Page 249 - ARM_19-1946_04

9ԱՖԱ* ա

ՆԱՄԱԿՆԵՐ «ՅԱՌԱՋԷԻ Հ ա փ ւ Ս՚հԱթկ կը պ ա տ մ հ եան բարերարներու կողմ Է Հիմնուած Հ ասատա -

տոլթեան մէջ : կը պաշտօնավարէ մինչեւ 1936 :

ս Կոչումով տիպար դաստիարակ մը եղած է՚

ՊատասխաԱիէւ պաաախաԱը Օսմ • խորհրդարանի երրհմնի ՚նախագաեը, Պօյաճեան ուս՛ուցչական գործունէութեան գուգըն–

Հսւլիլ Մէնթէշ (Խալիլ պ է յ ) շարունակելով իր թաց վարած է Հանրա յէն պատասխանատու պա շ -

յ ուշերը, կը պատմէ– տօն ներ Հ Հա կառա կ իբ յառաջացած տար իքին , ա–

«Յառաիի 6 Գե1լա * թէւէն մէջ կարդացի Պ՝էչռՐ մը պուլկար դեսպանատան մէջ աըը - ռանցքը կր կազմէ Աելանիկի ազգային իշխանոլ -

Աղք ատաքԱէր^ պատ ա ս խ ան շ իմ «Աղքատին ւզաբա֊ ուած ճաշկերոյթի մք ընթացքէւն , Հանգիպեցայ թեանց :

Հանդէսֆը վեր անագի բ առաջարկիս (22 Ն ռ յ * ) ՚*
01– Աղքատասէրք, «Հինցած ու. մաշած» կր գտ­ ռոլս դեսպան պառոն տը Կիրսի, ՛որ ըսաւ*
Հաէէէ Աքէ յ յ էն$յո(* ւ ա յգ աստիճան խիստ ԻՐԱՒԱԲԱՆՆԵՐՆ ԱԼ ԿԸ ՄԱՔՐԱԳՈՐԾՈՒԻՆ
նէ գիտողութիւնս , երր կ՚ըսէի թէ՝ աղքատին հա^
մար սաբքուած պարահանդէսին, ծախսուած դոլ . վերա քերում կ\ունենաք բա րենո ր ոդումնե բու Խ * Մ իութեան դատական նախարարը վերջերս

մարը պէտք է խնայել եւ կարել|ի եղածին չափ ընդ­ խնդրին մէջ՛, քաղաքականութեան՛ մէջ այդ աս - քննադատեց ո ս կո ւա յի փաստաբանն եբը որ -

հանուր հասոյթ՜ը տրամադրել նպաաակին : ԱՀա տիճան խստ՛ութիւնը օգտակար չէ , քիչ մը ճկու— պէս ոչ բաւականաչափ Հմուտ միջազգային եւ ներ­

ա յս էր գրութեանս նպատակը, եւ ասոր Համ ար նութիւն պէտք է : քին օրէնսդրութեան * Հաստատուիք իւննեբու մէջ

էր որ կր թելագրէէ ամէն տարի Հանգանակութիւն Պատասխանեցի • «Կը մ ոռնաք թէ յեղափո - լրջօրէն չեն աշխատիր, գպբոցներաւն մէջ օրէնս­

մը ընել աղքատին՛ օգնելո լ բարեսիրական նպա - խական կուսակցութիւն մըն ենք ; Աուլթան Համի– գիտական գա սա իա րա կութ իւնը կը պակսի , շատ

տ ա կո ւէ * տէն՛ խլեցինք մ ե ր աղա տ՝ ո ւ թի ւն՛ր * Կյ՛ուղենք ջնջեէ սւ ւլ օ ա գազափար մ ը ունին ա յգ մ ասին * իրենց

Ջեմ կարծեր եւ չե մ կր նար երե ւա կայ ել Հ այ - նաեւ քափիթիւլասիօնծ/ք/յք՝ վերստանալու Համար միակ նպատակն է շատ այցեգին ստանալ :

