Page 46 - \ARM_19-1946_03

ԻՐԱՒ ԲԱՆԱՍՏԵՂԾՈԻԹԻԻՆ >Ը ՀԱՅԱՍՏԱ՛ՆԻ ԳՐԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆ ԴՐՈՒԱԳՆԵՐ ՊԱՏԵՐԱԶՄԻ ՕՐԵՐԷՆ

•ՔՈ ԱՆՈՒՆԸ 4ԱՆԳԻՊ ՈԻՍ

8* Օշական նոր գո ր՛ե՝ահ– ութ իւն մր տուաւ

վերջերս Հիրաւի բառին, «իրաւ բանաստեղծն , Քո անունը շրթեբիս բիւր աշխարհներ հո անցայ , Տուզի՛ չ , շա՛տ ՛յուզիչ եղերական «գիպուաձ»
Արքայական ու վսեմ քո անունը իմ սրտում,
«իրաւ բանաստեղծութիւն $ : Այսինքն իրական, կարօտակէզ իմ հոգում դու յաւերժոդ ծիածան, մը պատաՀեցաւ լեոՖերու կատարէ , մեզմէ մէկ
՝Րո անունով բախտաւոր՝ եղայ հպարտ ու խնդուն :
վաւերական ինչպէս կ րսէր արգէն երր նլաբղ սերունգ առաչՀ • • • :

լեղուով կբ խօսէր եւ չէր գործածեր րառերու սօ՛ Մարզիկ ու չուներ, ձ֊աւալուն օձի պէս մ իա–

սինձբ որ կը փակէէ ընթերցողին եբեւակայու - ձոյլ իրենց թունաւոր ժանիքը գէպի բարձունք -

թեան , կը փա թ տ ո ւի անոր առաձգական ու ման - Ռազմի ահեղ արիւնոտ ուզիներում հեոաւոբ, ները անկան, սողալով ու գաւաղիր , պաչարեցին
Ես քայլեցի անմռունչ, ես քայլեցի անտրտում , , ու վճռեցին
ո ւած ապատ թելերով , ումաթափ ու յուսախաբ ը՛­ Անպարտելի եւ անառ, ամենայաղթ–, զօրաւոր , լեոձերոլ ազատութիւնը Հալածական
Անմահ էի՝ քո պայծաո,սուրբ անունն իմ սրտում։ աստուա -
նելու Համար զայն ի՛վերջոյ ; ^Սկիզբէն կը տես­ մերկացնել հ֊աղկող գեղեցկութիւնը, տաճարին...։

նենք իր մէջ լեզուն կոտրելու ճիգ մը, որ սակայն ձ֊ամերձ եղնիկներու դարակերտ

ինքն տտպութենէն անցաւ ախտագին խրթնոլ - ինկաւ պաՀնորգ երերուն, անՀաւյսսար մա­

թեան ; Ուսումնասիրելէ երեւոյթ մ ը) % քառումով , իր րմբոստ եղչիկր՜ները խրելէ • վեբչ

Մեծ աաղանղ մըն է 0 շա կան եւ կը Հիանանք Թէ տխրութեան մի սեւ ամպ պատէր կամարն իմ զինք Հալածողներու սրտին մէչ1 :

իր վերելքին վրայ։ Գիւղէն կուգա ր դ երիտասարդ՝ հոգու, ինկան եւ բազմաթիւ ուրիշներ , որոնցմէ շա­
Գոլ մայրական քո ձեռքով ձգւում էիր ինձ հեուից
գաս մբ տալու Համար բոլոր Համալսարանականնե­ Աստանդական վրանում,այն հեոաւոր նամբէքում, տեր , մօտն րԱալով յաւիտենականութեան , Աստը,
ք՝ոնն էի ես եւ քեզ հետ,միշտ անբաժան քեզանից։
րուն ու գրական յարգուած քուրմերուն ։ Մեծ ա՛­ ծոլ գաՀը զարգարեցին : Ոզչ՝ մնացոզներր խլուե -

