Page 95 - ARM_19-1946_04

Ակադեմիկոս Ա ՄափասեաԱ պոիտ՚մ ծիծաղ Ալպանիոյ ներկայացուցիչին սոյն յայտ(արա -
րութիւնը իպաւնկ տպաւորսւթիւն ձգեց ժոզովին

ԽՄԻ «էշմիածին» ամսսպրէն, մեր ճսւյե. Բ ա ռ ս է Ր ա Ա ի մը պհտքը... վրայ : (1րոշու1յց|ւսւ անսիջապէս քուէարկել՝ յաււա.
ջիկայ նիստերէն մէկուն մէջ :

Րէն»^.– : Տնտեսական Աանձնաժ֊ողովյը. իը Վեր^ֆ

Ականաւյւր Հա յագէ յո Աաեփան Ա՚ալխասեանը .Դի,Ս»1հա^տոլյ>իլԶո ստեզծւււելէն ասդին, նիխթռլլ յատկաց ո ւց ԱւսԽրխյ դաըենաւորման
րտՅւեբո, իրենց; րյս-Օ։ նշանակութիւնը կպանցա-ցս^ծ
իր ՀՀայերԷն բացատրական բառարանդ քառաՀա. ա ա լ կ՚էրեւան ՝:• խնդրին որ անյետաձգելի դարձ ահ էէ ^Ի՚Լ^*աԼ եր­

առը մեծ աշխատութեան Համար արժանացաւ. կիրը իրական սովի ս ատն ո ւահ բ//ա/ով ւ Հազիւ

Ստալինեան մրցա՛նակէ պսակաւորի բարձր կ" է ֊ Ս՚ասԱաւյւրաաէս, «ա ըգա ր ո ւ թ ի ւնֆ., Հ^՚Ր1**՝ - ամսուան մը պաշար ունի ; կարճ խորՀըռակցու »

ման (Յաո|՜յ1ւջ– բնագրին բառերով .— իւ. թորա. ւյյւձք» , «ազգերու ինքն ո ր ո չր ւյէ^ , «բ^սրիկամոԿ - թենէ մը ետքը, որ ո շոլեցալ Գ՚եբ–(ք անձնախումբին

գրով — լաուրեատ (1տաւ–ք&ւ). թէւն» րաււերուն. իմաստը գտնելու ճամար, Դփւա« յ%ԻԼ սոԻ՚^ԳԻՐՐ ^՚1՜ մանրամասն տեղեկագիր պա֊

Ա . Աալխասեան ծնած է Ախալցխա 18,57 Հոկ­ նագիտական ^ացաայ^օւկան իաււգբքի մը պէսւքը ՀաԱջել անկէ, ոբպէսզի կաբելի ըլլա յ յառածէ կա յ

տեմբեր 25էն՝ , արՀեստաւոր րնտանիքի մէչ՝։ Հայ. ստիպողական դարձած է : նստաշրջան ին նկատի առնելով շուտափո յթ օգնու­

բր գերձակ էր Հ Սկզբնական կրթութիւնը ասաց ա ծ ՝ Վա՜յ այն միամիտին, որ օրուան քաղաքական թեան Հասնէլ ա ւս տ ր ի ա կան ժողովուրդին է
լուրերը կարդալէն ետքը, րան հասկցածի յաւակ»
է Ախալցխայի կարապետեան ծ թական գսԼՐոՅՐ Ո Լ նոլթ-իւնով մը, ս^կնոցը ք թ է ն վար կ ՚ ա ռ ն է ՛ • • Տաջորգ նիստին , բեմ ելաւ Մբ* ԶարըԼ ՜եւ
խիստ ազդու ճառով մը , ժողով ին ուշադրութիւնը
յետոյ գաւառական դպրոցը, Րռո աւարտ ա էէ Է Հրալի ր ե ց , աշխաըՀ ի ամ ենադեմ ո կրատ
երկրին
\874ին։

