Page 126 - ARM_19-1946_04

ք 8# ««

ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԱՍՈՒԼԻՍ

խ ՄԻՈՒԹԵԱՆ ԵԼՄՏ. ՎԻՃԱԿԸ Գրլրճ Կէտիկ, գէսլի Երեւան եւ էչմիաէիթ Ասլան–

Ներկայիս այս անունով ճանչցուած Հ ո զամ ա - լ ո լ ^ Արասգէօլ, •թոլճաի Լամենայարմարր ձմեռր

սը* կը պարփակէ Արարատի Բագբեւանգ , կոգո - անցանելի) , Զինկիլ։ Գէպի Վան, թափարիզ, ՝Բէր–

ինչպէս ընդՀանուբ կերպով ամէն պետութեան վիտ եւ \$աղկոտ՚ե գաւառները : թագէօլ, Աղակէտիք : \9\5ին (հուսերր ՀաՀթախ–

ելմտացոյց , քՕ * Միութեան ելմտացոյցն աչ մաս– Արածանի ի եւ Մ ա կու գետի վերին Հովիտնե­ ար երկաթուղիովդ կապեցին Ալաշկերաի Հետ։

նաւ֊որապէս կր ց՛ոլացնէ երկրի՛ն տնս՚ֆսական Վի­ րէն կազմուած է , կբ սեղմ ուի Բ ա ր թ ո գե ան ե լ Դ՛իցաբանական տեսակէտով Բագրեւանտ ու -

ճակը։ Մասնասւրասլէս, անոր Համար որ սովետ Ծաղկանց լեռներուն միՀեւ։ իբ Հիւսիսային սաՀ - նէր Բագաւանր, ուր կային Վանատուր ե լ Ամանար

ընգաձակ Հանրապետութեան րոլոր ժողովուրդնե­ մ անեե բուն վրա յ կը բարձրանան մեծ ու փոքր Մա ՜ աստոլաՆներու մեՀեաններր եւ <Հրագալտական

րու տնտեսական գործուն էութիւնը, ԳՐռթէ ամ - սիսնեբը : ատրուշան :

բոզՀո ւթեամ բ պետութեան ու նաՀ անգային միու– Ւր լճերէն նշանաւոր է Գայլատոլայ անոլշա– Ամէն տարի Ամանոր (Նոր Տարի) եւ Վարդքս^,

թիւևներու եւ կազմակերպսւթիւննեբու Հակակշռին Հուբ եւ ձկնառատ ծովակբ ,օժտուած կոզեակովմը։ վառ, կր տօնուէին մեծ– հանդիսաւորութեամ՛ր :

տակ կը գտնուի , ուղղակի ։ Այս տեսակէտով շա֊ Ներկայիս կը բաժնուի Հինգ շրՀանի , Պա յա - Ա . ՏովՀաննու վանքր Բաղալանի նախկին

Հեկան է քննել քՏ * Միութեան 1946^ ելմտացոյցբ զիտ , Ալաշկերտ , Տիատին , Գարաքիլիսէ , Բ՝ոլ - մեՀեանն է : Հեթանոսական մնացորգ է նաեւ Ղ.ա–

գ ո ր 1 ըստ սովոր՛ութեան , միաձայնութեամբ վաւե– թաք ։ թէրլու գիւղի Թուխ Մանուկը , ուր Համբարձման

բա ցուց Գերագո յն քՕ որՀ ո ւր դը Հոկտ • 1 Տի իր նիս– ՀոզՐ ՝ մասնաւորաբար Ալաշկերտ ի գաշտբ ուիստ՚ի կուգան ։՛

աթ մէշ–. ա ր գա ւան տ եւ յարմար ցորենի ու այլ Հացտբոյսե– Լուսաւորիչ Արաձ֊անիի մէ^ մկրտեց Տրգատի

բու մշակման : ծ*աղկանց լեռնաշղթան օժտուած է բանակր։ Բագրեւանգի պատմական գլխաւոր դէպ­

Վեր հա՛ն ելէ առաՀ ներկայ տարուան ելմտա֊ պաք ա՛րա արօտատեղիներով ; Տեղ տեղ Հարուստ քերն են.

