Page 268 - ARM_19-1946_04
P. 268
ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԱՍՈՒԼԻՍ ՏՊԱՒՈՐՈԻԹԻհՆՆԵՐ եւ խորունկ պէաոք է ը չ բ * * յ մեբ 1 ախաՀ ա յբեբու%
մօա , ոբ իրական առու ռ ած են յա ւե րժակա՛հ դա գա
1ղԱտակաԱ կացութիւնը ՀԱՅԱՍՏԱՆԷՆ ւի սւր ի մբ այս Հոյակապ տեսիլքը։ Բայց մեր ց ե–
, չո ւս ա–
դբ սւ ո ւա ծ է միշտ , դարերու, .ընթացքին
ՖէաԱասփ Ակ ւոր եւ անժխտելի ապացոյցը թէ կրնայ Լո(^այ°՝Լ
մա Հը եւ կեանքին ամենավճիտ աղբիւրները ժայթ
Երեւան Հասած աոաջին օրս ժամանակէն ե քեցնել տիեզերքէն սրտէն
միից էն դուրս իրականացած Ինծի Համար անմոռանալի
Ելմտական նախարարութիւնը Հրատարակեց եղելութիւն մը եղաւ սլիաի մնան այն
վերջապէս ամբող1ական Հաշուեկշիռը պետութեան ինծի։ Երբ իբ՚իկունր կ՝իթէր, կո Հաոոնէի ես ին– ժամերը զորս անցուցի Գառևիի մէչ֊. Գեղարդ էն
ընՀդՀ .-• Հրասոյթնեոր՛ո,ւնւ է՜լ՛եւ ծ* ախ՚ քւերոււն V% յո՛*Մ. եծ<ածաւա/ . . ռ. . « լ ւ. ւ ւ ւ -> ւ ւ –լլ 13 >1 I ,մեր, .վերա,դարձին<#, մենք գտան,ք «ճաշք արդէ,ն,
* 7 ՚ թէ իբա՚՚լ արդեօք ապրած էի միայն պաւո֊
օրուան
Հաաոր մը ին՛ը բնգարձակ գլուխներ՛ով եւ բաղ ֊ մը տեւողութիւնը : ինծի կը թուէր թէ երկար բաստ ծտուերու Հովանիին տակ, իր\իկուան\ մօտ։
մաթիւ վիճակագրական տախտակներով ել արա . ժամանակէ ի վեր եկած էի Հոն ել թէ այս կա - Հա յաս տան ի ո ս կե խ ո ւն կ այգիներու գին ին եւ քո–
մ աղծեալ պատկերներով : խաբ գա կան տպաւորութիւնը սկսած էք վաղուց նեակը :
Այս կարեւոր աշխատ՚ոլթիւնը՝ որ կատարուած դրոշմուիլ իմ մէի% Ո է մէկ աաեն , ոչ մէկ ուղե– Հայաստանի իս ա զո զն ու գեոձբ մեղի կք սպա
գոնէ
Է անկախաբար քաղաքական նկատումներէ րոլթեան ընթացքին ունեցած եմ այս զգացումը։ սկին իւ ո բ ա ի կն եք ո ւ Հետ : Ե ո փս՚ Գո Լ քք արդէն՛, իմ
այսպէս կը Հաւաստեն անոր Հեղինակները գրե– Հրաշագեղ Վենետիկն իսկ՝ ուռ Հասած էե առա - պատանութենէս ի վեր, չէի վայելած այսքան
թէ կատարեալ էոյս կը սփռէ $)բանսայի ելմտա ւօտ մը , արշալոյսին , չէր զիս ւ սլ աւո րաւ ջերմ քաղցրութիւն։ Ոչ միայն ամէն ինչ Համեղ
եր կրին՛ դրամա - կերպով ։
կան կացութեան՛ վրա յ ։ Այս էր ֊, այ լ մանաւանդ ձեռքերը, որոնք պատրաստած ,
կան եւ տնտեսական վիճակը քանիցս Հ^Տառա^ին Մէկ օբբ բաւեց ոք՛ ես սյլ* ւս ա ղորգո լաճ յարդար ած էին՝ գեղջկական սեղանը , եղբայրական
մէչ քննած ատեն, դիտ՛ել տուած էինք յաճախ ըլլայի Հայրենի երկրին. Բաւական եղաւ կարճա սրտագին կարօտո՛վ մը կ,ը միանային իմ ձեռքե -
կարգ մը տեղեկութեանց ՛անբաւաբար ո լթիւնը : Հի. տեւ պտոյտ մը Աբովեան փողոցին մէկ ծա յրէն քուս : Ոչինչ կը մնար անՀաղորգ» ոէէնչ կը մնար
մա այս խաւարը եթէ ոչ ամբողջովին՛, գէթ մեծ միլ ը, ծառերուն տակ, ոբ ամբողջապէս շղթայ. ս տ ո ւե ր ի մ էջ ։ Լուսաւոր եւ դեղեցի կ կամ աք մր
Րբ փարատած է , այնպէս ՛ոբ կարելի է ուած ղգայի Հոգիս այն ամէն բաներ ուն, ոյանք կը Հսկէր մեր վրայ, որպէսզի խօսքեբը ուղղակի
այլեւս որ՛ոշ գաղափար3 կIազմելՐ 1 կIացութեաէն՜– Հ Ո , – , մա - Հ•այրենի.ք.ը կը- ստեղծ.են։ Ա֊ ր֊ դեօք, կ՚ըսէի, մա*ն * ՜- սՐտէն բխէին, եւ մտածումները ոչ մէկ գար
սին ^ որ Հարկ է ըսել շատ Հեռու է փայլուն կոլթիւնս անցուցած եմ այստե՞ղ, ՛սա տուներէն ձուածքէ Հետեւէին աքտայայտուելո լ Համար ։Աե–
րլչալէ։ մէկուն մէջ չեԲմ ծնած , եւ ինչ որ իբրեւ նոբոլ - Ղ*"նին շուբ1 են Հայոց աշխարՀի բանաստեղծներ
Բաղդատութիւն մը ընելով առաջին ել երկ– թիւն կը յուսայի ո զչուն ել , կ՚առինքնէբ ղիս ան– Բ Ր. 1 Ա^ա Ս արմէնք , աՀա Աողոմոն Տարօնցին,
