Page 264 - ARM_19-1946_04

ՏՊԱԻՈՐՈԻԹԻԻՆՆԵՐ գհղիԱ վսՄժապհգ ժապեաին վրայ ւՀլթոգֆ իջնէ , կը յարգէին Հու կբ

Հիւրասիրէին յաճ ա խ գեղջկական ճոխ սեղանովէ

ՀԱՅԱՍՏԱՆԷՆ Գեղին Ա*ուխթարք , կիբօն , նախապէս գեղա -

Գիւզաց իք , մ եծ ու պզտիկ , թօփալ Աս ատ ուր ցիներուն փսփսած էր որ վարժապետին լաւ նա «•

կբ կան չէին պատուական Հայ մարդը , գեղին ու.–. յին, որ\ովՀեաեւ ան էր միայն որ Հղս իպ^ներուԽ

Ա– սոլՍէէԸ1։ Բարեկիբթ, յեղափոխական եւ պաշտօ­ նամակ կը գրէր* Հսաղ^ութեան խաա իկները բե­

ԽՄԲ Ծանօթ բանաստեղծ Աբսէն էրկաթ, նին գիտակից հայորդի մ րն Էր՝ շատ սիբուած բո­ րել կուտար . ան էր որ թուրք կա՛ ւվաքութետն

որ նոյնպէս Հայաստան հրաւիրուած էր, գբոզնե– լորէն։ Գեղին դպրոցք եկեղեցւոյ դաւիթն էր ուր նեկայացուելիք աղերսագ իրը կբ ի բ տգբ էբ : Գե–

բու համագումարին աոթիւ, իր տպաւոբութ|իւն - գրի ու դրականութեան կարօտ Հայ գեղջուկը գա– գացիներբ այնքան ղձոՀ էին ոք,շաբաթք մէկ տ՛ունէ

ներր կարդացած է Գահիրէի Ն լակը կը զրկէր Հրան» սորվելու ։ զայն կբ Հիւրաս՚իրէր եւ ձուաղեղով կը պաՀէր այս

Ակում, կարծես վերազարթումի բերկրալի ձայնը ս կր - երիտասարդ ուսուցիչը ;

աւասարգ սած էր ուժեղ կերպով Հնչել Հայ գիւղացիին մէջ, Երջանիկ օրերը կծկեցին բախտի ժապաւէնը,

րին մէջ : Կ՚ամփռփենք էական մասերը : ասոր Համ ար ալ , բո լո րն ալ միաս ին իրար Հաս– Թուրքբ չՀանդ՚ոլրԺեց այս վարժապետի ըրածնեէ

• Ժողովուրդին մէջ բնգՀա՚նրապէս չտեսայ կբնալէ վերջ, Հթօփարչ Աս ա տ ո ւր ը մեբ գեղին՛ ու– բուն–, իբ շատ մը ազգակիցներուն նման , ան եւս

բան մր որ խորթ թուէր ինծի։ Ամէնքին վերաբե - սոլցչոլթեան կանչեցին* էյոբ օբ եւ նոր կեանքի ենթարկուեցաւ խոշտանգումի եւ օր մ՝րե ալ գիւ­

բումը սէրաէէր էր ել եղբայրական՛. Ա անաւանդ մը դուռն էք ոք կը քացուէր գեգջկական երբեմն ղաց՛ի տզաք զա յն դտան ս պանն ո ւա ծ գիւղին ճամ–

բնիկ Հա յերուն վե րա բե բո ւմբ ն եբգաղթո դներ ուն տաղտկալի գոյավիճակին մէջ՛. Աեծ ՛ու պզտիկ բուն վրայ վայրադօքէն յօշոտուած :

Հանդէպ ինծի մա ած ել կուտա յ թէ մեր ց&գը գէ՜ գոՀ էին ՛որ դետին ավւը նստած գիւղն ալ կը բախ­ Աիրելի ուսուցի*չ , յիշատակդ կը մնայ , վեր­

աա կցո ւթի ւնր ունի իր անձնուիրութեան , իր կա - տաւոր ուի ո ւս ո ւց ի չո վ մը։ ապրող աշակերտիդ Հո դլոյն մէջ՛. Այսօր այս մե­