լիք մը։ Իրեն կբ պարտինք մեր կեղծ կուռքերուն ցան՝ վաճառանոցներու մէչ դարանակալ սպասող

տապալում բ եւ մեր գրական Հորիզոններուն ըն - գնորգներէ՝ իրենց ցուցապարտէզներու փառքին

գարձակումը։ Ի*բ կնիքը զարկաւ մարգոց եւ անոնք Իսկ թ է կրակն իմ հագչէր , մարէր լոյսն իմ աչ . Համար : արիւ­
Հա­
դարձան արմէքներ : Եւ ա յ գ վաւերացումը նկատ– բում, . Նախճիրր կատարեալ էր , ու Հեղեղուած
Թէ ընկնէի ես խոցուած եւ մոխրանար սիրտն իմ անտառ,
յնՀ րամե շս ճանչցուելու Հւ իբրեւ կեանք կ՚առնէի ես նորից մշտահոլով աշխարհում նը անո՛ւշ, ա՝նո՛ւշ, Հրէշածին շրթունքներու
Քանի կաս դու , ապրում ես ,դու իմ սրտի մտերիմ :
դրող՛ ճՕշականն ըսաւ* *•՝$>։ Ու շատեր երագեցին մար :

* * * կ՚երագեն , մուրացին ու կբ մուրան այդ Հաս - Ցաւի մրրիկ մը գալարուելով սար ու

ա ա աո ւմ բ : Հիմա իսկ, ան իր շուքին տակ առած է ձոր ու ծմակ , Հալ ու մաշ տաբածուեցալ արիւնա­

Ափիւռքը։ Ե» արդար կբ գանեմ ծերի մը այդ տ ի– Ես քո անունն իմ սրտում արհաւիրքներ սանձեցի , զանգ, ծովէ ծով, երկրէ երկիր, մինչեւ Հեռաւոր
Ոսոխն բնկաւ գլխատւած , շողաց խաղաղ աոաւօտ ,
ր ա պետ ո ւթ ի ւն ր եւ օգտակար երբ Հին , պառաւ եւ Յաղթանակի արեւով արշալոյսներ բացեցի րե լեռներ ր աշխ-արՀի :
՚Րո կախարդող եբկնքռւմյոբ դու լինես բախտաւոր :
փետրաթափ եւ նոր սերունդին Հեւո անՀ ա շա ադ - Անսահման եղաւ տառապանքր աքսորանքին :

ռա ւն ե բ կբ կր կռան տակաւին , վե բաՀ աստատե լու Հեկեկացին անոնք , քնացած խղճի պարտէզներուն

Հ ամ ար իրենց տափակո ւթ իւննե բ ը : Իր խօսքեբը մէշ, փշաթելերէն վիրաւոր կուրծքերով։ Լացով

ունին պաա դա մն եր ո լ զօր ո ւթիւնբ ։ Ի^նչ պիտ ի րբ֊ Այն հեռաւոր ափերից հիմա, դարձել եմ ես տուն, բեռնաւորուեցան ձէրենց Հայեացքը ուղղելով մշու­

լար ան , եթէ իր տաղանդին Համապատասխան մեծ Ես զինուորդ քո ջահել , որ լոկ շիւղն եմ քո մեծ շապա՛տ ըղձանքին ՚ * . :
Եւ աՀա, օր մ ըն ալ, երկու
զարգացում մբ առած Ը Աա Ր եւ տարբեր ժոզովուր– տան , որբեր երկու Հո­

գի մ բ պատկանէ ր ։ Կբկին ը ։ Ո բովՀետեւ 0 շա կան Եւ քո անունն է կրկին կարօտավաո իմ սրտում, րիզոններէ մեկնած, Հրաշքով մր իրար կը գտնեն

անոնցմէ չէ ,որ կբ կուրնան , կը տափակնան ու Իմ յաւերժոդ հայրենիք, Սովետական Հայաստան։ տարիներ վերչ^՝ Հասարակաց պողոտայի մը վրայ։