րորդ ընդՀանուը պատերազմներու նախօրեակի ցելանոյշ քաղցրութեամբ մը։ Հրաչեայ ՑովՀաննիսեանը , աՀա միշտ խանդավառ
վիճակին Հետ , կը տեսնենք ՛որ պետութեան ծախ– Ե՛– յա2ա"ՐԳոԳ օրերն ամբողջ նմանեցան այս ՝Բոչարը, մեր ամենքին այնքան սիրելի, բիւրեղի
^եր\բ 191 3 ի Համեմ ատ ո ւթեամբ 1 30 անգամ , եւ առաջին օրուան ։ Անոնք , եթէ փսխուեցաւ իսկ ի ֊ պէ յգկո ւած Ա տեփւ ն՛ Ջօրեանբ Հ Ա ենք կք գբա–
1938/ Համեմատ7 ո ւթե ամբ ՛ութ անգամ րենց վերել կամ տրուած Հ՛ո բիզոն բ, ինծի չհնչեցին նոլփնք Հոն Տ ուր դս րեբ առաս$ջ մեք Տրդատ թա
են (5 միլիառ ֆր. 1913/5,, 82 միլիառ 1938/5, , ե միեւնոյն լուսաւոր գաղտնիքը կախարղաշող իրա– գաւորը իր պալատականներով կոլգաբ ամրան ե–
մօտ 650 միլիառ 1946/5,)։ Երբ ազգային ընդՀ . կանութեան • Անոնք ծնունդ առին առաջին օրուան ղանակք անցընելու ։ Հեւաշունչ կ՚ըլլամ կարծես,
Հարստութիւնը 36 միլիառ ֆր– Հաշուենք 1913/5 արեւէն ել. իրենց ուքախդւթիւնք սպասումի մր գիտելով բնութեան դեղեց կո ւթի լններբ, վերջա -
2000 միլիառ՝ 1946/5–, կը տեսն ենք որ պետական թախիծը չունեցաւ երբեք։ Հազիւ տասը օր եղան լուսային գոյՆեբն ու երանղներբ որոնք ՀետզՀետէ
ծախքերը ա յս Հարստութեան 30 առ Հար իւր ը կբ Հեւաշունչ կերպով նաւարկուուած այդ օրերը , ո վարդի , մանիշակի եւ մեղեսիկի կախարդանքնե–
կլանեն \94եին , մինչդեռ այս Համեմատութիւնք րոնց ընթացքին ւոր ո լեց ալ ինծի տեսնել Հայտս ֊ \Բ ՈՎ ԿմԼ պճնազարդեն լեռներռւ կողերն ու կատաբ
14 առ Հարիւր մֆայն եղած է 1913/5,։ տան՛ի անկորնչելի գեղեցկութեամբ յիչատակա րը։
յննե ՝ԼաՐ՚ԼՀ)
՛ծանրակշիռ է այս վիճակը , անոր Համար մա ձորին մէջ, կը տիրէ այնպիսի խա.
նաւանդ ՛ո՛ր յ՚աւեքման պատճառը Հանրային պարտ Տրդատայ տախտէն վերադարձիս , կառուց զաղութիւն մը. որ պիտի ըսէիր թէ բազմաձայն
քերը չեն , որոնց ընդՀ • գումարը այսօր ծախքե ՚ւծ ՝Բրի՛ ,է եւ ք 60 թուականին , կը մրմՀվէի ու մեծաշառաչ տ՜իարներով, զէն ոու ւ զրաՀի բա.
րուն 6,3 տռ Հարիւրը կը կազմէ միայն, մինչդեռ կարծես ինքնաբերաբար . խումնեբով ծանրաբեռն է կարծես . խ ա զաղութիւն
ուղղուած
Համեմատութիւն ը շատ աւեւի մեծ եղած է \*)ՅՏին կախարդանքով լեցուր աչքերդ ՛ււ ւԴ֊աբ ե րու ւերժէն .ր՚տ՚յ ւտեուա ծ։
( 1 7 3 % ) **• 1913/5, ( 2 1 % ^ աւելի)։ կառոյցներէն ա՚նս՞ահակերտ, Աարմէնր կ՚արտասանէ Արարատին
Ծախքերու արտակարգ յաւելման պս սւճաո . Եւ թ ո ղ հնչէ ձայնը սլատդամ, իր մէկ ոտանաւորը։ Հր՛աչեայ ՛Բո շարը մեր թա.
ն՚եբը ուրիշ աեղ փն՛տռելու է ուրեմն։ : Նաիս , ֆրան, Երբ կը խօսի Հայոց արք ահ, մադան է միշտ. Համակ ոլրաիսութիւն , իմացական
քին աբժեգոլբկ ր//ա/ր : Հաշիւ եղած է որ ֆոան. Եւ դէպի քեզ կ՚իջ՛նէ աախտէն Հաղորդիչ ուրախութիւն՝ որուն Հմայքը անշէք
սական գրամին գնումի կար ողոլթ իլն ը , նկատի Եղբօր մը պէս արեւադէմ: դիտի մնայ յիշողութեանս մէք : Մէկը միւսին կը
առնելով փոքրաքան՛ակ առուտուրի դի՛ները, 1913/ Եթէ Հ ա յ ո 3 թագաւորը ճարտարագէտներ եւ յաջորդէ քաղցր , լուսաւոր եւ իմ, "մ՚Ց Ի€
բովՀ բաժակ առաջարկելու
բաղդաամամբ, 1,8 աո Հարփւբի իշ\սծ է ։ Ասիկա քան՛դակագործներ կանչած էր Հռոմ էն , ն՛երշնչած ներկաներուն կենացր ;
իրական աղքատութեան մբ յայտարար շանն է ։ էր ա՚եոնց Հայ ոգին, Հայ Հանճսւրր բնորոշող գի՚– կ ր բարձրանա յ երգը •
Յետ՛ոյ կուգան զինուորական եւ պատեբաղմակա ն ծերը։Տրդատայ տաիւտին Հրաշագեղ խոյակներուն «Թող Հայոց գ|ւն.իԹ
ծախքերը , որոնք , պատերազմը վերկացած ըլլա վրայ կը տեսնենք Հալոց արդիներու որթատունկի «Միշա ա(աւշ լին՝ի • • •
