Page 86 - \ARM_19-1946_03

ԻԱՆԱՍՈՐԻ ԱՐՇԱԻԱՆ՚ԲՀ ՌՈՒՍԱԿԱՆ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ

(ի. եւ վերջին մաս) Ո՞վքեր էէն զէն ի ձեռին, տուն տեղ թողած եէգաՕկաթիւճ
(ԱՒԱՆԴԱՎԷՊ)
Ինչպէս նա խորգով քէէք՚ցէ . "՚ՏԳ մութ գէչեր– էրենց ետին, լեռներ , ձորեր չափչփեցէն ու թըշ–

ուան մէչ, մեր կա պտ ա գոյն Հրացաններու էսողո - նևյմւոյն դէմ վազեցին •

վակներուձէ դոյնը անհնարէն կր դարձնէր որոշել Ո՞վքեր էին որ ուխտեցին իրե՛նց կարիճ կեան–
մեր նշանակէտները
։ ՚Բխրտերէն ողք մնացողներ քԻ գն"վ փբկ^լ Հայուն պատիւն թանկագին, որ Անուանի թագաւոր մը հրաման արձակեց , որ

եզան հրաշքով, ել այգ հրաշքէն օդա ո լելով կարո– ՍԼԱ"՝7 "՚" թուրքին ղերին, իր թագաւորութեան մէշ\ գտնուած բոլոր իմաս -

զացեր էին փախչիլ մեր դէմի սարը ել կրակել մեր Մեր հերոսները։ տոռնները եւ բանաստեղծները ներկայանան իրեն •
ՈռվքԿ էէն որ խոյացան
Վյ՚ա,1 1 այստեղ։ գնդակներու /չար Երթ հրաւիրեալները հաւաքուեցան , թագաւորր
Մէնչ
Խանասորի դաշտին մէչ, վրանները կր Ղոլ"՚Ի՛՛՛ """կ՝ Մոլշէն Զէյթուն եւ հ/անասոր, գէ հարցոլց .
վառէին,
այնտեղ, գ ե ռ կային, ոչ բոլորովին "էէ V՛ասուն, Գարահիսար ու Եղեսիա, Վասպու - Ինչի՞ մէչ է եր1անկութիւնը։

սպաննուած֊ ՚Բիւրտեբ , վիրաւոր : Անոնց վերջին րական ու մինչեւ Բաշ Աբ" *% . . . 5 Մէկը անմիչապէս պատասխանեց :
կամ գնդակի Մեր հերոսներըՀ զաւակ, ուր վտանգ
պարգեւ մը կուտայինք դաշոյնի ոչ կի՛ Հայոց ցեղի ռազմիկ 1 Այն բանի մէչ, որ մենք կարենանք տեսնեւ
սպաննել,
հարուածով, թէեւ չէինք ուզեր կար քու աստուածային դէմքը եւ զգալ՛**

նե ՚րը , ոչ ալ երեխանելրը, րայց այգ խառնիճա - ԷԲ գոյութեան , մոռցան՛ էր ան իր անձնականն ու Փորեցէք ատոր աչքերը, անտ արբեր ո լ

ղանճ տագնապի պարադային , հակառակ մեր կուրծք տուած ոլմ֊երու ղէմ իրմէ շատ վեր, կր թեամբ հրամայեց թագաւորը։ Յաչորղը ;

կամքին , չէինք կարող զանազանել թէ որո՞ ւ կ՚ուղ­ Հարուածէր զինուած սիրով գա գաւի արի ամուր նր2անկութիւնր իշխանութեան մէչ է : Գոլ ,

ղենք մեր հրացաններու գնդակները այգ մ թու - Հ ոգլով ., , թագաւոր երջանիկ ես , պատասխանեց երկրո րդը *

թեանր մէչ Անունն երբ անոնց բոլոր Հոս չենք /ի շեր . բր, -—- Աակայն ես տարիներէ ի վեր կբ աառա -

Մե ր առա չին տասնեակի նպատակն էր յգ լոր անոննռց անոած գդաացսած , բԲոՈ1լ"ոԲր յ,/այ* տ1ն*ի եւ մտյ պիմ թութքէ եւ չեմ կրնար աղատի լ ; ՝Հ՝ա է^^կր
սպաննուած ;
գազանը ձձեեռյ>ք <ձ\գռնե լ յ ՛ կ ա մ ՛յաւան Կյայթչ եւ անա ր* բո Սև եղունգներր ; Երբորգր :

