Page 192 - ARM_19-1946_04

աա»աա

ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԱՍՈՒԼԻՍ Համեւ4քքի սքատոսստութին(ւ յանալիք բարոյական յանգութիւնը աիտի կազմէ
նաեւ իրենց փառքը։
Առանց զինուորին անձնաղո–

1Րաահղի Վկ Հութեան՝ զորավարը ո էին չ կրնայ ընել։
տուբքբ
« ԱԶԱՏԱԿԱՆՈՒԹԵԱՆ » %եկավաըի անձին արմանավայել տա­

ԶԱԻ>Ո%ԱՆ՝ԻԸ ( Տպասւոսւթիւննւեյւ) լէ վերչ, 1լարմէ յիչատակել նաեւ թէ ով^թե՚ր են
այղ Համախմբում ին չիղն ու բազկերակը։

Վեբչեբս Մարսէ յլ տուած ա յցհ լութ եան»* շՈ– Հանրային եւ ազգային ձեռնարկներոլ յաէո .

Տնտեսական աղա աա կանո ւթ՜եան հ ի մ՛նա կան չանին հանգիպեցայ գեղեցիկ երեւոյթներու որոնք զո ւթեան մէչ Մ "՚րսկտլ ՔաՂաՔռ Քան1՛ մԸ անձնուէր

սկզբունքը՝ ոբ տիրապետող վարդապետութիւնը յատուկ են մեծ քագաքնեբու մխորէն եւ սլղաոր Հայրենակիցներուն կարգին ունի կարեւոր ներկա–

եղաւ ամբոզ^ \Ղբղ գարուն եւ մինչեւ համաշխար­ մթնոլորտէն հեռու մնացած միչավայրեբոլ , ուր .ացուցիչ մբ, Պ • Յակոբ Ա՚ալաքեան, որուն նոլի–

հային ա ուա չին պատերազմը ) բնական կարգալՈ. մեբ աւանդական սկդըունքնեբը , երբեմնի իյանգա– րումր երգչախումրի կազմ աւո ր ո ւթե ան մէչ կը

րութ–եա1նյ մը գոյութիւնն է) մարդկային ընկերու­ վառութիւնն ու գործի մը չ՚՚լրչ անշահաիսնդվւր Հասնւի զոՀաբերութեան զարմանալի աստիճանի մը;

թեան մէչ։ Այ" կարգաւորոլթիւնր ծնունդ տուած նուի ր ո ւմներ բ տակաւին անկեղծ եւ անաղարտ կբ Երէց անդամն է իսում րին , եւ միանգամայն ա–

է բնական օրէնքներու , որոնք անփոփոխելի են ; մնան : մէնէն երիտասարդը : Զես գիտեր թէ իր բուն գոր–

Արդէն, մարդիկ շահ չունին զանոնք փոխելու– Ո– քաղաքին բանուկ պողոտաներէն մէկուն վը֊ ձ-չւ իՐնչ է, որովՀետել իր անձնական զբաղում՛ ր

րովհետեւ անոնք կը նպաստեն մ արգո լն տնտեսա­ րայ սրահ մը կայ) ուր ) որոշ իրիկուններ երի ա ա ֊ ամէնէն քիչ տեղ կը գրաւէ իր առօրեայ մտաՀո -

կան բարօրութեան •Արտագրելու,֊ ծախելու Հւ գնե­ սար գնե բու հոյլ մը կ՚երթայ մեր ազդա յին մ շա– դութեանց մէչ ։Ն ո յնքան, խան դավ առս ւթեամ բ տո–

լու ազատութիւնը՝ որ գոյութիւն՛ \ունի անոնս շյլ– կոյթի ամէնէն կարևոր ճիւղին հմայքր ըմսլելու ; գորուաօ֊ է Տիկին Մ ա լաքեան, : իրենց իսանութր

նորհիւ , թռիչք կուտայ մարդուն տնտեսական տեսակ մը կեդրոն է Հայ մ տ աւո րականւներ ուն , ո–