լով Հանդերձ , այսօր 173 միլիառի կբ Հասնփն աերեւնւ ու ողկո յզը ։ Ւսկ նրբատաշ քանդա՜կն երր Կը Հոսի Հոսկեվաղ» զինին, Արարատի քոնեա–
կարծես
1913/5/, ազդ. ընդՀ . եկամուտին 4,2%ը միայն ասեղնագործուած են ։ կը կր սլ ս սլ զա յ ար ե լին սրտէն՛ կաթ կթա ծ արիւնի
յատկացուած էր այս ծախքերուն , 1920/5, 6^%.ը , Գեղարդի վիմ ափ ոք–՛ տաճարները ա յցելեցինք պէս, եւ խորտիկի նոր սպասարկութիւն կ՚>Ր1էայ։
1938/5, 9,8%^, 1945/5, 13,3%^ ե ւ 1946/5,՝ 1,1 օխը։ արեւոտ ՛օր մը։ Ո՛չ թէ սքա՛նչացումով կը լեցուի Ի՛՜՛նչ Համեղ է լաւաշ Հ աց,ը ։ Բան մ ը կա յ , անփո
Զինուորական ծախքերու բեռը այսօր աւելի ծանր միայն գիտողին Հողին ի տես այս յիշատակարան խարինելի բան մը զոր կարռէի էէ գտնել օտար եր
է ուրեմն՝ քան ինչ որ էբ 1920/5», ել գրեթէ այն՛, ներուն , ա յլ մ արդ կը զղա յ թէ անպարտելի զօ կնքի տակ* Հայրենի Հողէն ու քարէն կը բարձքա–
քան ծանր՝ որքան 1938/5, , այսինքն, այնպիսի ա. բութիւն մրր ններերշչննչշածած էէ աաքյնն ցսեեղոըր ոո՜րք ծնծոնւոնւնդ նայ զգլխիչ թարմութիւն մ բ ։ թառերէն կ՚անձբե–
մր տուած է անոնց ։ Աաեղծական ողին ինչքան մեծ
տեն մը՝ երբ պետութիւնը մեծ պատերազմի ւէ ոսկեշող լո յս ը եւ յանկարծ լեռնեբուն կատարբ
կբ պատրաստուէր՛. .ւա^ա» ալու կք բռնկի վարղաՀեղեղ կրակով մբ, եւ մեր շուր֊
՜Ծախքերու յաւեբքան գլխաւոր պատճառն՚երէն ցոյցի բոլոր գլուխներս լն մէչ.. Կ)Ը. ձա&էն կարծես Տրդատաիտ լ եւ իք աւագանիին
Մ եք գա քոլն յա ական ի շն է պ ետ ո ւթեան վեՀ ա չշոոււյք* ոստոտւեորւՆեերք։րնե Ւջեք է Հայոց Արքան իր
մէկն ալ նպաստներ ( տ ս 1 > \ ՚ € | | | . է 1 0 ո ) բաշխելու գրու պաշ
թիւնն է Հ Տնտեսական կոչՀ^ած նպաստները՝ որ՛ոնց տօններուն շարունակական ընդարձակումը ,ինչ ար տախտէն եւ եկեր կանդնեք՛ է մեր դիմացր։ Զրա~
նպատակը գի^՚ս՚րր չափաւո՛ր մ ա կա ր դա կի վքա / պաշտ՛օ՛ն եան եք ո լ թիկը էլաւելցնէ ՀետզՀետէ» 1914– Հ1՚1 կ կաբօտաՀար կուրծքբ 1լ ուռի էլ ո Հ ա կի
պաՀել է, 74 միլիառ ֆրանքի Հասած էին անին. ին 621.000 էր անոնց թիլը, 1936/5,՝ 905.000. ե՛ ն մ ան եւ աչքեր ուն մ Էջ ան սաՀմ ան տեսիլքի մր
ա յ ս տա ր ի ՏՕ մ,ի լիառի սլիտի Հաոնին , ապաՀ՚ո ֊ 1946/5,՝ 1.350.000 –.Ամսականնեէ գումարն Էր մէկ Ի"Ր<"՚֊ԲԳԸ Կ-Հ պայծառանայ :
.,
վաբաբ։ Բայց, ասոնցմէ զատ կան նաեւ զանազան միլիառ 67 միլիոն 1913/5– 14 միլիառ 138 ԱՐՍԷՆ-ԵՐԿԱԹ
Հաստատութեանց ելմ աա ց ո յց ե ր ո ւն բացը գոցելու միլիոն 1938/5,, եւ մօտ 150 միլիառ՝ 1946/5– : (Մնացեալը յաջորդով)
Համար տրո՝ւա՝՚ծ նպաստները ։ Այսպէս՝ պետութիւ— ւթեւ քն քնդՀ . ՛ծ ախքեք ունՀե տ ա յ/սս գէ, ւնե
նը 1944^5/ Եր կա թուզին երո լ Ընկերութեան յտտ ֊ քոլն ունեցած Համեմատութիւնը մեծ չէ (25^%,
կաց՚ուցած է 31 միլիառէն աւելի, ՛եւ մօտ 38 մի փոխանակ 24,2^)^) * բայց, իրական բեռը եռա -
լիառ 1945/՚3>։ Հակառակ նոր կա ր գա գրութիւնն ե– պատի կ է ա յսօր քան ինչ որ էր առաջ , Հ ա կա ռակ
րո՚ւ, |946^3> ալ պիտի յատկացուի նորէն 10 մի անոր որ պա շտօնւե ան եր ո ւ ամ սա կաննեԵրը պր՚ուս.
լիառ ֆրանք։ Այս գումարին վրայ պէտք է աւել– տի սղութեան Համեմատութեամբ աւե լցած չեն՛ Բանի փառատօնէն վեր1 կրցանք Փարիզի մէք
ընկերու
նել Փարիզի 0թոպիւսներու եւ Մէթրոյի ՛ո՛ր քան տակաւին : տեսնել գրեթէ այն բոլոր ժապաւէ՜նները որ՛ոնք
թեան յատկացուած մ է կմ ի քիառը ։ Ւսկ թէ Ամէնը այս չէ։ Պետ՚Ոլւթեան ելմտա կքան բեռբ արժանացան մվվազդայթէ ատեանին գնաՀատոլ .