Մ եր առածին տասնեակի գիրքր շատ մօտ Էր , ն՛դ՛.Գ ինկւ ՚ ծ ՛որի արրաԱացնց մս՝ աարրաա իի կկնն ոերր է.ուն ; Հարուստ ըլլալու մէջն է եբՀէանկութիւնբ,

բայց վրաններբ մեզ կբ ծածկէին, եւ չէինք կրնար Անոր Համ ար որ եթէ Հարկ ր/լա յ յի շել զա­ ով աստուածային , վարանումով պատասխանեց

տեսնե լ միւս կոզմբ : Որոինք կբ փախ չէ ին "*ՀԳ նոնք մի առ մի, կբ վախնանք որ մ ին կամ միւսբ երրորդը ;

մթութեանբ մէջ : Մէկ րոպէ նշմարուեցաւ որ մոռց ուին* \յս Հարուստ եմ, սակայն կարօտ երջանկու­

երկու վրաններու մէջէն մարգ մբ սպիտակ վար ՜ Եթէ անոնք չեն գրուած գ ե ռ Հայկական Պան­ թեան : ք*աւական է քեզ գլխիգ ծանրութեամբ մէկ

տիքով , շապիկով կբ փախչի ; 40 50 ՔաՏԼ թէոնի ճակատբ, բայց մինչ այգ կբ մնան մեր սիր­ ձ ո յ լ ւ Իո ս 1 •

Հեռացած էր արգէն , Հաւանական է որ , տերուն խորբ անջնջելի եւ ոսկեզէն տառերով : —-1 0 ՜ , թագաւոր*** ծնրադիր Համբուրեց թա­

՛էթար ափն ԸԷԼԱՐ ւ ԲԱ ՏՍ անկարելի զալ Հա յ կա կան Ազատագրութեան մ եՀ եանի սուր - գաւորի ծիրանի քղանցքը

ցանիս նշանակէտր ո բո շե լ , ա յգ կ ապա ագո յն խա– թերն են անոնք, մեր Հերոսներբ քաջարի։ Գուն կբ ստանաս զայն;
ինկաւ,
լարին մէջ*. քՒէեւ երկու անգամ գետինբ վ կբ**1"*յ լ\ափ^է անոնց քա^ութիւնբ ու ան– Ապա Հրամայես գանձաաաՀ ին ՚
մանաւանդ
բայց նոր էն ոտքի ելաւ ել անՀեաացաւ խութին վեՀեբ ընթաց քր իրենց ֆիզի քա կան , • իր դէխի ծանրութեամբ մէկ ձոյլ ոսկի կսւ–

մէ^Հ կարծեմ վիբաւորուեցաւ երկու անդամ , բայց բաբոյական յաղթանակի չափանիշով : 11 Ս^Ք ՚ԼԴ/՛*՛ –ՌԼ ^ Ո՚ԼՐ ոետեցէք աձԳ ազքա -

կ երեւի չէր սպաննուած՜ գազանր ; Կ ա ր կ ո, ւ ա ւ ո ե դ ա ց . . - ար, սրտնեղած գոչեց թագաւորր; - Ջորրորգբ*

Այժմ մեր ամբոգչ Հայդուկներ ր ուրախ էին , Անձնուէր Հոգիներ , « անձինք նուիբեալք ^ Այգ մամ տնակ փորի վբայ սողալով մօտեցաւ

ոբ մասամբ մեր վրէմը լուծեր էինք, Աղբ ակի սուրբ գործին որ եռանդ ու բոց կ արծարծէ բ խո– &ե3՛ : ւգ ատ ո լ. տ են գաՀաը աչքերով մէկը :

Վանի, ոճիրներու, կոտորածներու վրէ<եր՚* Այգ նարՀ մշակին սրտին մէ^, ազգին ծառայելու ^ ա՜ Ո՛վ թագաւոր , ես քեզմէ բան կբ խնդրեմ *

օրուան մեր ուխտր մասամբ կատարուած էր՛ նոր Համար զոՀուելոլ միակ ղաղափաբականով; անօթի եմ, կշտացուր զիս եւ ես յաւիտեան կբ փա–

Հրացանաձգութիւնը գա դրած էր : Թ^իչ^Ր կր Ոռվ կր ներշնչէր իրենց այդ առաքելութիւնբ , թւաբանեմ քու անունբ : Ատոր մ էջն էեբկուքիս աք

խնամէր վփրաւորներր։ Մեր տասնեակբ &ձ՚կր ո0վ կբ խթանէր իրենց գօրութիլեր , որուն փարած ե ր ջան կո ւթ ի ւն բ ;