Երդչաիսում՛րի վէորձի իրիկուն Է; րոնք անխուսափելի այցելուներ են։

գործունէոլթեան : ինչպէս ծանօթ է ընթերցողներուն , Վաբգան

Տ ար ա կոյս չկա ք որ անհատ ներ ո լ մտահոգս լ - Աարգիսեան հաստատուած է հոն եւ տեղական ոլ– Կան նաեւ ուրիչներ , Փիրանեան եդբայրնե–
կազմած է իր նոր երգ֊ որոնք , ա չ
թեան գլխաւոր առարկան իրենց անձնական– շահը մերու օմանգակութեամբ ըը, նոյնիսկ Պ– Տիգրա՝ս՝ Փիբանեանը,
Տիչենք
միայն ապահ ո վե լ է : թայս , տնտեսական ազատա­ չախումբր ; բազուկնեքն են ղեկավար Սարգիսեանին։ ձեռնարկներոլ

կանութեան մէչ^ անհատը իր շահուն համար մի­ Ս՛արսէ յլ ել Աարգիսեան պէտք ունէին իրա­ նաեւ Պ • Խաչիկ Ք՚ելեանը, Որ նման, դժբախտա­
պատճառ­
այն աշխատելով հանդերձ , անուղղակի կը սատա­ րու; Ալս հայաշատ քազաքբ որ իր մէչ կը հաշուէ մէչ օգտակար չբչան մը բոլորաՆ է ,

րէ նաեւ ընդհանուրի շահերուն - Գիւրին չէ մար­ արուեստասէր եր իա ա ս ա բ զն ե բու ստուար թի՛– մը , բար այմմ նուաղ խանդավառ , զանազան

դուն համար իր տնտեսական ազատութիւնր չարա­ ամլո ւթ ե ան դատապարտուեցաւ տաբինե րէ ի վե բ , ներով :

չար գործածել , որովհետեւ ամէն անգամ որ վար­ իր վերչին համերգէն վերչ դոր հաճոյքն ունեցայ Ստուերի մէչ եւ անչչուկ ղորՆող այս անձե–
պատճառով բու մասին երկու տար­
ձէ րնել այգ , ազատ մրցակցութիւնը կո ւ գայ ՛ի ւ՛­ ղեկավարելու \ 938/'ծ , հ. ասիկա ա յն րական, յարգանքի տող գովասանքը ամէնէն

կո յն վե ր ահ ա ս տ ա տ ե լո ւ ա յ դ փո րձին պատճառով որ չունէին մնայուն ղեկավար մը ; տուրքն է :

խ ան գա ր ո ւած հա լա սա րակշռո ւթիւն բ ։ Ալեհատ ին իսկ հիմա ) օգաուելով քաղաքի համեմատա - Այս մթնոլորտին մէչ ել այս տուեալներով է
որ կը պատրաստուի
եւ ընդհանուրին շահերուն միչել գոյութիւն ունե– բար հանդարտ մթնոլորտէն) ղեկավար եւ ա չա - Աաըսէյլի Համերգը;

ցոգ հակասութիւնը երեւութական՝ է ուրեմն։ Ըն­ կերտ դո ր ծ ի լծուած են , աա լո ւ հա մա բ իր ե նց ա– Հոն ալ, փնչպէս Հոս, դժբախտաբար կան

կերութեան շահ երը պա շտպանե լու համ ար պետու­ ռաչին համերգը ; ֆրանսախօս անգամներ, որոնց Համար երգերը

թեան միչամ տութիւնր անհատին տնտեսական պէտք է գրուին լատինական տառերով։ Հայ մա­

գործ ունէ ո ւթեա՛ն մէչ ՝ո՚ չ միայն աւելորդ՝ ՛այլ եւ Շաբաթական չ ո ր" փորձեր տեղի 1լ ո ւնենան մուլը չատ կը խօսի Հայ լեզուի դասընթացքներու

