Page 50 - \ARM_19-1946_03
P. 50
ԹՈՒՐՔԻԱ Նահ*Ա , ւ ա ւատ ա ք ԱԱութի լԱ Մ ո ռ ց ո ւ ա ծ Ա Խ ո ս մը,
ԳՂՒԱՃԱՆԵ8 ԳԱՇՆԱԿԻ8ՆԵՐՈԻՆ —* ըճկԽ ՄիԱաս
(Մասնաւոր թղթակցութիւն
3՚ս֊ւաք\ւ) • 0—~ ֊ ֊
Համա շխարՀային 2բգ պատերազմին Թուրքիա Ա , "Ս«ի–ր1ե1լ*ի »Յ^ ֊առ՝ Ոաջ,՚ ~— ՝*Ր»Գ"կ՚"ր*«նդՔունեն Բ"Լ"Ր»աԼ, 1941 Օգոստոս 28ին Հասի մէչ մեռաւ,
դալա 2ճճանան-եսեԴցա,նաԳեեաոշնն եՐոաւնկիցնեբուն բձամզամՔիաթւի. ւ աաննռգաամմ-– լթէ Նգեաար՚սւգայէղթաի՛ռու–թի՚ւնըշուբչ ստեղծուած Համազգային քաքորգի մր, րնկեր Մինաս Տէրվիչեան : Հքնահ֊ էր
ներ* - լսա յ սրտի
Հա ո1 ր անկիւնէն կը
\%95ին Բազմաչէնի մէէ (Խարբերգ)։ Հազիւ. Հինգ
թելադրուի : Կը գիտակցինք նո յնպէս , թէ Հայկ *
1 ( Պատերազմի տեւողութեան Թուրքիա Ա - ամսուան , 96/՛ վարդերուն Հայրր կր սպաննուի
Ղ՛ատի աս տ ի ճ անա կան իրագործումի ճամբո ւն վը–
ռանցքի Պ ետ ութ եանց լրտեսական բո յն դարձաւ ։ Թուրքերու կոզմէ։ Շատ չանցած՝ կր մեռնի նաեւ
բայ , \քերգաղթը որքա՛ն գրական ու Հաստատուն
2. թուրքիա թ ո յ լ տուաւ որ գերման ընգ– մայբր։ Աինասր կր մնայ որբ ու կր յանձնուի իր
երեւոյթ է ։ Կը գիտակցինք, ԱԱ-ելի քան., թէ ինչ
ծովեայ մը Աեւծովեան թրքական թուրերուն մէջ Հօրեղբօր խնամքին։ Պատանի Հասակին կր մտնէ
քա՛ն փափուկ Հարց է ան, իր էութեամբ թէ յա
ընկղմէ ռուս փոխադրանաւ մը։ Հ .8 .Գ • Պատանեկան Միութեան չարքերր, Հա
րաբերական տարողութեամբ։ Եւ*, ի փեր^ոյ, կը
3. թուրքիա ապաստան տուաւ Աեւաստո– կառակ անոր ւոր իր բոլոր ազգականները, ու նա
Հաւատանք , թէ մեծադոյն ուշագրութեամբ պէտք
փոլէն փախած գերման ղինուո րնե բուն եւ ընդու եւ զինքը խնամող Հօրեղբայրը կը պատկանէ ին ու
է շարժիլ , ընդՀ անուր թափը Հալաս արա կշռուած
նեց ղանոնք Աամսոնի մէջ ; րիշ Հոսանքներու։
զգացումներով ու տ րամ արան ական ժ ուժ կա լու -
4. թուրքիա գերման մանր ռագմանաւեբբ
թեամբ տանելու Համար : Կանոլխէն իսկ իր անունը տաբածոլած էր նա–
Աեւ ծոփէն փախցուց գէպի Աիջեբկբակաե ։
եւ շր1անի գիւղերուն մէչ.. \9\2ին Օսմ. հսրՀրր–
5.–^– թուրքիա , էքն կի ւրի էն , սուտ ըԱալր գիտ Այս բոլոր մ տածումները ա յնքա՚ն խորունկ
նա ք ող՛ Հանդերձ , Հ՛այերու դէմ զրպարտիչ րնթացք տեղ շինած են մեր մէջ, որ ձեւական կամ արտա դարանի բնտրաւթիւննեբու առթիւ Ղ՚աշնակցու -
մը րոնեց , սուտ Հ եռագիրներ տարածեց ԱսԼՐէ լ 10, քին թերացումնեբոլ միայն անդրադարձանք ցարդ, թեան յագթանակբ ա պ ա Հ ո վ ել ո ւ Համար մեծ աչ–
1 9 4 1 / 4 , 9 Յունուար 1943/5՛, մինչ Թուրքիա նա - ու ղգուշացանք սիրտ ցալցնոգ թէ միտք պղտո - խտտանք, կր տանի։ ]9]3ին կր մեկնի Ամերիկա ՛իր
ցի՛ներու ծառան էր այդ ժամանակէ րող ներքին թերաց ո ւմներ ու մատնանշումէն։ Հի՜ ազգականներու մօտ : Հազիւէ երկու տաբի անցած ,
6. «Վար|ըգ ՎԷրկիսի»^ պատրուակին տակ մա սակայն , երբ մեկնած են Ա* եւ /՝ • կարաւան - կր սկսին Հայկական չարգերը; Երիտասարգ Մի
նեբբ , 1*^ոյլ աոլէքՀոր պատմեմ կսկծալի դէպք մը. նա սին երակներուն մէչ արիւեր կ՚եռայ; Հ .3 ՛՛հ •
թուրքիա կո գո պա ե ց Հա յերը եւ ո չ՚Թ" ւրքերը եւ Երկու օր առա^, նստեր էի «Արեւելք»/ք խբմ– Ամերիկայի կեգր. Կռմիտէի կողմէ երիտասարգ
տարագրեց աւելի քան 50.000 անձեր ։ բագրատունը։ ՝(յեբս մտաւ Գամասկոսէն բարեկամ բնկերներ կբ Հրաւիրուին զինուորական մարզան