րնկերներոլ կորա սար գռղբար այդ օրբ, մէկը՝ ճամբա յ 1լ իյնա յ էն , գիտնա լով որ շ ա ա փշոտ ու քՒագաւորբ գգուանքով նայեցաւ անոր, ապա
Հ բամա յեց :
Կբեաացին՝ միւս բ Պարս կաս տանց ի Ա աղաէՒէՀլբ ։ երկար էր ան եւ լի խութերով* **

Այդ իրիկուն լուսինբ պա յծառօր Էն կբ լուսա­ Ա յն ազդր որ Հ եբոսնե ր չէ ունեցած չի կրնար ՚ Կերակրեցէք պա յ թե լու աստ ի ճան եւ ե^բբ
տեւել ;
ւորէր : Հեռոլէն , ^1 անաս ո բա յ դաշտին մէ^ քիւր­ սւայթէճ եկէք յ յ էքե լ Ի ն ^ Ի ՚–
ա տնեռ

տերու աւերակ , մ ո խրացած վր անն եր ո ւ ծուխերբ Հեր ո են ե ր ո լ առջեւ ո՛ չ մէկ արգելք , եւ ոք էթկան դարձեալ երկու Հոգի * մէկր, որ զօրա–՛
լոր բմբիշ ու ՚^^ԴԼ
երկինք կբ բարձրանային ։ մէկ թումբ գոյութիւն ունի ; Անոնք կբ ծնին միեւ­ ճակատով^ մբն էր վարւլագոյն մաբմնով *

Տ անկարծ ք մ եր Հանգչած սարերու ետեւի նոյն աստգին տակ, միեւնոյն նշանաբանով, մաՀ­ պատասխանեց Հառաչելով

բարձունքէն նշմարեցինք խումբ խումբ քիւրտերու ուան եւ ազատութեան մէջ տարուբեր , ինչքան ա\

գլուխներ : Հաւարի լուրբ Հասած էր եւ երկրի կա բկուտ տեղա յ իրենց դլխուն եւ փա յլակ , կա յ– տելով անոնց գործին Հաւատարիմ մնալ եւ Հետե­

խո ր եր էն քբտական ^ոկատնեբ ^ զինուած , ձիա - ծակ ե բ կին քէն իջնեն ու մ ութ-մ ութ ամ պեբ ծած­ ւորդ, ոբպէսզի ծնին նոր օրերու նոր Հերոսներ,

ւոր, ամէն տեսակ խումբերով կբ յառաջանային կեն ՀորիգոՀԱր ** * նոր քաջերի զէնքի , գրչի կամ լեզուի;

դէպի մեզ, պաշարելոլ* Անոնք էյ ա ր ափ ի օգնու - \)՝ունբ գնենք իրենց անչփրիմ գերեզմաններ ուն

թեան Հասեբ էին, բայց Ա*ազբիկ ցեդին Հետքբ վբ– (հիշենք գ Հայեր, Տոլլիս ամսու 2,3բ^ եւ նման

բաններոլ ծուխերուն եւ ա ր ի ւնն եր ո ւն մ է 0 գտան ; առջեւ ; էթաա շատեբբ չենք դիտեր որ երկրի ո1 ր բոլոր տարեդարձները, ոբպէսզի վառ մնայ ազգին

Մ եր ծրագիր բ արդէն իր ագո բծուած էր եւ անկ ի ւնն եբն են կորս ուած՜: հ)ոնա րՀ ի նք ան ոն ց ա– ամրո զ^ա կան ազատագրութեան գաղափար ր մոդո–

մեր փամփուշտի պաշարր կէս առ կէո սպառած , ճիլններուն առջեւ, անոնց բոլորին անունով այս– Վրգի Արտերուն մ էջ, րնդգէմ ամ էն տեսակ բբռ–
նոլթեանց
պէտք էր խնայել ։ յեո մեր մ օա զտնուոգ Անդրանիկի եւ Արղութեա–

ք՝միշկ ՕՀանեանր կբ խնամ էր "՛եր վիրաւոր նի դերեզմաննեբուն այցելութեան առթիւ , ուխ ՄԷՆ-ՍԷ

բնկերնեբու վէրքերբ ։ Աազաթէլ խանի վէրքը ա ֊

րիւնտքամ էր բրած ա յդ քա^ եւ ազնիւ ե ր ի տ ա - մ ա Հ սփռէբ բո լո ր ա ի քր : Ա /՚սձ ^ ԳոլսԳէ Բ^^է^Բ՜ •"./՛է իւր է՛՛՛ անցնէինք։ Բարեր ա/ստաթբաար յմս

