Page 122 - ARM_19-1946_04
P. 122
*ՄԵՐ ՆԱՒԸ ՋԻ ԻՈՐՏԱԿՈհԻք...* ԳկՊԻ ՀԱՑՐԵՆԻ՚Բ գայթ՛ես է՝ քան Հայկականը :
(ԵՐԿՐՈՐԴ ԿԱՐԱՒԱՆԻՆ ՄԵԿՆՈՒՄԻՆ ԱՌԹԻՒ) Այո , մենք կ,Ա ցանկանք որ նոյնէսկ այս տարէ
ու -
ունենանք &րգ կարաւան մր եւս, ՛որովՀետեւ
ին.
ՀՏ րան ս իլվանի ա» շոգենաւբ Հ ան զարտ ու վե– օ նինք տակաւին անտուններու, անգործներու,
Հօրէն մօտ են ում է ափին եւ նետում է խաբիսխբէ ԱՀա յունաՀայ"նեբգաղթի երկր՛որդ կարաւանն չու պաՀենք, եւ Հալածականներու կարեւոր թի՛
իմ լսողութեանն են Հասնում երգ՛ի Հնչիւններ , ու– ալ ճամբայ ելաւ ուրբաթ երեկոյ, ք՝իքէայէն ։ մ՛ը, որոնք պէտք է անմիՀաաէս մեկնին։ Այս մա .
րախ բացադանչութիւններ ։ ք*մ Հայեացքի առաՀ Հքծ՝բանսիլվանիա%ն , Հի" Ժունաստանի$յ\)ներգաղ. սին մեր յարգելի լիազօրներըսլարաին իրենց կարե
են այն մարդկանց դեմքերը, որոնց մասին գեռ թողնեբուն միացուցած՝ Նոր (Հունաստանի Հալա լին փորձելԵրեւանի մօտ,որովՀետեւ մինչեւ յաոյս–
երէկ մենք մտած՜ում էինք թախծագին կարօտով: ծական մեր բեկորներէն 1600 Հոգի, շուտով կբ Հէիկայ գարնան ամիսները խիստ տաժ՜անելի կա -
Շոգենաւի փքայ պարումաեն , գրկըւմ իրար, աՐ– մեկնի Հելլենական Հուրերէն, մեր 2470 բախտա~ ցութեան մը պիտի մատնուին մեր փյգ Հայրենա
աասւում են • Արտասուքներ են շոգում նաեւ այն ւոր Հայբեեակիցնեբբ փոխագրելով բոլորիս եբազ– կիցները :
մա ր դկ անց աէքե րից , որ ոնք ո ղՀ զի շեր ծովա փին աշխաՀբ Ե կիրն Հայաստան։ Երկրորգ կարաւանով մեկնող մեր Հայրենա -
սպասել են. այս շոգենաւին Հ Երազո՞ւմ է կատաբ– Պիտի շարունակուի® ներգաղթը։ Մենք ոչ մի– կիցներուն Հետ ելս զրկելով մեր քերմ ող^ոյննւերր
ւում այս ամէնբ, թէ** /՚ ր ա կան ո ւթ ե ան մ է Հ ։ Այ" % ա յն կբ մաղթենք^ այլեւ կբ Հաւատանք եւ կբ սլա - Հայաստանի մեր եղբայրներուն, կը կրկնենք մեր
իրականութիւն է, ինչպէս այս պարզ, թափանցիկ ՀանՀենք։ ՈրովՀետեւ ներգաղթն է միայն ոբ վեբՀ ուխտը մեր Հայեացքները միշտ սեւեռած պաՀե–
օր ք է Կ ինօ նկա բաՀանողնե ր բ պտտեցնում ենիրենց պիտի տայ աբտասաՀմանի մեր բաղմո ւթիւնև ե - լու գէպի զիրենք եւ ներ կա յա ցա ց ած առածին իսկ
դործիքնեբը : Լուսանկարիչն երք իրարանցման մէՀ քուն ենթարկուած քաղաքական, տնտեսական եւ պատեՀութեամր երթալ միացնելու մեր ստեղծա -
են յարմար դիրքեր գրաւելու, >որ որսան ամենա - դաւանական Հալածանքներուն եւ մանաւանգպիաի գործ ճիգեր ը իրենց չինարար ճիգերուն :
յարմար վա յ ր կեանները՝ տպաւորելու այս պատ փրկէ ղանոնք վեր Հնական ձուլումէ, կորուստէ ւ (ԱԶԱՏ ՕՐ, Աթ֊Էսք)
մական դէպքը՛՛ Ոչինչ չի կորչում թզթակիցների Թո՛ղ մեր գաղափարական Հա կառա կորդն երբ շա
աչքերից . ս3փ առաջինք շոգենաւից սովետական րունա՛կեն իրենց աղա ոտ գր գռութի ւնն երն ու քսու–
Հոգի վրա յ իՀաւ, ո™ վ էր ամենաւադբ նաւի վըայ , թիւննեբբ մեր մասին • Հ*Տ *Ղ՝աւշնակցութեան ազ ՃԱՅՏԱՏԱԼՆՒ ՊեՏԱԿԱՆ 2ՍԼՆՐ. ԳՐԱԴԱՐԱՆԸ
ո՞վ էր ՚ ր ան սի լվանի ա» յի ամեն ա կր աս եր ուղե գային –քաղաքական ծրագրի Հ իմնական մ ասք կբ
ւոր ք Հ Այս քո լո ր ր արձտնագրուում է թզթակիցնե կազմէ ներգաղթն ռլ թրքահայ հողամսսւերոՆ ներ. ԽՄԲ - « Սովետական Հայաստան» ամ՛սագրի
Յուլիսի թփւէս, մեր հայերէնով -
րի յուշատետրերում • խոստովանում եմ, որ շր–
փոթուած վիճակի մէՀեմ ։ Ամէն ինչ լսում եմ, կ|այ Հայասաաձի կցՈԼԱ՚Ր : Հայաստանէն ներս տի Հայաստանի «.Ալ՛ Ա ի ասն իկեան՝» պետական
մչակութային
ամէն ինչ տեսնում եւ այդ բոլորք ձուլւում են մի րող քնկեբային դրութեան Հանդէպ մեր ունեցած Հանրային Գրագարանը Հայաստանի
րնգՀանուր մտքի մէՀ՝. Այսօրուանփց , այս մամից, սկզբունքի տար ա կար ծ ո լթի ւնն ե ր բ պատճառ մբ մեծ ձեոնարկներէն մէկն է :