բենակից մբ , որ յամառի ըսել, թէ «ես պէտք է մեր ան կա խո ւթիւն ը : ք*նալ չենք Հանդուրժեր նոր Այս քեն ա դա տ ո ւթ ե ան ց իբրեւ Հետեւանք , Հա­

•զուարճանամ, ուտեմ խմ եմ ա յ դ Հ անգէսին , որ–> քափւիթիւլասիօն// : .ճիշդ Է որ դուք շատ զօրաւոր մա յնավար կուսակցութեան կեգր * կոմիտէն իրա­

պէսզի գրամ տամ , տոմսակ գնեմ եւ նպաստեմ * • •» Էք* Կրնաք մեք որկիրբ արշաւել , բայց պիտի կ լա֊ ւագիտական լայն բա ր են որ ո դմ ան՝ մը ձեռնարկած

Այգ տեսակ մտածողներուն Համար զբօսանքէ վա յ– ոլվւնք մ ին չեւ վերջին՛ փամ փոլշտք եւ բնաւ ն՛ո ր է ամբոգջ իյ * Միութեան մէջ% Հքբագիքք կք նա -

բեր պա կաս չեն կա բծեմ , Հոս Փարիզ է , աշէսաբ֊ քափիթիլլասփօն չպիտի ընդունէնք» : խտտես է *

Հի զրօսարանբ Հ Տեսնե լով ՛որ շուէտացի եւ Հո լան տաց ի ընդՀ * 1. Իրաւագիտութեան ուսանոզները աւել ֊

իսկ , յարգ ելէ Աղքատասէր ր եր բ կր կարծէ քն ն իչն եր կաբգո լած ենւ ել ջուրը ինկած է էէ ր ենց ոնել, \947ին Հասցնելով 2500^, 2.– 1 9 4 7 ^ եւ

թէ՝ ռ ս յաՐաևէՅ սենեակներէ , քովընտի տոլ ներէ ծրագիրը , քի՚ուսերբ այս անգւ քմ բմ բոս թեւ 1949^՛*՛ նոր իրաւագիտական՛ Համալսարաններ

փսփսացողներէ եւ անոնց չարակամ լեզունեբէն կք գրգեցին Պիթլիսի ՝Բէւրաերր , որոնք \9\4էն քմ Հիմնել, 3. 1947/* յունիսէն առաջ նոր ծրտգիր՚նեբ

տարուիմ , բո լո ր ո վին կր սխալի եւ կամ ղիս մ Օ– բո ստացան Հալիֆէ Աոլլա Ս է/իմի գեկավարու ատ բասաել ա յս Համ ա լս ա ր անն ե ր ո ւ ն Համ ար ,
եւ ղանա–
ս1 է ն չի ճան չնա ր ; թեամբ : Հյթուտով պաբտուեց ՚յկայն՝ ըմբոսւ մ՛՛ւ ասնաւորաբար հ1 • սաՀմանադրութիւնը

Աղքատ էւն կռնակը տաքցնել , անոք արցունքը ները, որոնց 15 ղեկավարներ բ Պիթլիսի ռուսական զան։ ուսումնասիրոլթիլնն՚երը դիւրացնող ղասա -

ցամքեցնելը ամէն Հայ ու պարտականս ւթի ւնն է ։ Հիլպ ււ։ ՏՈ Ո Ս111 II 1111 ա պաս տաէնեցան : Դ՛ալով Հայե գրքեր Հրատարակել; 4. Ստեղծել լրացուցիք

Ջեմ կրնար երեւակայել սրտի եւ բարոյականի տէր բուն, անոնք կր յարատեւէ ին նոյն սխալին մէչ՝ եւ զասբնթացքներ իրաւագիտութեան դասախօսնե ֊

Հայ մը, որ րսնգգնի մերժեյ իր խղճին՝ դիմող եւ կը շարոլեակէին յենուլ օտար պետ ո ւթի ւններ ուն բու, դատաւորներու ել իրաւագէտներու Համար :

