Page 185 - ARM_19-1946_01

3

ՈՒ ՊԱ% ներ , տարբեր բարքեր եւ տարբեր Հասկացողոլ - ԳԻՏԱԿԱն ԱՍհԻԼՒՍ.– Ռ Ա Տ Ա Ր Ը

թիւն : Որքան ատեն որ տարբեր լեզուներ կր գոր–

ԻսպաղաէթհաԱ պատերազմը ձաձ֊֊ոլին , այնքան իրար չՀասկնա լըաւե լի կըխոբա­ Փարիզի շողելեկտ ր ական ո ւթե ան ազգ* աշվսա*
նա յ : ՛Նոյնանման բառերն իսկ յաճախ տարրեր ի–

մաստ կ՝ունենան, տարբեր լեզուներով։ Մէկը երբ տանոցի պետը Պ* Պէրնաբ Տըքօ՝ Հանրածանօթ

Դաշնակիցներս շաՀեցանք պատերազմ ր , այմմ կը խօսի դրախտի մասին, միւսը կը Հասկնայ գիտնական մը, խիստ շաՀեկան բանախօսութիւն
դմոխք յ
կը պատերազմինք շահելու խաղաղութիւնը։ մը ըրաւ Պ ր ի ւս է լ ի Համալսարանական Հիմնարկու­

Այմմոլ էսազաղութեան ոազմաճակատներր Օրինակները։ Հասկնալէ՛ ալ բան մ րն է, կ՝ը ՜ թեան մեծ սրաՀին մէէ, նիւթ ունենալով «քիատա–

փոփոիսական են ։ Մղոններր ոչ մէկ նշանակութիւն "էր բարեկամ մը, նո յնիսկ ըմբռնելը Հակառակ ի– ԲԲ եւ իր կիբար կութ իւննե րբ» աստղագիտութեան ,

ունին, մէկ օր Եալթա , ուրիշ օր մր Փոցտամ կամ մաստով։ ՚)՝մբախտ՛ս բար երբեմն բան մըն ալ չենք օդեր ե ւո ւթ ա բան ո ւթ ե ան եւ եբկբաբնագիտութեան

Սոսկ ուա , Սան 3)ր"՚նչիսկօ կամ Լոնտոն X էքրրեմն Հասկնար : մ էէ X ք*անախօսը նախ բացատրեց //• ա ու ա ր ի սկըղ–

երեք, երբեմն Հինգ կամ աւելի բազմազօր սպարա­ Լեզուներռլ շփոթութեան տեգի չտալու Հա — բունքը։ Պատերազմի ընթացքին գիտական յա -

պետներով, Համաձայն տեղին կամ օրուան ռազ­ մ ււ։ր , լեզուապա յքա ր ր բաւ չՀամ ա րո ւե լով, մը - ո-աէգիմ ութ իւննե ըոլ մէէէն (իատաըը Համարժէք

մ՛ա խաղին : տափեցին լեզուի ետին պաՀել ամենանոր գիւտը կարեւորութիւն մը կը ներկայացնէ բաղդատմամբ

Ասկէ առաք , կր պատերազմէինք զէնքով, Հիւլէն % Տարիներու Հետ , նորաձեւութիւններն ալ Հիւլէ ական ուժին ;

այժմ աւելի ազդու զէնք մր կր կարձ՜են գորՆաՆել կը փո խո լին եւ քաղաքակրթութիւնը իր գագաթ - Ռատար ի Հետ կապ ունեցող կիրաբկութիւն -

խաղաղութեան Համար, այն է՛՛՛ լեզուն։ Եւ խա­ նակէտին կը Հասնի։ Վառօդէն մինչեւ.. . Հիւլէ– ները կը բն որո շուին շողելեկտ բական (^^.<^^Օշ10^ -

ղաղութիւնը լաւագոյն կերպով շաՀելու , կերտելու, ռումբը ։ Եւ այս ը ո լ " Ը ը յանուն խաղաղութեան։ էաա©) ալիքներու միէոցաւ առարկայի մը Հեռա՛­

կամ պաՀպանելու պատրուակով սկսած է լհ(| - Պատերա՞զմն է պատճառը այգ իրերաշՊւչ՝ումի ւորութեան ել ուղղութեան սաՀմ անում ով (օդա­

