Page 282 - \ARM_19-1946_03

§ 8 Աքէ ԱՏ

ՏՆՏԵՍԱԿԱՆ ԱՍՈԻԼԻՍ ՊԱՏՄԱԳԻՏԱԿԱՆ Տէեզեբական քիոգովներոլ աոաջին երեք գու­
ու վբ–
մարիւ մ՚1ւ եր ու. ընթացքին վիճաբանուեցան

ճշոուեցան գաւանական կարեւորագոյն խնղ՝իբ -
ր հաբցեբբ հետեւեալ -
ՆԻՒ Ե Ո Ր ՝ Բ Ի ՍԱԿԱՐԱՆԱԿԱՆ ԱռաջիԱ եկեփցիԱեդ ներ , .որոնց ամենագլխաւս

ԻՈՒՃԱՊԻՆ ԱՌԹՒԻ ու Ճ Խ ձ ո ւ ա ծ ո ղ Ա ե դ ներն էին — Եբրսբգութիւսը ւ 2) •քրիստոսի փր–
1) Սուրբ ,
(ՊԱՏՄԱԿԱՆ ԱԿՆԱՐԿ ՄԸ) , 3) ՚Բբիստոսի մաբգեզոլթիլնը
կագորՆոլթիւնբ

Աեպա* Գին , Նիւ Եբրքի սա կաբանին մէ^ Լք)լու 4) Մաբիամ կոյսին հԱա#1 քքւքսս֊ան՝ի%\ լդլքԼԸ–

Սք^բիթ) աարինխբէ ի ՛Լեր չտեսնուած խոլճապ մբ ՝Րրիւէւոոնէական աււաշդն եկեղեցիներու հեր– Տիեղեբքսկան այս երեք առաքեն <1 սգսվեեբուն

առա ^ եկաւ ։ Լք եծաքանակ ա րժ՜եթո ւղթեր Հբասչա– ձուաօ՜ոոնեբբ երկու ճիլղերոլ կբ բտւքն՚ոլ՝էն : Աո֊ա– յաչորղեցին ուրիշներ ալ՝ Ե՛ Զ՛ է ՚ գաբերուն

բակ նետուեցան ; Ա*Էկ օրուան մէ^ ծա խ ո ւե ց ան 2յւն ճիւղին կբ պատկանին նախնական հերետի - մէչ, քւրոնք դաւանական հաբցեբէ աւելի, զբաղե­

2-600.000 աբժեթոլղթեր , այնպէս որ Հարկ եղաւ կոսնեբբ, որ՛ոնց մէ^< ցան վաբգապետական հարցերով ու գահատիբա

նիսար պաՀ մ բ գադրեցնել , կա ր են ա լ կատարելու Ա . Հթեայ-քրիսսաայաները : Ասոնք հրէական կան խնգիբնեբով, ու նշաւակ եգան կարգ մր եկե­

*>ամար այսքան բազմաթիւ թուղթերու Վաճառման սովո ր՚ութիւնն երբ կբ իյառնէ ին քրիստոնէական ղեցիներու փառասիրական ու տիրանենգ ձգտոլմ–

ձելակերպոլթիլններբ : Բնականաբար ^ դիներն աք կրօնքին: ներուն:

ինկան . կարգ մբ թուղթեր մինչեւ \ 5 1 7 տոլար Ր– • կնււսսւիկէան-նւեբը : Ասոնք ձ֊տնօթ են նաեւ Յոյներ ու Լատիններ , իրենց ցեղային մբցակ–

կորսնցուցին։ ՚Լյոյն վիճակը կրկնուեցաւ յումոր զ իբր նոր պղատոնական—իմաստասէբներ : ցոլթիւննեբբ խթանեցին կրօնական ա՚ևվերԼ՝ պայ­

օրր* ծախուած թուղթերու թի*֊բ 3.600.000^ Հա– Գ– Մւ1քնթ֊Ա1քնները : Ասոնք իրենց Հիմնադիր քարներ ստեղօ֊ելով; Այնչա՛փ որ, կրօնական դի­

սալ ։ Աոնթանբ կբ նկտաէին իբր միջնորդ Ա . Հոգիին , մակին տակ անոնք երբեմն իրարու հետ ար՛իւնոտ