աղքատին Համար գրամ Հաւաքող ազգայինի մը, եւ ւհ՚ուսեբոլ՚ն , ինչ որ դէմ էր Հայերուն եւ անոնց

ըսելով՝ «Ես չաւղըոըԳ > պիւֆէմիզ աղքատին գրամ չաՀ երունս ;

չեմ տար • * *» : ԼՐԱՏՈՒ ԱՐՈՒԵՍՏԻ

Գովելի Աղքատասէր^ իր գրութեան մէ9 Կը ԳԱՂՈՒԹԻ ԳԱՂՈՒԹ

յիշէ թէ «բարեսէր անձնաւոր ութ իւննե ր ապաՀ ո - ԹԵՆՈՐ է– ՓԱՓԱԶԵԱՆ

ված են ծախքեր բ եւ պիւֆէն . . .» ; Այն ատեն՛ այս ՈՒՍՈՒՑԻՉ ԹՈՎՄԱՍ ՊՕՅԱՃԵԱՆԻ յիսնամ– ՄԻԼԱՆ - Պ ոլոնիա յի քաղաքա յին Հ ա մրա լա­

տողեր ք գրոգը իրաւունք ունի գիտել տալու թէ , եակբ տօն ուած է Ա ե լան ի կի մ էջ Հ Ա յս առթիւ ճա­ ւս ր թատրոնին մէջ մեծ յաջողութեամբ երդելէ

•ա յգ կա ր ե ւո ր ա գո յն պարագան պէտք էր յ ի շո ւած ռեր, խօսած են *Լ . ԷՀագրեւանգեան , լ\լկունի քՀնյ * վերջ Մոցարգի «՝Բոզի Տքան թ՝ոլթթէ»ի թեն՚որի

րլլար պարաՀ անգէս ին ծանուցս սին մէչ , որ ույ ՛ոք կարդացած է նաեւ Աթէնքի առա^ւոքդին՛ չնոր - մ աս ր , յա յտն ի երգիչ Պ • է * Փափազեան փա յլուն

Նոյ– 22ի այդ, յօդուածը պիտի չհրատարակուէր։ Հաւորական գիրը* Հ ա յ կաթոլիկ Հասարակութեան յաջողութիւն մբ եւկ ապաՀովեց Միչանոյի ՜Հշօձւ՚Օ

Գալով Պ • ԱդքատասէրյիԹ այն գիտողութեան ^"՚ԼԷ՚՜Ռ ^ * ՛Լ/՛՛է* Գոյունեան : Գեղեցիկ ՛ուղերձ մըն ձշ\\Ձւ 3&տ\\ւՇՅւի մէջ, երգելով Ագաբլաթթիէն , ՛ւ ո -

թէ իմ այգ գրութիւնս, մանաւանդ Հանդէսին մօա Է կարդացած Ա* Մ՝ոլրաաեան , կիւլպէնկեան վար­ նոնչինիէն, Հասսէէն , Պախէն, Շոլպէբթէն ,

օրերուն Հրապարակ նետուած , կրնայ վնասել բա­ ժարանի շր՛ջանա լա բանեբուն՛ կողմէ ; ք՝ոլոբ ճա ֊ ՊբաՀմսէն եւ Զայքովսքիէն ; Ընդառաջ գալով Հալ

րենպատակ Հասոյթին, բոլորովին կը սխալի, քա­ ռախօսներր գնաՀատած են յոբելեանին բազմամ ֊ եւ օտար բազմութեան էսնգքանքին՝ Պ* Փափազեան

նի որ թէ իմ առ՚աիսրկ-գրութիւհս , թէ իր աղքա– եայ գործո ւնէ ութ իւն բ կրթական ՛ասպարէզին մէջ : երդեց նաեւ Հա յ կա կան եւ պուլկար ական գեղջկա­

տասքւըարար տուած պատասխանը, երկուքն ալօ– Ամէնէն վերջը խօսած է քոբելեաբը, ել շնոր– կան երգեր : իր նուաղաՀանդէ ս ք փակեց մեծ խան–