վնասակար է : կանոնաւս բարաբ , որոնցմէ մէկուն հաճո յքն ունե­ վյրայ .ե չատեր զայն ան մ ի չա կան միչոց կը նկա­

էճիչա Է .որ \Պրդ գարու վերչեբբ այս վարդա­ ցա յ ներկա յ ըէէաԼՈԼ– ՚ 1>՚ Հոս աեսա յ ոչ մ իա յն նոր տեն որպէսզի Հայ պատանին Հայ մնայ : ՛է* ի չ ան–

պետութիւնը քննադատուեցաւ հ աւաքապաշտն֊ե - սերունդի երիտասարդներ , ա֊1է եւ ընտանիքի եւ ւլամ կ՚անդրագաոյնան որ մոլորման վտանդ՚ին առ–

բուն (շօ11շՇէ^1Տէշ) կողմ Է * րայց բան մը չկորսնցուց զա ւա կն եր ո լ աէր անձե բ ^ որոնք թէ՛ իբբեւ պար­ չեւ գտնուող երիտասարդը յաճախ Հալ լեզուն կը

իր աղդեցոլթենէն ) մինչեւ համաշխարհային առա– տական ո ւթ ի ւն կը մօտ են ա յին գործին ել թէ հ սւ֊ սորվի Հայ երգի միչոցալ, ել քիչ անգամ Է սա­

չին պատերազմ ; 1915^՛^՛ սկսկեայ է որ մեծ պետ ո Լ– ճոյք կը զղայինք; Ցաւալի է) ել մեղի համար ոք կայն որ Հայ երգչախում բերք կը դառնան ազգային՛

թիւններր պատերազմ ի բազմ ածախս պահանչնե - շատ պատուաբեր՝ խոստովանիլ թէ այս գասա - գուրգուրանքի առարկայ , մ ինչ յաճախ ամբոզչ

րուն գոհացում տալու համար , իրենց ձեռքին մէչ կարգը շատոնց հանգստեան կոչահ է իսՔ^Է՝՚՝։ՔԼ\ » բեռը կը դրուի գեկավարներուն, վրայ : Այս ՚Ս՚ը–

առին անա ե ս ա կ ա՛հ գո րծ ո ւն է ո ւթեան րո լո ր զսպա­ Փարիզի" մէչ : չինները տարիներէ ի վեբ Հայկական երգչախոլմ–

նակները։ Արտադրութեան՝ շատ մը ճ՚իւդերվ՛) ա լ լ ք*ծախնգիր դեկավար մըն է Աաըգիսեանը • բեբ կազմելով Հայկական ոգին կը ներարկեն Հայ

եւ այլ ապրանքներու առուծախը , անոնց դիները, մանրակրկիտ եւ Համբերատար * իր հրաւէրին վը֊ տգոց ել աղչի կն ե ր ուն՛ , մինչ ոմանք իրենց գորհ՜ին

օրավար ձե բու սակեր ը , դրամ ին շր չա րե րո ւթ ի ւ\ն\ը բայ պարտականութիւն զգացի քանի մը չնորհա– յաչոգոլթիլնբ կհուզեն ապաՀովել օրինակի Համար

կաշկանդս դ կամ մասնաւոր \ուղղութեան մը մէ^ լորական եւ խրախուսիչ խօսքեբ ուղղել ՝ի պատիւ ռատիոյ՚ի կամ օվւերալի արուեստագէտ երգիչնե -

գնող օրէնքներ եւ կանոններ հաստատեցին*; ուսուցչին եւ անգամներուն , թելադրելով ոբ աո սւ– քով, անուղղակի աբՀամաըՀելով Հայ սիրող եր–

Այո սեղմումներուն նպատաեր երկուք էր՛ ւելագոյն չափով Փան ան օզա" լի լ մ ասն տգէ տ ղեկա­ ՚լիչներբ :
1° Աւե լցն՛ել եւ փութացնել շի– Ուրիշ բաներ
սպառազին՛ութեանց վարին նե րկա յութենէն ; Այգ դո րծակցութեն էն զ ո - աչ տեսայ Ա ա ր ս է յլ ;

