա՛՛յ ժոզովուրգին Համար , առնուազն եան՝ սաՀմ՚աննեբու իրենց պաՀանքը էլարգարա ամ էն մ եզք փաթթելով անո ր վզին : Ես ալ ունիմ
«Հակա յ ա ս տ ան ե ան» մ ա կգիրին կ՚արժանանար իր ցնէին ներգազթով 4 չափաՀաս տարիքի մը Հասած՛ տղայ եւ ազքիկ ո֊
անարժան Հակառա՝կո րգներուն կողմէ։ Այս վեր՜ ԱՀա քան ի մը մէքբերու մներ անոնց յո ւշա - րոնք ոչ միայն սաՀուն Հայերէն կը խ՛օսին , այլ եւ
թէ «Երե գրէ՚լ
քիններլէ մէկ կողմէ կը փաստաբանէին՝ նո յնքան սաՀուն կը գրեն ել կր կա ր ղան ։
ւանը ամենայն Հայոց կառա վար ո՚ւթփւն չէ», միւս « Մէկ միլիոնէ աւելի աշի/արՀացրիլ Հա– կամք եւ յարատեւութիւն * մնացեալը ինքնին
իբ Հայրենի երկիրը վերա գուբս
կոզմէ չէին Հանգոլրժեր ՛ար Երեւանէն գուբս գըտ– յռւթիւնը կը պաՀ\անքէ Կ՝՝\ՐԼԼայ 1 Տունէն ներս ծնողքներուն , տունէն զա -
նուող Հայութիւնն ալ իր գլխուն ճարը նայի։ դառ^/ալ Հ ուսուցիչներուն պա րտքն է դաստիարակել
« Հայ Դազթ * կ եգր * Յանձնախումբը եւ Հա ք նոնքւ Ուշիմ են մեր տզաքը* Տաղանղ.նեբ կան ա–
Ք,գենք անցեալը ապագա յ պատմ ի չին* եւ թռա— Դազթ . քՍո րՀ ուրդը , ո ը 20 տարիէ ի վեր պա չտպա– նոնց մէք, օտարն երուն զարմանք պատճառհլու
.ցիկ ակնարկ մը նետենք վերքին երկու տարիներո՛ւ նած են Հ՛այ աարագիբներու շաՀերյէ, կբ կարծեն աստիճան ։
լ/եթացքին Հ . 3 * Դաշնակցութեան կատարած աշ - թէ սւ յն շս Հերու պաշտպանութեան ամէնէն աղ Յաճախ գանգատներ կ՚ըլլան թէ նոր սերունդը
խտտանքներու Հասին քՒրքաՀայ Դատին Համար։ գոլ եւ ամէնէն արմատական մ իքոցն է դիւրացնէ ք Հայերէն չի կարդար* Այս ալ ճ\ի շտ չէ ։ Անոնք
Մվ էր ոբ , աղա տա գրութենէն վերք , առաքին այդ տարագիրնեբու ներգաղթը դէպի իքոբՀրգա– կլանուած են ֆբ ան սա կան մ շակոյթով , ֆրանսա
անգամ արծարծեց Հա յկական Դատ՛ը եւ ա շիարՀ ի յին Հա յա սա ան ; կան բազմ աս/ես ակ Հ րատա բակութ իւննե ր կան *
մեծ՜եր էն ա րգա ր ո ւթ ի ւն պաՀ ան քե լու նախաձեռ - « * • • Մ եր փափաքն՝ է վերսկսիլ ներգաղթը * ա ր կա ծ ա իւն գ ր ա կան վէպեր ,ս իրա յինպաամ ութիւն–
նարկ եղաւ– Հ* 3* Դաշնակցութիւնը : Սակայն ներգաղթի շարժումը չի կրնար պէտք ե– ներ, կատակերգական դրուագներ , եւ ուրիշ Հ՛ե
Նախատեսելով ՀամաշխարՀ ա յին պատերազմի ղած\էն չափ տ\ար ածուիլ , քանի դեռ Ի) որՀ րգա յին տաքրքրական նիւթեր ։
մ օտալուա վախճանը եւ Հ աշտ ո ւթե ան խորՀ րգա - Հայաստանի Հան բա՚պետ՛ո՛ւթ են Հոգամ աս՛ը 29000 Մենք թնչ կը Հրամցնենք մեր պատան ինե -
ժոզովներոլ գումարումը, Հ՛Օ* Դաշնակցութեան քառակուսի քիլո մ ե թ ր - չէ ընգւ •ւձաակ սո ւա՝ է րուն, որոնք Հազիւ քիչ մր Հայերէնի վարժուած
Ամերիկայի կցում ովը