7. Համ աշխար Հա յին /» . պատերազմի տտռեւո– ՛շ. երբեմն՝ ուսուցիչ, այժմ Հրապարակի քի : Առ աչի ն ներէ ն մէկը կ՝ՐԱայ Մինասը։ Երբ կր
մեղ իրարու ։
գո ւթեան թրքական չորս թերթեր՝ է)օն Փօսթա, մարգ ։ ներկաներ ծանօթացուցին սկսին կամաւյորական շա րմո ւմնե բը , առա չին կա
Ուլուս, ճոււքհուրիէթ եւ Թասվիր նացի սլ ր է; ո լա Հթուաով տաքցանք , շուտով բացաւ իր սիբտր ։ Ո՜ րաւանով կը մեկնի Ամ երի կա յէն ֆրան սա , յետոյ
գան գ մղեցին եւ մ ի շտ նացի մնացին ։ Ա իւս թեր բոշ է, որ կուդաբ ցաւը լալու։ Ըսաւ, թէ նախկին Կիպրոս, միանալով Հայկական Լեգէոնին։ Ութ
թերը կեղծ շւեմոկրասի խազացին : Գ երա սանն եր ու շարքային մըն էր , եւ թէ իր «ձախ» գաղափար - ամսուան մարզանքներէ վերք կր մեկնի Արաբայի
նման կանխաւ դերերը բաժնած էին իրենց մ էջ: նեբուն պատճառաւ Հ եռացած էր գործօն կո ւս ա կ– ճակատը, ֆրանսական եւ Հայկական րանակներոլ
8 » – - Եօնո՚ւս (յաա ի ի նման ջարդարար իթթի՜ ցութենէ , միշտ բարեկամ եւ Համակիր իր Հին Հետ։ 1918 Աեպտեմբեբ \Դին , ինչպէս կը գրէ իր
յկան եւ նացի բե ւմնեք ՛վ քէմ ա լական ընկերներուն ։ փա%ի մը ամիս առաջ, երբ \,եբ– զինակիցներէն մէկը Մինաս կը մասնակցի Ա-
մը, գաՀ լիճին մէջ էր մինչեւ որ Դաշնակիցներ դաղթի ա ր ձան ա գր ո ւթ ի ւնն ե ր ը կը սկսին , խան– բաբայի նշանաւս բ ճակատամարտին ու՛ մինչեւ
տարիներ յետոյ ճնշումով բռնի գուբս նետեցին դավառութեամ բ կը դիմէ Տեղական կոմիտէին։ վերչը կը մնայ յաոսյքասքաՀ ղիրքերուն մէչ, ցոյց
գաւն, նման արտաքին նախարար Մ՝էնէմէնճիօուու– ւ,» * Հ , .- ւ V , ,՛ . " \ տալով իր Հերոսական ոգին։ Մեծապէս կը գնա -
իենն։ : ԱԱյ,սս ովեեոձրնջիոն ր ԵԻսմսմԷաթ յ.եմտ առո յ ՓՓաարռիեզձի ՏեոդՀես.պ.ան.*. \ ^ Ր ք ^ Գ Ր ^ : կուգան պատ ո լի ր ա կն ե րր , - Հր– Հատուի ու կը վարձատրուի : Այգ ճակատամարտ ի
՚՛ այ է՛ակ Աարութիւնեան , Հմայեակ Իք ա չ ա ա ո ւր Լ ա ն յաղթանակէն
նշանակեց , խնդալով Գ ա շյն ա կի ցն ե բո ւ քթին ։ ընկերներու վերչ կր մտնէ Կիլիկիա, քանի մը
թուրք Արտաքին նախարար բ Ա ոնթբէո յի դ՛աշ եւ ընկ* ։ Ա* կարաւանով րդ՛ սգթողներոլ կատարեն ,
կեբր կը սկսին լեցուիլ ։ Հրէշներ : Հետ մեծ քա չ ա գ ո րծո ւթիւններ կր
նագրին Հակառակ ըլլա լով , գերմ ան ռազմ անաւեր « Զիս ալ կանչեցին , կը շարունակէ ։ Ու՜ մաքրագործելով քանի մր Հայակեր
փախցուցած էր Նեղուցներէն դուրս դէպիԱ՝ իջեր կ՜ բախութեամբ վազեցի - Ա ենեակին մ էջ , Հմ այեակ
Տարութիւնեան
րական ։ էն է մ էնճ իօգլու թուրքիա ա յսելող եւ մէկիկ մէկիկ ներս կը կան չէր Դարձեալ իր զինակիցն է որ կը պատմէ ամէ
Թուրքերու գովքն ընող Վ* Ոկիլքիի
^"%մէ անգամ ներգագթողնեբբ , կը խօսակցէր մէկ երկու վայր նէն խիգախ ղէպքր զոր Մինաս կատարեց Եի/իկիոյ
«սինիքըլ» ածականով որակուած է։ կեան , ու կը թողուր որ մեկնին ւ Ուշադրութիւնս մէ1, ՛Քանի մը ընկերներու Հետգիշեբով սպաննե–
9. ^ւՂՐ^Էլ * տեսնելով թրքական գա լ ա հա դրաւեց , որ 10—՚15 սւարու, նոյնիսկ աւելի փոքր Տինք լարգարար երեւելի թոլրք մը որ կոտորել
նու թ ի ւնն երբ , յայտարարեց 1944 Մ այիսին * աղաք, ներս կը կանչուին աոսւնց իրենց ծնողքին տուած էր Հազարաւոր Հայեր։ Մեր յառա^ապաՀն
ու պաշտպանին, ու հարցոլփորձուհլէ յ ե տ ո յ ՝ կը էր Մինասը՛» : Ես որքան գիտեմ