\874ին ԷչմիաՆնի մէչ կր բացուի Գէորգեան —- Մեգլիո յ նախկին նաէսաբաբ ո , . Հ եաեւ.եաք ԷՒուրքԷոյ վրայ : իՒուելէ ետքը, անոր վերջին պա­

ճեմարանը, եւ ճիշտ այգ տարին ալ Ա՝ալխասեան խիստ կաբեւոբ եւ. նշանակալիս յա յտ ա բա բութ իւնբ տ՛երազմէն, մի ջո ցին մ ատ ո ւց ահ անգնաՀատելի հա–

կ՚ընգունոլի նորաբաց ճեմարանը։ Բբաւ, թղթակիցներու..–—«Հ/* ի 2*11 զգա յին խնդիրնեբոլ. ռա յո ւթիւնը , կոչ ըրաւ ժողովականներու Ի՚Ղ^ե^*

1878^5ւ էշմիա&նփ Հա շլոյն գործով կը զրկուի աաւանցքբ, ամ չաթ կա յի անտեսական կնճիռին ա– եւ ողջմտութեանը յ

Փեթերսպոլրկ(Լենինկրատ) Հայագիտութիւն ,սոր.է ռբ նչո ւթեամբ լո ւհ ե լո լ Հ աւանա կ ան ո^թ իւնբ մեբ Տարտանէլի ապաՀովութեան ի&գիբը արդար–

վելու Համար ; \878ի աշետն կը մտնէ Փեթերս - եւ մեբ բարեկամներու, տեսակէտ ին Համաձայն կ^ե–, օ րէն կար դագր ո լա հ տեսնելու փափաքով^ եւ Հ ա–

սլուրկի Համալսարանի արեւելեան լիզոլներու բա. րեւայ ; խաղաղութեան ամբապնդոլյՐբ , ազգերու. մա ձայն միջա՛զգային արդարութեան եւ պատուի

ժինը՝ Հայ.սանսկրիտ ճիլղը, իբրեւ աղատ ունկն, միակ գիմակէտր ԱԱաԼո*Լ Հանդերձ, աատեբազմա­ տեսակէտին , պաՀանջեց միաձայն քուէարկու -

գիր ։ 1881/^ տկարութեան եւ անՀատական այլ կան ձգտումի տեսակէտէն Հաւանական եբեւալոլ թեամբ կարեւոր գումարի մը եւ զինուորական աԻ~

պատճառներով կը ստիպուի առժամանւակ թողուք եր ե ւո յթնեբէն Հեռու կաբհլի է նկատել : տո յքի առատ յատկաց ում ով սատարել այգ պետու-

Համալսարանը ե֊ դբաղիլ միայն գրականութեամբ։ «Մենք մեբ կարելին սլիտի ընենք, ժողովուրդ– թեան ւ

1 887ին քննութիւն տալով կը ստ՛անայ Հասու, նե. Իբ ո ւն քները եւ խաղաղութիւնը յլ քրմար « Վ^ստաՀ եմ որ, ըսաւ, քիուսիան ալ պիտի

նութեան վկայական եւ նորէն կր մտնէ Փեթերս. Հանգրուանի մը մէ^ սլաՀելու Համար աջակցի մեզի , Հաւասարապէս տրամադրելով

պուրկի Համալսարանը՝ Հայ.վրացական բաժինը։ Թղթակիցները, շ՛նորհակալութիւն յայաաելու| պէտք եղահը իր գբաց ի ին ապաՀովութեան ը Հա­

\889ին քննութեամբ կ՝ աւարտէ Համալսարանը, օլոհ ապաւռյրռւթեամր մեկնեցաւԹ՝ աւս յուսադրի) մար » ;

ստանալով թեկնածուի աստիճան ե լ կր վերադառ, լուրը հեռագրելու համար իրենց ընթերցողներուն : Ո ր ո շուեցաւ , քուէարկութիւնը յաջորդ նստա -

նայ Հայրենիք.. Մալխասեանը դասընկերն է նշա. քառասուններու ժ ո զո վին Ամերիկայի ներ­ շրջանին յետաձգելով՝ գոնէ Հարիւր միլիոնի գու­