րենիք»ը կեգր • կոմփտէ ի պաշտօնաթերթ «Հայ– Տ աճ կա Հ այ ա ս տ ան ի ն ա Հ ան գն ե րո ւն մ էկ են զանա՛զան միքոցներով : Զունի^նք նոյնանման
ձեռնարկեց
ժամանակի 1944/ աշնան մեծ Հանգանակութեան մր մասին , առնուազն ՆախագաՀ Ուիլսընի նշանակած պատմ ութ իւննե ր : Դժբախտաբար մեր մտաւորա -
ի նպաստ Հայկական Դատին եւ կարճ շր քանն եր ո ւն յ կանները մէկգի նետած են այգ բոէորր եւ իրենց
մէք Հաւաքեց 165.000 տոլար ։ « Ե ր ա խ տ ա պա ր տ պիտի ըլլանք , եթէ Աան՝ ուժերը լարած են ոտանաւոր եւ բանաստեղծ ու -
Այգ Հանգանակութիւնը ՛ո՛չ միայն նիւթական , %%ըանչիսկոյի , փնչպէս նաեւ յետագային գումար թիւսներ գրելու* Հոդ չէ ընթերցողներ քիչ Ր1Լաս՛՝
֊այլեւ բարոյական մեծ յաղթանակ մը եղաւ ուելիք Հ՛ա՛շտո՛ւթեան ժոզովնեբու օրակարգին վը~ Մ եր ուսումնասիրականները շատ աւելի ազ
Դաշնակցութեան՝ Համար ։ Հայ ժողովուրդը , որ րա յ գնէ ք Տ աճ կա Հ ա յաստանի ազատագրութեան ՛ն ա ոփ լ՛ական գործ մը կատարած պիտի րլ/ային*
միշտ \իր յոյսը գրած է Հ* Տ* Դաշնակցութեան Հարցը՝ ձեռք բերելու Համար արդար լուծում մը եթէ փորձէին մատչելի լիզոլով պատմ ութ իւննե ր
վրայճ նեղ օրերուն շարունակ իր կողքին գտած այսինքն յիշեալ Հոզամասերռլ կցումը ներկայ դրել մեր անցեալի մասին։ Հին ժողովուրդ ենք*
ՐԱալո՝վ գ ա յ ս ) ա յ ս անգամ եւս վստաՀութիւն ա ւաստա նին այսպէսով վերի՛– ունեցած ենք լալ ել գէլ օրեր, թ ուս Սէ է II ռննսերր եւ
արդարութեան
յայտնեց ա՛ն որ , Համ ոզոլած որ իր շաՀ եր ը լա - սլէսԲ՚՚ՐկԳա՛տարելով գործ մը Հանդէպ
֊ւագոյնս պաշտպանող միակ կազմակերպութիւնն է Հայ ժողովուրդին, որուն ՚)՝ատին զօր՛ա՛վիգ եղած իչխաններ , յեգափոխական Հերոսներ , որոնց ամէն
անիկա : են Ե՛վրոպայի եւ Ամերիկայի ամէն՛էն ազն՛իւ Հո - մէկին կեանքը ինքնին պատմութիւն մրն է, որոնք
Հ * 3* Դաշնակցութեան նախաձեռնութեամբ դիները » : մինչեւ այսօր անծանօթ մնացած են ո՛ չ միայն մեր
կազմուեցաւ Հ ֊ Հ ա յ Ազգային կոմիտէ»ն՝, անգամակ– ներկայ սերունդին, այլ ել անցեալ սերունդնե .
ինչպէս կ՚երեւի վերի մէՀրերումներէն , Հայկ, բուն; Մեր մտաւորականոլթեան պարտքն է պր
ցութեամբ չէզոք պատուաւոր անձնաւորոլթիւննե– ՛ի ատն ու Ներգաղթը սեըտօրէն կապուած են իրա պտել քրքրել ու փոչիներուն տակէն լոյս աչխարՀ
բու։ Այգ Կոմիտէէն բխած «Հայ Դատի Տանձնա ֊ րու Հետ։ Որպէսղի ներգաղթը լայն ծաւալ ստա րերել այդ բոլորը, եւ վստաՀ եղէք որ նոր սե -
խումբ»լ* աւելի քան երկու ւոարիէ ի վեր եռան - նայ, կ^րսէ գաղթականական զոյգ մաըմէննեըոլ բունդը յափչտակոլթեամբ պիտի կարդայ զանոնք։
դուն գործի լծուաՀչ՜ է եւ ամէն առիթ 1լօդտա - (Հուչագիրը, անՀրա<հ.եշտ է նախ լայնցնել Հ՛այաս «Ցառաիը սկիզբէն է վեր իր է\երը լայն բա.