Մէկ օր ետքբ կացութիւն շ բարւոքեցաւ. գի– ու շատ աններող ոգի կբ սնուցանէին մեղաւորնե­ կռիւներ մղեցին : Իւրաքանչիւր եկեղեցի իր նա­

սեբը բարձրացան քիչ մը* վաճառուած՜ թուղթե - րուն Հանդէպ ; խասիրած՜ ու վճռաճ գաղափարները շ\սնաց իբր

բու թիլն ալ իիսլ 2.360.000/ : Եւ սակայն , Աակա– Այս երեքէն զատ դեռ կային կարդ մբ երկրոր­ դաւանանք բնգունելի դարձնել : Ու այս կարգէ

բանբ մնաց ծ՜անր տպաւորութեան մբ տակ։ Մէկ դական Հերձուածողներ ; վարդապետական հարցերը վճռող գումաբումնե -

շաբթոլան մէշ՝, գիներբ ինկան ընդհանուր կեր­ Հերձուածողներու երկրորդ դլխաւո ր ճիւղին բուն՝ «Տիեզերական քիողով^ ան ո լեր տուին , թէե.
Հերետիկոս
պով. Տօոլ (Հոնսի Լ)զ\\՛ խոՇՏ ցուցանիշերուն (ւՈ– կբ պատկանին , մեծ կամ գլխաւոր վր՛գովեցին (ոյն եւ լատին եկեղեցիներու միքեւ մղուած֊ վի–

ամաձայն , ճաբաարար ուե սաական ար ժե– ճան չցուածնե ր բ , որոնք երկար գարեր ճաբանռւթիւնն էր , որ աեղի կ՝ունենար : Յետոյ

թոլղթերոլ ցոլցտնիշբ որ 190,03 էր 2Ք> Օղոստո ՚– Ե կեգեց ւո յ անգո ր բո լթիւնր^ ; Լատինները , 9րգ գարէն սկսեալ՝ աւելէ առա9 եր­

սին, իլաձ էր \76,72ի 4 Սեպտեմբերին, Երկս՛ ֊ Ե բ բ քր ի ս տ ոնէ ա կան եկեղեցին Հալածանքի թալով սկսան առանձէնն ւե ո զովն եր գումարել լա­

թոլղիներունբ՝ 57,59էն 52,44\ի , Հանրային Ա պա– 1լենթաբկուէր ^ րն դՀ ան բա պէ ս մ իացեալ ճակատ տինացին կամ լատինական ըմբռնումները կամ ի՛­

սարկոլթեանց թոլղթեբբ՝ 39,98^5. 36,12^։ Այս ան– կբ կազմ էր բնգգէմ Հեթանռս թագաւորներու յա ր– րենց հաճելի եդած֊ գաղափարները տիրական դար­

կումն երր ազգեցին նաեւ մասնաւորաբար Լոնտոնի ձ ա կո ւմն ե ր ո ւն ; ք ՝ ա յ ռ ^՚ԲԲ Հակաքր իստոնէական ձնելու համար միշտ «Տիեզերական (իողով» անու­

եւ Փարիզի սա կա րաննե ր ո ւն ՚էրս՛ ,1 ։ արտաքին Հ ա լած ան քբ վեբ^ դա ալ ու քր ի ս տոն ե.ա - նով, այնպէս .ոբ, յոյն եկեղեց՛ին ունի եօթը, իսկ

Ուոլ Սթրիթի խուճապբ մեծ մտաՀ ոգռ ւթիւձն ներբ Հանգստացան ^ ա յն ատեն միայն սկսան իրա­ լատին եկեղեցին 2\ «Տիեզերականդ էեոգովներ ,

պատ ճառեց ամ էն կողմ , // լւո ւի Հ ետ ել կարծուեցաւ րու դէմ պայքարիլ ու գիրար Հալածել : մինչդեռ իրականս ւթեան մԷԷ՝ իսկական Տիեզերա­

թէ նախաբանն է \ 920ի եւ \ 929ի տագնապներուն Եկեղեցւոյ այս գլխաւոր Հերձուածողներ բ Հե­ կան հԻ՚ո ղովն ե բ՛ո ւ թիւն է երեք :