կ՜՚անբանանա՛ն զարգացումէն եւ ան շատ աւելի ա -

զատ կերպով պիտի տարածէր էսՔՂէ^՚ՔՐ 1 եթէ ԳՈՒՐԳԷՆ ԲՈՐԵԱՆ X

չՀասկցուելու վախը չունենար • թշնամին՝ սալայատակներէն մաշած իր մ ո յ–

Բայց ա յս բացառիկ տադանգը, ըռ ո ս է է ա է ման չափով եւ բմբռնում ով , մ ան ա ւան կեբբ քանի մբ անգամ փոխած էր արդէն , եւ իր
էր սովորական դառնալ
ոլզէի փորձել օր մբ կշս-ե լ իր ան սա Հ մ ան ա ռա ւե - երբ կը պակսի արժէքներու գ մ եր մ էջ , ներկայութիւնը սկսած
։ Տեսանք ,
լութի ւննե բովն ու թեր ո ւթի ւններովը , իմ էսկ Պանթէոնը ինքբ, Օշա­ այլեւս :
ե լ քանի մր
կաբոզութիւնս չափած ըլլալու Համար , այս ա - կարդ մը Հիրաւիներ , որոնց մէջ նաեւ էիոզովուրդբ , խառնուած զին ո ւո բն ե բ ո լ Հետ

Հ ա ր կո ւ եւ անսպառ աագանդը, որուն ոչ մէկ գրիչ կանբ, կ՛ուրացուին մեր երկրին մէջ իրիկուան դեգերում ի պաՀեր ստեղծած Էր, խառն

կբ յանդդնի մ օտենալ, չունեցաւ մ աքի խոր թա­ կեղծեր կբ դառնան «իրաւ^ ; ի խուռն , տօնավաճառի մթնոլորտով : Օրուան

փանցում մ ր բանաստեղծութեան աշխարՀ ին մէջ ։ Բայց այս բառը առիթ կուտայ ինծի տա­ ճնշիչ Հոգին ենթակայ, Համբերող ու Համակեր -

Չընկերացուց մ տածում բ իր անվրէպ բնազդին ու ղանդները երկու դասակարգի բաժնելու ։ կեղծ ու պող ։

ճաշակին : Իր գա տ ո գո ւթի ւնն ե բ բ բրաւ ան ե ր բեմն իրաւ : Փօլ Վ^ալէ բ ի , տաղանդ • ՚Բօքթօ , տաղանդ : Եկւորնեբն ու տեզացիներր սկսած Էին իրար

նո յն իսկ առանց Հատոր բ բանալու : Հոտառու– Առաջինբ «իրալ$> , սակայն * եւ երկբոբգր կեղծ : գիտել կողմնակի : Բորբոսած կիրքն ու ատելու -

թեամբ։ Եւ ^գեո մեր վրայ երբեմն ծախուած ( Մ եբիննեբբ զդա յուն են ու կբ գո ւր դո ւր ան իրենց իժիւն ը, Ջրփոսի ազազուն թալային կանանչու -

բանի մբ տպաւ ո ր ո ւթիւնբ ։ Բայց Օշական բ չէ որ Համբաւին վբայ , զանց կ՚առնեմ իրենց անո ւննե– թեան մր փսխուած Էր : ՆիՀար ու Հիւծած ժ՜պաի

կը Հետապնդեմ: Գ առնան ք իր Հիրաւի բառին ։ րը) » Առաջիը կ՚րսէ այն ինչ որ ըսել կ՛ուզէ , կը մը նման։ Ա՚արգիկ սկսած Էին իրար Հոտոլրտալ ,

ներկա յանա յ իր Հ ոգի ին մ՛անրակրկիտ Հա բազա– վերապրումի գոՀ ո էձեակութե ամ բ % ին չպէ ս մազ -

ՀյւսՀ եկան է նիւթը , ո բ ովՀեաեւ մեր գոյու - աո ւթեամ բբ , խո բացում ով, պա ում ով : Ե րկրո բդր կուած անձրեւէն , մարգագետնի նորածիլ խոտեբր

