Page 293 - ARM_19-1946_04

8Ա8ՆԵՐ ԳԱԻ-ԱքՒէն ՏԽՐՈՒՆԻ— Աի. ԹՖԷ՚նՔՃԵԱ՚ե ԳԵՐՄԱ՚ե ՍՊԱՅԻ ՄԸ ԿԱՐԾԻՔԸ

ԿՈՄԻՏԱՍ ՎԱՐԴԱՊԵՏԻ ՄԱՍԻՆ

ԹԷ8ԱԱԵ%ԱՆ ՄԱՐՍ ԷՏ ԼԻ ՄԷՋ ինչպէս Հաղորղած էի՚նք^ Նոյեմբեր \$ին

Ֆրէզնոյի մէջ (^ալիֆոբնիա) մեռած– է բնկեր Ա -

ւետիք Թֆէնքճեան , 76 տարեկանէ ՑԻՒՐԻԽ– - ախէ Հէտւու Շտմ1 ռՀԵՀՀՏ, գերման

ՄԱՐՍԷ8Լ Անցեալ երկուշաբթի իրիկուն Հ* Ողբացեալ Լոկերը Հիմն՛ադիրն Է,ր Ֆրէզնոյի

8» Դ • & ք ^ « կոմիտէն^ կապոյտ Խաչի վարէութիւ– Հ* 3* Դ* կոմիտէի՚ն եւ «Ասպարէզ» շաբաթաթեր­ բարձրաստիճան սպա յ մբ, 1919^ եկաւ եւ Հաս­

եր Հ* 8* Դ* Նոր Սերունդի թէյա - թին որ կբ շար՚ոլնակո լի մինչեւ այսօր Հ տատուեցաւ Զո լԷ°եր իա եւ չուզեց այլեւս գերման
շ1 կեր
վարչո՛ւթիւնը զինուորական ղորկերուն մէ1 մտնել : 1914—1918

սեղան մ ր կազմ ակերպած էին ի սլաաիւ Ծնած է \Ց72ին, Թուրքիս յ Չար. սանճտք գաւա­ իր Ր՝ո ւրքիոյ մէջ լսած եւ տեսա ծներ ր °բ.բ օրին

ռի ի՝ա շաղա կ ղիլզբ X Զ ա ւա կն էր Տ էր եւ Տ իկիս գերման ա բ տ ա քին ել զի նուո րական նա խարաբ ո Լ–

Դա սա ա ր իփէքեանի % ՅովՀաննէս եւ ՀԼաբդաբ Տ էրաէըե անն երո լ X Փոքբ

Տաք մթնոլորտ մր կր տիրէբ , մամ ր 8էն 12 , Հասակին՛ մէջ կբ կորսնցնէ իր ծն՛ողքը եւ կբ մեծ՛­ թիւններուն Հաղորդելէն վեչ.ջ, իր խօսքերուն կա–

Տծ1օՈ Շօ\հշՈի սրահին մէշ ուր րնկեր Չիլճեանի նա յ իր Հօրեղբօր Պետրոս Տէրաէրեանի Հոգատա­ ր եւո րո ւթիւն չէին տո ւա ծ՜ , ին քն ալ իր կա բդի ն

սե– րութեան տակ X անոնց կարեւո ր ո ւթ ի ւն չտալով ղա տուեցաւ դե ր–

դասապետութեամբ տեղի ունեցան ճառեր , արտա– ման ազդէն Լլ եղաւ Ջ^ուիցեբիացի եւ ալ չվերա­

ս անէութիւնն եր , երդեր Հ իր 15 տարեկան պատանի Հասակին մէջ, իր դարձաւ իր Հին երկիրը։ Իր 0ւ6 ճսատ <1շտ Օոօոէ.