բը օրին գրուած ու գրուած ռ է ք լաւքս1քր են, որոնք Հ ա կա լո ւթի ւն յա յտնած՝ իր Հանդէպ ցո յց տր՛ուած դավառոլթիւն յարուցանելով իբ անձին շուրջ, եր­

պատճառ պիտի ըլլան ժողովուրդին թ^ր ու գէմ այս մեծարանքի ց՛ոյցին առթիւ* գելով Պիզէէ «I^6^հ^ս^տ <3շ թշւ՚16Տ»/՛ նշանաւոր «քՀօ–

վիճաբանութիւններուն եւ այդպէսով պիտի նպաս­ Թովմաս Պօյաճեան ծնած է 1875, էօտէմիշի սՂՅւՈւՅւ»ն ;

տեն ձեռնարկին արդիւնաւո ր մ ան , ինչպէս կը փա­ մէջ։ Երկրորդական ՚ուսումք ստացած է Թուլուղի՝, Պ * է * Փափազեան 1947 Յուն՛ուարին պիտի այ­

փաքին Պ * Աոքատասէրբ եւ՝ եւ Փա բիզի զո յգ վա րժա պետան ո ցնեբո ւն մ էջ , ուր ցելէ Փարիզ , Լիոն եւ Մարսիլիա , սարքելով քանի

ԼԻԼԱ ղրկուած էր ուսանելու ազգային իշխան՛ութեանց մք ն ո ւագաՀ անգէսներ՝՝ % Փետրուարին Պաբսելոն՚այի

նիւթական օմանգակութեամբ : «Լէ՚չէո յ՝^ թատրոնին մ էջ անգամ մ ը եւս ի յա յտ

ՍՏԱՑԱՆՔ Իզմ իրի Մ ե ս բ ո պե ան վա ր ւե ա ր ան էւն տես չութե– պիտի գայ «՛Բ՛ոզի ֆան Թութթէֆի մէջ։ Տեղական

նէն վերջ՝ բացած է իբ սեփական վարմա՚րանբԼՆ՚ոբ թերթերու երաժ՜շտական քննադատներ ր Համակ -

ԲԱ՚եք-ԵՐ, Հոգեւոր ամսաթերթ ֆրտնսայի դպրոց , եւ յետռ / Պօ յաճեան) զո ր շարունակած է բանք ի տողեր նուի րե ցին մ եր ա րո ւեստաղէտին :
մինչեւ Իզմիրի \922ի աղէտը։
աւետ . եկեղեցւո ք : Թի՛֊ 4 7 (բացառիկ) եւ 8—10։ ւէւ բո լի Փարիզ իբրեւ տնօրէն \930ին կը Հրա - Ն ո ւա ղաՀ ան գէ ս ր ա բժանավա յել կե րպով կազմ ա -

Հաս ցէ՝ 7, Ոսշ ք,^թ^^6, 1^8^6ս16. կիլլլապի կ իւլպէնկ– կերպած էբ տիկին ]VI^^^^ Շշւտէշ11օէւ - 1\1§ո&ո.— Ա* Ա •

Ա8ՆՊԷԱ՝ ԻՆՋՊԷԱ ԿԸ ՊԱՏՄԵՆ ԻՐԵՆ՝Բ րու կողմէ։ Աւելի վերջ տեղեկացանք, թէ Հբոսա– դարձութիւն , լայն անդրադարձումներ կ՚ունենար

Կայէն այգ խում բերու Հրամանատար էէլթիւնբ (ղե­ Օսմ » ՚/ ա ռաւիա ր ո ւթ եան գէմ : կասկած չկար , թէ

կավարութիւնը^ ս տ անձն ած են Օսմ անեան՛ Ա՚ԷԳ * քհուսերոլ կողքին կռուող Հայերու Հանդէպ ո ելէ

Ժողովի երկու եբեսփո խաննեբ բ , Փ սւ ս սւ ր մա - բուռն վերաբերում , պատճառ ու պատրուակ պի­