«Այ է մ սիք էնա ր֊այըրտ ավ Թրրքի» (Թուր այգ Հայակեր Հրէ–
քիան զիս Հիւանդ բրաւ^ ։ ն ա մ բ ո լ ի ն ։ Կաբգր եկաւ ինծի։ Բաղցրալեղոլ եւ ^ "՚րձաթեայ դգալը, որուն վրայ իր անունը
Առաջին Համ ա շխա բՀա յին պատերազմ էն յե– *- • •-• *֊ ւ ւ *յ լ լ ւ փորագրուած է, մինչեւ այսօր ալ կը մնայ Մինա–
աո յ , Յքրէնքլին Պու յօննեբՈ լ 5>ր ան ս ան շո յեց ջար բարեկիրթ , պատուիրակը տեղ ոոյց տուաւ։ ՚Նբււ պ,ն տիկնոչ մօա։ Այս դէպքին վրայ խստիւ կը
ել անգլիական
դարար Թուրքը, ապագա յին « տնտեսապէս օգտա տայ։ Հաղորդական մարդ կը թուէր իր անուշ խօ Հետապնդուի Աէնաս ֆրանսական կ՛անցնի
կողմէ։
գործելու Համ ար Թուրքիան սակցութեամբ։ Հետաքրքր ո ւեց աւ գործովս, բն– ՚ Ժ % " ՚ո Ր "՚ Կ »•« իշխանութեանց
սութեամբս, Ներքին կեանքովս ալ,
՚նեկան կա
1938/^5, Ֆրանսան յանձնեց Ալէ.քսանս,րէի1 ի ոլյոյս տուաւ՝ թէ պիտի մեկնիմ Ա. կ աոաւանո վ։
Ս^րԸ, ո^լզակի եւ կամ բրիտանական պա - Մեկնումի վայրկեանիս, խնդրեց՝ որ կրկին գամ տեսնել զինք, մէկ օր վերչ֊. Կբ ցատկէի ուրա–
Հանչի վրայ, թոլրքիոյ , իբր կանխիկ գին՝ զի խութենէս : Մէկ ոտքս Հայրենիք էր։
նակցոլթեան մր։ Բայց Տէբանսա ա լ ա թ Ո ւ բ ք ա պա Որոշեալ օրը, որոշեալ մամուն, եկայ կրկին
տասխան մբ ստացաւ իր ըրածին փոխարէն յալի– 103.606 թոն՝ քրոմ : Թուրքիա Հայթայթեց գերման տեսնելու Հայրենի պատուիրակր։ Դարձեալ անուշ
տենապէս ապերախտ Թուրքէն , Հետեւեալ կեր - պոգպատի ա ր տագր ո ւթեան պաՀ ան ջած քրոմին բաներ, ու Հարցումներ քիչ մը ամէն բանի մա -
պով. - 30 0/Օք : Գերմանիա կ^աբտադրէր 24 միլիոն թոն սին։ Պատասխանեցի ա՛յն չափով, որ չափով որ
Երբ գերման բանակներ ր արշաւեցին Ֆրան - պոզպատ տարեկան եւ քրոմ ը կենսական էր ա յգ ի վիճակի էի։ Մեկնումի վայրկեանիս միայն անդ
՛յի Վրլ ՛յ» Ան գար լ էն ո ւ ֆլ սական գես - սլոզպատը ժանգէ զերծ պաՀ ե լո ւ եւ աւե լցնելու րադարձա յ , որ Հ. Յարոլթիւնեան պէաք չՈԼ -
կառավա :
պան , Ռլ&Է Մ ա ս է է է գէմեց թուրք բու - անոր դիմացկունութիւնը նէբ / վերչ՛՛յ այսքան տարածուելու։ Հաբցոլց
թեան եւ խնդրեց Թուրքիա յէն , որ իբր Գանակից Թուրքիա դաւաճանեց մասնաւորապէս (հու - թէ գ. Հազեանի «Հայկ– Դատը եւ միջազգային
պատե րաղմ յա բոա րա րէ *իե րմ անիո յ գէմ , քանի սիոյ, երբ 1941 Գունիս \7ին նացի Գերմանիս յ զաւհրագիբնեբ» Հատորբ ունի՞մ : Վայրկենական
ո ր իիք ր ան ս ա յաբձակմ ան ենթարկուած է եւ տագ– Հետ կնքեց բարեկամութեան եւ ո չ– յարձակման մտածեցի, թէ Դամաոկոսի մէչ ես միայն ունէի
ն ապա լի Վիճակի մ էջ կր գտնուի : Թուրք կառա դաշնագիր մը, որմէ օդա ո ւեց ա լ Գերմ անիա եւ այդ զԻրՔՐ՛ Պատուիրակը ուրկէ՞ իմացած էր
վա ր ո ւիժ ի ւնբ դեսպան քիբնէ Մ ասիլիին գիմումին այդ Համաձայնութենէն Հինգ օբ վերջ Գերմ՛անիա այս պարագան։ Աիրով բերեմ, րս ի : Բերի ո–
վրայ նոյնիսկ իր մատը չշարժեց : ԸնդՀ ա կառա կն , յարձակեցաւ իՏՏոբՀբդային Ա՛ ի ո ւթեան վբայ։ Աա բոշեալ մամուն։ կրկին .ոլորապտոյտ բազմաթիւ.
ու րսաւ
\939ինԹ>ուբքիաէ Տ ամսուան մէջ ^իերմանիոյ յանձ կայն Թուրքիա ատով ալ չգոՀացաւ։ թուրքիա Հարցում՚ներէ վերչ, լրացաւ իր շեշտր
նեց 103,606 թոն քրոմ , օգնելով Գ*երմանիո յ պող %>եգոլցսեբը փակեց քիուս իո յ առջեւ եւ ատկէ է>գ– բառ առ բառ .