Թէ յաս եղանը բացուե ց ա ւ <հ8աո ա\9 ՚քյսւհա - եզբօր՝ Հա նգո լցեալ տոքթ * Սարդիս քՒֆէ,Լ քճեան ի 1սւ*է։տշհ6 Տէճճէ6հւ1<յ6ւ 1919 դիրքին « ւՆլՀուա » գր–

Հետ Ամերիկա կբ գաղթէ 1889^՛ Մայիս ամսուն եւ լուխին մ էջ մ ան բամ ասն կբ խօսի Հա յոց մ ա՛սին

տակտով։ Խօսք առին կարգով Պ* Տ* Փիրանեան որ կբ Հաստատ՛ուի Նիւ֊ Եորքի մէջ ու գործ մըկբ ճա­

ղաէեց Հ * 8* Դաշնակցութիւնը, իբրեւ « հ ա յ մո - ւք, է մետաքսի գործարանի մբ մէջ՛. Ապա կբ փոխա­ 149 150 էջերուն վրայ Հայր կոմիտասին մասին

ղոՎուբ գին թ իկոլԼքէ՝^ եւ շեշտեց թէ պէտք է գրուի Լին , Մէշոլսէց * ուր կր պարապի գորգա Հետեւեալը կբ գրէ *

մնայ իր ամբողջ ոգիով՛. Պ * Ե ~ ո վք Արմ՛կ՛ն , էՀևկեբ վւա/ ճաճ աո ո ւ թե ամբ : Այստեղ 1897 , Օգոստոս $ին « ինչպէս նաեւ Հայկական եբաժշտո ւքժիւնբ ոք

Իվէէքեանի դպրոցական ըն կերր , քանի մր յուղիչ կ՛՝ ամ ու սնա այ Օր* Ազն իւ Դալուստեանի Հ ետ եւ միայն Հետաքրքրական է , այ լ եւ կը ներկայացնէ

յ ի շաա՚ա կնեբ պատմեց : կապո յ ա Խաշի կողմէ Տի­ կբ կազմ է Հա յ կա կան տիպար բնտան ի ք մբ * Այս անՀոՀւն գեղեցկութիւն* կ. Գոի Այ մէջ ինձ Հա­

կին Հագա րե ա ն յարգանքի խօսք ուղղե ց եւ առա - մթութիւնը 1լ օրՀնո ւի 9 զաւակներով , Հ%բ տղա յ , մար բարեբախտութիւն մ ըն էր Հայկական եր ա -

իսկ երեքը աղջիկ։ ՍՀեոնցմէ 7բ կ՚ապրին , իսկ եր­ ժ բ շտութե ան վարպետ ի մը Հետ երգել ու ն ուա գել

ջարկեց որ Մուրսէյլի կապոյտ ա չի բոլոր մաս­ կ՛ո լք բ մ եռա ծ՛ են : եւ այգ անձն էր ազնուաՀաճոյ , խելացի եւ մեծա–

նաճ իլղե րր մ իա՛*, ալով ՛ուսանող մ բ ո բգեգրեն Պէ յ– Երկար տարին եր առաջ ամ բողԳ բնատ*՛֊ եօք կր Հանճաբ Հայր կոմիտասը "՚՛՛է դ է ա է է*,յԼ եզած է

րոլթի Հայ ^եմաբանէձ * Պ* Ւենիկ Մե լտոնեան փոխադրուի Փալի ֆորս իա ել կբ Հաստատ ո լի ան : Այդ առթիւ ես կրցայ ղնն ական խոբ Հա յ֊

խանդավառ իսօսքեբ ուղղեց , շեշտելով թէ կ ա ր ե լ ի Ֆր հ"սո յ է ՚^էլ\ » ուր դլխաւով. ա բա ր կո՝ պարապի Լ ա ո ք մբ նետել մանաւանդ խիստ կատարելագոր­

չէ Ղ ՝ ա շ Լ ա կ ց ո ւ թ ե ն է ն զատել Հայ ժողովուրդը :Պ * այգեպան ո ւթեամբ ։ ծուած Հայկական ձայնական եր՛աժ՜շտութեան վր–

Վար դան Աա,ր գսեա ն , ՚ ծ՜անօթ՝ ըն կեր Իփէքեանի Ողբացեալ րնկեր ո ջ մէջ սկիզբէն ի վեր շատ րա յ . Հ ոն կան իրական գանձեր՝ ի ւ բ ո պա յի Համ ար

դրա կան ամբո զէական գործ ին , գ Լ ա Հ ա տ ե ց ան ո ր զօրաւոր է եղած Հան բա յին ջիգր , Ամ ե բ ի կա Հաս– անծան օթ ։ ք*ա յո մ եր Հ ա ս ա բա կո ւթ իւն ը ստիպ–