նման Համատարած տնտեսական մեծ տագնապի տեւեալներն էին ,—• Արխա յ ^ակնդՌդռս 9 Ապո– Հայաստանեայց Եկեղեցին , ուրեմն, կբ ճանչ–

մբ։ Տեսնենք թէ ի՛ն է պա յմաններոլ տակ ծագում զինսւրիռս , "սեսաորիււս ե ւ էւաիք էս : նայ միայն Տիեզերական երեք ժողովներ , ուր վճ–

առին այս տագնապներ բ , բաղգատ ութիւն մր բնե– Ա յս Հ ինգ Հերձուածողներուն յար ո լցած վէ - ռուան՜ էին բոլոր հարցեր բ , քրիստոնէական անա­

Լու Համ ար ներկա յ կա ց ո ւթեան Հետ : ճերբ յ եկեզեցւոյ ներքին անդորրութիւներ վյւդովե– պակ մթնոլորտի մբ տակ։ Որոինք են այս Տիեզե­

191 8^՛ ղինագագա րէն ետք Հ ե կալ պաՀ մ բ ուր ցին Յրգ գաբէն մինչեւ *երդ ՛է ՛ո ր • I րական առածին երեք իրական մոզովները *

կարելի շեղաւ գո Հացում տալ ապրանքի խնդրանք­ Աւելի վե բքեբբ նորանոր վր դո վե ցո լց ի չ Հար­ Տիեզերական Առաջին ժ ռ դ ո վ ր Անոր վայրն

ներուն ։ Պատերազմին Հետեւանքով տառապող մ՜ո– ցեր ծագում առին , Հերձուածողներու թիւբ Հետղ– էր ՚Լթիկիա քաղաքբ ու թուական ը 325։ Այս մոգո­

ղովուրգներբ եաեւէ եղան Հաճոյքի եւ պերճանքի . Հետէ աւելցաւ ^ ու երեւան ելան միակամեաներբ վը գումարուեցաւ ու յետոյ վաւերացուեցաւ Ա՝եծն

շատ մբ երկիրներու մէ^ տիրող է ն Փ լ ա ո ի ո ն բ Լթղ՛ ե պատկեբամարտնեբբ : - կ ո ս տ ան գ ի ան ո ս կա յԱեր կողմ է : Տիեղե րական Ա *

թագրամի առատութիւնը ) զ.իւր ալ կրցաւ գոՀա - Ա յս բոլոր Վէճերուն վեր^ տալու Համ ար գու­ մողովին ներկայ գտնուեցան 318 եպիսկոպոսներ։

ցում տալ անոնց փափաքներուն ։ Ասկէ աո աՓ ե՜­ մարուեցան Տիեզերական կողովներ գ ՛որոնց մաս­ Այս ժողովբ սկսաւ 20 Ատ յիս 325ին ու վեր^ացաւ

կաւ դիներ ոլ արագ բարձրացում Հ Այնպէս կար՛­ նակցեցան աշխաբՀ ի ս բո լո բ եկեղեցիներ բ ՛իրենց 25 Տուչիս 325ին : Արիոս Հերձուածող Հռչակուե­

ծուեցաւ.որ մողովուրդնե բու գնման կարողութիւ– ներկայացուցիչներով • կամ եթէ ներկայ չդրտ - ցաւ ու ան ո ր վա րգապ ետ ութի ւ֊ն բ ար գի լո ւե ցաւ ։

նր անսաՀման է , ու որ եւ է ապրանք իր գնորդր ն ո լեց ան ՝ գէթ վերտէն բնդունեցին ու Հ պա տա կե­ (ք՛ո գով ին մէ V խմբագրոեցալ Հաւատոյ Հանգանա–

պիտի ունենա յ ։Ո*–*ե տրուեցալ ուրեմն արտագրու­ ցան ա յս Տիեզերական կողովներու վճիռներուն : ղին առածին 7 կանոնները յ (իոզովբ վճռեց որ 11 ր–

թեա՛ն • գիներբ սկսան մ իշա աւելի արագօրէն գի Աստուածբ Համազօր ու Համագոյ է Հայր Աս–