ց ոյոին յատկանշական կոոս*եբը, բաղդատենք գա յն առա՛*Հ* աանյՔ"լԲե դԱ լին մէշ: Բսենոփոնի արչալր , Լո ւկո ւլլո ս ի պարտոլ -

1944 եւ 1945 տա ր ինեբո ւ ելմտացո յցնե բուն Հետ ։ Կլիման ամառը տաք, ձմեռը խիստ : իմ իւն ր ԱրաՏ-անիի վրայ, Կ՝ո րթոլղոնփ ար շաւանքր։

1944 1945 1946 Տարածութիւնը 10.000 քո* քմ . , \9\4ին ունէր Արշակունեաց շրջանին Գարոյնքի ղ իմ ադր ու­

(Գումարները կր ներկայացնեն միլիոն րուբլի) 50.000 բնակիչ, 24.000^ Հ ա յ , որոնք ռուսական թիւն ր Պապի օրով, հիրաւի ճակատամարտեր որու

Հասոյթ 268.743 302.034 333.537 յառաՀխաղացման Հետեւանքով ամբողՀովին փբր - Հետեւանօք Պապ Հայաստանի թագաւոր պսակուե–

Ծախք 263.962 298.591 319.426 կուեցան ։ՄԱացեալնեբբ թուրք , Բաքափափաէս , եւ ցալ : Մ անուէլ Մ ամ ի կոնեան ի յաղթանակր Բագա­

+ 4.781 + 3.443 + 14.111 մանաւանդ ՝Բիւբտ Հիւսի սբ ճէ լա լի եւ Ա լիվասց ի , րանի մօտ , Պարսից վրայ։

Այս սուզակին մ ԷՀ, առաՀին՝ անգ՛ամ ուշադրու­ Հաբաւբ Հայտաբանցի , Աիպկանցի : ճէէալիները Մարզպանական շրջանին, Վարդանանց օրով

թիւն կը գրաւէ երեք տարիներու ելմտասոյոերոլն Ա յզր Տաղի վրա յ ( Բար թո ղե անբ ) ոբ Հացած՝ նեղեցին մոգերու ֆարգր ՀԼաբեՀաւան : Փոքր Վարդանի յաղ­

Հաւասարակշիռ վի&ակր * ն՛ոյն իսկ Հասոյթի առա­ Հա յա սա ան ի Հ անը ա պ՚ե տ ո ւթի ւնը , 1 ՉՅՕին ապբս - թանակր սԴոսրով Անոլշաւանի վրայ : (7աղկստանի

ւելութիւներով (14 մ*իլիառ 111 միլիոն րուբլի տամբեցան $՝ուբքիոյ դէմ, եւ ունեցան ծանր կո­ մէՀ Յունաց պարտոլթիմԽր Տամ էՕոսրովէ։ Հե ֊

, բան մը, ոբ Հազուադէպ երեւոյթ է այն­ րուստներ Հ րակլի արշաւր :

պիսի ատեն մբ՝ երբ ամբոզՀ աշիարՀի մէՀ, Հա­ Բադբեւանտ ի կեդրոն ատ եղին է $1 ա՛յ աղի տ Արա րա կան շրշանփն իրենց Ա– ա րշաւբ կա -
պետութիւն–
լաս ար ա կշռո ւած ելմ տա ո ո յո ունեցող Բագրատունեաց Գար ո յնք ամբոոբ , որմէ Աշոտ դո վիտ ի վրա յով , եւ քՒէոտո րոս ւԳշաոլնիի ան յա -

նեբբ իսիստ Հազուագիւտ են ։ շինեց Ա • Փրկիչ եկեղեցիւն % ^ատեբազմներբ ՛եւ Հող կո֊իւ֊բ ՚

Հ($ ա ո ա ՀՀ> ի նեղ սիւնակները թ ո յ լ չեն տար ոբ , երկբաշաբժները ամ այացուցած են զա յն ; Արծափի առումը Արաբներէն , որու Հետեւան­

մանր ամ ասն օր էն վերլուծենք Հ ասոյթնեքու եւ Մի*–" կարեւոր վայրերն են՝ քով Թ է ո աո ր ո ս ւԳշտ ունի 600 Հ ՚ ո դ ԻՈ1Է սրէ ան ցուց