տարելիք Հսկայ աշխատանքին ։ Ես Հան դիպեց՛այ Ի^նչ կր սորվեցնէր մ եղի ա յ դ գաւառաց՛ի Ա֊ նութեանս մէջ , ան շի ր իմ Հ ո ղա կո յտէդ Հեռո՛ւ ,

այնպիսի անձեր՚ոլ, ներգաղթողներու բնդունման սատոլրր ,որպէս ուսուցիչ մեր ծաղկոցին ւԱյժմ կը յիշատակդ թարմացնելու ճիգիս՝ կբ խառնեմ ափ

Պաթումի գրասենեակը, որոնք իմ Հոգւոյս մէջ վեր յ ի շեմ եւ օդտուելով յուշերուս թարմութենէն , մը խունկ ել երկու կութ աղօթք , ապրելու Հա -

թողուցին անմոռանալի յիշաւոակներ։ Ջեմ ուզեր թո լդթին կբ յանձն եմ երախտագէտի խօսքս : մար Հին օրերք գեղջկական , ՛ուր յեղափոխական

մ ան րամ ասն ո ւթ իւնն ե ր աալ ձեզի՝ ապացուցանելու ե րգելովդ տէր էի ր դեղին Հա յ կա կան ։

Համար թէ սրտագին ինչ խորունկ արժէքներ կբ Այգ անձն՛ուէր վարժա՚պետբ, Հակառակ թուրք ԿԱՐՕ ՄԽԻԹԱՐ

ներկայացնեն 3՝ո վՀ աննէսեան մբ, գնդապետ Յա– աղայի բազմագոյն՛ արգելքներուն՝ Հայերէն լեզուի

րութիւնեան մբ, Ատեփանեան մբ, որոնց Հետ ծա՜ գա ս քն թ ա ց քէն դաւս , կը սորվեցնէր ազգային յե­

նօթ անա լուս Համ ար Հպարտ կբ զգամ ինքզինքս , ղափոխական երդեր , զոր՝ , ա շա կե ր ան ե ր ը եկեղեց– Հ՛Ա 8 Ա Ա Տ Ա Ն

որոզ^Հետել իրապէս անոնք ազնիւ զաւակներն են ւոյ բակին մէջ կաբգով շարուած, կը թնդացնէին ԵՐԱԺՇՏԱԿԱՆ ՃԱԿԱՏ

Հայ Ժողովուրդին Հ Փրենց գի է ձայն՛ով։ Ու մենք էլերգէինք լիաթոք՝

Տասր օր մնացի Երեւանի մէջ* պտոյտներ կա­ «Ազատն Ասաուած%ը , «Զէյթունցինեք՝» եւ Հայոց

տարեցի անոր ՛մէկ փողոցէն միւսք եւ ոչ մէկ ատեն՛ մ ե ծա տա ղանդ ողբերգ՛ուին Հ,Աել խաւաք ը՝ֆ ։

տգեղ երեւոյթ մբ պաբզոլեցալ նայուածքիս* ոք Ա յս կարգի երգեր փոթորկեցին արօր՛ով եւ (փազուած խորհ– թերթ հրէն)

մ է կ կռիւ , ոչ մէկ ի ր ա ր ան ց ո ւմ : (Ի ո դո վո ւր դ ք իր դաշտով պարապող գեղջուկի ներաչվսարՀբ% ՚էքատ

աշխատանքին լծուած դիտէ թէ իր վրայ Հսկող չանցած ամէն եր դիքի տակ , մեբ յեղափոխական Երաժշտագէտներոլ մի՛ութեան ըեգՀ * ժ՚ողո -

եղբայրական պետութիւն մքկայ ։ Կբ տեսնենք «ի խորոց սբտի՝^ ձայն՚երբ անկաշկանդ էլերգէին վին մէը,որ գումարուեցաւ Հոկտեմբերի վերջերը,

մարգոց եւ կիներու բազմո ւթիւններ ՚«Հացառ՝»ի ապագայ յո յս ի եւ ե բաղիճամբա ք բանա/ով Հ ղեկոլցում տուած է Արուեստի գործերու վար չա—

խան՛ութներուն առջեւ։ ՛Ամէն մէ՛կը կբ սպասէր Գի ւղի աշակ եր տը պարտ է ր ս ո րվ իլ նա ե լ ե– թեան պետ Զ * Վարգանեան , երաժշտագէտներու