բարձրանալ* .վաճառականներ բ ապրանք մթերե - շ^/որՀիւ^ գործաւորներու արտադրողական կարո– տուածին ։ Այսինքն , ի սուս եւ իր Հա՚յրը նոյն
դար­ բնութիւնը ունին , իբր Հ^ձԸ –ռլ "Սգէ
ցին՝ , աւելի վեր^ը ծախելոլ եւ աւելի՛ չու/ո շաՀե՜­ զոլթիւնբ ՀետղՀեաէ աւելցաւ յ եւ պատճառ թիւնն եր ; աստուածու­
*լ\աԲ^ւ1*
լու Համար։ էք ղան նաեւ վաբկի չափազանցութիւն֊ ձաւ գործազբկութեան ; Ամերիկայի մէ^

ներ։ առատ բա շիւ ո ւմ ամ ենաՀամ ե սա բան ո լո րն ե ր ո լ եւ Տիեզերական Առածին $*ոզովին Հրաւիրուեցան
թագալորբ եւ կաթողի­
Այս երեւութական բարգաւաճ ո ւմբ երկար Հասառուներու անգամ (ատէծեոշոէ Տշ11ա§ գբու ֊ Հայաստանի քքեծն Տրգատ

չտեւեց ։ Տադնտպբ՝ որ \ 920^/ գար՛նան՝ թափոնի թեամբ) , ինքնաբաւ տնտեսութեան Հաստատում կոս Առւրբ Գրիգոր Լուսաւորիչբ ( որոնք չգացին ,

մէ^ ծայր տուած էր , անցաւ Գ*եբմ ան իա * անկէ աք բաղմաթիւ երկիրներու մէ^* • ՚ աՀա՛ մէկ քանին բա յց իրենց կողմ է պաշտօնապէս գնացԱր իստակէս

տա ր ած ո ւեց ալ աշխ ար Հի գրեթէ ր ո լո ր երկիրն ե - 1929/ Համ ա շիւ ա ր Հ ա յին տագնապին՛ պաաճառնե - Հայրապետբ։ ՜Լքերկայ գտնուեցան աշխարՀիս մե–

րոււն վայ յ նոյնիսկ Հասալ Ա . \,աՀանգներ , Հա - բէն։ \ծագո յն աստ ո լա ծա բանն ե րբ , ո րոն ց կարգին Աթա–

կառակ անոր որ այս երկիբբ պատերազմի մ իքո՜ ՛Նիւ Եորքի մ է^ այս ամս ո լ առաջին տասնօր­ նաս յոյն նշանաւոր Աարկաւագր^ \որ վերտէն եղաւ

ցին անօրինակ ել իրական՝ բաբգաւաճման մր Հա֊ եակին պատաՀոզ սակարանական խուճապբ պիտի պատրիարք Աղե քսան դրի ո յ ^ ին չպէս եւ \, ի կոմի -

սած էր ։ Բնականաբար ^ ամէն երկիր զանազան աս­ ունենա" յ արդեօք 1929^՛ տագնապին խորունկ եւ գիոյ ու քյեսարիոյ երկու Ե*–սեբէ\ոս եպիսկոպոսնե­

տիճաններով աղգուեցալ տագնապէն ^ եւ առաւ եւ Համատարած բնոյթր։ Զենք կարծեր ։ ք\բովՀե– րը , ու Արեւմ ուտքէն՝ կ րգուայի Հորիոս եպիսկո­

կամ նուաղ արագօրէն գուբս ելաւ անկէ : Այսպէս * տեւ անոր պատճառնե ր բ զուտ տնտեսական ք՛ էէա էէ պոսը յ որ Հռչակաւոր ա ս տ ւտծա բան մ րն էր :

•Ամերիկա քիչ տտենէն գտաւ իր նախկին բարօրու­ աւելիդ սակարանական են։ ՚^աա ե ր ււ\ ՚քմ ի ընթաց - Տի՚եզեբակաւն Եբկբրդ ժ ո ղ ո վ բ Անոր վայրն

թիւն բ , մինչգեռ Եւրսպայի ժողովոլրգներբ տա­ քին յ արմ՜ե թուղթե բու դիներ բ անբնդՀատ բարձ— էր կոստանգնոլպո լիս մ այրա քաղաքբ ո ւ թ ո լա կա–

րիներ ետքբ մ իա յն կրցան դարմանել իրենց կո­ բացան յ այնպէս որ անոնք իրենց ներկայացոլ - նը՝ 3 8 1 ։ Զ