սարդբ, այլեւս յոյս չկար փրկելու զայն մաՀուան ներր արդէն Հեռացեր էին պատերազմի դաշտէն , ըլլալուն, ջուրը նուազած էր; Երեքս մինչեւ մեր
ո լս ե րր
ճիրաններէն; Այգ ՚ ^ ի ^ ^ ի " նշմարեցինք մեր սարի ձւլելով որ ՝իիւրտերր մութին մէջ իրար կոտորեն;

վերեւէն ՛՜ք՝ ի ւր տ ե բու գլուխներ : Անոնք մեզ կբ Երբ Կարօն ա յ ինկաւ , ս թափեց ա յ , զգաց ի որ թրչելով, չուրէն անցանք հագուստներով։

տեսնէին լուսնի լուսով; Ա՝ ե ր Հրամանատար Վար— այլեւս աւելորդ էր առանձին մնալս եւ սկսայ դէպ ՛Բնատ , յոգնած , թրքուած դողալով շարունակե -

գանր Հրամայեց ՚ « Գնդակ չարձա*կել » * ք^այց ի վեր ա գա բ ձ ի ճանապաբՀ ր ոլզգեք քա քյ ելա ; ցինք մեր ճամբան :

կարելի® էր լուռ կենալ ^ քանի որ մ էկ վա յրկեա֊ Հրացանաձգութիւնը սոսկալի էր՛ քիւրտերու Մինչեւ երկու մամի չափ քալելէ վերչ, ար -

Ֆէն, ՚յնոնք մեր վյւձ քյ յարձակելու կը պատրաւ անթ իւ գնդակներու սուլոցբ կբ լսուէր չորս կ" գ՜ ՛Բնատ , յոգնած , թրուած , դողալով շարունակե–

տուէին ; մ րս ; Բարեբախտաբար, առանց որեւէ վէրք ստա­ ցինք գէպի Աալմաստ։

Լուսինը իր վերջին շողքը կր շողար մեր վրայ , նալու կրցայ սարին ստոր ոտ ր էջ^իել, միշտ գէսլի Հեռո՜ւն, հարաւի կողմը, բարձունքի մր վրա/

կա բծես էլ ո ւզէ ր վկայ ըլլալ մեր այգ օրուան նա– Հարաւի կոգմբ ոլգղուելաէ; ֆ$իտ մացառներու մէ– կը նշմարուէր խումբ մը։ Մեր հայգուկներն էին

Հատակներուն ; Տիշեցի Պատկանեանի տողերը * ջէն կրցա յ ե լք մբ գտնել ; Երբ Հասա յ ա յնտեւլ , եւ մեզի կը սպասէին։ Մինչեւ կէս օր այդտեղ

խոր մթութեան մ էջ , մ աց առներու եպբթն նշմ արե­ սպասեցինք ուրիշ րնկերներոլ, բայց աւա ղ, մենք

փա՛՛ր է քո սիրտը ե ւ խ ի զ ս դ մ ե ռ ա ՞ ծ , ցի մարդու մբ ստուերը; Հեռոլէն Հ.Աեր Հայրե­ էինք վերչինները : Մեր պակսած ընկերներու թիւր
փանիք արիւններ, քանի՞ կոտորած,
Տեսար, լսեցիր եւ դարձեալ պայծառ, նիքէ սուլեցի ; Անոնք ալ նոյնը պատասխանեցին * կը հասնէր տասնեւինի ** *
Հայ երկրի վրայ կապո՞ւմ ես կամար :
մօտեցայ ել տեսայ որ մեր Հերոս \թիկօչն էր ընկե­ քյ ո ւմբ մը ֆէտայինեը ցած ձայնով սկսան եր­

գել ա յգ առտուն *

րոջ մր Հետ ; Հարցուցի Նիկօլին թէ ո®ր ուզգու ֊ Ելանք գնացինք րարձունք աեսանք,
Արսալլն ու Տէրիկայ սարեր,
կարծես Հայ երկրին լուսնակբ էլոլզէր մատ— թեամբ պէտք էր երթա լ ; Յո յց տուաւ ճամ բան , Սաբայի դաշսւր , եյանասորր ,
նե լ մ եզ ա յդ գի շեր * * * : ոբ Հրացանս Պլիք Տէբէն, Տալման Տէրէն–
դէպի Հարաւ; կարկուտ տեղաց հյանասորայ դաշտումր,
Ջեմ գիտեր , ի՛նչ բնազդ գրգեց Ֆէտայինհբ Դաշնակցական վրէժ աոին այ ն օրբ,
ոլգզեմ ՝ք*ֆւրտի մը դէմ ; Ուրեմն , իմ բռնած ուզզութիւնս ճիշտ էր ել Մի ժամուան մէջ Մազբիկ ցեղբ ջ՛նջուեցաւ,
շարունակեցի Խանասորայ կանաչ դաշտբ , կարմիր արեամբ
ճամբաս :