խաղաղօրէն իր՝ կարգին Հաց առնելու Համար Հ կեղեցական փոխասաց՛ութիւնը, շարական եւ այլն, գործերու մասին, թոլած է մ ան րամասնօրէն դեռ

ո զո վո ւր դբ վստաՀ է ոբ պետութիւն ր կ՝ընէ իբ եւտօնական օրերուն , մասնաւորապէս հատկին գոյութիւն ունեցող թե ր ո ւթ իւևնե ր ը, այղ կալուա­

բացարձակ կարելին՝ զէ՛նքը գո՛Հա՚ցնելո լ Համար : կարդալ «Ըն թերցոլածս ի Գան ի է լի >Ա արդար է»ի ծին մէի

Հայր մբ չի կրնար իր զաւակները զրկել։ Այս դի– զոր գիւղացի Հարուստներ իրենց գաւակներուն Ըստ զեկուցաբերին, վերջին տարիներս մեր

տակց-ոլթիւնբ կք բաւէ ^ որ ժողովուրդք սիրէ իր կարդացնել կուտա յին , գեղին ՛ոսկի մը կանիսիկ կարգ մը երաժշտագէտներ բ աո լ. ած են գեղարուես­

պետերք , իր ճշմարիտ եւ ուղիղ տէ ր երք : վճարելով։ տի տեսակէտով ցած, գաղափարազուրկ ստեղծա­

Ա ար սափ ելի եւ եք կար պա տեբազմ է մ ք գեռ Այս բաբեպատեՀ կեանք ստեղծող թոփալ Ա– գործ ո ւթ ի ւնն եր ։ Ատոնց կարգին կը պատկանին

նոր ելած՝ Հ այ ո ց աշխարՀն ալ, խորհրդային՛ միւս սատուրը, միշտ ղիւոակիւյ էր Համեստ պաշտօնէն, Այ վ աղե ան ի «Ջա՛ն Երեւանը» , «Զիսաիլշչիւկ՝»ը եւ

եր կի րնե ր ո ւն պէս , գեռ բուժելիք վէրքեր ունի * եւ հայ աղուն, աւելէ <<^»ա1ւ» մը սորվեցնելու մտաՀո֊ ուրիշներ : ՚(յաեւ ե բաժ շտ աղէ տներ՝ Ա * Տէր֊Ղ,եւոնդ–

մօտ ժամանակէն պիտի բուժոլին ան՛ոնք։ ր երկ­ գո ւթեամ ր 1լը տառասլէ ր : եանի , Տ* Մարտիբոսեանի., 3* Ատեփանեանի դոր–

րին մէջ չկ՚սյ բնակարանի տագնապ։ Սովետական Ան գսլրասլետ էր եւ ունէր քաղցրանուշ ձայն, ծերուն մէջ եղած թերութիււններր : Անոնք քննա­

Հայաստանք կանչած է Ափիւռքի իր ղաւակներք եւ այնպէս որ յաճախ կիրակի առաւօտները եկեղե­ դատուած են այն բանով նաեւ *ոք , չափա­

անոնց Հ ամաք Հրաշքներ կք գործէ իրապէս : Այ ս ցին կը լեցուէր շրջակայ գիւղացիներ՛ով։ Անոնք զանց տարուած են պատմական թ-եմա/յով եւ նկատի

տարի 50.000^5՛ աւելի ներգաղթողներ եղան* ամէն– կուգային Հնոր վարժ՜ապետէ էն ձայնը լսելու, ծն­ չեն ա ռա ծ ժամ ան ակ ակ ից սովետական կ եանքը ։

քրն ալ պատսպար ուած են* դուրսք մնացած մէկբ րադիր աղօթելոլ եւ էն չո՛ լ չէ , ոգեւո րո ւելո լ : Զեկուցաբեր ը խօսած է նաեւ երաժշտագի -

չկայ ՝* Տեսայ Նռր Մ ա լա թ իո յ մէջ կառավար ո լ - թ՛ոփալ Ասատրւրը էր բնակած գէւղէն մեր՛ տ ո ւթե ան ել քննադատութեան մ էջ եղած թե բու­