ուապայ քարը : գիւտին թէ խաղաղութիւնը ։ նաւ, շոգենաւ, գործարան, ն ա ւա Հ ան գի ս ա , քա -

գաք , եւն * ) տ

Մեղքր որո՞ւնն է արդեօք Հ Ոմանք կր վախնան Ամէն պարագայի մէչ՝, մարդկութիւնր ս ր րն - քիատարը կը բաղկանա յ ա) ԳոՐ°՝էքէ մը* ոբ

որ նոր Բաբելոն մր ստեղՆուի : Զէ՞ որ նոյն լեզուն Ի^՚աց կր թռի գէպի լեզուական կատարելութիւն , շատ կարճ շեշտուած ալիքներ արձակելու յաա -

չեն գորճածեն ըոլորր եւ խառնաշփոթութեան այսինքն գէպի փրփուր ել • • • կատաղութիւն ։ կութիլն ունի , որոնց «թբթռացումնեբու աչք »

միակ պատճառր կր գտնեն լեզուն; Տարբեր լեգոս– ՄԵՂ.ՐՒ անունը կուտան Հ բ ) Ընկալուչէ մբ, ոբ այդ թըր–

չենք գործածեր ամօթ երիտասարդութեան) , թռացումներուն արձագանգը կ^ընդունի ;

Խ Ա Մ ։ վկա)ուրիւ(( Աը ինքը Հայ եմ կ՝ըոէը , սակայն շիտակը ես իմ Հա - Պ աՀ սլանա կի վըա յ նուազական ճօճում ի մը
%աատաղի մասին
յութետմբ, անոր ամէն Հ անգամանքներբ մէկտեղ Ո1–"Ղ.ԱԿ.է ընթերցումով, կարելի է «շ1շշէ10ազԱ6»

առնելով 40 վկայ էլուղէի նորա Հայ մը ըլլալուն կոչուած կլոր պատ ո ւՀ ան ի մը մէէէն զարմանալի

ինքզինքս Հաւտացնելու* չեմ գիտեր օտարական ճշդութեամբ տեսնել ոչ միայն մօտաւոր կամ Հե­

«Պէզ "՛սեան թ՛ռչնիկ» անուն պարրերականբ , մբ ինչ պիտի խորՀէբ * ինչ եւ իցէ * յայտնի բան է ռաւոր առարկաները, այլեւ ճշդել անոնց դիրքը ։

որ կը Հրատարակուէր Պոլսոյ մէ9 1863/5/, իւ մ րա­ թէ մարդիկ ճամ բորդո ւթեան ատեն այլեւայլ նիւ–՛ Մ իւս կողմ է ՝ այդ արուեստական աչքին տեսողու­

՛ւ րու թե ամբ Գրիգոր Վ՛ (յետոյ եպիսկոպոսի Ա- թեր ու վրայ կը խօսակցին , մենք ալ բացառութիւն թիւնը չի խանդա բոլի բ ոչ գի շե բուտն մթութենէն,

լէաթճեանի, 1864 Ս եպտ . 22 ել Հո կա– 20 թիւե - մը չբլլալնուս , շատ բաներու վբայ խօսեցանք, եւ ոչ ամպերէն , ոչ մշուշէն * ոչ անձ բ ելէն , ոչ փոթո­

բուն մէէ կբ Հ բա տա բ ա կէ ճամբորդի մբ թղթակ "" ամէն բանի մէէ մեր բաբեկամբ տգէտ գտանք , իսկ րիկէն եւ ոչ ալ աբեւին պայծառ լոյսէն ։

ցութիւնը Դաբապազի ( ^արաբաղ ) մասին : երբ խօսակցութիւննիս կրօնականի դարձաւ , չկըր՜ Պատեբաղմ ի ատեն ռատարի մ իէոցաւ կարելի

ճամբորդը Աչէքսան Հ • Աստուածատուր եան , ցանք չզաբմ անա լ եւ չցաւիլ * «Անդամ մը, ըսաւ եղաւ ճշդել թնդանօթներու ն շան ա ռութիւնբ ցա -

կբ պատմ է թ՜է ՛Լար արաղի մ ասին գրութիւն մբ ա յս մ արդը , մեր քաղաքը սրբազան մյլ եկաւ եւ մ աքէն , ծովէն ել օղէն : Փորձերը աւելի ձաւ\ոՂ.