նութիւնը * 2 ° (իոգովոլրգի աղքատ դա ս ա կա ր դին . Երդչախում րի անգամներուն համ ար կիրակի

ապահովել սնունդի եւ զգեստեղէնի նուաղագոյն հոգագործր կամ գովէծա բանաաէ ր ը , ստիպուած վ* լ~ օբր ազգային նուիրումի օր մբն է; քյրդչախումբր
Գպրաց ՛բա­
չափ մր) ապրանքներու իրական գիներէն շատ վար յ ա լ ււ ւԼ կառավարութեան յանձն ել իր արտազբու ֊ միտն դամայն է նաեւ մայր եկեդեցլոյ

դիներով ^ եւ ա յս հ ա կա ռա կ թղթադրամի մ եծա– թիէձէւները) իրեն ապրանք եղած գիներէն շատ վա բ սը ) որ կը–* ստանձնէ պաաա բադի ե ր կս ե ռ ե ր դե ց ո -

քանակ շր չարեր ո ւթեան որ ա պ ր անքն ե ր ո ւ շարու զինուի ) իբ կրած վնասը հան՚ե լո լ համար , կը դո ւթ իւն ը Ե կմ ալեան դաչնաւո բում ով հ

նակական սղութեան պա աճ առ կ՝՝ըլէա ր : ստիպոլէ ր մաս մր ապրանք ալ ծախ ել սեւ շուկա. Կիրակնօրեալ արդուգաբդով ^ մսլտուն եւ ներ­

Տրամաբանօրէն . այս գրութիւնը հարկ էր որ յի զիներով։ քին ուրախ տրամադրութեամբ անգամները կու

գադրէբ պատերազմ էն ետք , բա յց չդադրեցաւ ; Տնտեսական այս անհեթեթ քազաքականու - գան եկեղեցի, բոլորն ալ անվճար , կատարելու
Համար ազգային գորհ
Պե տութեանց վարիչները •առարկեցին թէ՝ պատե­ թիւն ը աւե լի մեծ չար իք մ ը ունեցաւ , իբրեւ հե­ փչեցնէ այս՝ մր։ Պո/սաՀայ թագ մը կը
բոլորր;
րազմին պատճառով խանգարուած աղգա յին տնտե­ տեւանք : քԱի սա ցած ա բ տ ա դբ ա կան դին ե բ՛ուն եւ

սութեան՛ վերակառո ւցմ ան համ ար անհ րամեշտ էր խիստ բարձր ս Լ ւ շուկայի գիներուն տարրերու - Եկեղեցւոյ Հոգաբարձութիւնն ալ որո չ կէտե–

ատեն մը եւս հակակշռի տակ պահ ել անհատական՛ թ ի ւն\ր ա ՚յնքան խ ո շո ր էր որ պատճառ դա րձաւ րոլ մէչ կ՝ենթարկ,,լի Գպրաց Դասուն , այսպէսով

անտեսոլթիւննեբ ր ։ ի չ ետք , մի^ազդային քաղա­ առեւտրական մակաբոյծէ բու վխտալուն։ Աոեւ - կբ սաՀմանափակուին կամ ա յականութ իւննե ր ը։

քական կաց ո ւթեան բերումով , յաբձա կողա կան տուրի հետ ո ել է յարաբերութիւն չունեցոգ մար­ Եւ չատ լաւ է այսպէս , քանի որ երգիչներն

դիտաւորութ իւննե ր ունեցող մ ո դո վո լ ր գ - դիկ » ^/*"եր ) "ոյնիսկ պաաա նիներ ) սեւ շուկայի են որ կը չէնյցնեն ե կեգեցին ;

ն ե ր ում տուին. իրենց սպա ռադին ութ իւննե– իշխաններ դարձած են՛, առեւտրական միջնորդնե­