գո բծէ Հա յկական Դատը արծարծելու ել Հա յե բու տանի սաՀմաննեըը ; ցած է այս ուղզութեա՚մբ ; Բազմաթիւ խմբագրա
պրոպագանտը ընելու Հ ամ ար Եւրոպացին երուն ու Նոյն եզրակացութեան կը յանգէր Հայկ, ՛իա - կաններ Հրատարակուած են. բայց մինչեւ այսօր
Ամերիկաց իներուն ՚, տի 8 անձ Լ ա իս ո ւմ րի Տուչագիբը՝ ուղղուած Աան այ գործնական քայլ մը չէ առն ւուած՝ ՚
Այս Յանձնախումբն էր, որ 1945 ապրիլին Հհրանչիսկոյի խորՀրգաժողովին : Հոս կ՚արւոա - Ունէնք ճոխ
խմբագրեց յոլչագիր մը Հայկական Հարցփ մա - տպենք անոր վերջին՛ երկու պարբերութիւնն եըը . ղութեան եւ անդորրութեան մէջ»։
սին, զոր ներկայացոլց Ատն Ֆրանչիսկոյի խ՛որ - « Թէ՛ արդար եւ. թ է մարդասիրական լուծում Ուրեմն՝ ն՛ավս կցել Ուիլսրնեան սաՀմաններր
Հրգաժոզովին , 7 Մայիս \945ին։ մը պիտի րլլար պետութեանց կողմէ աււաջաբ. ԽոբՀրդային Հայաստանին , որպէսղի յետոյ Հնա
Այդ թուականին՛ արդէն , երբ երկրէ երկիր կուած եւ նախագահ Ուիլսրնի կողմէ իբր բուն րաւորութիւն տրոլի տարագիր Հայութեա՛ն «.դառ
կանոնաւոր Հաղորդակցութիւն չկար , Հ * 3 * ՚ ^ ՝ ա Հ ՜ Հայաստան սահմանագծուած Հայաստանի այն նալ իր Հայրենի երկիրը» :
նակցութեան բոլոր մարմինները, աւււսնց իրարու մասԸ ,ոո ցարդ Թուրքերուն ձեռքը կը մնայ ամուլ Ամերիկա եւ բան սա նստող Հայեր, առանց
հհտ ոեւէ կապ ունենալու եւ աոա1նց իրարու հետ եւ ամայի, կցել այժմու սահմանակից Հ ա յ Հան. իրարու Հետ ոեւէ կապ ունենալու, մտահած էին
իարհրդակցելու, ինք նարեւրարար որոշած էին բապհտոթեան : նուն ձել Վ եւ Հ, սծ՝ նոյն եզր աղացո ւ թեւ
* Հա յկական Դատի մաս ին իրենց բռնւ ելիք դիր քը : « Այսպէս, խաղաղասէր եւ գործունեայ ժողո. Կը նչանակէ թէ՝ քաղաքական տուեալ պայ .
Եւ ի պատ իլ Հ * 3 * Դաշնակցութեան պէտք է ըսեք վուրդ մը , որուն կրած բազմապիսի եւ երկարաւ . մաննեըոլ մէչ՝ Հայրենասէր Հայեր ուրիչ տեսակ
թէ բոլորն՛ ալ չընդգրկած էին միեւնոյն ուզղու - տեւ անիբալութիւնւնեբը յասախ միջագգային խոո. չէ՛ին կրնար մտածել, արդար լուծում մը գտնելու
թիւնն ու քաղաքականութիւնը այն է Ուիլսրն– վութեանց առաջնորդած են, պիտի կարողանար Համար Հայկակա՛ն արիւնոտ ղատին։
փան սահմաններու կցոլար ներկայ Խորհրդային դառնալ իր հայրենի երկիրը եւ աշխատիլ խաղա. (՚) ՀԲԱՆՏ ԱԱՄՈՒԷԼ
Fonds A.R.A.M