թեան կողմէ բարձրանալու մօտ եբկյարկանի շէն– գիւղը կուգար է շո ւ վրայ նստած , ՚ուիստաւորէ մը թի ւննե ր՛ո լ եւ սխալներու մ ասին *

քեր , ի ս ^ ա է ս նաեւ էջմիածին տանող ճամ բուն ե– նման ; Երբ Թուրքերու գոոնոցէն տեսնուէր , ՛ա­ Ա ի աքեր ո լ փ ո խ ան ա կո ւթ ի ւն է տեղի՛ ունեցած

ղերքր չորս կամ երկու սենեակն՚ոց բնակարաններ , շակերտները կը պատրաստ՛ուէ՛ին ղա յն ընդունելու այս առթիւ , որուն միջոցին իսօսք առած են փբօֆ *

•կարմիր տոլֆէ կառոլցուած ։ Տեսայ տ յս ամէնք շաա սիրով եւ յարգանքով։ Իսկ գեղացիք , ըստ ՝Բ * ՝Բ՚ոլշնարեան , որ կանգ առած է Համ * կենտկո­

իմ աչքերովս եւ 1լ քսեմ ձեզի , որ Հ այ պետութիւ- իրենց բարի սովորութեան չէի՛՛՛ թողուր որ վար– մի պատմական որոշումներու նշանակութեան վը–

նբ , Հակառակ ամէն դժուարութեանց , պիտի քն - բայ, իբրեւ կարեւորագոյն փաստաթ՛ուղթ եւ փայ­

դունի եւ պատսպարէ իբ Հայրենադարձ ղաւակնե­ լուն ուղեց՚ո յց ս ո վետ ա կան ե ր աժ շտ ադէ տներ ո լ

րք , պիտի րնծայէ անոնց ամէն դիւրութիւն , ՛որ - րեւոտ առաւօտ մըն էր՛* արեւը Հեռաւոր Ս ասիս ին աշխատանքին Համար :

պէսդի բնակարանայ՛ին Հարցք գտնէ իր վերջնական կատարը Հազիւ թէ տեսան՛ելի կը դարձ՛ն է ր աղօտա֊

լուծումը ; լոյս ճաճանչով մը։ ինծի այնպէս կը թուէր թէ Երաժշտագէտ Ա * Աղայեան խօսած է երաժշ–

Հետեւեցէք ձեր ՛ներքին ձայնին ։ Հայրենասէր ժամանած էի օտար երկիր մը,որուն կախարդա - տ ա կան քննա դատ լթիւնը աւելի ՛ո ւժեղա ց՚ն ելո լ եւ

մ է կ ււ ւն անՀ բաժեշտ չեն տնտեսական կամ քաղա - կան գուռները պիտի քացուէին շուտով իմ կարօ - երաժշտագէտներու քաղաքական –տեսական պատ -

քակ ան տեղեկութիլն՛ներ։ Հայրենիքք ճանչնալով տիս : Ես ա 1 ՚ տ ի գանէ՛ի Հայրենիքը , գարերով սիբ­ բաստական ո ւթիւնբ բարձրացնելու Հ արցե բ՛ու մա­

է ՛ո ք մ ենք զայն՛ ճշմ ա րտօրէն կք սիրենք : Եւ Հա յ– ՛ուած իբրեւ երագ եւ դա ղա փար , ա յսօր Հռչակ - սին ։ Փրոֆ* Կ* Աարաջեւ ընդգծած է մեր երաժշ­
ուած իբրեւ արդարութեան
րենիքք սիրելու միակ Հարազատ կերպը կըկայա– անուրանալի յաղթանակ, իբրեւ տագէտներ էն շատ ե բուն , մ ասնաւորաբար երիտա­

նայ զայն սիրելուն մէջ ՛իբրեւ մայր մը։ ՛ԱշխարՀի իրաւունք ; սարդն եր՛ ո ւն ՝ ե բաժ շտ ա կ ան գիտ ել իքն եք ու տկա -

փոթորկոտ ծովուն վրա / Աո վետ ական Հայաստանը էԼ^ամբու ընկերներս ամէնքն ալ Հայեք էին , րո ւթեան ու տեսական ւ ե տ ա մն ա ց ո ւթ ե ան սլա րա -