ս կ սւում է մեր մ ոոովրդի իս 1 ռ ո ւած Հ ատ ո լածն եր ի չեն ոբ մեր կուսակցութիւնբ Հրաժաբի իբ ծբագ– Հանրային գրագարանը Հիմնուած է Հայաս -
վերազարձն ու վեբամիաւոբումբ ; Ե*– մենք այդ, քէն եւ ր&դգրկէ ներգաղթի Հակառակ գիրք։ Գա– տանի մէ2^ սովետական իշխան ո ւթեան Տ աստատ -
ն շան աւո ր փաստ ի ականատեսներ ենք ։ Այս մ իտքր ղութնեբէն Հայրենիք փոխագքուած իւրաքանչիւր ուելէն կարճ ժամանակ վերՀ՝ 1921 թուին փր կազ
Համակում Է ամբոգՀ Հոգիս, ամբոզՀ Էութեանս Հազգակից իբ երկրին պիտանի մէկ անգամին կո - մակերպման սկզբնական շրՀանին ունեցած է ընդ^
մԷՀ եռում է ա յս միաքը ; բուստի փրկում ով ^ 1լ ա պաՀ ո վէ ան որ յաւելեալ ամէնը 40.000 գիրք) այժմ ունի երկու միլիոնէն
տարր մ ք, որ գաբերու ընթացքին կոտ ո բածնե բէ աւելի :
Ուզում է ի առաՀին բ բարձրանալ շոգենաւի՛ ել սպիտա՛կ Հաբգէ տասանորդուած մ եր Հայրենի–
վրայ, բայց ուբիշներբ կանխեցին : Աւ նրանք գա քի ստեղծագործ եւ պաշտպան բազուկն երբ զօրա Գրադարանը տեզաւորուած է յատկապէս իրեն
նք ւում են ծերունիներ ի եւ պառաւ կանանց թելե– ցնելու պիտւի ծառայէ : կուսակցութիւն մբ, ՛որ իր Համ ար կառուցուած Հո յա կա պ շէնքի մք մ ԷՀ , ո -
րի մ ԷՀ , պատանիներ բ նետւում են Հանդիպողների ետին ունի մ օտ աւո րապէս 60 տարուան ազատա - քուն նախագիծք կբ պատկանի ա կագեմ ական Ալ *
վրայ, գրկում նրանց , Համբուրում * գրական պայքարներով լի պատմութիւն մբ, կու Թամանեանի : Նոր շէնքն ՛ունի Հինգ բնթերցարան,
էէ ողեևաւի վրա յ կա յ բնգամ Էնբ \ 806 մ աբդ Է սակցութիւն մբ որ իր Հայդուկներու եւ քաղա - որոնցմէ միաժամանակ կրնան օգաուիլ մինչեւ 300
ք՝այց գա մի ամրոգՀ ա յա շխարՀ Է , Հայ ժոզո– քա կան ղեկավարներու առաՀնո բդոլթեամբ , իրա մարգ, ունի դասախօսութիւներ եւ ցուցաՀանգէս -
վրՐդի ամ Բ"զՀ պատմ ութփւնն Է ա յգ նաւի վ բայ : կանա ցուց Հայութեան դարաւոր եր աղբ , Հայկա ներ կազմ ակեբպելու Համար դաՀ լիճն եր եւ կարգ՝
Տտրազներբ տարբեր են , եբիտասա րգնեբ բ եւբս– կան Պետութիւնք, չի կրնար դէմ կենալ այն մի - մբ ուրիշ յարմար ո ւթիւննեբ :
պ ա կ ան կո ս տ ի ւմն ե րով են ո ւ լա յն եգր գլխաբ կն ե - Հո ցն եքո ւն՝ ո բ ոնք նպատակ ունփն զօրացնել այգ ԱԱՌՄ Գ֊ոծավարներու 10որՀուրգի որոշումով
րով, հերերից Էլ կան այնպիսին/երբ, ոբ գեռ գլխ– պետ ո ւթիւնք եւ բե դա ր ձա կե լ անոր սաՀմ աննե բբ : մեր ղբագաբանբ Միութենական նշանակութիւն՛ու
ներին կարմիր ֆէսեր ունեն , սեւ փիւսկուլներով ՝,. Ա ենք ի սրտէ կբ ցանկանք ոբ Հայաստանի կա նեցող գրադարաններու չարքին մէՀ անցած է :
Ի* այց Հոգին բո լո րի մ ԷՀ մփեւնո յն Հա յ կա կան դա– ռավարութիւնք Հնարաւոր ութի ւնն եր ստեղծէ Այգ Կարգի գրադարաններու ցանկին մ ԷՀ մըտ–
բաւոր Հ՛ոգին է , որ բո լո բ մամ անա կների բոլոր սփիւռքի ամբոոՀ Հայութիւնք փոխադրելու եւ նելէն վեՀը , պետական Հ ան ր ւսյ ին գրադարանին
բռնակալնեբբ մեռցնել չկարողացան % տեղաւորելու մեր սիրելի Հա յ բեն իքի սաՀմ անն՛ե ֊ տրուած է, Ա ո վետ ական Աիութ՛եան սաՀմաններուն
ԱռաՀին կարաւանի ուղեւորների մեծ մասր քէն ներս։ Այս առթիւ պիտի ցանկայինք որ վեբՀ մէՀ լո յս տեսնող գրականութեան ձրի՝ պետական
տրուէ ին գա լան ա կան կաշկանդումներուն եւ աբ սլա ր տ ա դի ր օրինակ ստանալու ի րաւունքբ :
Կիլիկիա* ՚ . . Հայկ . պետականոլթեանվերՀինօր– տասաՀմանի ամբողՀ Հա յ ո ւթ ե ան Հ ամ ար Հաւա Մ եր գրադարաններու գի րքեբուն թիկը շատ–
րան : Բի ւզան գա կան կայսրութեան խորտակումից սարապէս Հնաբալոբութի ւն ստեզհոլէբ երթալ իր ւծ է նաասեւ առա նձին, անՀատնեբու կամ Հիմ -