պատի արտադրութեան : ՝ք^բոմ ը Հա յթա յ թո ւած էր աուեցալ Գերմանիան , քանի որ Ամերիկա եւ անգ — « Պ • Ք • , իմացանք որ դուք ՚եաշնակցա -
կան պարտիայի մաս է ք կազմել ժամանակին։
՝ք՝ բո լ փ ի պատերազմ ական դո ր ծա ր անն եր ո ւն, որոնց լիա Լէնտ-ԼիԱ/յ^ իրենց օդնո ւթիւններ ր բրին Աոլ– Հենց կարո՞ղ է ք դատապարտել նրան հրապարա
կաւ, հայրենիք մեկնելուց առաջ։ Մենք չենք կա
շինած թնդանօթներ բ (թրքական քրոմով^սպաննե– էզ-կարմիր \յ՝ռվ, Պարսից Ծ՛ոց երկար ճամ բով րող բմբռ՚նհլ , որ մարգ կարող է մնալ մ ե բ ե ւ ա–
նանց միջեւ, չէզոք գհտնի վրայ : կամ կը մնաք
ցին Հարիւր Հազարաւոբ ֆրանսացիներ \ 940^ն ել եւ ոչ թէ Թուրքիա յ վրա յով կամ *(յ եղ ուցն երէն ։ անոնց հետ, եւ կամ միանգամընդմիշտ դիրք կը
բռնէք անոնց դ է մ : իսկ ասոր համար , անհրաժեշտ
Հարիւր Հազարաւոր քիուսեր՝ 1941, \942ին–. , քհուսիոյ ղրկուած օժանղաԱոլթ իւննե բ բ, Հեռաւոր է որ հրապարակաւ դատապարտէք անոնց ընթաց
քը , որպէս հակահայաստանեան եւ հակաիաբհըր»
Թուրքիս յ քրոմի արտադրութեան քանակը , ճամ բաներով , եբկարաձղեցին պատերազմ ը , ո— դային՝ մինչեւ այսօր » :
ըսա վաւերական ագբիւրնեբու, Հետեւեալն է * —• ր ո լն պատճառ ե ե ր էն մին էր Թո ւրքիո յ ՛Նեղուցնե
1929/5-՝ 1 6 . 1 7 8 ^ , 1932/Տ-՝ 55.196, \933ին՝ րու փակում ը ։ (Հակառակ անոր որ , Անգլիա ղի՜
119.944, անին՝ 150.514, 1936/5,՝ 163.880, 1937/Տ-՝ նակից էր Ռուս ի ո յ եւ Թուրքիա զինակից էր Անգ
192.508, 1 9 3 8 ^ ՝ 213.630, 1939/Տ,՝ 191.644, 1940/5,՝ լիո յ դաշնագրով^ ։ Պատերազմի ե ր կաբելով աւե -
110.000, 1942/5,՝ 130.053, 1943/5-՝ 100.000, 1944/5-՝ էհ լ ո վ Ռուս եր եւ Ամ ե բ ի կա ցին ե ր մ եռան ։
100.000 թոն։ Թուրքիա , Հակառակ անոր , որ Ան դլի ո յ եւ
Ամերիկա յի
"/»ր ււ մի այս քրոմբ պիտի Հ ետ Համ աձա յն ութ իւն ունէր ել իր ԶարՀոլրած էի, փշրուած էի։ կմկմացի.
յանձն ո ւած էր յանձն առին
արտադրութեան կարեւոր մասբ չտար Գեբմանիոյ եւ Գաշնակիցներ «Բայց Պ– Յարութ իւնեան , երբ ես կ՛որոշեմ Հայ
Դեբմանիոյ։
չաւերել Թո՚ւբքիան Գերմանիո յ նմ ան, րենիք վերադառնալ, ինքնաբերաբար կբ դագրիմ.
Ան գլի ա ց ին ե ր Հ ե ռա ա Լ ս գան ո ւե ց ան եւ 3>բան– սա կա յն Թուրքիա 1 941 Աեպտեմ բեր 1 $ին Գերմ ա– մաս կազմելէ , նոյնիսկ Հեռուէ Հեռու, այդ կու
ււ ա յի Հետ մի ասին Թուրքիա յ վարկ լ՛ ա ց ին \ 940 նիայէն եկած Տոքթ* ՝ք՝լօաիուսի Հետ Համ աձա յ - սակցութեան։ Ես շաԲՔային մրն ալ չեմ, ու սխալ
Յունուարին 43.500.000 անգլիական ոսկրի ( 2 1 7 նութիւն կնքեց քրոմ յանձնեչու Գեբմանիոյ տագ է ձեզի տրուած տեղեկոլթիլսր» –.Չկրցայ Համոզել։
միլիոն 500.000 տոլար) : Այդ գումարին 25.000.000 նապալի տարիներուն՝ 1943 եւ \944ին.։ Այգ Հա– Հիասթափութիւնս վեբածուած էր զայրոյթի։
անգլ. ոսկիի (125.000.000 տոլար) ռազմամթերք ձ աձա յնագիրը ս տ ո ր ագր ո լած է Հո կտեմ բեր 9, Մեկնեցայ տուն, այնքա՛ն յոյսերէ վեբ9, ձեռնու–
պիտի ծախէին Թուրքիս յ։ Այդ վարկին 6 0 Օ / 0 / ՚ 1941/5,։ նայն :
Անգլիոյ Հաշլոյն ել 4 0 0/0հ» Յքրանսայի Հաշլոյն Թուրքիա պաբենաւորեց Գերմանիան , քրոմէ •Բանի մը օբ վերչ, Յունիս 1 6 / կիրակի օրր
էր։ Իսկ 15.000.000 անգլ. ոսկիի (75.000.000 աո– զատ, Հայթայթելով անոր բամպակ, մոՀայիբ տեղի ունեցաւ Հրապարակային Հաւաքոյթ մր,
լաո), ոսկեդրամ Յունուար 29, 1940^5/ Աուբիոք Լայծի մաղ) , ձէթ, բուրգ, եգիպտացորեն, պղինձ, աւր 4 0 0 0 5 0 0 0 Ս • ոսկի Հաւաքուեցաւ, ի նպաստ
վրա քով մ ասնաւոբ շո դե կա ո֊քո վ մբ բերուեցաւ պողպատ , մանկանէզ, իւղեր եւ Հում նիւթեր։ • ներգաղթողներու ճանա՚պարՀածախսի ֆոնտին :
թ՝ո լրքիա : Այդ ոսկեդրամ բ պիտի ծառա յէ ր կա Պատուիրակ Հմայեակ Յա բութ իլն եան , Հրասլա -
յու՛նացնելու թրքական թգթ ադբամը , որմ եծ ան իսկ Գեբմաններր Թուրքիոյ տուին՝ թնդանօթ րակաւ կր պոռար բարձրախօսին աոչեւ.