ձեզի լաստ մք կր ղրկէ * փրկութեան լաստ մր, որ– երբ մե կնեցանք քՒիֆլիսէն ։ Ան սն ց մ է բաժն՛ուելով գան , որ մեծ անդրադարձում կ ունենայ անոն՛ց

Ավէսգի գո*֊ք Հտսնիք տ յն լուսաւոր ափեր ո լն ,ոբոնց եկայ աէՕԱՈՏէ պանդոկբ եւ արդէն քիչ վերջը ՚" - ստեգծադ՚ո բծական աշխատանքի որակին վրայ։

վրայ կք տիրապետէ Հայոց աշխարՀի նոր թագա­ ռանձնացած էի սենեակս : Պատշգամ ելայ , լայնա– Ա. Այվաղեան ինքնաքննագատութեան ՛ոգիով,

ւորը եղբայրութիւնք : թոք չնշեցի առաւօտեան՝ զով օդը։ Այլեւս մէկն էի բացատրած է իր ղե կա վա ր ա ծ պետական ճաղ նը֊

Այս ճշգումնեբէն վերջ որոնք անՀրաժեշտ էին ան ոնց մ է ՝ որոնք վարէն՝ Աբով եան ի փողոցէն ւտգաիսումբին յետագալ քնելիքները : ԵրգաՀան

իմ իսկ ներքին անդորրութեանս Համար , եւ որոնց 1լ անցնէին ։ Կր գիաէ՚ի երիտասարդ աղջիկներու ել 1Ի . Աազմանեան Հրապարակ է գրած մանկական

պատճառ եղած տաբաձայնութիւններբ ոչ մէկ տղաներ ո լ խում բեր ո ր՛ոնք ար աղընթաց 1լ ե րթա - լաւագոյն օւիէրաներոլ ստեղծման անՀ րաժեշտ՚ու–

չավւով իրենց աղբիւրն ունին իմ խօսքեբուս մէջ , յին ։ Ուսանողներ էին ան կա ս կա ծ ։ Կ աբօտք ունէի թիւնր եւ ինքնա քննադատ ո ւթե ան ենթաքկած՝ իբ

կյուղեմ տ պա ւո բո ւթ ի ւնն ե ր ս Հաղորդել ձեզի ։ Ա - խառնուելու անոնց ,եսալ ատենօք անոնց պէս առա­ կարգ մը գործեր՚ուն Համար։

նոնք չեն՝ անշուշտ տ յն տ պա ւո ր ո ւթի ւննե ր ը , որոնց ւօտն երր կանուիս կ՚անցնէի Լատինական թաղէն՛ Խօսք առած եւ քննադ՛ատած են նաեւ ե բ աժ շ–

թերեւս գոլք կը ս պաս էք : ինչպէս քսի՝ ամէն Աորպոն երթալու Համար : Աչքերս գոգեցի պաՀ մը աագէտներ Գ* Եդիաղարեան, Գասպարեան , Տ*.

մարգ իր նե րքին ա շվսարՀն ունի եւ տ յգ աշխարՀին եւ զգառի ՛որ ո էին չ կա,ր փսխուած , քանի որ անոնք Տէր Աարտիրոսեան , Ձ^աքարեան , Գ* Վարժապետ–

լոյսովն է որ կը տես՛նէ , անոր լոյսուին է ոբ էլա - իմ եղբայր՛ն՛երս եւ քոյրերս էին ել իմացութեան եան եւ ուրիշներ : Ժողովք տ՛ուած է Համ՛ա պատաս­

ռաջնորգոլի : Ես իբրեւ բանաստեղծ՝ թերեւս տե­ միեւնոյն լուսեղէն աշխարՀբ կը բնակէին ; Փողոց խան բանաձեւ , ստեզծելոլ Համար սթալինեան զ ա–

սա յ առաւելապէս իմ Հգիիս ցոլքերուն Համ ապա - իջայ : Հր ապա բ ա կինվր՚ա յ կանգնած էր Աբովեանը , րա շրջանին արժան ավա յել ե ր ա ժ շտ ա կան լա ւա -