յետոյ՝ օսմ ան-Թ ո ւրքե րի ձեռքով, Ա՝իՀերկրական բե զն աւո ր քբտինքբ խառնելու տեուո յն մ ԷՀ Հաս հարկներ ու գրադարանային ֆոնտերո Հաշուին :
ծովի ափերին, անառիկ կիլիկիայում Հայկական տատուած մ եք եղբա յրնեբ ո լ շփնա բար աշխատան Օրինակ՝ Պետական Հանրային Գրադարանին է
թ ա գա ւո բ ո լ թ ի ւն բ պաՀ պանում էր ա շխաբՀ ի քա– քին եւ արաբ յ\ սելճուք, թուքք եւ պարսիկ դարա յանձն ո ւ ած նախկին Լազարետն ՛ճեմարանի գրադա
զաքակբթոլթեան մնացոր՛դները ^ որ ստեղծուել ւոր նեբխուժմանց եւ տիրապետութեանց քան - րանէն 30.000 դիրք) &՝–էֆԱ՚Ղէ Ներսէսեան դպրոցի
էին լուս աւո ր մարդկանց մ աքի ու Հոգու ումով ։ դումնեբբ գաբմ աներ եւ գի տ ո ւթ ե ան արդիական գրադարանէն 7000 գիրք յ Երեւանի նախկին արա
Լուս քւնեան-քիուբինեան թաղ աւո րնելտի մ ա յրաքա - տուեալներու վբա յ էհ՜ուիլ վե քա՛շինութեան , վե ֊ կան եւ իգական միՀնակարգ բարձր վարժարաննե
զաք Ա իս ո ւմ կառուցւում են ճ ա բ ա ա ր ապե ա ո ւթեան րակեբտումին ։ ԱՀա թէ ինչո՞ւ մենք շատ աւելի րու գրադարաններէն՝ 24.000 գիրք* Ասոր է աբր
սքանչելի կոթողներ , մագաղաթների վրայ ղրւոլմ կուրախ անա նք ներ գաղթ ի իւր աք ան չի ւր կարաւա ուած կովկասի Հայոց Բարեգործական Ընկերու -
էի՛ն իմաստուն ղրքեր Հ իանալի ն4լա րազարգե ր ով : նի առթիլ քան անոնք ոբ տակաւին երէկ, եբկու թեան գագաբանբ՝ 5000 գիրք 1 Ալ ՝Միասնիկեանի
Կի՝լիկիա<ե փոՔՐԻԿ մ ի կւբոպա էբ Ասիայի սրտում ւ տաք ի առաՀ , Հա յ բ ենաս իր ո ւթենէ , սաՀմ անա յին անձնական գրադարան բ 7000 գէրՔ\ » Արղութեան
՛Օրա սւէրերբ երկար տարիների բնթացքո ւմ արիա րն դա ր ձա կո ւմ է ճառելբ կք նկատէփն Հակայեզա - Երկայնաբազուկի դրագաբանբ՝ 12 Հագար գիրք յ
բար պաշտպանում էին իրենց երկիրք բռնակալ փո խական , լետա գիմ ական արարք ։ յա յտն ի երաժշտագէտ Ղյո րգանեանի գրադարանը՝
ների պարբերական ոանձղո ւթ ի ւննե ր ից Հ Աակայն Այո , մենք շատ աւելի իսորապէս կբ խոցուինք, 6000 գիրք » ս*եծ պատմ արան Լէօ ի դրագա բան բ
փոքրիկ ա յղ կղզին չէր կարող երկար ժամ ան ակ երբ մեք տարագիր բեկորները օրէ օր իբրեւ Հայ 4000 գիրք, եւն.։
կանգնած մնալ կկատաղի աւիքսեբի զիմաց Հ անդիմագիծ, անգոյն, եւ անՀիղ արարածներու կբ Պետական Հանրային Գրադարանի ֆոնտփ աճ
Ընկա՛ ւ Կիէիկիան* Հա յերբ մի անգամ է լ ճա վեբածուին։ ՈրովՀետեւ մեր մօտ ազգային զգա - ման մեծ օժանդակութիւն է ցոյց աո լած նաեւ
շակեցին պարտութեան
լելի ուժեղ \ու թոլով գառնութիւնք իրենցից ա– ցումք շատ աւելի խոր է եւ անկեղծ , քան անոնց, գազութաՀայութիւնբ ՚. Օրինակ Պ * Պ * Տէվէճեանը
մզած գօտեմ՛արտում։
գերազանց թ շնամոլ գէմ որոնց խան դավա ռութ եան աղբի ւր բ աւելի խո ր Հ ր^ եւ Տօնապետեանր իրենց գրադարանի շատ թան -
Բայց ապրում էին նրանք կարժէք գրականութենէն մօտ 5000 դիրք նուիրած
իրենց Հայրենի Հողի վբայ , թէեւ թշնամու բռնա են մեր գրադարանին \ Լոնտոնէն ստացուած է
կալութեան տակ , սիրում էին իրենց երկիրբ, ի– բոլոբն բնկան թուրք Հաբդարաբնեբի եաթազանից % փրոֆ • Թում ա յեանի՝ Հա յ կա կան պարբերական
բենց տունն Փ բ կո ւածն ե ր ի ց շատերն է լ մ եռան ան Հուր անա - մամուլի թանկարժէք մէկ Հաւաքածոն եւն՛։
ու տեղբ, իրենց ծաղկանկար սրբազան
ԳՐքեր բ , ուսուցանում էփն սերունդներին իրենց պ ատ ն ե բո ւմ , դաժան գա ղթ ի ճան ապա րՀներ ի վը* Հանրային Գրադարան՛ն ունի մեծ քանակու -
ամենա -
ազգային պատմ ութ իւն բ ՚. է լ աՀա եկաւ բայ : /»ո լո ր դժոխքնեքից ազատուեց միայն Ա՝ ար թեամբ Հազուագիւտ Հբատաբակութիւննեբ X Օրի -
դաժան փոբձութիւնբ։ ԱռաՀին Հ ամ ա շխաբՀա յին տի րոսը Հ նակ՝ Հայկական առաՀին տպագիր գրքեբէն ՀտՊաո^.