ծախքերու գլուխները , զատ զատ ։ Բաւականանք Աբծափ , Համանուն սարի ստորոտ ր Հին բեր ֊ 3000 բնտիր մ ա ր տ ի կնեբ •

ուրեմն քանի մը թիւեր յ ի Լելով եւ դիտողո ւթիւն– դաքաղաք, Տիատին ԼՏատիօնք) մօտը Արածանիի Մ ուշեղ Մ ամի կոնեանի յազթանակբ Ապում

ներ ընելով, գագափա բ մբ տալու Համար Խ • Մի– բնա կան կամ ուքՀը , Հերմ ուկնե ր ; .Տիպի վրայ, եւ իր պաբտութիւնբ յ

ո ւթ եան ելմտական քաղաքականութեան եւ ձբգ– Բա գա ւ ան Լք՚ւչ ք ի լիսէ) նախկին Հեթանոս ա - Բագրատ՚ոլնինեբոլ օրով Վաղարշակերտի ա-

տ ո ւմն եր ո ւն փքա յ • կան կեդրոն , Ն պ ա տ լեբան ստորոտը, հիրաւի ռումբ Տուսուփէ * Գարոյնքի Հառումը Գագիկ Ար–

Ուշադրութիւն կբ գր՛աւէ նախ զինուո րական դաշտին մ ԷՀ : Մ օտբ Աուրբ ՏովՀաննու նշանաւոր հբունիէ : Աշոտ քյբկաթի յազթանակբ Տո*֊սուփի
ԴՐԲՔԻ՚ե ՚ Լ ր ա յ եւ էմ իր Մ ամ լուն ի ա ս պա տա կ ո ւթ ի ւ-
ծախքերու կրճատում ր; ՚ Ասոնք, \945ին , Հասած վա^քբ • նբ ու նաՀանՀր Գաւիթ կուրապաղատի
առՀեւ :
էին 128 միլիառ 240 միլիո՛ն Բ՝Ո1՜ԲԼԻԷ աՀագին գու­ >$՝ոփրաք ՛Բալէ ^Վաղարշակերտ^), Բարաքի լի­

մարին։ ՏԼարմանալի չէ աս, քանի ոբ 1 945հ* յաղ» սէ , Բատնոց ԼՀայտարանցինեբու կեդրոնը) , Գա^– Ապա Աէլճույխեբը , ճէլալէտտին , Մոնկոլներր

թՈՆթ-եան 1յ լւքաացոյ ցի տարին էր , եւ յաղթութիւ­ թաղ , Մ ոսուն , եւ ա ս տ ո լ ր՝ Ալաշկերտի Հնադո յն եւ Լէնկթիմուբ կ՚աւերեն Բագբեւանդր յ Մ՛արտի -

նը զո Հ ո ղո ւթ ի ւնն ե ր պաՀ ան Հած էք ։ Այո ծախքերբ քաղաքք, ուր կայ Վ^անեան արքայ Մեն ո լա սի սե­ րոս անուն ^ ա յ զօրական մբ շրՀակտյ գիլղացինե -

\Դ4եին 72 մ ելի առ 208 միլիոնի իշաձ֊ կր տեսնենք, պագիր արձանագրութիւն-բ ; բով Բաբթոզ լեո-բ բարձրանալով ետ քշեց Լէնկթի–

այսինքն՝ 56 միէիառ րուբլիէն աւելի պակաս՝ քան Հին քաղաքնեք էն նշանաւս բ է ին Զ ա րեՀաւան մ ուր ի զօբքը , ապա սպաննուեցաւ Ս աՀա թի
&աՀ ՌուՀ
նախորդ աարին ։ ԸնդՀակառակն , աւելցած են ե՛րկ­ որու։ Հա յ ՛եւ Հ բեա յ բնակիչներբ Պարսկաստան Թուբքմանէն; Վաղարշակերտի մօտ

րին աքտա գր ո զականո ւթ ի ւնը ե բն կերա յին մա - տա րորլուեցան, Աբշակ Բ*ի գերութենէն վերՀ^։ Հոս յաղթեց՝ Ս կանտա ր ի :

կաբդակբ բարձրացնելու ծառայող ծախքերը՛ Այս­ ծնաւ Ամբատ ^ •քհոնտբա\կեցինեբու աղանդին Հիմ­ ԾաՀ իսմայիլ գրաւեց Բագրելանգը , պ՛որ -