ա րոլ տ լ ոզգայւ առ ո ւա ծ մ եծ ձ՛եռն ար կներուն ՀետզՀետէ աւելի ծա՛նրացած է օֆ^1Ա ըսուած ան թեան, իրենց բեմադրոլթեամբ, դերակատարնե
(ածխաՀանքեք , դ,ր բ ,՝եւս .) ահոսց բա. կախ Հաստատութիւներու պատճառով, որոնց րով կամ բովանդակութեամբ։ Առա9ին տեոր ռրա
գրամաէպէս ւ.. կ/՝<օգն.էդ,լ կւ.առ.ա.վ.ա.ր.. ւո ւթիւն ոըւ ՛Հել աւն՛ոնց ե<լ.: . .ո ,լ * լ .1 8<յհէա1է1շ "Յս ււ է՜1նէս1,
սերը գոցե լու Համ ս. ՛բ՛, այս մասին ճշգրիտ տեղե. եց ֆրանսական ժապաւէն ՜մը, հօ.
կութիւննեբ չկան, որովՀետեւ այս ձեռնարկները մաացոյցերուն բացը կը գոցէ պետական Գանձէն : որ ամէնէն յաջողն էր իր տեսակի շարժանկարնե
վերջնական Հաշիւ ն՛երկայացուցած չեն դեռ։ )933էն 1936, փորձ եղաւ ասոն՛ց թ ի ՚ ֊ ը պակսեցնե րՎուն մէչ>։լ. Գ•ժու" ա^"ր՚՚ւ՛ •է> իՐ ր1՚աակապն՛աս գգաառռնս ս՚ձկեաասնռէքէ ա
Գաւառականէ Հ (նաՀ/ա»նդ ե#լ Հ/ա՚մայ*նք)% \ եւլմծ, "ււ ւ ւ լ ժ
կան (նաՀանգ ել Համայնք) ելմտա . լ,,լ. ր ա յ ց չյաՒղեցալ.. ԲնգՀակառակն ,. անոնք նսւած պատմ՛ութիւն մը ցոյց տ,սԼ՝ պաՀելով ան
ցոյցները , ՚տտաեան եւմտաոո ահն ռաոռատմ,,.մո . բաղււՐաց.ան....\.94.4էն..է19.46., .եօթ1ը0ճճվէ5. բչէաՕ/ԱՀկաս 5լ,–նոնոորր 0լ .լրչյոլթի<ւնը* ^եւ պարզ»ութո ի.ւն,ը, . ՚առ՚անց լ Հ 1 յյխաթար1ելոււ ԼԳ
քիչ աւելցած
են։ Բայց , ան՛ոնց բացը գոց Հա. ֆխներ Հիմնուեցան եւ 63 <աա ա ւ աբտարար . անոր բարոյական ել մարդկային նպատակը։ Լյ.
մար կառավարութեան– տուած նպաստներ բ շատ . ո լոս ա ակհանա եւ առեւտրական Հաստատութիւներ , Տյ՚աթհօաՇ ք&ՏէՕք&ւ©^, ոբ նոյնպէս մրցան .կի
ցած են ՀետզՀետէ ( 1 | միլիառ 1939/5,, 6 միլիառ առանց Հաշուելու գ ե ռ ստեղծուած խառն տնտե. ժանացաւ շնորՀիւաիկ* ա\օհհ\շ 1\4օւ՚&ՑՈ^ խաղին,
1945/5, ՛եւ 22 միլիառ 1946/5,), այնպէս որ Հարկ սութեան ընկեր ո ւթի ւնն երը՝ որոնց ամէնքն ալ բե արդէն՛ ծանօթ էգ իբրեւ (Իիտի կարեւոբ մէկ դոբ–
պիտի ըլէայ Հիմնական բարեկարգութեան մը ձեռ են պետութեան , եւ որոնց մասին ալ Ւ՚^քՂ^ ծր Հ ԱնՀ ամ բեր կբ սպասէ ինք տեսնել ռայն շարժա
ազգա քնացուած
նարկել : ձեռեարկներու մ ասին - քյ լմ տա նկարի պաստառին վրայ։ Պատմել Հիւսուածքը ա–
Սակայն,, ամէնէն մեծ բեռը ընկերային կոչ. կան ն՛ախարարութեան Հաշուեկշիռը որոշ տեոե ւելորդ է, մանաւանդ գրական տեսակէտով։ կա
ուած ծախքերն՛ են, այսինքն, անոնք՝ ՛որ կը տըր. կ\ութիւններ չի տար ։ րելի է գործ մը մեռցն՛ել երեք բառով, ՛անկարելի
ուին ժ-ողովուրդի գրեթէ բոլոր դաս ակար գերո լն , Երկրորդ յօդուածով մր, պիտի քննենք Հա ԸԱալով տալ ոչ գրագէտէն ըմբռնումը, ոչ Հերոս
ամէն կարգի վտանգներ ու գէմ ապաՀ ովելոլ Հա - սոյթներու գլուխները, եւ պիտի տանք ղեզրրա1ակլա ներու Հոգեկան՛ եւ բար՛ոյական կեանքը, տառա -
մաբ զանոնք Լարկած, Հիւանդութիւն, անգործու ցութիւնք ելմտական րնգՀ * վիճակին ել կ ատաբ– պանքներբ ։ Հքարժանկարի տեսակէտով որեւէ ժա
թիւն, ծերութիւն, ՛եւն.)։ Այս ծախքերուն դու. տւելիք բարենորոգումնւերուն մասին : պաւէնի մէջ ամէնէն անկարեւոր մասր պատմոլ -
մարը՝ որ 48 միլիոն էր միայն 1913/5,, 33 միլիա. ՀՐ– V ԹՈՐՈՍԵԱՆ թիւնն է Լ բայց ան տկար պէտք չէ ըլլայ վւճացնե–
։ կար ե -
ռի Հասած է 1946/5,։ Նկատի առնելով փոքրաքա Վ Ր Ի Պ Ա Կ – Մեր ՛նախորդ յօդուածին մէջ (Բ . լու Համար ժապաւէնին ամ բո դջո լթիւնը^
նակ առուտուրի դիները , անոնք 15^" անգամ աւել, էջ, Ա– սիւնակ, աոզ 53) ոսկիին՝ պէտք է ըլլայ՝ րր այս գործին մէջ երէցին եւ կոյր ե ր ի տ ասա բ– *