զ.րական ար տագվ. ութիւննեբբ , թելադրեց որ Հրա­ նելէն քիչ վե ր ջ քա1 ի մբ ուր ./ շ Համ ագիւղացինե ֊ ուած է այժմ թուրք զինուորական նուագախումբ՛ի

քբո՚լ Հետ կր Հ իմնէ /» ա շա ղա կի կբ թաս ի րաց Ըէ կե - մբ խ Լ զկա տ՛ա կօ բ էն իւաթարած Վակներեան եր ա -

տարակո՛ւթեան յանձնէ անո՛էք Հ խօսեցան նաեւ Տի­ ժըշտոլթեամբ զբօսնուլ, եւ ոբովՀետել Հայերը
ջերմապէս
կին ՚ԲիպրիթճեաԼ եւ շնկեր Թագոյեան րութիւնբ^ որ իր գոյութիւնը կբ պաՀԷ մինչեւ ա– Թուրքերուն բարեկամները չեն բստ մեզի, ա -

ռաջյ. ն աշխա ր Համ արտի բռնկումը ։ Ան լայն մաս–

ողջունելո վ օրուան Հ իւրբ : նա կց ո ւթ իւն բե րած է նաեւ ք,ր ամբոգջ կեանքին նոնք չեն կարող նաեւ լաւ երաժշտութիւն ունե–

Վերջին խօսքն առաւ բնկեր իփէքեան, որ րնթացքին մ շա կութ ա քին եւ եկեղեցական շատ մ ր ն ալ :

շն որ Հ ա կա լու թ՛լ.ւն յա յտ\Լ ձեռնարկութեան ց մէջ : « & ա ա Հաւանական է իմ թելադրութիւնս պա­

նակցութեան օրուան առթիւ արտասանուած խօս - Ընկեր քՒֆէնքճԼանի Հան բա յին դո՚րծուեէու - րարտ Հ ողքւ մը վրայ իյնայ, այն իմաստով որ ա -

քերբ X Ներգաղթը պէտք է առանց խտրութեան ։ թեան գլխաւոր դաշտը կազմած է , սակայնդ կոլ– - նոնք կարենան անգամ մը Հա յ կա կան եկեղեցական

Տարագիր ժողովուրդը պէտք է Համախմ բուի Հայ– սակցական ասպարէզը՛ քյրի\տս/սարդ Հասակին մէջ երաժշտութիւն ր գերմ ան եկեգեց ի ի մ բ կամ երա–

• բեն՛ի Հողերուն վ ր այ * Կրնան– նոբէն խեղաթիւրել ան կր մտնէ Դա շնւա կցո ւթեան շարքերուն ժ բշտաս րաՀ իմը մէջ դե ր ման երաժշտասէրներուն

ա յս խօսքեր ը ( ինչպէս բրած էի՛ն իր առաջին ճա­ մինչեւ իր մտՀբ մնաց Հաւատաւոր ^ գործ՝ունեա>/ ներկա յացնե լ * Ա յն ատեն գերմ ան ե ր գչա խ ո ւմ բեր ր
ռին ատեն , բայց ոչիսչ՛
Հ՛" ,1 ժողովուրդը շատ լալ յբերոգ ՛ւ իպւ յզցավւ ւ՝Լ մ ը եւ Հ " ՛ յ ­ պիտի տեսնեն թէ Հա յերբ ե ր գե ց ո ղո ւթեան մէջ

դիտէ թէ Դաշնակցութիլնբ չի կրնար ազգային ի^նչ վե՜բջին աստիճանի խստապաՀանջոլ -
թիւն
շաՀեբուն դէմ գործել՛, Դաշնակցութիւնը ի^Լչպէս «.Ասպարէզ» բացառիկ թ I՛լ ՛ք շ պիտի նու եր է ցոյց կո ւա ան հ.. Շ&բք11&/ : Այս րսածիս վր այ

կրնար Հակառակ բլլալ ներգաղթին , վերադարձ կ՚աւելցԴ. եմ նաեւ ան որ ես աշխարՀի ոչ մէկ երգ֊