րուն ։ քԱագագասէբ մո դո վո լ,ր գնե րն ալ , հաւանա­ րու թ ի ՚ ֊ ր միլիոննեբու հասած է– ապօրէն շահերով Վերադառնալով Համերգի պատրաստութեան ,

կան պատերազմի մը պարադային իրենք զիրենք յղփացած չտեսներու նոր սերունդ մր երեւան ելած ինչպէս յայտնի է, այս տարի յայտագիրը նուիր–

պա շտպանե լու համար , հ ե տեւեց ան պատերազմ ա– է ) Որ կը խաթարէ հանրային բարոյականը ; Ալե^ ուաճ է կոմիտաս Վարդապետի մչակաձ դոբՆե -

սէբ մոդովոլբգնեբուն , այնպէս որ ամէնէն– մողո– լորդ է ծանրանալ ամէնուս ծանօթ այս երեւոյթդ բուն, անոր ձննգեան 75 ամեակի առիթով;

վրբդապետական •երկիրներն անգամ հարկադրուե­ նե բուն վրայ : ք՚իաել տանք միայն թէ այս ամէնը Ս իեւնւո յն Հանդիսութիլնր պիտի տեղի ունե­

ցան հ եռանալ տնտեսական ազատ՛ութեան վաղեմի հետեւանքն է գեկավար՚ուած տնտեսո ւթե աս • նա յ նաեւ Փարիզի մէչ մեր երդչախում բին կող–

վարդապետութենէն՛ ; Գրեթէ ամէն երկրի մէչ^ մ է , և֊ քսան տարիէ ի վեբ առաչին անգամն ըլլա­

աղգա յին տնտեսութեան ղեկը անցաւ պետութեան Ղչեկավարուած տնտեսութիւնը Հ ա ր ի ՚°ք մըն է լով Ս՛արսէ յլ և Փարիզ միեւնոյն թ ուականին : րա–

ձե, ք ը ։ ուրեմն՛; Ամենեւին ; Զար իքը կը կայանայ անոր ցաոիկ զուգադիպութիւն մը;
ւի ա ր ^
մէչ .որ կր կիրարկոլի տնտեսական այնպիսի Յանգութիւն երկուքին ալ :

Ահա յ այսպէս ծնաւ «ղեկավարուած տնտեսու- չաձեւի մը մէչ՝ որ էապէս ազատական է ^ այ ս էՕօոեցայ երգիչի եւ ղեկավար՛ի փ ոխադաբձ
իրագործեք ա՛լ ա–
թիւնֆը (€0ՕՈՕ1ա6 (11Ո§Շ6), որ կրցաւ յօդուածին սկիզբը պարզուած ձեւով ; Ան հասկնա^ անւձնագոՀութեանց վրայ, որոնք կարելիէն

վերր յիշուած երկու նպատակները) մանաւանդ ա– լի եւ գո րծ ագբե լի է մ իա յն համա յնավա բ դր ու ֊ ՚-ելի բան մը կ՚ընեն ;

ււաչինը* բայց^ նաեւ , ցաւալի հետեւանքներ ու- թեան մէչ; Իր ներկայ ձեւով ) ան վա բ կա բեկ կ՝ բ ֊ Հ,այ Հասարակութիւնն ալ բնականաբար պիտի
չարժի,
նեցաւ ու ազդայ՛ին րնգհանոլ,ր արտադրութիւնը ՝նէ մողովր դա պետութիւնը , որ կ՝ ենթադրէ ՛ո՛չ մ ի^ երբ օրը մօտենայ;
խանգարեց ,
պակսեցոլց , պետական ելմտացոյցը ու վա ր չա կան՛ այն քաղաքական ազատութիւն , այլ եւ աէհոեռա.