րուստները ։ ցած առեւտրական գ ճա րտա րա ր ո ւեսաական եւ ել­ այն գումարող .ու վաւերացնող վեհա­

1929^՛ տագնապբ Ա . \,աՀանգներէն սկսաւ ^ /լ մտական ձեռնարկնեբոլ տարեկան շաՀերուն մե — պետն էր Աեծ-ն Թէոտորոս։ Տիեզերական Բ– կ՛ո­

զարմ անալի զո ւգագիպո ւթեամ բ մր , ա յս ամ սու ծութեան Հետ սկսան անՀ ա մ եմ ատ ա կան ըլ (ալ ։ ղովէն ներկայ գտնուեցան 150 եպէսկուզոս՚ներ :

տագնապին նման , դարձեալ Երեքշաբթի օր մբ Այս պայմաններուն տակ ^ \որ ել է ատեն եւ որ եւ (ք՝ոզովը՝ Ա՝ ակեգոնիոսը ու Ապո զէնար իոսը

(22 Հո 1լա . ) : Աակարանին մ կ 9 յանկարծ ծախու է երկրի մէ^գ սակարանի գիներբ ան խո լսափելիօ–՝ հեբձուտօ-ոզներ հռչակեց : Հոս լրացաւ նաեւ Հա­

Հ ան ուե ցան մ եծաքանակ ա րէեեթուզթեբ , որոնց րէն պիտի քւ յն ա յ ին ին չ որ աՀա պատաՀեցալ \/իւ ւատոյ Հանգանակին խմբագրութիւնը, ,ու վաւե -

թիւ֊Ր 6 միլիոնի Հասալ յա^ոբղ օրբ^ եւ 13 միլիո­ Եորքէ մէ1–. Այն շաՀադէտներբ որոնք ժամանա­ րացուեցան Նիկիա գումարուած֊ Տիեզերական Ա֊

նի* օր մր վերՓբ • 29 Հոկտեմբերին ալ 16^ միլիո­ կին շատ աման գնած էին իրենց ա րժ՜ե թուղթ եր բ , (իոզովխն գա լան ա բան ա կան բոլոր կէտերբ։

նի ։ Արմ՜ ե թ ո ւզթ ե ր եղան որոնք իրենց արժէքին վւութացին իրենց շաՀ բ գանձել^ իրենց գուշակած Տիեզերական Բ . ժոզովբ վճռեց Աոլբբ Հոգի՛ին

կէսբ կորսնցուցին , մէկ օրուան մէ^ւ՛ Ասիկա ազ­ գիներ ու անկում ր չսկսած։ Այս կերպով մեծաքա­ հօրմէն բխէլը ու անոր Հայր (Լւււոուհ ո յ ու Ռրղէ

դանշան՛ ր եղաւ Համ ատ ա րած տնտեսական մ եծ նակ թուղթերու Հրապարակ նետուելովը գիներբ Աստուծոյ հետյիսկակէց ու էակից րԱալբ։Այս ժո–

տագնապին , ամենամեծը^ որ երբեք ծագած բ//ա I ինկան յ եւ սկսաւ խուճապը ; ղովին որոշումներբ ընդունեց Ասսլոլրակէս Հայ­

100—150 տ ա բ է է է վեր ։ •ճիշոէ է որ միջազգային քաղաքական– մտաՀո– րապետը, ար գեռ նոր բարձրացած էր Լուսաւորի­

Տ աղնաւդ բ Հ ետզՀ ետ է տա րած ուեցաւ աշխար– գութիլններն այ նպաստեցին այս խուճապին : Ա– չին գահը։

Հի բոլոր երկիրներուն վրայ , Համաճարակի նման; մ երիկա յի եւ 1$ . Ա՝ ի ո ւթե ան մ ի^ե ւ պատերազմ ի Տիեզերական Երրորդ ժողռվը Անոր վայրն

Ա՝ արդկա յ ին գո րծո ւն է ո ւթ ե ան բոլոր ճիլզերր մը Հաւանականութեան մասին շր^ուծ լուրեր ը ան– էր Եփեսես քաղաքը ու թուականը՝ 431 : Զայս