կում կրած էր : ներ, դաշտային թնդանօթներ , արաղաՀաբուած - — « Հայրենիքը բացած է իր դուռնեբը՛ մեթ
զաւակներուն առջեւ։ Առանց դասակարգային եւ
Թուրքիա , Հակառակ զինակցութիւն ունենա ներ, ծանր մեքենաներ , վայրաշարմեր, մեքենայի այլ խտրութեանց, ամէն ոք ազատ է դառնալու
երկիր, հայրենի հողի վբայ արժեցնելու իր ըն–
լուն Ձ) րան սա յի եւ Անգլիո յ Հետ , դաւաճանեց ա– մասեր լուսանկարչական գործիքներ , ֆիլմեր , քի. դունակութիւննհրը » :
նոնց եւ օգնեց Գերմ անիո յ Հայթայթելով անոր միական նիւթեր , գեղեր եւ ներկեր :
քրոմ : Մի՛այն \939ին ԹՈԼքր1՚ա Գերմանիոյ տուաւ (Մնացեալը յաջորդՀովԱ)3 ԿԱԶ՚Օ Գ– ՂԱԶԱՐ ԵԱ՛Ն
Մեկնութկւններդ աւևկորռ են Հ Ա՝ •
Fonds A.R.A.M
ԳՂՒԱՃԱՆԵ8 ԳԱՇՆԱԿԻ8ՆԵՐՈԻՆ —* ըճկԽ ՄիԱաս
(Մասնաւոր թղթակցութիւն
3՚ս֊ւաք\ւ) • 0—~ ֊ ֊
Համա շխարՀային 2բգ պատերազմին Թուրքիա Ա , "Ս«ի–ր1ե1լ*ի »Յ^ ֊առ՝ Ոաջ,՚ ~— ՝*Ր»Գ"կ՚"ր*«նդՔունեն Բ"Լ"Ր»աԼ, 1941 Օգոստոս 28ին Հասի մէչ մեռաւ,
դալա 2ճճանան-եսեԴցա,նաԳեեաոշնն եՐոաւնկիցնեբուն բձամզամՔիաթւի. ւ աաննռգաամմ-– լթէ Նգեաար՚սւգայէղթաի՛ռու–թի՚ւնըշուբչ ստեղծուած Համազգային քաքորգի մր, րնկեր Մինաս Տէրվիչեան : Հքնահ֊ էր
ներ* - լսա յ սրտի
Հա ո1 ր անկիւնէն կը
\%95ին Բազմաչէնի մէէ (Խարբերգ)։ Հազիւ. Հինգ
թելադրուի : Կը գիտակցինք նո յնպէս , թէ Հայկ *
1 ( Պատերազմի տեւողութեան Թուրքիա Ա - ամսուան , 96/՛ վարդերուն Հայրր կր սպաննուի
Ղ՛ատի աս տ ի ճ անա կան իրագործումի ճամբո ւն վը–
ռանցքի Պ ետ ութ եանց լրտեսական բո յն դարձաւ ։ Թուրքերու կոզմէ։ Շատ չանցած՝ կր մեռնի նաեւ
բայ , \քերգաղթը որքա՛ն գրական ու Հաստատուն
2. թուրքիա թ ո յ լ տուաւ որ գերման ընգ– մայբր։ Աինասր կր մնայ որբ ու կր յանձնուի իր
երեւոյթ է ։ Կը գիտակցինք, ԱԱ-ելի քան., թէ ինչ
ծովեայ մը Աեւծովեան թրքական թուրերուն մէջ Հօրեղբօր խնամքին։ Պատանի Հասակին կր մտնէ
քա՛ն փափուկ Հարց է ան, իր էութեամբ թէ յա
ընկղմէ ռուս փոխադրանաւ մը։ Հ .8 .Գ • Պատանեկան Միութեան չարքերր, Հա
րաբերական տարողութեամբ։ Եւ*, ի փեր^ոյ, կը
3. թուրքիա ապաստան տուաւ Աեւաստո– կառակ անոր ւոր իր բոլոր ազգականները, ու նա
Հաւատանք , թէ մեծադոյն ուշագրութեամբ պէտք
փոլէն փախած գերման ղինուո րնե բուն եւ ընդու եւ զինքը խնամող Հօրեղբայրը կը պատկանէ ին ու
է շարժիլ , ընդՀ անուր թափը Հալաս արա կշռուած
նեց ղանոնք Աամսոնի մէջ ; րիշ Հոսանքներու։
զգացումներով ու տ րամ արան ական ժ ուժ կա լու -
4. թուրքիա գերման մանր ռագմանաւեբբ
թեամբ տանելու Համար : Կանոլխէն իսկ իր անունը տաբածոլած էր նա–
Աեւ ծոփէն փախցուց գէպի Աիջեբկբակաե ։
եւ շր1անի գիւղերուն մէչ.. \9\2ին Օսմ. հսրՀրր–
5.–^– թուրքիա , էքն կի ւրի էն , սուտ ըԱալր գիտ Այս բոլոր մ տածումները ա յնքա՚ն խորունկ
նա ք ող՛ Հանդերձ , Հ՛այերու դէմ զրպարտիչ րնթացք տեղ շինած են մեր մէջ, որ ձեւական կամ արտա դարանի բնտրաւթիւննեբու առթիւ Ղ՚աշնակցու -
մը րոնեց , սուտ Հ եռագիրներ տարածեց ԱսԼՐէ լ 10, քին թերացումնեբոլ միայն անդրադարձանք ցարդ, թեան յագթանակբ ա պ ա Հ ո վ ել ո ւ Համար մեծ աչ–
1 9 4 1 / 4 , 9 Յունուար 1943/5՛, մինչ Թուրքիա նա - ու ղգուշացանք սիրտ ցալցնոգ թէ միտք պղտո - խտտանք, կր տանի։ ]9]3ին կր մեկնի Ամերիկա ՛իր
ցի՛ներու ծառան էր այդ ժամանակէ րող ներքին թերաց ո ւմներ ու մատնանշումէն։ Հի՜ ազգականներու մօտ : Հազիւէ երկու տաբի անցած ,
6. «Վար|ըգ ՎԷրկիսի»^ պատրուակին տակ մա սակայն , երբ մեկնած են Ա* եւ /՝ • կարաւան - կր սկսին Հայկական չարգերը; Երիտասարգ Մի
նեբբ , 1*^ոյլ աոլէքՀոր պատմեմ կսկծալի դէպք մը. նա սին երակներուն մէչ արիւեր կ՚եռայ; Հ .3 ՛՛հ •
թուրքիա կո գո պա ե ց Հա յերը եւ ո չ՚Թ" ւրքերը եւ Երկու օր առա^, նստեր էի «Արեւելք»/ք խբմ– Ամերիկայի կեգր. Կռմիտէի կողմէ երիտասարգ
տարագրեց աւելի քան 50.000 անձեր ։ բագրատունը։ ՝(յեբս մտաւ Գամասկոսէն բարեկամ բնկերներ կբ Հրաւիրուին զինուորական մարզան
7. Համ աշխար Հա յին /» . պատերազմի տտռեւո– ՛շ. երբեմն՝ ուսուցիչ, այժմ Հրապարակի քի : Առ աչի ն ներէ ն մէկը կ՝ՐԱայ Մինասը։ Երբ կր
մեղ իրարու ։