ցած են; Ասիկա ամէնէն մեծ յաւելումն է ելմտա. սակին : դո ւՀ ի ին դերե լան են ; Պ
՚ւնշառ , Հակառակ իր
Fonds A.R.A.M
մօա , ոբ իրական առու ռ ած են յա ւե րժակա՛հ դա գա
1ղԱտակաԱ կացութիւնը ՀԱՅԱՍՏԱՆԷՆ ւի սւր ի մբ այս Հոյակապ տեսիլքը։ Բայց մեր ց ե–
, չո ւս ա–
դբ սւ ո ւա ծ է միշտ , դարերու, .ընթացքին
ՖէաԱասփ Ակ ւոր եւ անժխտելի ապացոյցը թէ կրնայ Լո(^այ°՝Լ
մա Հը եւ կեանքին ամենավճիտ աղբիւրները ժայթ
Երեւան Հասած աոաջին օրս ժամանակէն ե քեցնել տիեզերքէն սրտէն
միից էն դուրս իրականացած Ինծի Համար անմոռանալի
Ելմտական նախարարութիւնը Հրատարակեց եղելութիւն մը եղաւ սլիաի մնան այն
վերջապէս ամբող1ական Հաշուեկշիռը պետութեան ինծի։ Երբ իբ՚իկունր կ՝իթէր, կո Հաոոնէի ես ին– ժամերը զորս անցուցի Գառևիի մէչ֊. Գեղարդ էն
ընՀդՀ .-• Հրասոյթնեոր՛ո,ւնւ է՜լ՛եւ ծ* ախ՚ քւերոււն V% յո՛*Մ. եծ<ածաւա/ . . ռ. . « լ ւ. ւ ւ ւ -> ւ ւ –լլ 13 >1 I ,մեր, .վերա,դարձին<#, մենք գտան,ք «ճաշք արդէ,ն,
* 7 ՚ թէ իբա՚՚լ արդեօք ապրած էի միայն պաւո֊
օրուան
Հաաոր մը ին՛ը բնգարձակ գլուխներ՛ով եւ բաղ ֊ մը տեւողութիւնը : ինծի կը թուէր թէ երկար բաստ ծտուերու Հովանիին տակ, իր\իկուան\ մօտ։
մաթիւ վիճակագրական տախտակներով ել արա . ժամանակէ ի վեր եկած էի Հոն ել թէ այս կա - Հա յաս տան ի ո ս կե խ ո ւն կ այգիներու գին ին եւ քո–
մ աղծեալ պատկերներով : խաբ գա կան տպաւորութիւնը սկսած էք վաղուց նեակը :
Այս կարեւոր աշխատ՚ոլթիւնը՝ որ կատարուած դրոշմուիլ իմ մէի% Ո է մէկ աաեն , ոչ մէկ ուղե– Հայաստանի իս ա զո զն ու գեոձբ մեղի կք սպա
գոնէ
Է անկախաբար քաղաքական նկատումներէ րոլթեան ընթացքին ունեցած եմ այս զգացումը։ սկին իւ ո բ ա ի կն եք ո ւ Հետ : Ե ո փս՚ Գո Լ քք արդէն՛, իմ
այսպէս կը Հաւաստեն անոր Հեղինակները գրե– Հրաշագեղ Վենետիկն իսկ՝ ուռ Հասած էե առա - պատանութենէս ի վեր, չէի վայելած այսքան
թէ կատարեալ էոյս կը սփռէ $)բանսայի ելմտա ւօտ մը , արշալոյսին , չէր զիս ւ սլ աւո րաւ ջերմ քաղցրութիւն։ Ոչ միայն ամէն ինչ Համեղ
եր կրին՛ դրամա - կերպով ։
կան կացութեան՛ վրա յ ։ Այս էր ֊, այ լ մանաւանդ ձեռքերը, որոնք պատրաստած ,
կան եւ տնտեսական վիճակը քանիցս Հ^Տառա^ին Մէկ օբբ բաւեց ոք՛ ես սյլ* ւս ա ղորգո լաճ յարդար ած էին՝ գեղջկական սեղանը , եղբայրական
մէչ քննած ատեն, դիտ՛ել տուած էինք յաճախ ըլլայի Հայրենի երկրին. Բաւական եղաւ կարճա սրտագին կարօտո՛վ մը կ,ը միանային իմ ձեռքե -
կարգ մը տեղեկութեանց ՛անբաւաբար ո լթիւնը : Հի. տեւ պտոյտ մը Աբովեան փողոցին մէկ ծա յրէն քուս : Ոչինչ կը մնար անՀաղորգ» ոէէնչ կը մնար
մա այս խաւարը եթէ ոչ ամբողջովին՛, գէթ մեծ միլ ը, ծառերուն տակ, ոբ ամբողջապէս շղթայ. ս տ ո ւե ր ի մ էջ ։ Լուսաւոր եւ դեղեցի կ կամ աք մր
Րբ փարատած է , այնպէս ՛ոբ կարելի է ուած ղգայի Հոգիս այն ամէն բաներ ուն, ոյանք կը Հսկէր մեր վրայ, որպէսզի խօսքեբը ուղղակի
այլեւս որ՛ոշ գաղափար3 կIազմելՐ 1 կIացութեաէն՜– Հ Ո , – , մա - Հ•այրենի.ք.ը կը- ստեղծ.են։ Ա֊ ր֊ դեօք, կ՚ըսէի, մա*ն * ՜- սՐտէն բխէին, եւ մտածումները ոչ մէկ գար
սին ^ որ Հարկ է ըսել շատ Հեռու է փայլուն կոլթիւնս անցուցած եմ այստե՞ղ, ՛սա տուներէն ձուածքէ Հետեւէին աքտայայտուելո լ Համար ։Աե–
րլչալէ։ մէկուն մէջ չեԲմ ծնած , եւ ինչ որ իբրեւ նոբոլ - Ղ*"նին շուբ1 են Հայոց աշխարՀի բանաստեղծներ
Բաղդատութիւն մը ընելով առաջին ել երկ– թիւն կը յուսայի ո զչուն ել , կ՚առինքնէբ ղիս ան– Բ Ր. 1 Ա^ա Ս արմէնք , աՀա Աողոմոն Տարօնցին,