տաս ի/ա՛ն պատկերներ , որոնք պիտի խուսափէին սե լեռեցի աչքերս անս ր սրտայոյզ յաւերժ ո ւթե ան գոյն գո բծեր ։

տարբեր մէկու մը նայուածքէն։ Տեսայ՝ ինչ որ ու քալեցի գէպի վեր։ ՀետզՀետէ կը ստուարան՛աք ԱԶԳ– ՏՆՏԵՍՈՒԹԵԱՆ նախարարութիւնը

կբ յուսա յի տեսնել , ինչ որ կք ստեդծուէբ իմ անցորդներուն թիւք ։ ԸնգՀանրապէս սլացիկ աղ - 6.050.000 րուբլիի գումար մը տրամադրած է ներ­

մէջս իբրեւ կարօտ , իբրեւ կրակբ տ յն յոլշերուն, ուոր Հասակներ ունէին անոնք եւ անո՛նց գէմքին գաղթող Հայերու նոր տուներու շինութեան Հա -

զորս չեմ երբեք գադբած արծարծելէ օտարութեան վրա յ զուսպ եւ խոՀ ուն բան մը կար ։ Ան ոն ց մ է ա - մ ար ։ ,.

տ յս ան՛ապատին մէջ։ ՚Աւեմն իմ ձեւլի Հաղորդելիք մէն մէկը ներքին աշխարՀ մը կբ տեսնէր կարծես ՃԱՐՏԱՐԱՐՈՒԵՍՏԸ մեծ զարկ պիտի ստա -

տ պա ւո ր ո ւթ ի ւննե բ ս աւելի առանձնա յատուկ են տեսանելի արեւին լո յ ս ո /իր ։ քՕ՚ա ռնո ւե ց՚այ անոնց ,

քան թէ բնդՀանրական, անոնք աւելի պիտի խօսին նայ։ Զգախէժի ( րա ո ւ<ււ ւ ) արտ աղբ ո լթիւնը պիտի

ձեզի տ յն եքեւոյթներէն որոնք ՛ոգեկան գեդեց ֊ լսեցի անոնց ամէնքին ալ բերնէն Հայ բարբառք եւ քառապատկուի : Ա ոտայփնը՝ պիտ ի կր կն ա պա տ -

կո ւթե ամ ր ի յայտ կուգան ել որոնց անդր ագար - ասիկա ինծի Համ ար առաջին ան սաՀմ ան ուրախու­ կուի։ Լենինականի Հ ի ւսո ւածեղէնի գործարանները

ձումը մեր մտքին մէջ տեղի կ՚ունենայ որոշ եւ թիւն մը եղաւ՛ Հայ բարբառին տմենոլրեքոլթիլ– պիտի բնգաքձակուին , ինչպէս եւ պաՀածոյի, ու­

երկարատեւ Հաղորդութեան մը շնորՀիւ։ նր ՀետզՀետէ խորունկ եւ ՛ուժզին աստիճան ի մը տելիքի եւ խմիչքի դո քծարաննե րր՛, & տքա ր ի գոր­

Հասցուց իմ նե րքին Հրճուանքս ՝ա յն ոլՀետել , երբ ծարանք գրեթէ ամբողջացած է* իսկ ալիւ-մինիու–

Բայց մի փնտռէք իմ խօսքե քուս մէջ ծրագիր այ&ելեցի Երեւանէն՛ դուրս ուրիշ քաղաքներ եւ մի գործարան ին շինութեան ՛սկսուած է *

\. մբ կամ ծրագրի մը ուդգոլթեամ՛բ ձեզի ներկա - աւաններ ։ ԱՆԳՐԱԳկՏՆԵՐՈՒ թիլը \939էն բնակչու .
թեան 74%ը կը կագմէր* Յոյս կայ որ 1950/*5> ան–
֊ ^ ^ \ է յացուած Համապատկեր մը ։ ԱՐՍԷՆ - ԵՐԿԱԹ
պատմել
\^ Կ՝՝ոլ֊գէք " Ր սկսիմ ձեզի տ յն առաւօ– (Շար.) գրագիտութիլնը բոլորովին՛ վերնար նոյն ԼՐ^ա"
։ Գրեթէ տրտում եւ անձ–
^^ս^ը, երբ Հասա ք Երեւան

V

Fonds A.R.A.M