գո ւթեան թրքական չորս թերթեր՝ է)օն Փօսթա, մարգ ։ ներկաներ ծանօթացուցին սկսին կամաւյորական շա րմո ւմնե բը , առա չին կա
Ուլուս, ճոււքհուրիէթ եւ Թասվիր նացի սլ ր է; ո լա Հթուաով տաքցանք , շուտով բացաւ իր սիբտր ։ Ո՜ րաւանով կը մեկնի Ամ երի կա յէն ֆրան սա , յետոյ
գան գ մղեցին եւ մ ի շտ նացի մնացին ։ Ա իւս թեր բոշ է, որ կուդաբ ցաւը լալու։ Ըսաւ, թէ նախկին Կիպրոս, միանալով Հայկական Լեգէոնին։ Ութ
թերը կեղծ շւեմոկրասի խազացին : Գ երա սանն եր ու շարքային մըն էր , եւ թէ իր «ձախ» գաղափար - ամսուան մարզանքներէ վերք կր մեկնի Արաբայի
նման կանխաւ դերերը բաժնած էին իրենց մ էջ: նեբուն պատճառաւ Հ եռացած էր գործօն կո ւս ա կ– ճակատը, ֆրանսական եւ Հայկական րանակներոլ
8 » – - Եօնո՚ւս (յաա ի ի նման ջարդարար իթթի՜ ցութենէ , միշտ բարեկամ եւ Համակիր իր Հին Հետ։ 1918 Աեպտեմբեբ \Դին , ինչպէս կը գրէ իր
յկան եւ նացի բե ւմնեք ՛վ քէմ ա լական ընկերներուն ։ փա%ի մը ամիս առաջ, երբ \,եբ– զինակիցներէն մէկը Մինաս կը մասնակցի Ա-
մը, գաՀ լիճին մէջ էր մինչեւ որ Դաշնակիցներ դաղթի ա ր ձան ա գր ո ւթ ի ւնն ե ր ը կը սկսին , խան– բաբայի նշանաւս բ ճակատամարտին ու՛ մինչեւ
տարիներ յետոյ ճնշումով բռնի գուբս նետեցին դավառութեամ բ կը դիմէ Տեղական կոմիտէին։ վերչը կը մնայ յաոսյքասքաՀ ղիրքերուն մէչ, ցոյց
գաւն, նման արտաքին նախարար Մ՝էնէմէնճիօուու– ւ,» * Հ , .- ւ V , ,՛ . " \ տալով իր Հերոսական ոգին։ Մեծապէս կը գնա -
իենն։ : ԱԱյ,սս ովեեոձրնջիոն ր ԵԻսմսմԷաթ յ.եմտ առո յ ՓՓաարռիեզձի ՏեոդՀես.պ.ան.*. \ ^ Ր ք ^ Գ Ր ^ : կուգան պատ ո լի ր ա կն ե րր , - Հր– Հատուի ու կը վարձատրուի : Այգ ճակատամարտ ի
՚՛ այ է՛ակ Աարութիւնեան , Հմայեակ Իք ա չ ա ա ո ւր Լ ա ն յաղթանակէն
նշանակեց , խնդալով Գ ա շյն ա կի ցն ե բո ւ քթին ։ ընկերներու վերչ կր մտնէ Կիլիկիա, քանի մը
թուրք Արտաքին նախարար բ Ա ոնթբէո յի դ՛աշ եւ ընկ* ։ Ա* կարաւանով րդ՛ սգթողներոլ կատարեն ,
կեբր կը սկսին լեցուիլ ։ Հրէշներ : Հետ մեծ քա չ ա գ ո րծո ւթիւններ կր
նագրին Հակառակ ըլլա լով , գերմ ան ռազմ անաւեր « Զիս ալ կանչեցին , կը շարունակէ ։ Ու՜ մաքրագործելով քանի մր Հայակեր
փախցուցած էր Նեղուցներէն դուրս դէպիԱ՝ իջեր կ՜ բախութեամբ վազեցի - Ա ենեակին մ էջ , Հմ այեակ
Տարութիւնեան
րական ։ էն է մ էնճ իօգլու թուրքիա ա յսելող եւ մէկիկ մէկիկ ներս կը կան չէր Դարձեալ իր զինակիցն է որ կը պատմէ ամէ
Թուրքերու գովքն ընող Վ* Ոկիլքիի
^"%մէ անգամ ներգագթողնեբբ , կը խօսակցէր մէկ երկու վայր նէն խիգախ ղէպքր զոր Մինաս կատարեց Եի/իկիոյ
«սինիքըլ» ածականով որակուած է։ կեան , ու կը թողուր որ մեկնին ւ Ուշադրութիւնս մէ1, ՛Քանի մը ընկերներու Հետգիշեբով սպաննե–
9. ^ւՂՐ^Էլ * տեսնելով թրքական գա լ ա հա դրաւեց , որ 10—՚15 սւարու, նոյնիսկ աւելի փոքր Տինք լարգարար երեւելի թոլրք մը որ կոտորել
նու թ ի ւնն երբ , յայտարարեց 1944 Մ այիսին * աղաք, ներս կը կանչուին աոսւնց իրենց ծնողքին տուած էր Հազարաւոր Հայեր։ Մեր յառա^ապաՀն
ու պաշտպանին, ու հարցոլփորձուհլէ յ ե տ ո յ ՝ կը էր Մինասը՛» : Ես որքան գիտեմ
«Այ է մ սիք էնա ր֊այըրտ ավ Թրրքի» (Թուր այգ Հայակեր Հրէ–
քիան զիս Հիւանդ բրաւ^ ։ ն ա մ բ ո լ ի ն ։ Կաբգր եկաւ ինծի։ Բաղցրալեղոլ եւ ^ "՚րձաթեայ դգալը, որուն վրայ իր անունը
Առաջին Համ ա շխա բՀա յին պատերազմ էն յե– *- • •-• *֊ ւ ւ *յ լ լ ւ փորագրուած է, մինչեւ այսօր ալ կը մնայ Մինա–
աո յ , Յքրէնքլին Պու յօննեբՈ լ 5>ր ան ս ան շո յեց ջար բարեկիրթ , պատուիրակը տեղ ոոյց տուաւ։ ՚Նբււ պ,ն տիկնոչ մօա։ Այս դէպքին վրայ խստիւ կը
ել անգլիական
դարար Թուրքը, ապագա յին « տնտեսապէս օգտա տայ։ Հաղորդական մարդ կը թուէր իր անուշ խօ Հետապնդուի Աէնաս ֆրանսական կ՛անցնի
կողմէ։
գործելու Համ ար Թուրքիան սակցութեամբ։ Հետաքրքր ո ւեց աւ գործովս, բն– ՚ Ժ % " ՚ո Ր "՚ Կ »•« իշխանութեանց
սութեամբս, Ներքին կեանքովս ալ,
՚նեկան կա
1938/^5, Ֆրանսան յանձնեց Ալէ.քսանս,րէի1 ի ոլյոյս տուաւ՝ թէ պիտի մեկնիմ Ա. կ աոաւանո վ։
Ս^րԸ, ո^լզակի եւ կամ բրիտանական պա - Մեկնումի վայրկեանիս, խնդրեց՝ որ կրկին գամ տեսնել զինք, մէկ օր վերչ֊. Կբ ցատկէի ուրա–