րորդ ընդՀանուը պատերազմներու նախօրեակի ցելանոյշ քաղցրութեամբ մը։ Հրաչեայ ՑովՀաննիսեանը , աՀա միշտ խանդավառ
վիճակին Հետ , կը տեսնենք ՛որ պետութեան ծախ– Ե՛– յա2ա"ՐԳոԳ օրերն ամբողջ նմանեցան այս ՝Բոչարը, մեր ամենքին այնքան սիրելի, բիւրեղի
^եր\բ 191 3 ի Համեմ ատ ո ւթեամբ 1 30 անգամ , եւ առաջին օրուան ։ Անոնք , եթէ փսխուեցաւ իսկ ի ֊ պէ յգկո ւած Ա տեփւ ն՛ Ջօրեանբ Հ Ա ենք կք գբա–
1938/ Համեմատ7 ո ւթե ամբ ՛ութ անգամ րենց վերել կամ տրուած Հ՛ո բիզոն բ, ինծի չհնչեցին նոլփնք Հոն Տ ուր դս րեբ առաս$ջ մեք Տրդատ թա
են (5 միլիառ ֆր. 1913/5,, 82 միլիառ 1938/5, , ե միեւնոյն լուսաւոր գաղտնիքը կախարղաշող իրա– գաւորը իր պալատականներով կոլգաբ ամրան ե–
մօտ 650 միլիառ 1946/5,)։ Երբ ազգային ընդՀ . կանութեան • Անոնք ծնունդ առին առաջին օրուան ղանակք անցընելու ։ Հեւաշունչ կ՚ըլլամ կարծես,
Հարստութիւնը 36 միլիառ ֆր– Հաշուենք 1913/5 արեւէն ել. իրենց ուքախդւթիւնք սպասումի մր գիտելով բնութեան դեղեց կո ւթի լններբ, վերջա -
2000 միլիառ՝ 1946/5–, կը տեսն ենք որ պետական թախիծը չունեցաւ երբեք։ Հազիւ տասը օր եղան լուսային գոյՆեբն ու երանղներբ որոնք ՀետզՀետէ
ծախքերը ա յս Հարստութեան 30 առ Հար իւր ը կբ Հեւաշունչ կերպով նաւարկուուած այդ օրերը , ո վարդի , մանիշակի եւ մեղեսիկի կախարդանքնե–
կլանեն \94եին , մինչդեռ այս Համեմատութիւնք րոնց ընթացքին ւոր ո լեց ալ ինծի տեսնել Հայտս ֊ \Բ ՈՎ ԿմԼ պճնազարդեն լեռներռւ կողերն ու կատաբ
14 առ Հարիւր մֆայն եղած է 1913/5,։ տան՛ի անկորնչելի գեղեցկութեամբ յիչատակա րը։
յննե ՝ԼաՐ՚ԼՀ)
՛ծանրակշիռ է այս վիճակը , անոր Համար մա ձորին մէջ, կը տիրէ այնպիսի խա.
նաւանդ ՛ո՛ր յ՚աւեքման պատճառը Հանրային պարտ Տրդատայ տախտէն վերադարձիս , կառուց զաղութիւն մը. որ պիտի ըսէիր թէ բազմաձայն
քերը չեն , որոնց ընդՀ • գումարը այսօր ծախքե ՚ւծ ՝Բրի՛ ,է եւ ք 60 թուականին , կը մրմՀվէի ու մեծաշառաչ տ՜իարներով, զէն ոու ւ զրաՀի բա.
րուն 6,3 տռ Հարիւրը կը կազմէ միայն, մինչդեռ կարծես ինքնաբերաբար . խումնեբով ծանրաբեռն է կարծես . խ ա զաղութիւն
ուղղուած
Համեմատութիւն ը շատ աւեւի մեծ եղած է \*)ՅՏին կախարդանքով լեցուր աչքերդ ՛ււ ւԴ֊աբ ե րու ւերժէն .ր՚տ՚յ ւտեուա ծ։
( 1 7 3 % ) **• 1913/5, ( 2 1 % ^ աւելի)։ կառոյցներէն ա՚նս՞ահակերտ, Աարմէնր կ՚արտասանէ Արարատին
Ծախքերու արտակարգ յաւելման պս սւճաո . Եւ թ ո ղ հնչէ ձայնը սլատդամ, իր մէկ ոտանաւորը։ Հր՛աչեայ ՛Բո շարը մեր թա.
ն՚եբը ուրիշ աեղ փն՛տռելու է ուրեմն։ : Նաիս , ֆրան, Երբ կը խօսի Հայոց արք ահ, մադան է միշտ. Համակ ոլրաիսութիւն , իմացական
քին աբժեգոլբկ ր//ա/ր : Հաշիւ եղած է որ ֆոան. Եւ դէպի քեզ կ՚իջ՛նէ աախտէն Հաղորդիչ ուրախութիւն՝ որուն Հմայքը անշէք
սական գրամին գնումի կար ողոլթ իլն ը , նկատի Եղբօր մը պէս արեւադէմ: դիտի մնայ յիշողութեանս մէք : Մէկը միւսին կը
առնելով փոքրաքան՛ակ առուտուրի դի՛ները, 1913/ Եթէ Հ ա յ ո 3 թագաւորը ճարտարագէտներ եւ յաջորդէ քաղցր , լուսաւոր եւ իմ, "մ՚Ց Ի€
բովՀ բաժակ առաջարկելու
բաղդաամամբ, 1,8 աո Հարփւբի իշ\սծ է ։ Ասիկա քան՛դակագործներ կանչած էր Հռոմ էն , ն՛երշնչած ներկաներուն կենացր ;
իրական աղքատութեան մբ յայտարար շանն է ։ էր ա՚եոնց Հայ ոգին, Հայ Հանճսւրր բնորոշող գի՚– կ ր բարձրանա յ երգը •
Յետ՛ոյ կուգան զինուորական եւ պատեբաղմակա ն ծերը։Տրդատայ տաիւտին Հրաշագեղ խոյակներուն «Թող Հայոց գ|ւն.իԹ
ծախքերը , որոնք , պատերազմը վերկացած ըլլա վրայ կը տեսնենք Հալոց արդիներու որթատունկի «Միշա ա(աւշ լին՝ի • • •