պէս , ազգ . տնտեսութեան յատկացուած են 102 նադիրը : 7յաՀապիվան Արշակունեաց օրով գլխա­ տուեցալ Եավոլպ Սուլթան Սէլիմէ։ Սիւլէյման

միլիառ 237 միլիոն՝ փոխան՛ակ 74։ միլիառ 358 մի­ ւոր բանակատեղի Հայկական բանակին ՚ կան նաեւ Գանոլկի գրաւեց Բ ագր ե լան դր , որ ենթարկուեցաւ

լիոնի ( 1945^5՛։ Ընկերային եւ մշակութային զար­ բազմաթիւ Հ\ին բերդերու աւերակներ : Բագբեւան– Թահմազ շաՀի, &աՀ Աբասի ե լ Նատիր շաՀի աւե­

գացման Համար նախատեսս ւած է 83 միլիառ 250 գբ ունի աշխարՀագրական մեծ նշանակութիւն Հ րումներուն։ Արաս Միրզա Վաղարշակերտի մօտ

միլիոն՝ փոխանակ 62 միլիառ 711 միլիոնի, 1945– Ա՛ Բնական կամ ոլբՀ մ բն է Անդրկովկասեան , ՈԼ– 1 Տ22ին յաղթել թ՛ուրքերուն :

ին : ԸնդՀ . գումարին կէսէն շատ աւելին ՛ուրեմն ի լսրնեան եւ պարսկական Հա յ աս տ անն եր ո ւն մի ֊

(185 \ միլիառ րուբլի 319^ միլիառ րուբլիի վրայ) Այս լրմաններուն նշանաւոր են Հայերէն, Ար–

յատկացուած է ՝ա յս երկու գլուխն եբո ւն մ իա յն : շեւ։ ձափեցի Մանուկ Բանէեանր եւ ՏովՀաննու վանքի

Ուշադրութեան արժան ի է նաեւ կր թական ՛Բ • Աբտաշատի պատմական Հին ճ անտ պա ր Հ ր Խաչա տուր Տիճր^անցին , ՚ոբոս ք ափ մ բ ան ձն ո ւէբ

ծ՛ախքերուն գումարը, ՛որ 40 միլիառ 160 միլիոն է. Գարաքիլիսէ ի մ օտ կր ճիւղաւորուի եր կո լքի : Հա յեր ով , ծառացան Հայ ժողովրդի Հար սա աՀա -

այս տարի, փոխանակ 26 միլիառ 370 միլիոնի Մէկբ Գարա Տէբպէնտի, Բասենի Տէվէ Պօյնուի րիչնեբուն դէմ : Հայդուկներ կռիւներ մղած են

1945/5/, այսինքն՝ 13 միլիառ 790 միլիոն յաւե­ ե լ Բարձր Հա յքի վրայով կը դի մ է Ա ատազ : Ալաշկերտի մէՀ՛. 1828^5* Ռուսեբբ առին Բագբե -

լում մը, որուն մօտ 6 ՜ ^ միլիառը գիտական Հետա­ Միւսը՝ Հարքի , Տաբօնի մԷՀԷնՏիգրանակերտ : ւանգբ , Հա յերբ Տիատինի մէՀ Թուբքեբբ բերդէն

զօտութեանց Համար փոխանակ մօտ 2 միլիառ 700 Գ* Այս Հ ոգամասբ ՛օժտուած է բազմաթիւ կա– դուրս նետեցին, իսկ Պայազիտի մէՀ Բարսեզի եւ

միլիոնի, \945թ։

Գիտական Հետազօտութեանց ՚ԼԱԲ՝՝Կբ 1 էա ս ա ս եալ գոբծեբոլ մասին • զարգացած է ։ \յսասէրեբե անգամ կբ Հարկադր­

մօտ 1Լ\ անգամ աւելցնելով, խոբՀրդային կառա֊ Ասոնց կարգին , Հետաքրքրական է յիչել Հա­ ուին Հետեւիլ կառավարութեան գծած շաւղին,

վաբութիւնբ կՀուզէ մրցիլ Մ • ՆաՀանդներու Հետ, յաստանի կառավարութեան նա խաղ աՀ ին տ ե ղե կա - ինչպէս նաեւ իրենց Հա յրենակիցնեբ ու օրինակին :