ւ\աա\, ։աւ\ ճետն եւ Փափազեան ։ Վանի բնա՚կչութենԷն ցան՛ - տի Հանդիսանար մեզ գամելու անարգանքի սիլ -

ցառ մարդիկ, որոնք կրցեր Էին փրԿ^Լ Էր^Ց նին։

կեանքը , կը պատմէին թէ Հա յեր ը կր ս պանն է ին՛ Այս խնդրին շուրջ տեգի ունեցող բուռն վիճա­

(ԹԱԼԷԱԹ ՓԱՇԱ8Ի ԱՆՏԻՊ ՆՕԹԵՐԷՆ) ԲոլոՐ ան՛ոնք՝ որոնք չէէն փախած այգ նաՀանդէն : բանութիւներու բնթացքին յ իմ ընկերներէս շա ֊

Կինեբու պատուին դէմ յարձակում կը դործէէն՛ • տեր զէս մ եղադր եց ին որպէս «ան զդա յ՝^ եւ անՀա–

՝ԱյԳ թհլագրոլթիւններբ , սակայն , ոեւէ օ - երիտասարդ թուրք կիներ եւ աղջիկներ կը լեցնէ ին ւատարիմ : Արդարեւ , բանակը շատ վտանգաւոր

գուտ չունեցան , որովՀետեւ Հա յ 3 ե զ ա ւի ո իւ ակ ան տուներու մ էջ , իբրեւ Հանրակին գո բծած ելու Հ ա– կացութեան մատնուած էրէ ք*անակը ի վիճակի Էր

կուսակցո ւթի ւննե բբ , շատ կանուխէն տեղեկացու­ մար : Վանէն փ ա խ ձ ո ո Հազարաւոր անզէն կին՛երու, անՀ բաժեշտ մ իջոցներ ու դիմելու , առանց նո յնիսկ

ցած էին Պատրիարքարանին , թէ ինչ պիտի ըլլար այրերու եւ մ ան ո ւ կն ե ր ո լ վրայ՝ Հայերը գնդացի­ օրէնքի ւէաւե րաց մ ան սպասելու , .որովՀետեւ Հար­

իրենց գիրքը* երբ Թուրքիա պատերազմ յայտա - րի կրակ բացած էէն * կը կր լուծէք օրէնքը է Ուրեմն, աւելորդ Էր աւելի

րարէր (հուս իո յ դէմ % Վանէ այս գէպքեքուն՛ ղո ւգաՀ եռ , նե բքէն ա֊ երկար վիճաբանի՝/ ու ձգձգել ՚.

Անմիջապէս որ ծագեցաւ պատերազմք, սկսան պըստամբութ իւննե րը կը զաքգանային արագ թա­ Ա՝ԲՍՈՐ՝ Այ" °րԷ՝եՔլՀ բանակէ եւ զօրաբա -

ապստամ՛բութ իւններ ը՝ Մ ուշի, Պէթլէսէ եւ Վանի փով Հ Զինուորական կարգ մը գումարտակներ , ո– նակներու Հրամանատարներուն լիազօրութիւն կու

մէջ% ք՝ոլոր% ա յ Հալերու կողմէ կազմ ակեր պո ւած ւ րոնք զրկուեր էին իրենց զօբաբանակներ ո լն միտ ֊ տար, որ ապստամբող մողովուրդը անՀատաբաբ

ՀԱՅԵՐՈՒ ԱՔՍՈՐԸ նալու Համար , սպաննուած էին. նոյնպէս Հայ ա - կամ Հաւաքաբաք այլ շրջաններ տեղափոխեն * Պա­

Այս անցոլգաբձեբբ Հարկադրեցին ԸնդՀ • բա­ պբստամբներոլ կոզմէ ; Հրամանատարութեանց տերազմի պատճառաւ պաշարման վիճակ Հաս -

նակատեղիէն ՝ պատ ր աստ ելու «Հա յ կա կան Աքս ո ր$> ի կողմէ րնգՀ * բանակատեղի ղրկուած տեղեկադիր­ տատուած Բ1Լալով* քաղաքային ի շխանո ւթ իւնն ե րն