պատերազմ ի սեւ տարին երբ եկան ու ս կսուեց ին Այժմ ընտանիքս տաս Հոգուց կբ բաղկանա յ, զատոմար^ր, որ տ պ ա գր ուած է Վենետիկ 1512/՛^՛»
անողորմ Հարգեր Հա (ա բնակ գաւառներոլմ ։ Փր– բազմանան <<ք֊Ոբբտթագիբք՝^,բ Լդարձեաչ է ո յ ս տեսած է Վենե
, ոք \0բ Հարկաւ 90 չէ \ Րայ$ պիտի իմ տիկ՝ 1513 թուականին)
կոլեցին առանձին մարդիկ ու ընտանիքներ , «Հարանց վարքը» , որ
չդադարելով աղՀիկներն ու տղաներ բ , եւս 25 տարի , եւ կասալ– Արեւելքի
ցրուեցին ամբողՀ աշխարՀով մէկ թիկբ վերստին մէշ Հ ր ատար ա կուա ծ առաՀիս գ իըքը կԸ
Երբեք եաննեբու պիտի 90^ Հասնի։ Հա ք Հանդիսանա յ եւ լոյս տեսած է Զուլֆա
երազել վերադարձի եւ միաւորման մասին՛ \(>40իս
Հա ժողովոլբդբ չեն սպաններ , վիճակուած չէ մեզի հքաչատուր
չէքեց նրանց այն միտքբ, որ երբեւէ Հայերի կեսաբացիի կողմ էն ։
պատմութենէն անՀետանալ» ՚•
մար է լ կբ ծագի երՀանկութեա% օրը, կ՚ուղղուի յետոյ Մեր ՚1 ետ ական Հանրային Գբագարանին կր
պատմ ական անարդարոլթիլնբ Հայ ազգի նկատ ... կարճատեւ լռութիւ֊նից նա շարունա - զատկանի Հայերէն լեզուով աո սվին անգամ Հրա.
մ ամ բ Հ էյ ւ աՀա Հ ե ո լ ո ւմ , ո րպէս պայծառ աստ զ , կում է * որակուած աչխարՀփ քարտէսը («Համ,IIIIII111 IIIII0
է Ամսթէրտա–
շողաց նոր Հայաստանք Արարատեան Հովտում , Այս կարաւանի մէՀ ալ էրզրումցիներ կան, աչխարՀացոյցրգ՝) , որ տպագրոլած ական մեծ ճա -
կարաւաններով պիաի
սովետական Հայաստանբ, ոբ ծնունդ առաւ ու ոտ բա յց մ եծ մ աս բ"*՛ լաՀո րղ մի մէը 1695 թուին՝ գեղարուեստ
քի կանգնեց ռուս մեծ ժողովրդի օգնութեամբ , գան • • • շակով :
պատմ ութեան ամ ենամ եծ մ ար դա ս է բն ե բ ի Լեն ինի ԱՀա մ ի ուրիշ բնտանիքի՝ Յարութիւն Թագ– Պետական՛ Հանրային Գրագարանր ունի Հետեւ
եւ Ա տա լինի ձեռքով *
ւորեանի բնտանիքի ճակատաղիրբ : Թագւորեանբ եալ Հիմնական ,րաժ–ինները, Հայագիտական. ,
այժմ 75 տարեկան է ։ Նա է լ է Հայրենիքից տա– կովկասագիտական , արեւելագիտական , պատմա
է լ այսօր աՀա , վերադառնում են Կիվիկեցի բագբուե լ Ա * Համ աշխարՀա յին պատերազմ ի օրե կան գիտութիւներու , Հնատիպ եւ Հազուագիւտ
մեր Հայ եղբա յրնեբ բ Հ ա ր աղատ Ա ո վետ ական Հա րին , անդրանիկ որդու Հետ ապաստան փնտռելով գրականութեան , գեղարուեստ ական գրականու -
յաստան,։ Մերձաւոբ Արեւելքի եւ ԻՏւբոպայի երկբնեբում ։ թեան եւ գրականութեան պատմութեան ,արուես
ք*աբի գալուստ Հարազատ եղբայրներ : Վեր֊ Այժմ ն րա ընտանիքի անդամների թիւ֊բ Հասնում տի պատմութեան , բնագիտութեան , արՀեստագէ–
Հանում է ձեր թափառական կեանքբ ։ է 32ի որդիներ , դուստրեր , թոռներ ու ծոռներ Հ տութեան , բժթլութեան ,լեզուաբանութեան ել տե
Ե" երբեք չեմ մոռանա յ «$րան սի լվան ի աֆ ձռ– էյր անք ս ւիռո լած են աշխ ալւ Հի Հ եռաւո ր ծայ բե - ղեկատու գրականութեան բամ-ինները :
գենաւի ուղեւոբնեբից մէկի՝ ծերունի Ա՝արտիբոս բում՝ Հիւս* Ամեիկայում, Բրազիլիա յում , Ո^րոԼ–
Կասալեանի սլատմածր ։ Հքնուել է նա էրզբումում ։ գուայում , իրարից ան/Հատ ո*լ իրարից Հեռու, ապ Հայկական ԱԱ(Ի ժոզ– քՕորՀուրգի յատուկ ո -
Հանըային
Կասալեան ազգանուն կրող ւոոՀմի անդամների թի– րում են Թագւորե անները : րոչումով 1943 թուականին Պետական
է Հայկական
՚՚Ր մինչեւ Հայերի ազգային մեծ ողբերգութիւնը^ Գրադարանին կից կազմակերպուած ֆոնտ ,
1914—19)8 թուական՚նեոբ^ Հասնում էբ 9Հի ։Նրա՝եք ՀՐԱՉԵԱՅ ՚ԲՈԶԱՐ Հրատարակութիւներու անձեռնմխելի Հրատ՛ար՛ակուէ
(Մնաէյհալը յաջորդով) որ՛ուն մ Է՛Լ կը մտնեն Հայերէն ըո՚լոր
Fonds A.R.A.M
(ԵՐԿՐՈՐԴ ԿԱՐԱՒԱՆԻՆ ՄԵԿՆՈՒՄԻՆ ԱՌԹԻՒ) Այո , մենք կ,Ա ցանկանք որ նոյնէսկ այս տարէ
ու -
ունենանք &րգ կարաւան մր եւս, ՛որովՀետեւ
ին.