Հ իւլէական ռումբե բու շինութեան մ ար զխն մ ԷՀ : գիրը* որուն մեծադոյն մասը յատկացուած է բնա­ Հաճո ւթեամ բ կբ ղրկուին կարգ մ ը պիտո յքներէ ,

Այս ծ բ ա գ ի ր ը կը Համապատասխանէ նաեւ այն կարանի խնդրին տասնեակ Հազա բալո ր ներգաղ­ ոբովՀ ետել Համ ո զո ւա ծ են որ , ա յ դ գր կո ւմն ե բո ւն

փափաքին՝ զո բ Աթալին ք 0 Փետրուարի բնտրու֊ ֊ թողներու՝ որ՛ոնք գարունէն ի վեր Հասած են Հա­ շնոբՀ ի ւ , կատարուած խնա յո ղո լ թ ի ւնն եք ը Հա յրե–

թե անց նախօրեակին յայտնած էր Հ ետեւեալ բա– յտս տան Լի բանան էն , իրանէն , 0>ո ւնա ս տան էն , նիքին պաշտպանութեան եւ մ շակո յթին ծախքեբր

ււերով •-— ձՀարկ է որ , ամենամ օտիկ ապագա յի Պուլկարիայէն եւ քիումանիայէն , եւ որոնք, իսչ~ Հ սգալու կբ ծառայեն :

մ ԷՀ , ո՛ չ մ իա յն Հասն ինք , ա յլ նաեւ՝ գլենք անց - պէս դիտել կուտայ 1Ա • Հայաստանի նախագաՀը, էյլմտացոյցին Հաւասարակշռութիւնը պէտք չէ

նինք ք$ . Մ իութեան սաՀմաններէն դուրս Լ իմա1 Հիմակոլընէ իսկ* գոբծնապէս կբ մասնակցին ի ֊ կարծել տայ մեզի թէ Ի) ՚ Միութիլնը նիւթական

Ամեբիկա) կատարուած գիտական գիւտեր բ՝^ ; բենց մա յր Հա յրենիքի ընկերվարական գործ<ու - Հոդեք չունի։ Վեքակառուցումի Հսկայ գործ մը

հ) • Մ իութեան Աեր կա յ տարուան ելմտացո յցին նէութեան : Հայկական կառավարութեան պետը, կայ, ՛որուն Համար դրամ անՀբաժեշտ է, եթէ

յատկանիշներէն մէկն ալ \ 6 Գաշնակցային աւելցնելէ ետք որ շատ աւելի մեծ թուով ներ - կհուզեն որ քիչ ատեն էն գլուխ Հանուի այս գոՐ&բ՝1

Հանրա պետութեանց յատկացուած վարկերուն գազթողնեբ պիտի բն դո ւն ո լին \ 947՛ին , յա յտ արա­ Ա յս ն սլա տ ա կին Համար ե ր կր ին մ ԷՀ ներքին մեծ

զգալի յաւելումն է (65 մի լիառ 327 մ իլիոն բս/ծ է թէ՝ Խ* Միութեան կեդր • կառաՎաբութիլ– փո խառո ւթի ւնն եր ^է^քեէբ իր դժուար ո ւթ ի ւնն երբ

1946^ Համար , փոխանակ տասնբեօթբ մի - նր մասնաւոր վարկեր յատկացուցած է Հայաստա­ ունի։ Այս կէտին մէՀ, ե * Մի*֊թիւնբ կախում ու­

թ,առ 600 միլիոնի, 1 9 4 5 ^ ) ։ Այս յաւե– նի , լուծելու Համար բնա կարան ի տագնապբ : նի աբտասաՀմանի դրամատէր ազգեբէն ։

լումէն օգ տուած են մասնաւորաբար Աք ՛Միութեան իռն չ է պա աճառը ոբ երբ ուրիշ երկիրներու ել– Այս պարագան Ա թալին ինքն իսկ , պատ աս էսա–

ա յն Հ ան բ ա պ ետ ո ւթ ի ւնն ե բբ , ինչպէս Ուկրա յնա , մ տաց ո յց երբ բաց ունին ,ս<ով ետ ե լմտաց ո յցը * ընդ– նելով վերՀեքս Հէյունայթիտ Փբէս՚^ի նախագաՀին ,