Հրատարակուած է անգլիերէն պարբերականի մբ ծառի մը տակէն Հանելով մեզի յանձնեց այն քարը արդիւնք մը տուին շնորՀիւ ռումբին մէէ պարոլ -

մէէ եւ անկէ կբ քաղէ Հետեւեալ տեղեկութիւն - որ մեր տէրը քրիստոս իւր մատովը գտած էր մեր նակուած ծանր ռատարին, որ նպատակին մօտե­

ները * քաղաքը եկած ատեն » ու անոր շատ բար եմ աղ– ցած պաՀուն օղին մէէ կը պայթէր %

թութիւններ կ՚ընէր անանկ ԱՈՆՈՈ քար մը (ինչպէս Ռատարի կատաբելագործումով , մասնագէտ–

- « Դ ա ր ա պ ա ղի գաւառբ էքբաս խա յ աբեւմ ա– ները յաէողած են ստանալ մանրամասն քարտէսներ

եան կողմ էն բաժնուած է Պաբսկաստանու եբ կր էն , իՍՔ կը ^Լո1էր) իրռնց յանձնած բ լ լալուն : այն Հողամասեր ուն , որոնց վրայ կը թռչի օդանա­

եւ բոլոր միւս կողմ էն ալ շրէա պա տ ո ւած է Ռու -- « Մենք աշխատեցանք զանի Համոզելու թէ ոք ւը, ոը անթել փարոսի մը շնորՀիւ կրնայ ամէն

սաղ գաւառներով , որոնք են Հ^իրվան, Հ՛էքի 1 ^ ~ ՝ք*րիստոս եւ ոչ իւր ե բ կո տ աս ան առաքեա\լներբ Վ"՚ՅՒ՚ԿԵԱՆ ՃՒԳԿ Ւր ԳՒՐՔԼՀ Հ

լիղասլէթփօլ , \ախէեւան եւ Երեւան , ունի 13.000 Դա ր ա պաղ գա ցած չեն, եւ թէ անոնք մեծաւ մա - Ռատարի մ իէոցաւ կարելի եղած է ճշդել նաեւ

քառ, * ւթ։ ր սա տարածութիւն : սամբ իրենց քա րողութ իւններ բ Պաղեստինու լուսինին Հեռաւորութիւնը ւ Իր ընկալուչները որոշ

Ա յս անուն բ ի*֊ր ընդարձակ անտառներէն ըն­ մէէ ըրին՛ միայն ՚Բրիստոս Հրէից Հորովգէս թա– կերպով կը ցուցնեն յարդգողի եւ արեգակնային

դունած է , որ թուըքօ - թաթարեան լեզուով կբ դաւորին ձեռքէն ազատելու Համար իւր մանկու - բիծերուն ճառագա յթումնե րը ւ Մ օտաւոբ ապա -
եւ Հոն մնաց
նշանակէ Սեւ Պարաէզս՚եր: թեան ռտենր Եգիպտոս տարուեցաւ առաքեալներէն գայի մբ մէէ, անոր շնորՀիւ կարելի պիտի (ԱԼայ

Դ՛ա րա պաղի Հայեր բ քանի մբ րնտ անիքն երէ մ ինչեւ. Հեր ո վգէ ս ի մ աՀ ը ^ եւ թէ ամենամեծ ճշդութեամբ լուծել աշխար Հաց ո յց

բաղ կասետ լ ազնուականութիւն մը ունին , որոնց ոմանք այլեւայլ տեղեր ճանապարՀ ո բդեց ին , բայց տախտակի , ծովագրութեան , երկրաբաշխութեան ,

մեծն ՛ՇաՀ Ապպաս՝ Մելիքներ ,կամ իշխաններ ոչ Պարսկաստան , այլ Պօզոս գնաց ք^եսաղոնիկէ , օդերեւութաբանութեան եւ լուսեղէն ճառագա յ -

տիտղոսը տուած է , եւ գաւակէ զաւակ այ կը ժա­ Պետրոս Հռովմ եւն* դարձեալ ՛քրիստոսի մատով թումնեբու վերաբերեալ զանազան Հարցերը :