գէպի ա յն Հողեր բ ՛որոնք մ եր ֆէաա յին։ եվ. ուն ա - Ւբ յ ի լ ա տ ս ։ զ ի " : չախումբի մը կողմէն ամենադժուարին բաները
ՍՏԱՑԱՆ-Բ
ր իւն ո վ ե,ն թրծուած ։

Դեղարուեստական բաժինին իրենց սիրալօ - այնքա՛՛ն մաքուր ել յստակ եբգելբ լսած եմ որքան

մ ա ր մ ասնակցութ իւն ր բերի ն եր գերով եւ արտա - լսեցի Հայր կոմիտասի եւ իր երգչախումբին կող՜.

ՀԱՆԳԷԱ ԱՄՍՕՐԵԱՅ (հայագիտական ռւ . »։ 0– 9–.
սոլլՐնաթերթ) 1 Յու. մէն
•սան ո ւթի ւնն ե րով Տիկին Մ * Թեբզիպաշեան , Օր* , 1940 թիւ 1 6, (Յունուար

Ս ս* Հա կեան , Պ * Վազա ր շա կ Տ * Վա ր գան եան , ըն կ * 1ի») 1941 թքւ 6, 1942 թիւ 1—6, 1942 թիւ 7—12

Աերժ Ս՚արգի ս՛նան , Օր* Մ առի Դա ս պա,յ. եան , Օր * (Յուլիս Գեկա.), 1943 թիւ 1—12 (ՅուՆոլար - ՆԿԱՐԻՉ ՏԻՐԱՆԻ (Սիւաճեան) նկարահանգէ.

Պարոնեան , բնկեր 7/ ս րսկս , Պ* Զ* Դասեան ԼՎա ֊ Գեկա.), 1944 թիւ 1 — 12 (ՅուՆոլար . Գեկւ սր, Շ&1շո6 8օտշ, 53 աշ ^6 1յ 8օ6էւշ, Բյոտ (8) 7 Ա -

լ ա ն ս է ն ^ որ իրապէս յայտնութիւն մբ եղաւ իր՛ բոլոր թիլերն ալ պատմական , բանասիրական

ձայնովդ ՝ի^էնտիբեան, Դին ո սեան եւն * ։ Երեկոյթը բազմակողմանի բովանդակութեամբ; ՀասռԷ . մէն օր Համր 9 12^1– կէսօրէ վէ։շ ժամը \ձէն 16^7,

փակուեցաւ խմբերգով մբ* • Ա» 1^շշհւէ<ատէ6ո§3տտ6 4, ^ւտո VII (^սէոօհշ): բացի կիրակի եւ օրերէ :

ԱՅՆՊԷՍ՝ ԻՆՋՊԷՍ ԿԸ ՊԱՏՄԵՆ ԻՐԵՆԲ սպաներու, որոնք կ\ուղէին միջամտել եւ պաշտ –՛ Երբ լ ո * ֊ բ Հասաւ. , թէ թրքական ուժերը մօտ

պանե ք խեղճերը : են Ի լիճէ ի , էրզրումի մէջ վեբսկ սաւ Թուրքե բ՛ոլ

;Այս մ լ. ջո ցնե ր ո ւն բանտարկած էի Հա ք մբ , ձերբակալութիւնը ։ Մասնաւո.բարաբ փետրուար

(յէԼեցնենք ար այս Բո էո Բ Բ պատմողբ Օաիշելձէն 25 եւ 26ին , շատ աւելի խիստ միջոցներ ձեռք առ­

է* Ա* Ա*), որ՝ առանց ոեւէ իրաւացի պատճառի, նուեցան : Փետ ր ո ւար ի 2,()էն 27 I"լս 3ո ՛Լ Դէ է)* Ս Լ*

(ԹԱԱ՚ԱԹ ՓԱՇԱՅԻ ԱՆՏԻՊ ՆՕԹԵՐԷՆ) Թուրք մբ սպաննած էր X Հա յերբ յաջոզեցան խաբել դարձեալ ռուս սպանե­

ԸնդՀ • Հրամանատարը 1լուզէբ , ՛որ յանցաւորբ րը եւ նոր ջարդ մը կազմակերպել։ ք*այց երբ տե -