ՀՏ րան ս իլվանի ա» շոգենաւբ Հ ան զարտ ու վե– օ նինք տակաւին անտուններու, անգործներու,
Հօրէն մօտ են ում է ափին եւ նետում է խաբիսխբէ ԱՀա յունաՀայ"նեբգաղթի երկր՛որդ կարաւանն չու պաՀենք, եւ Հալածականներու կարեւոր թի՛
իմ լսողութեանն են Հասնում երգ՛ի Հնչիւններ , ու– ալ ճամբայ ելաւ ուրբաթ երեկոյ, ք՝իքէայէն ։ մ՛ը, որոնք պէտք է անմիՀաաէս մեկնին։ Այս մա .
րախ բացադանչութիւններ ։ ք*մ Հայեացքի առաՀ Հքծ՝բանսիլվանիա%ն , Հի" Ժունաստանի$յ\)ներգաղ. սին մեր յարգելի լիազօրներըսլարաին իրենց կարե
են այն մարդկանց դեմքերը, որոնց մասին գեռ թողնեբուն միացուցած՝ Նոր (Հունաստանի Հալա լին փորձելԵրեւանի մօտ,որովՀետեւ մինչեւ յաոյս–
երէկ մենք մտած՜ում էինք թախծագին կարօտով: ծական մեր բեկորներէն 1600 Հոգի, շուտով կբ Հէիկայ գարնան ամիսները խիստ տաժ՜անելի կա -
Շոգենաւի փքայ պարումաեն , գրկըւմ իրար, աՐ– մեկնի Հելլենական Հուրերէն, մեր 2470 բախտա~ ցութեան մը պիտի մատնուին մեր փյգ Հայրենա
աասւում են • Արտասուքներ են շոգում նաեւ այն ւոր Հայբեեակիցնեբբ փոխագրելով բոլորիս եբազ– կիցները :
մա ր դկ անց աէքե րից , որ ոնք ո ղՀ զի շեր ծովա փին աշխաՀբ Ե կիրն Հայաստան։ Երկրորգ կարաւանով մեկնող մեր Հայրենա -
սպասել են. այս շոգենաւին Հ Երազո՞ւմ է կատաբ– Պիտի շարունակուի® ներգաղթը։ Մենք ոչ մի– կիցներուն Հետ ելս զրկելով մեր քերմ ող^ոյննւերր
ւում այս ամէնբ, թէ** /՚ ր ա կան ո ւթ ե ան մ է Հ ։ Այ" % ա յն կբ մաղթենք^ այլեւ կբ Հաւատանք եւ կբ սլա - Հայաստանի մեր եղբայրներուն, կը կրկնենք մեր
իրականութիւն է, ինչպէս այս պարզ, թափանցիկ ՀանՀենք։ ՈրովՀետեւ ներգաղթն է միայն ոբ վեբՀ ուխտը մեր Հայեացքները միշտ սեւեռած պաՀե–
օր ք է Կ ինօ նկա բաՀանողնե ր բ պտտեցնում ենիրենց պիտի տայ աբտասաՀմանի մեր բաղմո ւթիւնև ե - լու գէպի զիրենք եւ ներ կա յա ցա ց ած առածին իսկ
դործիքնեբը : Լուսանկարիչն երք իրարանցման մէՀ քուն ենթարկուած քաղաքական, տնտեսական եւ պատեՀութեամր երթալ միացնելու մեր ստեղծա -
են յարմար դիրքեր գրաւելու, >որ որսան ամենա - դաւանական Հալածանքներուն եւ մանաւանգպիաի գործ ճիգեր ը իրենց չինարար ճիգերուն :
յարմար վա յ ր կեանները՝ տպաւորելու այս պատ փրկէ ղանոնք վեր Հնական ձուլումէ, կորուստէ ւ (ԱԶԱՏ ՕՐ, Աթ֊Էսք)
մական դէպքը՛՛ Ոչինչ չի կորչում թզթակիցների Թո՛ղ մեր գաղափարական Հա կառա կորդն երբ շա
աչքերից . ս3փ առաջինք շոգենաւից սովետական րունա՛կեն իրենց աղա ոտ գր գռութի ւնն երն ու քսու–
Հոգի վրա յ իՀաւ, ո™ վ էր ամենաւադբ նաւի վըայ , թիւննեբբ մեր մասին • Հ*Տ *Ղ՝աւշնակցութեան ազ ՃԱՅՏԱՏԱԼՆՒ ՊեՏԱԿԱՆ 2ՍԼՆՐ. ԳՐԱԴԱՐԱՆԸ
ո՞վ էր ՚ ր ան սի լվանի ա» յի ամեն ա կր աս եր ուղե գային –քաղաքական ծրագրի Հ իմնական մ ասք կբ
ւոր ք Հ Այս քո լո ր ր արձտնագրուում է թզթակիցնե կազմէ ներգաղթն ռլ թրքահայ հողամսսւերոՆ ներ. ԽՄԲ - « Սովետական Հայաստան» ամ՛սագրի
Յուլիսի թփւէս, մեր հայերէնով -
րի յուշատետրերում • խոստովանում եմ, որ շր–
փոթուած վիճակի մէՀեմ ։ Ամէն ինչ լսում եմ, կ|այ Հայասաաձի կցՈԼԱ՚Ր : Հայաստանէն ներս տի Հայաստանի «.Ալ՛ Ա ի ասն իկեան՝» պետական
մչակութային
ամէն ինչ տեսնում եւ այդ բոլորք ձուլւում են մի րող քնկեբային դրութեան Հանդէպ մեր ունեցած Հանրային Գրագարանը Հայաստանի
րնգՀանուր մտքի մէՀ՝. Այսօրուանփց , այս մամից, սկզբունքի տար ա կար ծ ո լթի ւնն ե ր բ պատճառ մբ մեծ ձեոնարկներէն մէկն է :
ս կ սւում է մեր մ ոոովրդի իս 1 ռ ո ւած Հ ատ ո լածն եր ի չեն ոբ մեր կուսակցութիւնբ Հրաժաբի իբ ծբագ– Հանրային գրագարանը Հիմնուած է Հայաս -