Աակարան , \ճա ր տա բա ր ո լե ս տ ^Վաճառա կանո լ թ ի լն Հ ան գի սա ըրած էին վ երգերս տգէտները ո– վաւերացնող կայսրն էր Թէոտոսիոս Փոքր : Տէե­

եւ էքբկրագործութիւն ամէնքն ալ աղդուեցան րոնք կանխել ուզեցին նոր պատերազմ ի մբ յառա^ զեբական Գ– ժողովփն ներկայ գտնուեցան 200 ե–

անկէ։ Մ– Նահանգներու մէ1 միայն, 10.000 գրա– բերելիք աղէտալի Հ՜ետեւանքն երբ սա կարանա կան պէսկոսլոսներ : Այս ժ֊ոզովը սկսաւ 22 Յ՚՚լնէս ,

մաաոլևնեբ սնանկացան \929էն մինչեւ 1933։ Ա– գործեբոլ վրայ , եւ խոՀեմութիւն սեպեցին , Հի - 43\էն։ Նեստոր պատրէարքը հերձուած-ող հռչակ -

մ ե ր ի կետն ճա րտաբարուեստ ը որ 9 միէիոնի մօտ մ ակուընէ իսկ , ազատել ար (ե եթ ո լզթե ր ո լ գնմ ան ուեցաւ, ու անոր վաբղապետութէւնբ (ոլտամոլ -

գործաւոր կբ բանեցնէր 1929/^, 5՜^ միլիոն միայն յատկացուցած իրենց գրամագլուխները : թեան ծ֊անօթ էբր «նեստորականութիւն») բոլորո­

1լ աշխատ ցնէբ \932ին։ Նոյն համեմ ատ ո ւթե աս ր Չարամիտներ կամ բանդէտներ կբ Հաւասաէին վին աբգէլուեցաւ։ Այս լեոզովէն մէշ փրէ ստոսի

վնասուեցան նաեւ միւս երկիրնեբբ։ Այգ տաբի - թէ Ամե րի կա յի Առեւտրական նախարար ք\ւա լը — երկու բնութեանց մասին յոլզուած֊ հարցը քննուե­

նեբուն , աշիսարհի մէ^ 36 միլիոնի մօտ անգոբօ՜ ո ի 13 Սեպտեմբերին խօսած ճառբ Մ ոսկուա յի ցաւ եւ Ադեքսանդրիոյ Կիլբեզ պատրիարքին նա­

կաբ : Հանդէպ Հաշտարար քաղաքականութեան մ ը Հե– խագծած տեսա կէտ բ ուղղափառութեան հիմունք

Նիւ– Եորքի Սակարանի \929ի իւուճապբ տագ­ տեւելու մասին յ ոլ–բէչ նպատակ ունեցած չէ ^ ս՛,քI բնգոլնոլեցաւ։ կ իւր եզ Ազեքսանգրաց էին բանա -

նապէն ԳՐԳՐձՌ եգաււ Անոր բուն պատճաոնեբր պարզապէս անգլեւսաքսոն եւ ռուս Հաւանական ձեւը այս է «Մի բԹոլրփքւՏ բսւնիՏ մարմնացե -

աւելէ բաբգ էին, եւ շատ աւելի հեոուներէն կու պատե րազմ ի մ բ մ աաՀ ոդութիւններբ փարաաե - լ ո յ » (որու՛ն յունարէն բնագիրն է՝ Աիա ֆԻ^Ի1՛1
լով , պաշտպանել
գային։ \925էն ի վեր սկսահ՜ գերարտագրութեան րբ է Հ ետեւա բաբ դրամ ատէ ր ե րն ու շա Հ ա գէ ան ե– սալ լողոլ սէսաբք օմէն1ին) ։Ու այս հիմունքը ցարդ
տագնապ մը։
հետեւանքով, ապրանքներու մթեբքներբ կուտակ­ եւ կանխել սակարանական նո ր պահուած է Հայաստանեայց ուղղափառ ել առա­
բացատրեց որ 8՝ի–
ուեցան , աստիճանաբար իջեցնելով գիներբ : Ասկէ քելական եկեղեցիին մէէ՝։

զատ , արհեստագիտական յառաՓգիմ ո ւթե անց ՀՐ– Ն– ԹՈՐՈՍԷԱՆ Տիեզերական Գ– Ժողովը

Fonds A.R.A.M