ենթարկուի Աթն. Ատեանի վճիռին։ Հին օրէնքնե - ղեկաց ան թէ թոկրք զին ո ւո բները կր Հասնին, ձգե­

Դնդապետ Կ ր իասնովի խօսքեր ը մ գ ւ ձ֊ են են. բու Համաձայն , ոճրագործ ոեւէ զինուոր մաՀուան ցին ու֊ փաիսան * Այս ջարդբ պատաՀական ջարդ մր
ցոյց տալու , ու պէտք է դատապարտուէր
թական երբ կեղծ տխրութիւն մբ մ բն է ր պա ր ղա - ղութեամ բ Հետե լեալ տ ե ղե ։ Հայ սպայ մը այս ուգ– չէ Ր է կանխամտածուած ՛ու պատրաստուած Էր X
ուորին -
յա յան ած են՝ թէ ^ ՛լ ա յին խն դո ւք կութ ի լ1 բ կուտա յ զին­ Ա ինչեւ այգ օրբ ձերբակալուած Բ"Է Րո Թուրքերբ

պէս քբենց ժպիտը : Ոչ ոք իսաբուած է, ւկա/ն , — «Գործած ոոիրիդ համայւ պիտի կախէն քեզ» ։ Հաւաք ՝. ց ին ու բո լո ք. բ մ է կան ց ս պանն ե ց ին :
մէջ ծառայող
յնոնւ ա ւ ս ա ր գա ր ա ց ո ւմի կերպէն : Հայ զինուորը բարկո՛ւթեամբ ոտքի կ՚ելլէ ու կբ Հայերը մասն ասոր Հպարտութեամբ կը յիշէ -
Ալաճայի Հրամանատարութեան պոռա յ .
ին , թէ այդ գիշեր կոտոբոլոզ, Թուրքերւ թիւր

Հայ մբ Հետեւեալ Հաստատտւմր ըրած է, Փետր­ — « Տես&ոՆած եւ լսուա՛՞ծ բան Է յ որ Հայ լքր կը յան գէր ՅՕՕՕի է ՝ի՝ աղա քին պաշտպանութեան
սպաննուի, Թյուրքի մը համար» ,
ուար Սի խժդժութեան ց մասին 1 տալով միակ սաՀմ ան ո՛ւած Հա յերբ ա յնքան– քք. չ Էին , ՛որ \ 500

վկայութիւն մբ։ —- «Հայերբ անմարդկային վե - Հոգիէ եւ ե,ր կու թնդանօթէ բաղկացեալ թրքական

բարերում կ՛ո լնեն ա յին՝ բնակչո ւթեան Հանդէպ • Հայերը էրղբումի մէջ մոխիրի վերածեցին ուժեր ո լ առջեւէն ս ր բո ւե ց ան ո լ անՀ ետացան յան­
վերջ, անոր սիրտը Հանե–
Թուրք կին մբ սպան ելէ թրքական շուկան ։ Փետրուար \6ի՚ն կբ բ1 ա9ւ ջեն կարծ X ԱյսուՀանգերձ , վատօրէն սպաննո՛ւած՛
: *
զին ու գամեցի՛ն պատին» Թէփէ-է^էօյի այր, կին ել տղայ, բո լոք թՀՀէվ քե– ԷԹո լրքերու քան ակր շատ մեծ թիլերու կբ Հասւէէր։
ԲԲ՚* Եբբ իմացայ, թէ նոյն օրը հսԳ1ուէէ Հսւսած շրջանակները
՛ՄԵԾ ՋԱՐԳԸ.— Եթէ Հա / վա ր ի չ ու մ տ ա ւո ր ա կան
Անդրանիկ ու պարտականութիւն տրուած Է քվեն
քշբգոումի մեծ ջաԲԳԲ սկսաւ Փետրուար յ՛ին։ վւա փաքէին , ի վիճակի էին աբգելք Հանդիսանա­
270 վերաՀաստատեք կարգն ՛ու կանոնը Էրզրումի մէջ ,
Հա յ թնւգանօթաձիգ ուժ եք ր փողոց I երո լ մ էջ լու, բո՚լբբ խժգժութ իւ՚ւնե բուն ւ ԱՀ ա թէ ինչու, ա–
դիմեցի իրեն յ եւ խ՛՝ գ֊ք եցի ո բ ա-յ դա.ր պա տ իժ ր
Հոդի ձե ր բա կա լած է ին , մ երկացուցած՛ էի ն բո - տնօրինէ , նա ր գարութ ՛չ ւն մր պիտի չբէԼար եզրակացնել թէ՝
ւոճրի Հեղինակներուն* Ջպատ-աՀ՚եցալ
չորն ալ եւ բագնւիք մ բ առաջնորդելով , ղո բծած սակայն, որ խնդրանքներէս նկատի կազմակերպուած ջարդերուն մէջ մեծագոյն պա -
ոեւէ մ՛էկը
է։ին– ամենամեծ վայրագութիւններբ ։ Դերմարգկա– առնուի ; աասիսա՚Լատուո ւթիւն ը կ՚իյնար անոնց վրայ ։ (ի ո -