Հանչի վրայ, թոլրքիոյ , իբր կանխիկ գին՝ զի խութենէս : Մէկ ոտքս Հայրենիք էր։
նակցոլթեան մր։ Բայց Տէբանսա ա լ ա թ Ո ւ բ ք ա պա Որոշեալ օրը, որոշեալ մամուն, եկայ կրկին
տասխան մբ ստացաւ իր ըրածին փոխարէն յալի– 103.606 թոն՝ քրոմ : Թուրքիա Հայթայթեց գերման տեսնելու Հայրենի պատուիրակր։ Դարձեալ անուշ
տենապէս ապերախտ Թուրքէն , Հետեւեալ կեր - պոգպատի ա ր տագր ո ւթեան պաՀ ան ջած քրոմին բաներ, ու Հարցումներ քիչ մը ամէն բանի մա -
պով. - 30 0/Օք : Գերմանիա կ^աբտադրէր 24 միլիոն թոն սին։ Պատասխանեցի ա՛յն չափով, որ չափով որ
Երբ գերման բանակներ ր արշաւեցին Ֆրան - պոզպատ տարեկան եւ քրոմ ը կենսական էր ա յգ ի վիճակի էի։ Մեկնումի վայրկեանիս միայն անդ
՛յի Վրլ ՛յ» Ան գար լ էն ո ւ ֆլ սական գես - սլոզպատը ժանգէ զերծ պաՀ ե լո ւ եւ աւե լցնելու րադարձա յ , որ Հ. Յարոլթիւնեան պէաք չՈԼ -
կառավա :
պան , Ռլ&Է Մ ա ս է է է գէմեց թուրք բու - անոր դիմացկունութիւնը նէբ / վերչ՛՛յ այսքան տարածուելու։ Հաբցոլց
թեան եւ խնդրեց Թուրքիա յէն , որ իբր Գանակից Թուրքիա դաւաճանեց մասնաւորապէս (հու - թէ գ. Հազեանի «Հայկ– Դատը եւ միջազգային
պատե րաղմ յա բոա րա րէ *իե րմ անիո յ գէմ , քանի սիոյ, երբ 1941 Գունիս \7ին նացի Գերմանիս յ զաւհրագիբնեբ» Հատորբ ունի՞մ : Վայրկենական
ո ր իիք ր ան ս ա յաբձակմ ան ենթարկուած է եւ տագ– Հետ կնքեց բարեկամութեան եւ ո չ– յարձակման մտածեցի, թէ Դամաոկոսի մէչ ես միայն ունէի
ն ապա լի Վիճակի մ էջ կր գտնուի : Թուրք կառա դաշնագիր մը, որմէ օդա ո ւեց ա լ Գերմ անիա եւ այդ զԻրՔՐ՛ Պատուիրակը ուրկէ՞ իմացած էր
վա ր ո ւիժ ի ւնբ դեսպան քիբնէ Մ ասիլիին գիմումին այդ Համաձայնութենէն Հինգ օբ վերջ Գերմ՛անիա այս պարագան։ Աիրով բերեմ, րս ի : Բերի ո–
վրայ նոյնիսկ իր մատը չշարժեց : ԸնդՀ ա կառա կն , յարձակեցաւ իՏՏոբՀբդային Ա՛ ի ո ւթեան վբայ։ Աա բոշեալ մամուն։ կրկին .ոլորապտոյտ բազմաթիւ.
ու րսաւ
\939ինԹ>ուբքիաէ Տ ամսուան մէջ ^իերմանիոյ յանձ կայն Թուրքիա ատով ալ չգոՀացաւ։ թուրքիա Հարցում՚ներէ վերչ, լրացաւ իր շեշտր
նեց 103,606 թոն քրոմ , օգնելով Գ*երմանիո յ պող %>եգոլցսեբը փակեց քիուս իո յ առջեւ եւ ատկէ է>գ– բառ առ բառ .
պատի արտադրութեան : ՝ք^բոմ ը Հա յթա յ թո ւած էր աուեցալ Գերմանիան , քանի որ Ամերիկա եւ անգ — « Պ • Ք • , իմացանք որ դուք ՚եաշնակցա -
կան պարտիայի մաս է ք կազմել ժամանակին։
՝ք՝ բո լ փ ի պատերազմ ական դո ր ծա ր անն եր ո ւն, որոնց լիա Լէնտ-ԼիԱ/յ^ իրենց օդնո ւթիւններ ր բրին Աոլ– Հենց կարո՞ղ է ք դատապարտել նրան հրապարա
կաւ, հայրենիք մեկնելուց առաջ։ Մենք չենք կա
շինած թնդանօթներ բ (թրքական քրոմով^սպաննե– էզ-կարմիր \յ՝ռվ, Պարսից Ծ՛ոց երկար ճամ բով րող բմբռ՚նհլ , որ մարգ կարող է մնալ մ ե բ ե ւ ա–
նանց միջեւ, չէզոք գհտնի վրայ : կամ կը մնաք
ցին Հարիւր Հազարաւոբ ֆրանսացիներ \ 940^ն ել եւ ոչ թէ Թուրքիա յ վրա յով կամ *(յ եղ ուցն երէն ։ անոնց հետ, եւ կամ միանգամընդմիշտ դիրք կը
բռնէք անոնց դ է մ : իսկ ասոր համար , անհրաժեշտ
Հարիւր Հազարաւոր քիուսեր՝ 1941, \942ին–. , քհուսիոյ ղրկուած օժանղաԱոլթ իւննե բ բ, Հեռաւոր է որ հրապարակաւ դատապարտէք անոնց ընթաց
քը , որպէս հակահայաստանեան եւ հակաիաբհըր»
Թուրքիս յ քրոմի արտադրութեան քանակը , ճամ բաներով , եբկարաձղեցին պատերազմ ը , ո— դային՝ մինչեւ այսօր » :
ըսա վաւերական ագբիւրնեբու, Հետեւեալն է * —• ր ո լն պատճառ ե ե ր էն մին էր Թո ւրքիո յ ՛Նեղուցնե
1929/5-՝ 1 6 . 1 7 8 ^ , 1932/Տ-՝ 55.196, \933ին՝ րու փակում ը ։ (Հակառակ անոր որ , Անգլիա ղի՜
119.944, անին՝ 150.514, 1936/5,՝ 163.880, 1937/Տ-՝ նակից էր Ռուս ի ո յ եւ Թուրքիա զինակից էր Անգ
192.508, 1 9 3 8 ^ ՝ 213.630, 1939/Տ,՝ 191.644, 1940/5,՝ լիո յ դաշնագրով^ ։ Պատերազմի ե ր կաբելով աւե -
110.000, 1942/5,՝ 130.053, 1943/5-՝ 100.000, 1944/5-՝ էհ լ ո վ Ռուս եր եւ Ամ ե բ ի կա ցին ե ր մ եռան ։
100.000 թոն։ Թուրքիա , Հակառակ անոր , որ Ան դլի ո յ եւ
Ամերիկա յի
"/»ր ււ մի այս քրոմբ պիտի Հ ետ Համ աձա յն ութ իւն ունէր ել իր ԶարՀոլրած էի, փշրուած էի։ կմկմացի.