աւելցնելով պա շտօնեանեբ ո լ թիւն կան : *Լե կա վա ր ո ւա ծ տնտեսութիւն ը ոլբիշ բան Ա– ՊԱՐԹԵՒԵԱՆ

ծախքերը ) եւ , վե րչապէս , երկրին շատ մ ր աբ– չէ) եթէ հո չ որձեւէգ գրութիւն մը) ոբ անտեսա^

տագրողն֊երոմն եւ աշխատաւորներուն գործունէու— կան տ ե ւա կան տագնապին ամ են ա գլխաւոր պատ

թիւնը չարաչար օգտագ՛ործեց ; ճառներէն մէկն է; Որքան ատեն որ ալս երկդիմի ՇԱՐԺԱՆԿԱՐԻ արուեստը Հայաստանի մէք
ստեղծու­
Արտագրութեան եւ զինեբու հ ա կա կշի ռէն կսւ ց ո ւթ ի ւնր տեւէ , սպասելու չէ որ մոդովոկրգ մուտք գործեց 1925^5/, ՚«Հա յկին օ՝^ի
ֆիէմի
չնպաստաւորուեց ան համեստ աշխատաւորն ե րն ու ներու նիւթական գմո ւա բութ իւննե բ ր վերչ գտնեն՛; մով) ի"կ կատարելագործուեցաւ եւ խօսուն աբտա–
մէչ են,
հասառունեբը , որ\ովհ՝ետե֊ իրենց սնունդի ե զգես­ վերածուեցալ 1935/՛^՛։ Սկզբնական շբչանին

Զրկանքներու այս շբչանին մէչ) որչափ այ զրած է քսանէ աւելի մապաւկննեբ) որոնց

տեղէնի պէտքեբուձն մ Հ;կ փոքբ մ ասր մ իա յն՝ կրնա­ բաղձա լ ի բլլան քաղաքականէ աղատո ւթ իւննե ր ր , — Շիրակի ջբսացք ը , Խ • Հայաստան , ԼԷն|իւնականի
երկրաշարժը , Նաւքուսր, Չար ոգին , ՛Լուլը > Րաւֆ–
յին ունենալ աման դիներով : Կ առավ ար ութի ւ֊նը երկրորդական կր մնա՝ն մողովրդակտն զանգուած­ ֆիի Խաս փուշր , Արեան վ ր է ժ ր : Նոքեըէն՝ Կիկո­
սը , Սհւանի ձկնորսներր , Կարօ , Պէաօ , Անուշ ,
իռնչպէ ս կրնար տեւական հ ս կո դո ւթեան տակ պա– ներուն համար։ ԲոաՕ V^V^^^, կ*ը"Է իտալական ա^ ձայկակա|ն հին ճարտարապետութիւնը , Խնդաւ -

հել միլիոնաւոր գործարաններ եւ առեւտրական՝ - ռածը ։ Շատ մը երկիրներու մէչ , համ ա յնավար

ներ; քննական էր որ պաշտօնական շուկային մօտ֊ ներ ՛ու. յաչոզոլթիւնր ասով կր րացաարոլի ; Աշ

երեւան ելլէր սեւ շուկայ մը ուր գէ՚եերը տաս­ իւս,աս,լոր ել նոյնիսկ միչակօրեար դասակարղերր ր֊հան երկիր , ՛Քաջ Նագաբ, Գիք որ , Երկիր Նայի.

նապատիկ ) երբեմն հարիւրապատիկ աւելի էի՛" կը Հակին գէսչի. Համայնավարութիւն՝ որուն ղե­ րի, Գաւիթ– Րէկ , եւն,.; Շուտով ,,/ի տ ի աւարտին
գիներէն;
կառավարութեան կողմէ պարտադրուած կավար սկզբունքը տնտեսական ազաաոՆթ^իՆնն է : Մոխիրների տակից , Վարդան Մսսքիկոնեան , Անա.
աշխատող 1ւիտ , եւն . :
Մ իւ֊ս կոգմ է * "եւ շուկա յին համ ար ՀՐ– V ԹՈՐՈՍԵԱՆ

Fonds A.R.A.M