նալոր լեզուաբան \, . Մառի : կայացուցիչ Մր՛ ՀրԸԼա 1 Ւ օ ս Ք ՚աո–նելով իըիկ - մար մը, առ Հաշիւ զրկել Թուըքիոյ, Հեռագրով։

Հայրենիքի մէչ Մ ալխասեան կը զբաղի ման. ո լան նիստին մէ^, յստակ կեըսլով յայտարարեց Արդարութեան ներկայացուցիչին բողոքը , բուռն

կա վարժական աշխատանքներով, վարելով ուսոլց. թէ Ամերիկան՝ ոչ մէկ կր փնտռէ ներկայ սլայ– հափեր ու մէջ խեգգուելով նիստը փակուեցաւ :

էական եւ տեսչական պաշտ՛օններ : Ախալցխայի մ աններու սլար տագր ում ին մ է^ : Ան ո ր մ էակ նպա­ Վերջին նիստին մէջ ," Հայաստան՛ի ներկայա -

երկսեռ ծխական զպբոցներուն մէչ՝ մէկ տարի, տակը , ո ւղղո ւահ՜ պէտք է ն կտտել Համ ամա րդկա– ցուցիչը խօսք աոնելով հետեւեալ կերպով արտա -

Թիֆլիսի Ներսէսեան դպրոցը 20 տարի, Թիֆլհ– յին բարօրութեան ամրապնդումը Բ ձ11 ո աստիճա­ յհսյւռուեցաւ.—

սի Յովնանեան դպրոցը՝ չորս տարի, է^միածնի նով եզրակացութեան մը կապելու ։Ամերէկեանաղ– «Ինչպէս յայտնի է յարգելէ ժողովիդ , Հայ -

Գէորգեան՛ ճեմարանը՝ մէկ տարի, թիֆլիսի Գա. գը ^ ս^ի2/սԳԳային սռբԿայ կացութիւնը որոշ մեկն՛ա­ կական ՛հատը մ ին չեւ ա յսօբ առկախ մնտցահ է :

յեանեան դպրոցը՝ երկու տարի, Լենինականի նո. կէտէ մը կը դիտէ՝ սպասելով իր իտէալէն գոՀա– Ես կը պա Հան ջեմ յանուն արդարութեան եւ ի բա1 -

բակառոյց «Համալսարանը» մէկ տարի ե լ Ախալ­ ցումբ տեսնելու փափաքին իրականացման : ւունքի , վե ր^յապէս կարգագրել սո յն Ի՚սգէր1է եւ

ցխայի գիմնազիան (երկրորդական վարժարան)՝ Ժողովականները բուո,ն կերպով ծափեցին այս թուրքերու կողմ է բռն ազր աւո ւահ Հ ա յ կա կան՝ Հո -
անկեղծ՜ եւ յսւռակ արտայայտութ-իւնները:
մէկ տաբի։ Այս երեսուն երկար տարիներուն ըն­ "երը վերադարձնել մեզի , որպէսզի աշխաբՀէ ցի­

թացքին , ան անխոնչ՝ աշխատած է ա չա էլետներ ու «Ադրիականի եւ Միջերկրականէ միջազգա­ րուցան Հայերը ամ փոփոլին Հոն՝ եւ լհոլին շինա ֊

մէչ սէր արթնցնել դէպի մայր խօսքը; յին դիրքի տեսակէտէն տ ր ո ւահ՝ որոշումները, իմ րտր աշխատանքի» հ

Մ ան կա վարժական աշխատանքին զուգընթաց երկրիս Համար նպաստաւոր բԱալու Հաւանակա՛ - ՚Այւիագահը կարգի կը Հրաւիրեմ Հայ

Մ ալխասեան կր շարունակէ զբաղիլ գրական, Հա­ նոլթիլնը կա սկահ ի տակ կբ ձգեն ; Մ էջին եւ Մեր­ պատ ո լի ր ակր , իր ոչ - դիւան ագի տա կան ոճին ե լ