Ա պիտակ Ռուս իա , եւն . , որոնք մեծ աւերներու են­ Հակառակն , Հասո յթի առա ւե լո ւթ իւն ց ո յց կո լ յայտարաբեց , թէ Մ * ՆաՀանգնեբէն փոխառու -

թարկուած էին պատերազմի ատեն : Այս վա ր կե - տայ։ Գլխաւոր պատճառը սա է ոբ էօ • Մ իութեան թիւն կնքելու խսդիրր Խ՛ Միութիւնք կը շաՀագբ–

բ ո ւն մա ն բա մ՛ասն ո ւթի ւն ն երբ չո ւն ինք , գի տն ա լո Լ ժ ո ղո վո ւր դն ե ր ո ւն տն տեսական գո բծո ւն Է ո ւթի ւնը , ղ ռէ միշտ։ «Պէտք չէ մ՛ոռնալ սակայն ոք Մ ոսկուա

Համար թէ Հայաստան ալ օդտո ւա ծ է անոնցմէ ; գրեթէ ամ բո դՀո վին , պետութեան ղեկավար ու - ։ի ո իւ գքամ առնելու բացարձակ եւ անմիՀական

ՀԱովետ* Հայաստանդ թերթին վեր Հին թիլերն ալ թեան տակ գտնուելով , կրնա յ ներգաշնա կօրէն պէտք չունի ։ Կրնա յ սպասել, եթէ փո խատուու -

Հասած չեն գեռ ո բ անոնցմէ իմանա յինք ՛՛Բայց մեր զարգանալ , մինչդեռ քաղաքական ժռղււվ-րդաւղհ. թեան մբ Համար իրեն աո աՀա ր կո լած պայ մանն ե

Հայրեն իքը պատերազմի դա շտեբէն Հեռու գտնուե­ ա^Նթեաւքբ միայն կառավարուող երկիրներու մէՀ^ բը շատ ծանր ըլլան , կամ պար ո ւնա կեն նաեւ քա­

լով , քանդուած չէ , եւ Հետեւաբար , Հաւանական կուսակցութեանց իրարու Հետ մղած պայքարը եւ ղաքական զի Հո ղութի ւնն եր ։ Ասոր ապացոյց բ ան Է

չէ ոբ վերոյի շեալ բացառիկ վար կերէն կարեւոր անոնց անգամնեբուն եւ պա շտպանեա լնե բուն ան­ որ Ա թալին ի պատրաստակամ ութ իւն բ զարմանք

բաժին մբ ստացած Բէէայ Հ յագ ախորժակները կր լափեն պետական Հասոյթ– պա աճառեց Ուոչինկթրնի

Գերագո յն ք&ոբՀ ուրդը լսած է ն՛աեւ նոր Հն– ներշ, ի վնաս ընդՀանուրի շաՀեբուն : Տնա1յ1ւ|սւկան պաշտ՛օնական շր Հան ակ­

գամեայ ծրագրին գործադրութեան մասին աեղե* ԺողովրդապեաՈՆթ֊եամո կառավարուող երկիբնե - ներ ուն , որոնք մինչեւ Հիմա կը կարծէին թէ՝

կագի բներ , րնգՀան րապէս լաւատես , բայց նաեւ ր,ը, ինչպէս հ ֊Միութիւնը այս վտանգէն ղերձ են։ Մ ոսկուա չէբ փափաքեք այլեւս ԷԲլ\°բէն Ա"*"՛^

քննադատ ութ ի լ՚ւներ պարունակող շինութեանց , Եբկբոբդ պատճառն այն է ոբ իք՛ Մ իս ւթեան տանիլ մէկ ^էւէաո– աոԼաՐ՝է փոխատուութեան մբ
ա՛ւե՛լի
փո*խագլ*ութհ*էռնց եւ ճսՀրտաբարո՚լեոաի վելէաբեի– Ժոոովո-լբգնելքՈւ մ ԷՀ ղէո՚Հ ՈղՈւթեան "՛՛էքս մ ասին քանիցս սկսած բանակզութ իւ նները ւ

ՀՐ– V ԹՈՐ Ո ՍԵԱ՛Ն

Fonds A.R.A.M