լով Հանդերձ , այսօր 173 միլիառի կբ Հասնփն աերեւնւ ու ողկո յզը ։ Ւսկ նրբատաշ քանդա՜կն երր Կը Հոսի Հոսկեվաղ» զինին, Արարատի քոնեա–
կարծես
1913/5/, ազդ. ընդՀ . եկամուտին 4,2%ը միայն ասեղնագործուած են ։ կը կր սլ ս սլ զա յ ար ե լին սրտէն՛ կաթ կթա ծ արիւնի
յատկացուած էր այս ծախքերուն , 1920/5, 6^%.ը , Գեղարդի վիմ ափ ոք–՛ տաճարները ա յցելեցինք պէս, եւ խորտիկի նոր սպասարկութիւն կ՚>Ր1էայ։
1938/5, 9,8%^, 1945/5, 13,3%^ ե ւ 1946/5,՝ 1,1 օխը։ արեւոտ ՛օր մը։ Ո՛չ թէ սքա՛նչացումով կը լեցուի Ի՛՜՛նչ Համեղ է լաւաշ Հ աց,ը ։ Բան մ ը կա յ , անփո
Զինուորական ծախքերու բեռը այսօր աւելի ծանր միայն գիտողին Հողին ի տես այս յիշատակարան խարինելի բան մը զոր կարռէի էէ գտնել օտար եր
է ուրեմն՝ քան ինչ որ էբ 1920/5», ել գրեթէ այն՛, ներուն , ա յլ մ արդ կը զղա յ թէ անպարտելի զօ կնքի տակ* Հայրենի Հողէն ու քարէն կը բարձքա–
քան ծանր՝ որքան 1938/5, , այսինքն, այնպիսի ա. բութիւն մրր ններերշչննչշածած էէ աաքյնն ցսեեղոըր ոո՜րք ծնծոնւոնւնդ նայ զգլխիչ թարմութիւն մ բ ։ թառերէն կ՚անձբե–
մր տուած է անոնց ։ Աաեղծական ողին ինչքան մեծ
տեն մը՝ երբ պետութիւնը մեծ պատերազմի ւէ ոսկեշող լո յս ը եւ յանկարծ լեռնեբուն կատարբ
կբ պատրաստուէր՛. .ւա^ա» ալու կք բռնկի վարղաՀեղեղ կրակով մբ, եւ մեր շուր֊
՜Ծախքերու յաւեբքան գլխաւոր պատճառն՚երէն ցոյցի բոլոր գլուխներս լն մէչ.. Կ)Ը. ձա&էն կարծես Տրդատաիտ լ եւ իք աւագանիին
Մ եք գա քոլն յա ական ի շն է պ ետ ո ւթեան վեՀ ա չշոոււյք* ոստոտւեորւՆեերք։րնե Ւջեք է Հայոց Արքան իր
մէկն ալ նպաստներ ( տ ս 1 > \ ՚ € | | | . է 1 0 ո ) բաշխելու գրու պաշ
թիւնն է Հ Տնտեսական կոչՀ^ած նպաստները՝ որ՛ոնց տօններուն շարունակական ընդարձակումը ,ինչ ար տախտէն եւ եկեր կանդնեք՛ է մեր դիմացր։ Զրա~
նպատակը գի^՚ս՚րր չափաւո՛ր մ ա կա ր դա կի վքա / պաշտ՛օ՛ն եան եք ո լ թիկը էլաւելցնէ ՀետզՀետէ» 1914– Հ1՚1 կ կաբօտաՀար կուրծքբ 1լ ուռի էլ ո Հ ա կի
պաՀել է, 74 միլիառ ֆրանքի Հասած էին անին. ին 621.000 էր անոնց թիլը, 1936/5,՝ 905.000. ե՛ ն մ ան եւ աչքեր ուն մ Էջ ան սաՀմ ան տեսիլքի մր
ա յ ս տա ր ի ՏՕ մ,ի լիառի սլիտի Հաոնին , ապաՀ՚ո ֊ 1946/5,՝ 1.350.000 –.Ամսականնեէ գումարն Էր մէկ Ի"Ր<"՚֊ԲԳԸ Կ-Հ պայծառանայ :
.,
վաբաբ։ Բայց, ասոնցմէ զատ կան նաեւ զանազան միլիառ 67 միլիոն 1913/5– 14 միլիառ 138 ԱՐՍԷՆ-ԵՐԿԱԹ
Հաստատութեանց ելմ աա ց ո յց ե ր ո ւն բացը գոցելու միլիոն 1938/5,, եւ մօտ 150 միլիառ՝ 1946/5– : (Մնացեալը յաջորդով)
Համար տրո՝ւա՝՚ծ նպաստները ։ Այսպէս՝ պետութիւ— ւթեւ քն քնդՀ . ՛ծ ախքեք ունՀե տ ա յ/սս գէ, ւնե
նը 1944^5/ Եր կա թուզին երո լ Ընկերութեան յտտ ֊ քոլն ունեցած Համեմատութիւնը մեծ չէ (25^%,
կաց՚ուցած է 31 միլիառէն աւելի, ՛եւ մօտ 38 մի փոխանակ 24,2^)^) * բայց, իրական բեռը եռա -
լիառ 1945/՚3>։ Հակառակ նոր կա ր գա գրութիւնն ե– պատի կ է ա յսօր քան ինչ որ էր առաջ , Հ ա կա ռակ
րո՚ւ, |946^3> ալ պիտի յատկացուի նորէն 10 մի անոր որ պա շտօնւե ան եր ո ւ ամ սա կաննեԵրը պր՚ուս.
լիառ ֆրանք։ Այս գումարին վրայ պէտք է աւել– տի սղութեան Համեմատութեամբ աւե լցած չեն՛ Բանի փառատօնէն վեր1 կրցանք Փարիզի մէք
ընկերու
նել Փարիզի 0թոպիւսներու եւ Մէթրոյի ՛ո՛ր քան տակաւին : տեսնել գրեթէ այն բոլոր ժապաւէ՜նները որ՛ոնք
թեան յատկացուած մ է կմ ի քիառը ։ Ւսկ թէ Ամէնը այս չէ։ Պետ՚Ոլւթեան ելմտա կքան բեռբ արժանացան մվվազդայթէ ատեանին գնաՀատոլ .