վերազարձն ու վեբամիաւոբումբ ; Ե*– մենք այդ, քէն եւ ր&դգրկէ ներգաղթի Հակառակ գիրք։ Գա– տանի մէ2^ սովետական իշխան ո ւթեան Տ աստատ -
ն շան աւո ր փաստ ի ականատեսներ ենք ։ Այս մ իտքր ղութնեբէն Հայրենիք փոխագքուած իւրաքանչիւր ուելէն կարճ ժամանակ վերՀ՝ 1921 թուին փր կազ
Համակում Է ամբոգՀ Հոգիս, ամբոզՀ Էութեանս Հազգակից իբ երկրին պիտանի մէկ անգամին կո - մակերպման սկզբնական շրՀանին ունեցած է ընդ^
մԷՀ եռում է ա յս միաքը ; բուստի փրկում ով ^ 1լ ա պաՀ ո վէ ան որ յաւելեալ ամէնը 40.000 գիրք) այժմ ունի երկու միլիոնէն
տարր մ ք, որ գաբերու ընթացքին կոտ ո բածնե բէ աւելի :
Ուզում է ի առաՀին բ բարձրանալ շոգենաւի՛ ել սպիտա՛կ Հաբգէ տասանորդուած մ եր Հայրենի–
վրայ, բայց ուբիշներբ կանխեցին : Աւ նրանք գա քի ստեղծագործ եւ պաշտպան բազուկն երբ զօրա Գրադարանը տեզաւորուած է յատկապէս իրեն
նք ւում են ծերունիներ ի եւ պառաւ կանանց թելե– ցնելու պիտւի ծառայէ : կուսակցութիւն մբ, ՛որ իր Համ ար կառուցուած Հո յա կա պ շէնքի մք մ ԷՀ , ո -
րի մ ԷՀ , պատանիներ բ նետւում են Հանդիպողների ետին ունի մ օտ աւո րապէս 60 տարուան ազատա - քուն նախագիծք կբ պատկանի ա կագեմ ական Ալ *
վրայ, գրկում նրանց , Համբուրում * գրական պայքարներով լի պատմութիւն մբ, կու Թամանեանի : Նոր շէնքն ՛ունի Հինգ բնթերցարան,
էէ ողեևաւի վրա յ կա յ բնգամ Էնբ \ 806 մ աբդ Է սակցութիւն մբ որ իր Հայդուկներու եւ քաղա - որոնցմէ միաժամանակ կրնան օգաուիլ մինչեւ 300
ք՝այց գա մի ամրոգՀ ա յա շխարՀ Է , Հայ ժոզո– քա կան ղեկավարներու առաՀնո բդոլթեամբ , իրա մարգ, ունի դասախօսութիւներ եւ ցուցաՀանգէս -
վրՐդի ամ Բ"զՀ պատմ ութփւնն Է ա յգ նաւի վ բայ : կանա ցուց Հայութեան դարաւոր եր աղբ , Հայկա ներ կազմ ակեբպելու Համար դաՀ լիճն եր եւ կարգ՝
Տտրազներբ տարբեր են , եբիտասա րգնեբ բ եւբս– կան Պետութիւնք, չի կրնար դէմ կենալ այն մի - մբ ուրիշ յարմար ո ւթիւննեբ :
պ ա կ ան կո ս տ ի ւմն ե րով են ո ւ լա յն եգր գլխաբ կն ե - Հո ցն եքո ւն՝ ո բ ոնք նպատակ ունփն զօրացնել այգ ԱԱՌՄ Գ֊ոծավարներու 10որՀուրգի որոշումով
րով, հերերից Էլ կան այնպիսին/երբ, ոբ գեռ գլխ– պետ ո ւթիւնք եւ բե դա ր ձա կե լ անոր սաՀմ աննե բբ : մեր ղբագաբանբ Միութենական նշանակութիւն՛ու
ներին կարմիր ֆէսեր ունեն , սեւ փիւսկուլներով ՝,. Ա ենք ի սրտէ կբ ցանկանք ոբ Հայաստանի կա նեցող գրադարաններու չարքին մէՀ անցած է :
Ի* այց Հոգին բո լո րի մ ԷՀ մփեւնո յն Հա յ կա կան դա– ռավարութիւնք Հնարաւոր ութի ւնն եր ստեղծէ Այգ Կարգի գրադարաններու ցանկին մ ԷՀ մըտ–
բաւոր Հ՛ոգին է , որ բո լո բ մամ անա կների բոլոր սփիւռքի ամբոոՀ Հայութիւնք փոխադրելու եւ նելէն վեՀը , պետական Հ ան ր ւսյ ին գրադարանին
բռնակալնեբբ մեռցնել չկարողացան % տեղաւորելու մեր սիրելի Հա յ բեն իքի սաՀմ անն՛ե ֊ տրուած է, Ա ո վետ ական Աիութ՛եան սաՀմաններուն
ԱռաՀին կարաւանի ուղեւորների մեծ մասր քէն ներս։ Այս առթիւ պիտի ցանկայինք որ վեբՀ մէՀ լո յս տեսնող գրականութեան ձրի՝ պետական
տրուէ ին գա լան ա կան կաշկանդումներուն եւ աբ սլա ր տ ա դի ր օրինակ ստանալու ի րաւունքբ :
Կիլիկիա* ՚ . . Հայկ . պետականոլթեանվերՀինօր– տասաՀմանի ամբողՀ Հա յ ո ւթ ե ան Հ ամ ար Հաւա Մ եր գրադարաններու գի րքեբուն թիկը շատ–
րան : Բի ւզան գա կան կայսրութեան խորտակումից սարապէս Հնաբալոբութի ւն ստեզհոլէբ երթալ իր ւծ է նաասեւ առա նձին, անՀատնեբու կամ Հիմ -
յետոյ՝ օսմ ան-Թ ո ւրքե րի ձեռքով, Ա՝իՀերկրական բե զն աւո ր քբտինքբ խառնելու տեուո յն մ ԷՀ Հաս հարկներ ու գրադարանային ֆոնտերո Հաշուին :