օրինագիծ մ ք , եւ յդելոլ \,ա Էսա քա քաց ոբՀոլր - ներու Համ աձա յն , իս լամնե բու դէմ ձեււնա ր կո լած ալ անցած էէն զինուորական իշխանութիլններոլ

գին Հ Ես ա յ գ օրէնքին բացաբձակապէս դ է մ էի : էբ յարձակման եւ ջարդերու՛. ՝ք՝աղաքներ.ու, զի*–— ձեռք Հ

Ոստիկան զօրքեր՛ը՝ ամբոոջո՚վին , էսկ ոստիկանա­ զեբու եւ յետին անկիւններու մէջ էակ, ան էսն այ կը Աքսորը նախ սկսաւ էբզրումէն՛: էրզբումի կու­

կան՛ ՛ուժեր բ մեծ մասով, բանակի ծ առա յո ւթե աս ս պանն ո լէ ին ա յր , կին , ծեր ու մ անոլկ ; Այս բար­ սակալ ԹտՀսին պէյ, Հաղորդեց ներքին նախարա­

կո չուած էին, ու անոնց պարտականութիւնը յանձ– բարոսութիւնն երը շատ գէշ անդրադարձում ո ւնե– րութեան, թէ Համախմբումի՝ միջոցէն , Հայերու

նուած էր քաղաքապաՀ ուժերու :Երբ այս պայման­ ցած էին այդ չլւ^աններու թուրք զին • ուժերուն եւ եւ քիւրտերու յարձակման ենթարկուած է : Հրա -

ներուն տակ աքս ո ր կք կազմ ա կե ր պո ւէ ր , անխու - բնակչոլթեանց վրայ : մայեցի Հեռագրով, որ անմիջապէս դէմէ բանակին

սափելի պիտի ՐԱային շատ տգեղ ու անպատեՀ ի– Րանակնկրոլ վերին Հրամանատարութիւնը , ոլ խստիւ սլա աժ ե լ տայ յարձակում գործողները։

բագաբձութիւննեբ եւ դէպքեր ; այս պայմաններուն մէէ\, կրկի՛" պնդեց աքսորի Արդարեւ, բանակի Հրամանատարութիւնը շուտով

Նկատէ ունենա լով ամէն կարգի անպատեՀ ու– Համար պատրաստուած օրէնքը դօրծագր ել : Ե ս գործի լծուեցաւ , եւ անոնք որ ձեռք անցան՝ գըն–

թէւեներ եւ ապագայ դժուարութիւննեբ , բովան - դարձեալ ընդդիմացայ այս առաջարկին : Րազմա - գակաՀաքուեցան անմիջապէս ;

դակ ուժովս Հակառակեցայ նման օրէնքի մր գոր– թիւ տխուր պարագաներու մէ^ Հաստատած՛ էի , Համախմբումի ատեն ըմբոստութի ւններ ծայր

ծ-ադրութեան ու յաջողեցայ շատ ոլշ գործադրու­ Բէ քրիստոնետներու Հալածանքն ու չարագորհու– տուած էին նաեւ ԳարաՀէսարի եւ Ուրֆայի մէջ :

թեան դնել տալ զա յն : թիւնները՝ իսլամ բնակչութեան գէմ, մեծ ներո - Այս դէպքերու մասին Հետեւեալ մանրամասնու -
*Բիչ ժամանակ վռբջ* Վան
գրաւուեցաւ իիուսե– ղամտոլթեամբ կը գիմաւորուէին, Ե՚֊բոպայի մէէ՛. թիւեները տ քուած էէն •

կամ աւելէ ճէշգ՝ Հ ա յ կամաւ ո ր ա կան գունդե­ մինչ իս լամնե բու կողմէ փորձուած ոեւէ Հակա - ( Ո ) ..... . (Շար.)

>՚^1<» ""–է՛՛

Fonds A.R.A.M