յագիտական աշխատանքներով, Հարստացնելով ձաւոր Արեւելքիդ եւ քովընտի Հարաւի երկիրներու արտա յա յաո ւթեան ը Համ ար : Կը թելադրեմ իրեն

Հայագիտութիւնը նորան՛որ բանասիրական ու­ ռազմական գիրքերուն արմեւոբումը կարեւոր ազ­ յանուն ^՜ոԳոփԻս » "Ր յա2,ոՐԳ նստաշրջանին իր

սումնասիրութիւնն երով ՚։ դակի մը բնո յթուէր 1լ ուժ եղա ցնէ տղզեր ո ւ քաղտ– խնդէրքը ներկայացնէ՝ քաղաքակրթութեան պար–

րա . տնտեսական տեսակէտը Հ աագրահ դիւանա գիտական Հասկնալի ոճով ե լ ար­

Ան իր ամբոզչ՝ կեանքբ նոլիրած է մայրենի «^առաջարկեմ ան յապաղ քուէարկել Ալպա - դարութեան օրէնքով Հ

լեզուին , գրականութեան մատենագրութեան ու - նիոյ մեբձհովեայ շրջաններուն զինման եւ ապա - \քիստը փա կո ւահ է • •

սոլմնասիրութեան : Անոր գրական աշխատոլթիւն– զէն մ ան խնդիրը ^ յ Կ՛ ՊԵՏՈՒՇ

ներոլ թիւր մեծ է : Այգ ա շխ՚ա տ ո ւթ ի ւննե բու կար­

գին կը պատկան՛ին դասագի րքեր՚ը , թարգման ու -

թիլնները, Հին Հեղինակնե բու Հրատար՛ակութիւն– 120.000 Հայերէն բառեր , որոնց կարգին մինչեւ Հի­ մ տնակներէն , 5բգ գարու , մ եր նախաՀա յ բեր ո լ ,

ներր, բանասիրական ո ւս ումնաս իրութիւնները հ մա յայտնի բոլոր գրաբար բառերը, բառարաննե­ պապերու դո ր հ ահ ահ բառեր էն , եւ վեր ջացոլցահ

Գասագիրքերէն՝ յիշատակութե՛ան արժանր են րուն մէջ յիշատակուահ աշվսաբՀաբաբ դրական լե­ է արգի Հայերէնով, այս բոլորը իրենց արտայայ­

«Գրաբարի Հոլովումը, իսոնարՀում ը եւ նախդիր­ զուի եւ բառարաններու բառերը, նաեւ Հեղինակին տութիւնը գա ահ են ա յ դ մ եհահ ա ւա լ ա շխատու -

ները», «Գրաբարի Համաձայնութիւն՛ը՝» , «Գասրն– յայտնի բոլոր բարբառային բառերըւ Այս մեհ՜ աշ~ թե ահը մէջ ւ ք՛առեր կան որոնց բացատրութիւնը

թացք Հայոց Հին մատ ենագը ո ւթեան» (վիմատիպ) : խատութէւնը ամէնէն՛ կատարեալն է բոլորՀայերէն էջեր կը գրաւեն եւ իրաւամբ անջատ աշխատու -

Թ՚ա րգմանոլթիւններէն «Բռնի միութիւն Հա­ բառարաններուն մէջ • ք1ր հաւալովը նոյնէսկ կը թի ւննե ր կրնան Համարուիլ :

յոց ԼեՀաստանի ընդ եկեղեցւոյն Հռոմայ» • գեր աղան ց է բո լո բ Հա յեր էն բա ո ա ըանե րը եւ կ\ը Երկար տար ին ե ր մ եհ՜անուն Հայագէտը ժամ ե–

գրաբար : Շէքսվյիրէն թարգմանած է «Լիր թա­ կազմէ 520 տպագրական մամուլ ; րով գբասե ղանի առաջ աքն ահ է գիտնական ի յա -