ա րոլ տ լ ոզգայւ առ ո ւա ծ մ եծ ձ՛եռն ար կներուն ՀետզՀետէ աւելի ծա՛նրացած է օֆ^1Ա ըսուած ան թեան, իրենց բեմադրոլթեամբ, դերակատարնե
(ածխաՀանքեք , դ,ր բ ,՝եւս .) ահոսց բա. կախ Հաստատութիւներու պատճառով, որոնց րով կամ բովանդակութեամբ։ Առա9ին տեոր ռրա
գրամաէպէս ւ.. կ/՝<օգն.էդ,լ կւ.առ.ա.վ.ա.ր.. ւո ւթիւն ոըւ ՛Հել աւն՛ոնց ե<լ.: . .ո ,լ * լ .1 8<յհէա1է1շ "Յս ււ է՜1նէս1,
սերը գոցե լու Համ ս. ՛բ՛, այս մասին ճշգրիտ տեղե. եց ֆրանսական ժապաւէն ՜մը, հօ.
կութիւննեբ չկան, որովՀետեւ այս ձեռնարկները մաացոյցերուն բացը կը գոցէ պետական Գանձէն : որ ամէնէն յաջողն էր իր տեսակի շարժանկարնե
վերջնական Հաշիւ ն՛երկայացուցած չեն դեռ։ )933էն 1936, փորձ եղաւ ասոն՛ց թ ի ՚ ֊ ը պակսեցնե րՎուն մէչ>։լ. Գ•ժու" ա^"ր՚՚ւ՛ •է> իՐ ր1՚աակապն՛աս գգաառռնս ս՚ձկեաասնռէքէ ա
Գաւառականէ Հ (նաՀ/ա»նդ ե#լ Հ/ա՚մայ*նք)% \ եւլմծ, "ււ ւ ւ լ ժ
կան (նաՀանգ ել Համայնք) ելմտա . լ,,լ. ր ա յ ց չյաՒղեցալ.. ԲնգՀակառակն ,. անոնք նսւած պատմ՛ութիւն մը ցոյց տ,սԼ՝ պաՀելով ան
ցոյցները , ՚տտաեան եւմտաոո ահն ռաոռատմ,,.մո . բաղււՐաց.ան....\.94.4էն..է19.46., .եօթ1ը0ճճվէ5. բչէաՕ/ԱՀկաս 5լ,–նոնոորր 0լ .լրչյոլթի<ւնը* ^եւ պարզ»ութո ի.ւն,ը, . ՚առ՚անց լ Հ 1 յյխաթար1ելոււ ԼԳ
քիչ աւելցած
են։ Բայց , ան՛ոնց բացը գոց Հա. ֆխներ Հիմնուեցան եւ 63 <աա ա ւ աբտարար . անոր բարոյական ել մարդկային նպատակը։ Լյ.
մար կառավարութեան– տուած նպաստներ բ շատ . ո լոս ա ակհանա եւ առեւտրական Հաստատութիւներ , Տյ՚աթհօաՇ ք&ՏէՕք&ւ©^, ոբ նոյնպէս մրցան .կի
ցած են ՀետզՀետէ ( 1 | միլիառ 1939/5,, 6 միլիառ առանց Հաշուելու գ ե ռ ստեղծուած խառն տնտե. ժանացաւ շնորՀիւաիկ* ա\օհհ\շ 1\4օւ՚&ՑՈ^ խաղին,
1945/5, ՛եւ 22 միլիառ 1946/5,), այնպէս որ Հարկ սութեան ընկեր ո ւթի ւնն երը՝ որոնց ամէնքն ալ բե արդէն՛ ծանօթ էգ իբրեւ (Իիտի կարեւոբ մէկ դոբ–
պիտի ըլէայ Հիմնական բարեկարգութեան մը ձեռ են պետութեան , եւ որոնց մասին ալ Ւ՚^քՂ^ ծր Հ ԱնՀ ամ բեր կբ սպասէ ինք տեսնել ռայն շարժա
ազգա քնացուած
նարկել : ձեռեարկներու մ ասին - քյ լմ տա նկարի պաստառին վրայ։ Պատմել Հիւսուածքը ա–
Սակայն,, ամէնէն մեծ բեռը ընկերային կոչ. կան ն՛ախարարութեան Հաշուեկշիռը որոշ տեոե ւելորդ է, մանաւանդ գրական տեսակէտով։ կա
ուած ծախքերն՛ են, այսինքն, անոնք՝ ՛որ կը տըր. կ\ութիւններ չի տար ։ րելի է գործ մը մեռցն՛ել երեք բառով, ՛անկարելի
ուին ժ-ողովուրդի գրեթէ բոլոր դաս ակար գերո լն , Երկրորդ յօդուածով մր, պիտի քննենք Հա ԸԱալով տալ ոչ գրագէտէն ըմբռնումը, ոչ Հերոս
ամէն կարգի վտանգներ ու գէմ ապաՀ ովելոլ Հա - սոյթներու գլուխները, եւ պիտի տանք ղեզրրա1ակլա ներու Հոգեկան՛ եւ բար՛ոյական կեանքը, տառա -
մաբ զանոնք Լարկած, Հիւանդութիւն, անգործու ցութիւնք ելմտական րնգՀ * վիճակին ել կ ատաբ– պանքներբ ։ Հքարժանկարի տեսակէտով որեւէ ժա
թիւն, ծերութիւն, ՛եւն.)։ Այս ծախքերուն դու. տւելիք բարենորոգումնւերուն մասին : պաւէնի մէջ ամէնէն անկարեւոր մասր պատմոլ -
մարը՝ որ 48 միլիոն էր միայն 1913/5,, 33 միլիա. ՀՐ– V ԹՈՐՈՍԵԱՆ թիւնն է Լ բայց ան տկար պէտք չէ ըլլայ վւճացնե–
։ կար ե -
ռի Հասած է 1946/5,։ Նկատի առնելով փոքրաքա Վ Ր Ի Պ Ա Կ – Մեր ՛նախորդ յօդուածին մէջ (Բ . լու Համար ժապաւէնին ամ բո դջո լթիւնը^
նակ առուտուրի դիները , անոնք 15^" անգամ աւել, էջ, Ա– սիւնակ, աոզ 53) ոսկիին՝ պէտք է ըլլայ՝ րր այս գործին մէջ երէցին եւ կոյր ե ր ի տ ասա բ– *
ցած են; Ասիկա ամէնէն մեծ յաւելումն է ելմտա. սակին : դո ւՀ ի ին դերե լան են ; Պ
՚ւնշառ , Հակառակ իր
Fonds A.R.A.M