ծովի ափերին, անառիկ կիլիկիայում Հայկական տատուած մ եք եղբա յրնեբ ո լ շփնա բար աշխատան Օրինակ՝ Պետական Հանրային Գրադարանին է
թ ա գա ւո բ ո լ թ ի ւն բ պաՀ պանում էր ա շխաբՀ ի քա– քին եւ արաբ յ\ սելճուք, թուքք եւ պարսիկ դարա յանձն ո ւ ած նախկին Լազարետն ՛ճեմարանի գրադա
զաքակբթոլթեան մնացոր՛դները ^ որ ստեղծուել ւոր նեբխուժմանց եւ տիրապետութեանց քան - րանէն 30.000 դիրք) &՝–էֆԱ՚Ղէ Ներսէսեան դպրոցի
էին լուս աւո ր մարդկանց մ աքի ու Հոգու ումով ։ դումնեբբ գաբմ աներ եւ գի տ ո ւթ ե ան արդիական գրադարանէն 7000 գիրք յ Երեւանի նախկին արա
Լուս քւնեան-քիուբինեան թաղ աւո րնելտի մ ա յրաքա - տուեալներու վբա յ էհ՜ուիլ վե քա՛շինութեան , վե ֊ կան եւ իգական միՀնակարգ բարձր վարժարաննե
զաք Ա իս ո ւմ կառուցւում են ճ ա բ ա ա ր ապե ա ո ւթեան րակեբտումին ։ ԱՀա թէ ինչո՞ւ մենք շատ աւելի րու գրադարաններէն՝ 24.000 գիրք* Ասոր է աբր
սքանչելի կոթողներ , մագաղաթների վրայ ղրւոլմ կուրախ անա նք ներ գաղթ ի իւր աք ան չի ւր կարաւա ուած կովկասի Հայոց Բարեգործական Ընկերու -
էի՛ն իմաստուն ղրքեր Հ իանալի ն4լա րազարգե ր ով : նի առթիլ քան անոնք ոբ տակաւին երէկ, եբկու թեան գագաբանբ՝ 5000 գիրք 1 Ալ ՝Միասնիկեանի
Կի՝լիկիա<ե փոՔՐԻԿ մ ի կւբոպա էբ Ասիայի սրտում ւ տաք ի առաՀ , Հա յ բ ենաս իր ո ւթենէ , սաՀմ անա յին անձնական գրադարան բ 7000 գէրՔ\ » Արղութեան
՛Օրա սւէրերբ երկար տարիների բնթացքո ւմ արիա րն դա ր ձա կո ւմ է ճառելբ կք նկատէփն Հակայեզա - Երկայնաբազուկի դրագաբանբ՝ 12 Հագար գիրք յ
բար պաշտպանում էին իրենց երկիրք բռնակալ փո խական , լետա գիմ ական արարք ։ յա յտն ի երաժշտագէտ Ղյո րգանեանի գրադարանը՝
ների պարբերական ոանձղո ւթ ի ւննե ր ից Հ Աակայն Այո , մենք շատ աւելի իսորապէս կբ խոցուինք, 6000 գիրք » ս*եծ պատմ արան Լէօ ի դրագա բան բ
փոքրիկ ա յղ կղզին չէր կարող երկար ժամ ան ակ երբ մեք տարագիր բեկորները օրէ օր իբրեւ Հայ 4000 գիրք, եւն.։
կանգնած մնալ կկատաղի աւիքսեբի զիմաց Հ անդիմագիծ, անգոյն, եւ անՀիղ արարածներու կբ Պետական Հանրային Գրադարանի ֆոնտփ աճ
Ընկա՛ ւ Կիէիկիան* Հա յերբ մի անգամ է լ ճա վեբածուին։ ՈրովՀետեւ մեր մօտ ազգային զգա - ման մեծ օժանդակութիւն է ցոյց աո լած նաեւ
շակեցին պարտութեան
լելի ուժեղ \ու թոլով գառնութիւնք իրենցից ա– ցումք շատ աւելի խոր է եւ անկեղծ , քան անոնց, գազութաՀայութիւնբ ՚. Օրինակ Պ * Պ * Տէվէճեանը
մզած գօտեմ՛արտում։
գերազանց թ շնամոլ գէմ որոնց խան դավա ռութ եան աղբի ւր բ աւելի խո ր Հ ր^ եւ Տօնապետեանր իրենց գրադարանի շատ թան -
Բայց ապրում էին նրանք կարժէք գրականութենէն մօտ 5000 դիրք նուիրած
իրենց Հայրենի Հողի վբայ , թէեւ թշնամու բռնա են մեր գրադարանին \ Լոնտոնէն ստացուած է
կալութեան տակ , սիրում էին իրենց երկիրբ, ի– բոլոբն բնկան թուրք Հաբդարաբնեբի եաթազանից % փրոֆ • Թում ա յեանի՝ Հա յ կա կան պարբերական
բենց տունն Փ բ կո ւածն ե ր ի ց շատերն է լ մ եռան ան Հուր անա - մամուլի թանկարժէք մէկ Հաւաքածոն եւն՛։
ու տեղբ, իրենց ծաղկանկար սրբազան
ԳՐքեր բ , ուսուցանում էփն սերունդներին իրենց պ ատ ն ե բո ւմ , դաժան գա ղթ ի ճան ապա րՀներ ի վը* Հանրային Գրադարան՛ն ունի մեծ քանակու -
ամենա -
ազգային պատմ ութ իւն բ ՚. է լ աՀա եկաւ բայ : /»ո լո ր դժոխքնեքից ազատուեց միայն Ա՝ ար թեամբ Հազուագիւտ Հբատաբակութիւննեբ X Օրի -
դաժան փոբձութիւնբ։ ԱռաՀին Հ ամ ա շխաբՀա յին տի րոսը Հ նակ՝ Հայկական առաՀին տպագիր գրքեբէն ՀտՊաո^.