յին ճիգերով , այս դժբախտներ էն Հարի ւր ^ոգէէ զո վր գա կան լա յն ղան զ ուա ծն եր ը տառացի ^էեր -

կեանքը միայն կարելի եղած է փք՚^ելւ Միւսներն Անդք անիկ ի,– ր. ստացաւ վեր. աՀա ստատե լ կարգ– պով կր Հպատակէին ղեկավարներու ՀրաՀանգնե -

ալ , իբրեւ թէ զին՛ուողներու կողմէ « ա^ա ա ո ւ ա Ն » կ անա՛՛ւ ը թնդանօթաձիգ սպաներու ակումբին մէջ։ բուն ։ իմ ՛ուժերս , որոնք բոլորն ալ Հայերէ բաղ­

են : Այս փատ նաէսաձեռնութիլննԼբուն մէջ ^ թըն– է) ւ սա կա յն , կով կասետն կառա վար ութ եան կողմ է կացած էին եւ ռուս սպաներ ո լ Հ բամ ան ատ ար ու֊–

դան օթ ա ձիգ ա ւժ ե բուն խառն ո ւա ծ էր նա եւ 7՝ ար տ– ղրկուած Տ ո քթ * Ա "վբիեւ (Զ"յւբիեւ՛^՝) թէ Անդրա­ թեա՝. տակ կր գտնուէին , երբեք եւ ոեւէ ատեն

1լետո վ ան ուն Հսյ յ Հ ետեւակաղօբաց տասնապետ նիկ , չ,քաջ–՛ զեպան ք րագ՚որ. ծել տրուած խոստումդ ֊ չՀամարձակեցան Հրապարակային թալանի ձե ռ -

մը։ (ՀՀկարակէտով»(\) եւ*** Հա՜յ % Ա* Ա*)։ Նոյն ե– Հ Ազդեց ո ւթի ւնն այ՛– եղաւ միայն, որ քաղա­ նարկել։ Ջարդերու գիշեր՚բ, Հրամանիս ենթակա ւ

օրբ, փողոցներու մէջ սպաւնուած՝ էիս բազմաթիւ ք՛ն մէ^ մեղմացան ի գործ դրուած բռԼ ութիւննե­ Հայ զօրաբաժինն երբ տ՛եւէ փորձ չբրին սպաննելու,

Թուրքեր X Փետրուար \2ին Հա յեր բ էրզրումի կա– բբ։ Հանդարտութիւն կբ աիբէր լոկ այն գիլղե - նոյնիսկ քիւրտ ու թուրք ձիապաններ , որոնք ան֊

յա^րաւին մէջ սպաննած էի՚ե անմեղ եւ անզէն տասը բուն մէջ, ուր բնակչութիւեը բնա^ջուած՛ էր բո֊ բաղդատելիօքէն մեծ բազմութիւն մը կը կազմէ ին է

Հ՛ոգիներ եւ ւիսՀաւսւմբ սպառնացած֊ է.թ& ռուս՝ լոր՝յտ\ւէֆն : Ան^ոլշա չեմ թէել թէ բո՝կոբ Հայ մ&ծ՚ամեծնւե–

Fonds A.R.A.M