ռանգեն է գրելը յիշեալ սրբազանին մէկ կեղծիքն է* մեր

եէրր ոչ գիրք մը, ոչ նամակ մը եւ ոչ ալ երկտող Հ • ՏԷՐՈՍԿԻ

կղեընին բազմաթիւ Է որ կբ բաղկանա յ երկու գրութիւն մը անդամ չդրեց ու չձդեց» եւն • :

արքեպիսկոպոսնեբէ , շատ մը եպիսկոպոսներէ ,

քաՀտնաներէ , ունին քանի մը վանքեր ւ թ՛է կղեր ԱԼԷ-ՐՍԱՆ Հ– ԱՍՏՈՒԱԾԱՏՈՒՐԵԱՆ «ԼՈՒՍԱԲԱՆՈՒԹԵԱՆ» ԼՈՒՍԱԲԱՆՈՒԹԻՒՆԸ

եւ թէ աշխաըՀական երկուքն ալ տգէտ են եւ ի՜­

րեն ս կրօնական գիտ ո գո ւթ ի ւնն ին քիչցած է * որ եւ ՊԱՏԵՐԱԶՄԻ ԶՈՀԵՐԷՆ «Տառաէ^ի անցեալ Եշ* օրուան թիլին մէէ
կարգ
է մէկը՝ որ կոյսի մը Հետ ամուսնացած է եւ կար­ ՎԱԼԱՆԱ * Թէեւ չորս տաբի անցած է * Րայց կարդացի Պ • Տ • Ն շան եան ի պատասխանը ,

դալու կարող , կրնա յ քաՀանա յ ըլ լալ , եկեղեցիին մը գի տ ո ղո ւթ ի ւնն ե ր ո ւս առթիւ :
եւ Հ * Տ • Դ • 1Լա լան ս ի կոմ իտէն չի կրնար մ ոռնալ
եամ անոր կից սենեակի մը մԷԷ 40 օր ցորեկ
կա ր գա լով* այս լմննա - կսկծալի կո բուստ մը որ վիշա պա աճառեց ոչ մի­ Այգ «լո ւս ա բան ո ւթ ի ւն լՀֆ "Լինչ կը լուսաբա­
գիշեր սուրբ մ ատեաններ
, այն իբ կազմին, այլեւ ամբոզէ գաղութին : Ընկեր նէ Հ ԸնդՀ ա կառա կն : \,կատողութիւններս կը կար–
լէն ետքը աեղւոյն եպիսկոպոսէն կը ձեռնադրուի
Աբմենակ քծ՝եպոյեան * * *ոռվ չի յիշեր այս վառվբ– ֆ-էի արդար , այժմ ալ աւելի արդար կը տեսնեմ :
բայց եթէ քա Հ ան ա յ ին կինը մ եռն ելով նորէն ա - Արմենակբ ծնած
մ ուսն անայ * իւր ս ը բա ղան Հանդամ անքը կը կոր - ռուն տղան 5 Ընկեր էր 1 907/՛^ Դրութեանս իմ աստը եւ նպատակը փոխելէ

սընցնէ : 10 ա րբե բդի Հա պո ւս ի գիւզբ ; Հա յաէինէ սարսափ– վերէ , Հեշտ էբ անշուշտ պատասխանել անոր , եւ

ներ ուն Հազիւ / տարեկան, շատ մը տառապանք — բարեմիտ րնթերցողբ իր կողմբ գրաւել։ Պ* Նշան–

Դա րա պաղի Հայեբ ը իրենց կրօնքին Հետ ըըռ– ներէ վերէ, իր մօբբ եւ երկու եզբայրնեբուն Հետ եան ուղեր է շա Հ ա ղո րծ ե լ իմ մէկ դժբախտ նախա՝—

նած են շատ մը սահ ււ եսլա կա (1 ՛լուս ււյ սւշտա կաճ ա– Ա ո ւր ի ա կբ Հասնի ։ Մ էկ տաբի Պէ յ ր ո լ թ մնալէ գ ա ս ո ւթ ի ւ ն ս , այն է * «իրաւունք ունին ապրելու

րաբողութիւննեբ եւ սովո բութ իւններ , մունետի — վերէ , եզր°րը Նշանին Հ ետ րան սա կուգա յ ի բ– բոլորբ , նո յնիսկ Հնազանդի լ չգիացոզ ներ ե աւ եր­