թեան ամէնէն կարեւոր ու գեղեցիկ բահերէն մէկն մեհ֊ աճպարար մ բ՝ որ կը խազա յ Հ րթիռնե բու լոգանքի Հաճոյքով կ՚ապրին :

է « իրաւ » ԼՀԼԼաԼու– Համար մեբ մզած աայքաբը, Հետ մ եծ նիք ով մը, տալով կեղծ խո բացում - Այսպիսի խաղաղ իրկուն մր, մայթին վրայ՛ ան–

զո ր , ընդլայնելով , պիտի կրնանք ընդՀանրացնել ներ : Առաջինը կրնայ տեւել : Ե րկրո բդբ , ՐԼլաԼո*ք Համար բազմութեան մէ^, երկու մարգկային խա­
է
ամբողջ մ ա րդկութեան , քանի որ քաղաքակրթու­ Հանդերձ մեծ տաղանդ մը, դատապարտուած չաձեւ քայյԼր յանկարծ կանգ կխաոնեն : ինչպէս
րնե րն
թիւն ու մ շակո յթ կբ ձգտին իրականացնել մ ար­ մ ո ռա ց ո ւթ ե ան : Երկուքն ալ իրենց Համ ակի շատերոլ կր պատաՀի , «միակերպ մտածումի» Հե­

դը ։ Ու թարգճ ոբովՀ ետ եւ քաղաքակրթութիւն ու ու ատողները ունին : տեւանքով, ճամ բուն վբայ պարբ կը շաբռւնակոլի

մշակոյթ իրենց աբդելքնեբբ կբ բերեն իրենց Հետ, րայց մակերեսա յին պիտի ր / լար այս դատ ո լմն աչՀ - ձախ ճօճուելոլ ենթարկուելով , մինչել որ

իրենց թոյնբ Հակազդելով նոյնիսկ իրարու, ինչ* ալ։ Երբեմն շատ աւելի իրական է մարդը իր ծըպ՜ ստիպուինք ծիծաղով մր օղակը քակել ու մեկնիլ

պէս իրական տագանգր կը բերէ իր Հետ իր ո զբեր– տումին մ էջ ։ Գիմ ակով ու Հագուստով , որոնք չեն անբացատրելի զգացումով մը Համակուէ լով, ա -

գութեան պատճառնեբբ եւ իր լինելոլթիւնբ գըժ– Համ ա պա տ ա ս իս ան ե բ մ եղի ծանօթ իր էութեան , ռանց սակայն վերլուծելու բնութեան գաղտնիքը :

ուաբացնոզ խաւարը; կարեւոր որովՀետել կ՚ապ­ արտայայտութիլնբ կբ գառնան Հոգիին. խարերէն ք ՝ ա յ Յ ա յ ս երկու մարզիկը օտարներ են, օտար

րինք կեղծ ո լ խո րամ անկ եւ մ եր է ո ւթիւնբ կբ մ բ– եկող ճշմ ա բ տ ո ւթ ե ան մ ը ։ Երբեմն եր աղբ աւե լի՜ "՛էշ. կերպարանափոիսուած տարրեր կեղեւ -

նայ մեզի անծանօթ մինչեւ գերեզման : ի ր ա կան է քան ընթաց իկ ի բա կանո ւթիւնբ ։ իր ներով :

0 շա կան ա յս նիւթով չէ որ կը Հ ե տ ա քր քր ո ւի տուեալներ ր կուգան ենթա շխարՀ է մ ը զոր առօր­ Մէկր զինուորական մ րն է գրաւման բանա­

երբ կբ գործածէ իր Հ իրաւ » բառը : իր նպատակն եայ ի ր ա կան ո ւթ իւն բ կը ծածկէ իր տակ։ Ո՛– աա– կէն։ Սլացիկ Հասակով եւ արծիւի Հայեացքով •