պատերազմ ի սեւ տարին երբ եկան ու ս կսուեց ին Այժմ ընտանիքս տաս Հոգուց կբ բաղկանա յ, զատոմար^ր, որ տ պ ա գր ուած է Վենետիկ 1512/՛^՛»
անողորմ Հարգեր Հա (ա բնակ գաւառներոլմ ։ Փր– բազմանան <<ք֊Ոբբտթագիբք՝^,բ Լդարձեաչ է ո յ ս տեսած է Վենե
, ոք \0բ Հարկաւ 90 չէ \ Րայ$ պիտի իմ տիկ՝ 1513 թուականին)
կոլեցին առանձին մարդիկ ու ընտանիքներ , «Հարանց վարքը» , որ
չդադարելով աղՀիկներն ու տղաներ բ , եւս 25 տարի , եւ կասալ– Արեւելքի
ցրուեցին ամբողՀ աշխարՀով մէկ թիկբ վերստին մէշ Հ ր ատար ա կուա ծ առաՀիս գ իըքը կԸ
Երբեք եաննեբու պիտի 90^ Հասնի։ Հա ք Հանդիսանա յ եւ լոյս տեսած է Զուլֆա
երազել վերադարձի եւ միաւորման մասին՛ \(>40իս
Հա ժողովոլբդբ չեն սպաններ , վիճակուած չէ մեզի հքաչատուր
չէքեց նրանց այն միտքբ, որ երբեւէ Հայերի կեսաբացիի կողմ էն ։
պատմութենէն անՀետանալ» ՚•
մար է լ կբ ծագի երՀանկութեա% օրը, կ՚ուղղուի յետոյ Մեր ՚1 ետ ական Հանրային Գբագարանին կր
պատմ ական անարդարոլթիլնբ Հայ ազգի նկատ ... կարճատեւ լռութիւ֊նից նա շարունա - զատկանի Հայերէն լեզուով աո սվին անգամ Հրա.
մ ամ բ Հ էյ ւ աՀա Հ ե ո լ ո ւմ , ո րպէս պայծառ աստ զ , կում է * որակուած աչխարՀփ քարտէսը («Համ,IIIIII111 IIIII0
է Ամսթէրտա–
շողաց նոր Հայաստանք Արարատեան Հովտում , Այս կարաւանի մէՀ ալ էրզրումցիներ կան, աչխարՀացոյցրգ՝) , որ տպագրոլած ական մեծ ճա -
կարաւաններով պիաի
սովետական Հայաստանբ, ոբ ծնունդ առաւ ու ոտ բա յց մ եծ մ աս բ"*՛ լաՀո րղ մի մէը 1695 թուին՝ գեղարուեստ
քի կանգնեց ռուս մեծ ժողովրդի օգնութեամբ , գան • • • շակով :
պատմ ութեան ամ ենամ եծ մ ար դա ս է բն ե բ ի Լեն ինի ԱՀա մ ի ուրիշ բնտանիքի՝ Յարութիւն Թագ– Պետական՛ Հանրային Գրագարանր ունի Հետեւ
եւ Ա տա լինի ձեռքով *
ւորեանի բնտանիքի ճակատաղիրբ : Թագւորեանբ եալ Հիմնական ,րաժ–ինները, Հայագիտական. ,
այժմ 75 տարեկան է ։ Նա է լ է Հայրենիքից տա– կովկասագիտական , արեւելագիտական , պատմա
է լ այսօր աՀա , վերադառնում են Կիվիկեցի բագբուե լ Ա * Համ աշխարՀա յին պատերազմ ի օրե կան գիտութիւներու , Հնատիպ եւ Հազուագիւտ
մեր Հայ եղբա յրնեբ բ Հ ա ր աղատ Ա ո վետ ական Հա րին , անդրանիկ որդու Հետ ապաստան փնտռելով գրականութեան , գեղարուեստ ական գրականու -
յաստան,։ Մերձաւոբ Արեւելքի եւ ԻՏւբոպայի երկբնեբում ։ թեան եւ գրականութեան պատմութեան ,արուես
ք*աբի գալուստ Հարազատ եղբայրներ : Վեր֊ Այժմ ն րա ընտանիքի անդամների թիւ֊բ Հասնում տի պատմութեան , բնագիտութեան , արՀեստագէ–
Հանում է ձեր թափառական կեանքբ ։ է 32ի որդիներ , դուստրեր , թոռներ ու ծոռներ Հ տութեան , բժթլութեան ,լեզուաբանութեան ել տե
Ե" երբեք չեմ մոռանա յ «$րան սի լվան ի աֆ ձռ– էյր անք ս ւիռո լած են աշխ ալւ Հի Հ եռաւո ր ծայ բե - ղեկատու գրականութեան բամ-ինները :
գենաւի ուղեւոբնեբից մէկի՝ ծերունի Ա՝արտիբոս բում՝ Հիւս* Ամեիկայում, Բրազիլիա յում , Ո^րոԼ–
Կասալեանի սլատմածր ։ Հքնուել է նա էրզբումում ։ գուայում , իրարից ան/Հատ ո*լ իրարից Հեռու, ապ Հայկական ԱԱ(Ի ժոզ– քՕորՀուրգի յատուկ ո -
Հանըային
Կասալեան ազգանուն կրող ւոոՀմի անդամների թի– րում են Թագւորե անները : րոչումով 1943 թուականին Պետական
է Հայկական
՚՚Ր մինչեւ Հայերի ազգային մեծ ողբերգութիւնը^ Գրադարանին կից կազմակերպուած ֆոնտ ,
1914—19)8 թուական՚նեոբ^ Հասնում էբ 9Հի ։Նրա՝եք ՀՐԱՉԵԱՅ ՚ԲՈԶԱՐ Հրատարակութիւներու անձեռնմխելի Հրատ՛ար՛ակուէ
(Մնաէյհալը յաջորդով) որ՛ուն մ Է՛Լ կը մտնեն Հայերէն ըո՚լոր
Fonds A.R.A.M