Այգ առաջին Հարուածը սթավւեցոլց մեր րն– Ա/Գ /""Ր բթութեան մէջ բաւական երկւ
Հրամանին, որպէս
կեբներբ, Հակառակ Վարգանի կռուէտլո ճամբայ երթալէ վերջ, Հասայ աւերակ Հայ գէւ֊ղ
յանկար–
զի տզերքբ պատրաստ բլլան կրակել մը; Հեռուէն նշմ արեցի երկու մարդանման
ալ սկսաւ քբտական
ծա կի ի չգան \; տաքՀրա– տուերներ , որոնք Հ^Ա՚եր Հայրենիքէ սուլեցին ; ՛Ա­ ներկուեցաւ:
Ամա՛ն Աստուած, ֆէտայիւն եկաւ, ո ՞ ւ ր փախչենք,
Մենք բՈ լորս ալ սկսանք նոնք ալ ինձ նման տեգին անծանօթ , վերադարձի Ասաց , ո ր դ ի ն կ բ ծ ք ին ս ե ղ մ ա ծ , լեղապատառ.

գիբքերու վրայ, երկու կողմէն ճամբան կբ փնտռէին ; Այս անգամ ես եղայ ուղե­

ցանաձգոլթիւնր ; ցոյց եւ երեքս միասին ուղղուեցանք դէ պի Հա - Քրտուհին:
Չբ կա՛ր կարօն, չը կա՛ր Խանր,
Պէաք է յիշել նաեւ թէ ՛Բիլ րտերոլ գէբքեբր բաւ ; կբհտացին այն օրբ,
Տասնեւինբ բնկեբնեբ են,
իրենց Համար շատ նպաստաւոր էին; Անոնք բարձ– քիւրտեր բ մեզ թակարդի մէջ ձգելու Համար կատարհցէք մեր տօնբ :

րէն դէպի ցած մեր վբայ կր կրակէին ; քանի մբ Հայերէն բառեր կը գործածէին *

էակաւս ամ արար Հ ետգՀ ետ է Սաստկացաւ , եւ « էկ, ախպէր Հայեր », փոխանակ՝ «Մձբ Հայրե–

այնպէս տաքցաւ կռիւբ, որ այլեւս չէի զգար թէ նիք՚ֆբ սուլելու, անծանօթ րլչա1ով մեր պայմանա– Ցուլիս ամսուն ք սանրճինգփն,

ի՞նչ վիճակի մէջ եմ; Այդ անթիւ գնդակներու մէջ ւորուած սուլումին, իսկ մենք մէկ գնդակի Հար­ կատարեցէք մեր տօնբ :

բո լո բովին մինակ էի մնացեր եւ անվնաս , առանց ուածո*ովզ զկբր պպաատտաասսխխաաննէէիիննքք աաննոոննցց։ : իիսկ սկ գդոոլւ,, հայ վաճառական \ ՄՄիենք* ա ** ա՛1՛՛ծ

վիրաւոբուելու ; Այժմ երեքս միասին կր յառա^նա յինք , այդ էիր քու դրամներու հաշիւովը, եԼրոտաԱ եամ1ւ

Լուսինբ շատոնց ծած կո ւած է ր արեւմտեան աստեղազարդ բայց խիստ մութ գիշերը։ Բայց մերիկայի մէչ, այնտեղ, Թուրքիս . Լ ք ո Ւ

կողմի սարերուն ետեւբ,ես մութին մէջ կը կռուէի այդ հարաւի ուղղութիւնը անսպասելի վիճակի մր տանի բանտերուն ել աքսորավայրերուն ել ուճսաասկ–ա

առանց Րս կեր ո ջ ; (հանկարծ ս թափեցայ * տեսա յ որ նեց մեզ : Լայն դետի մ բ պատաՀեցանք, որ տամ արաներու մէջ Հյրիւր Հազարներ զ ոՀուեց
որով կբ պարծենաս
կաբօն(Զօրեանր) զինագործ, առանձին էր մնացած մեր ճամբան կբ կտրէր արեւելքէն արեւմուտք, ն Հա յաստա նին Համար
նման կր կռուէր եւ
քիւրտերու մէէ եւ վագրի իսկ մենք դէպի Հարաւ երթալու Համար պէաք էր այժմ

ԽԱՆԱԱՈՐ8Ի

Fonds A.R.A.M