է միայն բնորոշեք ճշմարիտ բանաստեգծբ : Եւ գա ին ռապանքէն զուրկ չեն ա յս ճամրէն քա լո զն եր բ ։ մտամոլոր Հպարտ ինքնամ ոռաց ո ւթեամ բ :

կը ճանչնա յ երբ ան կբ Համ ա պա տ ա ս խ ան է իր բմ– Բայց թեթեւ են մ ի շա , ու շատ անգամ զո^»Ր Մի՞ւսը, բանուոր մր, նկուն եւ մտատան9 ,

բբռնումին ու ճաշակին եւ կը յուղէ զէնքբ ; Ան կեղծ տեսողութեան մը ։ Կը սիրեմ այն որ պաղ խորասուզուած , անողնայար;

նկատի չունի Հ Իրաւ » բառին տար ո գութ իւնը ։ դատումով մը կբ պա րպէ իր էութիւնը , գլխաւո բ •Բայլերր կանգ կ՝ առնեն աներեւոյթ ուժէ մր

ԵԼ չի Հարցներ թէ ստեզծագո րծութիւնր ճշմա– ն պ ա տա կը արուեստին ; Կ բ պա րպէ կերտելու Հա­ կա շկանգո լած :

բ իա ա բ տա յա յա ութ ի ւնն է ստեզծագործ Հ ոգի ին ։ մար ինքզինքբՀ իր արուեստէն անջատ : Ա՛արդը ; Վկա յո ւած ազնիւ ձիերու պէս , իրար կր Հոտ–

Առանց խորանալու , ան կբ դատէ մ իա յն արտա­ Կը դատէ , կը կշոէ , կր ղաէ մինչեւ որ գտնէ «ի - ոլըտան; «Բնազգը» թեւ կ՝առնէ, կ՝ընդարձակուի :,

դրութիւնը։ իբմէ Հեռու ու անջատ է Հետեւաբար բաւըֆ ։ Մնացեալը Բեգասի դինով խոյանք մ րն է ԱնՀ ամար յիշատակներ իրենց անցեալի ժապաւէն ր

մեր այս պեղումը։ Ան թելադրողն է միայն։ 0շա– յաճախ, վիպական % Ոսկին պէտք է չ՜սգվել իր ձի­ կը քակեն զսպանակի մը պէս ընդոստ; ժամանա­

կան կը ղրաղի արտաքինով եւ ատով իսկ կ՚ունե­ ուն սմբա կներ ուն տակէն շատ անգամ ցեխերու կը կանգ կ՝առնէ մինչեւ որ նաՀանչի տեւողութիւ­

նայ երբեմն վրիպումներ ։ Ան կը Հիանա յ երբեմն Հեա խ առդնուած , աւագին Հեա • • • : նը լրանայ ;

աճպարարի մը առջեւ ՀՈ ր գլխարկէն կր Հ անէ ծա­ Կան անշուշտ կեղծ բա յց տաղանդաւոր բանա­ Ձեռքերը կԳրկարին , մատնեբէն ցնցող ուժ՝ մր

գի կներ եւ ծագի կներ Լդեռ կ՚ոլզէ^ք* • «) , բայց ստեղծներ որ մանրակրկիտ կերպով, լ\ափելով ու կը Հեղու, արիւնը կբ սկսի եռալ, ձայն տալ.

բոլորն ալ թուգթէ , որոնք գունագեգ , շլմորեցու– կշռելով կուտան իրենց ^էեղծիքր , վարպետու– ֊ Գուրղէ՚ն... = Տ՛ալէ՛ն...