յանձն ո ւած էր յանձն առին
արտադրութեան կարեւոր մասբ չտար Գեբմանիոյ եւ Գաշնակիցներ «Բայց Պ– Յարութ իւնեան , երբ ես կ՛որոշեմ Հայ
Դեբմանիոյ։
չաւերել Թո՚ւբքիան Գերմանիո յ նմ ան, րենիք վերադառնալ, ինքնաբերաբար կբ դագրիմ.
Ան գլի ա ց ին ե ր Հ ե ռա ա Լ ս գան ո ւե ց ան եւ 3>բան– սա կա յն Թուրքիա 1 941 Աեպտեմ բեր 1 $ին Գերմ ա– մաս կազմելէ , նոյնիսկ Հեռուէ Հեռու, այդ կու
ււ ա յի Հետ մի ասին Թուրքիա յ վարկ լ՛ ա ց ին \ 940 նիայէն եկած Տոքթ* ՝ք՝լօաիուսի Հետ Համ աձա յ - սակցութեան։ Ես շաԲՔային մրն ալ չեմ, ու սխալ
Յունուարին 43.500.000 անգլիական ոսկրի ( 2 1 7 նութիւն կնքեց քրոմ յանձնեչու Գեբմանիոյ տագ է ձեզի տրուած տեղեկոլթիլսր» –.Չկրցայ Համոզել։
միլիոն 500.000 տոլար) : Այդ գումարին 25.000.000 նապալի տարիներուն՝ 1943 եւ \944ին.։ Այգ Հա– Հիասթափութիւնս վեբածուած էր զայրոյթի։
անգլ. ոսկիի (125.000.000 տոլար) ռազմամթերք ձ աձա յնագիրը ս տ ո ր ագր ո լած է Հո կտեմ բեր 9, Մեկնեցայ տուն, այնքա՛ն յոյսերէ վեբ9, ձեռնու–
պիտի ծախէին Թուրքիս յ։ Այդ վարկին 6 0 Օ / 0 / ՚ 1941/5,։ նայն :
Անգլիոյ Հաշլոյն ել 4 0 0/0հ» Յքրանսայի Հաշլոյն Թուրքիա պաբենաւորեց Գերմանիան , քրոմէ •Բանի մը օբ վերչ, Յունիս 1 6 / կիրակի օրր
էր։ Իսկ 15.000.000 անգլ. ոսկիի (75.000.000 աո– զատ, Հայթայթելով անոր բամպակ, մոՀայիբ տեղի ունեցաւ Հրապարակային Հաւաքոյթ մր,
լաո), ոսկեդրամ Յունուար 29, 1940^5/ Աուբիոք Լայծի մաղ) , ձէթ, բուրգ, եգիպտացորեն, պղինձ, աւր 4 0 0 0 5 0 0 0 Ս • ոսկի Հաւաքուեցաւ, ի նպաստ
վրա քով մ ասնաւոբ շո դե կա ո֊քո վ մբ բերուեցաւ պողպատ , մանկանէզ, իւղեր եւ Հում նիւթեր։ • ներգաղթողներու ճանա՚պարՀածախսի ֆոնտին :
թ՝ո լրքիա : Այդ ոսկեդրամ բ պիտի ծառա յէ ր կա Պատուիրակ Հմայեակ Յա բութ իլն եան , Հրասլա -
յու՛նացնելու թրքական թգթ ադբամը , որմ եծ ան իսկ Գեբմաններր Թուրքիոյ տուին՝ թնդանօթ րակաւ կր պոռար բարձրախօսին աոչեւ.
կում կրած էր : ներ, դաշտային թնդանօթներ , արաղաՀաբուած - — « Հայրենիքը բացած է իր դուռնեբը՛ մեթ
զաւակներուն առջեւ։ Առանց դասակարգային եւ
Թուրքիա , Հակառակ զինակցութիւն ունենա ներ, ծանր մեքենաներ , վայրաշարմեր, մեքենայի այլ խտրութեանց, ամէն ոք ազատ է դառնալու
երկիր, հայրենի հողի վբայ արժեցնելու իր ըն–
լուն Ձ) րան սա յի եւ Անգլիո յ Հետ , դաւաճանեց ա– մասեր լուսանկարչական գործիքներ , ֆիլմեր , քի. դունակութիւննհրը » :
նոնց եւ օգնեց Գերմ անիո յ Հայթայթելով անոր միական նիւթեր , գեղեր եւ ներկեր :
քրոմ : Մի՛այն \939ին ԹՈԼքր1՚ա Գերմանիոյ տուաւ (Մնացեալը յաջորդՀովԱ)3 ԿԱԶ՚Օ Գ– ՂԱԶԱՐ ԵԱ՛Ն
Մեկնութկւններդ աւևկորռ են Հ Ա՝ •
Fonds A.R.A.M