գաւոր » , « Մակբէթ » , էբերսէն՝ «Մարգ եմ » Հեզէնակը բառարանին մէջ կը նշէ իւրաքան­ մառութեամբ , ստեղհագոբհոգէ ոգեւորութեամբ

«.Աեբէոսւի պատմութիւնը» եւ «Սիմէոն կաթ ո ղի կո. չիւր բառէն հագումը, զուտ Հայկական ըլլա լ ը կերտելով վարպետօրէն այս Հոյակապ երկը ;

սի Ջամբռր» թարգմանած է ռուսերէն՛։ քՍորենա - կամ որ ժոգովոլրգէ բերնէն փոխ առնուահ Րլէարր Տաղանդաւոր գէտնա կան ը իր այս գո րհ ո վ յա–

սիի եւ Փաւստոսի պատմոլթիլնները թարգմանած եւ անոր զարգացումը , մ իեւնո յն ատեն ցո յց կո լ ւեբժացոլցահ է իր անունը , գարեր 1լ անցնին եւ

է գրաբարէն աշխարՀաբար : տայ անոր գրաբար , աշխարՀաբար՛ եւ բարբառա– Գաէէք սերունդները սիրով կը դիմեն անոր բառա­

- Հին Հեղինակներէն Հրատարակութեան Հա . յԻ^՛ ՀԼԼԼաԱԼ *՛ Հեզին ակը աշխատ ահ՜ է ի ւրաքան չիւր րանէն օժ ան գա կո ւթ ե ան ;

մար պատրաստած է եւ Հրատարակած Ասողի­ բառի նշանակութիւնը տալ լրիւ կերպով , սկսելով Ա * Մ ա լխասեանը իր Հասակակիցներուն՝ մէջ

կի , ՚Լեւոնդի , ՚Լաղար Փարպեցիի , Աեբէոսի , Ամիր ամէնէն Հէնէն մ էն չեւ նոր նշանա կոլթիլնն եր ը : ամէնէն երջանիկը Հանդիսացաւ , որովՀետեւ անոր

Գովլաթի (Օգուտ բժշկութեան) աշխատութիւն . Մասնաւորապէս ուշադրութեան արժանի է բե զնա ւո բ աշխատանքին Համ ար ստեղհուեցան

ները • Հեղինակէն՝ այն մեթոտը, որ օտարազգի բառերոլն նպաստաւոր պա յմ աններ միա յն ս ո վետ ա կան պայ–,

Բանասիրական ուսումն ասի բութիլններէն յի - դէմ ոչ միայն կբ նշէ այն լեզուն, ուրկէ փոխ առ­ հառ ար ելէ/ տա կը ;

չատակենք «Ուսումնասիրութիւն Փաւստռս Բ\իւ - նուահ է տուեալ բառը, այլեւ այն լեզուն , որու Հակառակ իր $)ամեայ տա ր իքին , Մ ալխասեանն

զանգաց ու, «Աեբէոսի պատմութիւնը եւ Մ ո վսէս ^էջնոբդոլթեամբ Հայերէնին անցահ է այդ բառը : այսօր ալ դեռ ե բ ի տ աս ա բ գա կան աւիւնով կը շա­

Խորենացի» , «Խորենացոլ առեղծուածի չուրեր », Ա յս մ իջոցով Հեղինակը ցո յց է ա ո ւահ Հա յերէնի րունակէ աշխատիլ եւ ինքզինքը բաւականաչափ

այս վերջին աշխատութեան մէչ՝ քերթողաՀօր ժա. այս կամ այն ազդէն կրահ մշակութային ազդեցու- առոյգ կը զգա յ ւ Համակրելի դիմագհով հերունին

մանակր վերջնականապէս կ՝ ո բո շուի Հինգերորդ թիւնը ւ ք* ա ռա բ անա կա զմ ութեան– այս դրութիւնը կը կարդայ առանց ակնոց գորհահելու ;