ցիչ ճշմարիտ կր թուին իրեն։ Ան կր Հիանայ աբ– թեամբ , բա յց զուրկ իսո բացում էն որ կր պաՀանջէ 8 անկարծ անոնց Համար ամ բող՛է քաղաքը կր

ա ա յա յտութեան յ ա ջո զո լ թ ե ա մ բբ : ///. իրաւ կ՛ լւ ս է Հրաժարում մբ բոլոր այգ աճ սլա րա բութ իւննե - չոգիանա յ, կ՝անՀետանայ իր բնակիչներով փյւենք

շատ անգամ բան Լ րու որոնք կեղծ , բայց յաջող են ։ րէն։ Ե*– րնզ Հակառակն , Հիրաւիներ կան, >որ ա– կը վերանան օդին մէշ թռիչքով մը աՀռելի արա­

յ*ՐՐ լէ *^սՂՔՐ ։ Արուեստը սուտ մըն է յաճախ ։ ոանց Հաշիւի կբ մսխեն իրենց ՚ Հարստութիւնը : գութեամբ։ Տարիներր կը քակոլին ինչպէս խարիս­

*Բ իչերն են որ կ՚աբտա յա յտեն անկեոծո ւթեամ բ Ոչ մէկբ եւ ոչ միւս ը ։ Լաւագո յնը ա յն է ո ր ա յգ խի մր պարանը, երկարելով գէպի Հունը իրենց

այն ինչ որ բսել կ՛ուզեն եւ այն ինչ որ են։ *Բի– վա ր պետռ ւ^թ եան կը մ իա ցնէ պեզո ւած խո բութիւն անցեալին ;

չեբբ՝ որ յանդուգն են, տոկուն ու յայն թոքեր մը ։ Այլ խօսքով սրտի եւ մտքի Հաւասարակշռու­ Գիրկրնգխաոնուած են այժմ, աններդաշնակ

լնին սուպոլե լու Հ ամ ս աաոդաանգ ։ Այլապէս թիւն մը, բան մր որ իրականացումբ պիտի բլլաբ միաձոյլ արձանի մը պէս; Անցորդներ ր իրենց կբ

կբ դաոնան իսոս տ ո վան ո ւթ եան ու փսխունքի աղ– նաեւ մարդկութեան եւ լրացումը մշակոյթին որ նային։ Ոմանք կանգ կ՝առնեն, ամէ մարգ իր Հո­

բաման մը, վիժած մր, որուն «իրաւութիւնը» սիրտ է միայն եւ քաղաքակրթութիւն, որ միտք գիին մակարդակով կը դատէ; Բայց այս զանխո -

արժէք մր չի ՛ներկայաց՛ներ եւ որուն առէեւ , յու– է լոկ, զարգացում : Անկեղծութեամբ ։ Որքան աը– Հեմ» տղաքը մոռցած են թէ իրենք կը գտնուին օ–

ղոլելոլ տեղ, կր ծիծաղինք Նոյնիսկ անգութ ծ ի– խուր է Հ ր ապա բակի վրա յ եղած մ եր դրական տար երկրի մր բազմածաւալ Հրապարակը։

ծազով մր; խառն իճազանճբ , ուր կբ կեղծուին , կբ կա պկուին - «Գոլրգէն , միթէ կարելի" է, ոչ, չեմ կըբ–

՝Բանի մր րառ եւս՛ րսեչու Համար թէ որքան մտածում եւ յուղում ։ նար Հաւատալ թէ՝ մենք կրնայինք իրար տեսնել

մակերեսային ու յարաբերական է ժ՜ամանակին Այս սաՀմաննեբուն մէջ է որ պէտք է տես­ այսքան ^տարիներ վերի; Այս Հայրենի բառերը ա–

Հետ արտաքին այս գատումր « իրաւ բանաստեղ­ նենք ղոււո բանաստեղծութիւնը , ա յո ինքն խոր , նոր կոկորդէն կր գլորէին շղթայակապ գերիներու

ծին », քանի որ ամէն սերունդ ճշմարտութիւնը Հարազատ , զիրաւի , 0 շա կան ի բառով : Աքէս այլափոխուած, անզամաՀերձ :

կը տեսնէ իր պայմաններուն մէՀէն, կյէ զարգաց– ՆԻԿՈԴ,ՈՍ ՍԱՐԱՖ ԵԱՆ ք ՝ ա յ ո ՚/^քյ/՚Հ^-՚^ւ՛ զգացումը կյւ բաւէր վանկե–

Fonds A.R.A.M