գարը՜կը ճշդուի նաեւ ո րՒ)ո րեն աց ի իողբին առածին կը Հ անգիս անա հ առա րսՀնին ամէնէն արժէքաւո բ Ա . Մ ա լխասեան հբագրահ է ընթացիկ տար ֊

մասը իրենն է, իսկ երկրորդ մասը կցուած է անոր կո զմեր էն մէկը : Ո ւան մէջ տպագրութեան յանձնել Փաւստոս ք՝ է ւ -

՝Բաղկեղոնի ժողովէն յետոյ։ 120 Հ ազար բառ* * * ինչպիսի* քրտնաջան՝ աշ­ զանգէ աշխարՀաբար թարգմ ան ո ւթ է ւն ը ընդար –ք

Բացի առանձին գրքոյկներով լոյս տեսած աշ. խատանք թափահ է անուանի լեզուաբանը այգ բա– ձակ յառաջաբանով ու հանօթո ւթի ւններ ով եւ

խատոլթիլններէն՝ Մ՚ալխասեանն ունի բազմաթիւ ռե ր ը Հաւաքելու , գէտականօրէն ո ւս ո լմնաս է բ ե լո լ «Աիմէոն կաթոդիկոսի Ջամբռը»ի ռուսերէն թարգ–,

յօդուածներ , տպագրուած պարբերական մամուլին եւ բացատրելու վրա յ ։ իւրաքանչիւր բառէ ճշգոլ- մ ան ո ւթ ի ւն ը նո յնպէս հ առա ըան ով ու հանօթո լ^.

մէչ՝։ Անոր կը պատկանի նաեւ նախաձեռնութիւնը մը , մանրակրկէտ վերլուհ՜ումը կատարելու եւ ա– թի ւններ ով;

եւ ընգՀանուր Հսկողութիւնը «Պատմագիրք Հա . նո ր հագումն ու զարգացումը ցո յց տալու Համ ար \947ին մ՛տադիր է տպագրութեան յանձնել 140

յոց» Հրատարակութեան : ալեՀեր գէտն ակ ան ը թափանցահ է գարե բու խոր - առածներու եւ ալանղութիւններոլ ժողովածուն
Ախալցխայի Համառօտ
Սակայն անոր աշխատութիւներուն մէք ան . քը , թեբթահ է Հէն ու նոր ժամ տնակներու գրա­ բարբառով՝ կցելով անոր

նզորուգակ«աՀնայերէն եւ գլոբւախցատրԳա"կՐա^ն"ՏԸ Հբ՛ԸառարաՀնս՚ն» գի սասա ւա կանութիւնը՝ սկսահ տառերու գէլտէն մինչեւ մեր բառարան : Մ տաղիր է գրելու նաեւ իր կԽնսագրա.
ստուար
օրերը, վագուց մոռցուահ , «մեռահ» շատ բառե– կան յի շո զո ւթ ի ւննե ը ը : Ներկայիս կը գրէ Մ • Ա–
չխատութիւնը, որ եզակի տեղ կը գրաւէ մինչեւ
բու վրայէն գարերու փոշին թօթափելով լոյս աշ­ բեղեանի «Հայոց Հին գրականութեան պա ամ ու .
այսօր լոյս տեսած Ր"\"Ր ՚ յերէն բացատրական
խարՀ է բ ե ր ահ զանոնք , առանց գագարի ուսում - թեան մասին» բանասիրական յօդուածը :
Ւբառ.արնադնակնոեւրթոեւանմբ չարքին իր ճոխ ու Հարուստ բո ֊
նաս ի բահ է բարբառները Հ
ե՛. գիտական մշակման գրէ
ք՝ աո ա բանէն մէջ կրնանք գտնել անցեալ ժա -
թեւ էմբ ԿԻՊՐՈՍԻ վարչական բարենորոգման Համար
Այս
բառարանին մԷՀ զետեղուած են շուրչ՝ մանակներու բառերը , սկսահ Հեթանոսական ժա - ծրագիր մը պատրաստած է անդլ. կառավարոլ .

թի՚-նը Տ /

Fonds A.R.A.M