^Լէ *^ԼՀ ^Էլ\ոՑալ՜ հկեղեց ի կբ Հ ա ւա քո ւին , եւ կբ րեւ բանուոր ել կբ մտնէ շիշի գործարանը , Լապէ– բեմն՝^ : Դժ՜բախտ՝ ո րով Հ եա եւ չեն Հասկցած , կամ

մտնեն Հոն առանց գլուխնիֆ բանալու ։ կուտ ԼԱրաէշ) ; Աբմենակբ Հայրենասէր եւ իւան– չեն ուզած Հ աս կնա լ : ԱնՀնաղտնդո ւթ եան ոգին

Մկրտութեան ժամանակ մաՀմետական անուն­ գավառ, նոյնքան բմբոստ ոգի մբ ունէր անար - փառաբանողներէն չեմ, ել ամէնէն առաէ կ^բնգոլ–

ներ կբ գնեն իրենց ղա լա կա ց ը վրայ, եւ եկեղեցիին դա րութեան դէմ : Հազիւ 20 տարեկան, \*)2,7ին կր նիմ թէ Հնազանդի լըպա րտաւո րի չ է ,զ եգեցիկ գո րծ

գաւիթին մէէ, սուրբերուն Համար քանի մը տեսակ մտնէ Հ * 3 * Դ V Լարքերը , միշտ Հ ա լա ւո ա ր ի մ եւ ա ր ե լո Համար : Եւ անկասկած գեգեցիկ

կենդանիներ կը ղոՀեն (մատաղ) ։ Դաբապաղի մէէ պարտաճանաչ իբ կուսակցութեան Հանդէպ : գործ մըն է ՓարիզաՀայ Ա* Մ • թաաեբախում՚բբ

քաղաք ըսո՛ւելու արժանի միայն ՛Շուշի քաղաքն է, 1929/՛ ն կուգա յ Վալանս եւ անմ իէապէս կբ միա)– ( եւ ոչ թէ «աղդա յին՚ֆ թաաեբախումբ ) : ի՝սլոր

որ Կասպից ծովէն 4000 ոտք բարձր ա պտռած լե - նայ տեղական կազմին։ մասնակցողները պէտք է Հպատակին անոր օրէնք­

բան մը վրայ շինուած է* բնութեամբ եւ քիչ մ բն \932ի ընդՀ. զօ րակոչին Արմենակն ալ շատե– ներուն։ Աակայն։ Անոնք ոբ խառնուածքով Հն ա–

ալ արուեստով ամբացած * կը պարունակէ 1 700 րու Հետ մեկնեցաւ ռազմադաշտ Հ ինչպէս իր շատ զանգիլ չգիտնալով գուբս կը մնան խումբէն (ա -

տուն բնակիչ, որոնց 936հ* Մահմետական եւ 762 սիրած կուսակցութեան , նոյնպէս իր բանակին մէէ նոնք որոնց յա յտ ագի բները կթարգի լուի բաժնեք

տունը Հայ է : եղաւ տիպար եւ կար գա պաՀ ղին ո ւոբ մբ Հ Եօթը միէնաբաբնեբուն) իրաւունք չունթն ապրելու ։ Ա–

... ա2ին Հ րատարակուաձ պաշտօնական ամիս առաէին գիծեըու վրայ , շատ դժուարին ծա՝– իմաստը նախագասոլթ՜եանւ 7 ալակնանա

գրութեանս նայելով, Գարասլաղի բնակչաց թիւն ււայութենէ մը վերէ* գերի կ՚իյնայ, եւ Դերմանիա պաք&տռ էր կարՏ՜եմ :

է 13.965 մաՀմետական եւ 1491 Հայ»։ կբ փոխագրուի : Հակառակ դեր ո ւթեան տա/ւա - Երկրորդ աղաւաղ"ւմ մր ՚. Ցռ I ո լ ս/Ժ ա գիրր

Հայ ճամբորդր այս թարգմանութենէն վերչ՝ պանքներոլ, ախոլբ ել անՀ անգո լրժ ե լի պատմ ու– կ՝ րսէ • զՋենք գիտեր ինչո՞ւ Պ • Մ ուշեղ իրս

յիչևլով պարսկական իշխանութեանց բռնութիւն - թիւններ կը լսէ իր ընտան իքի մասին ; Եղբօրը ել չի տար մեզի Ազդ. թատերախումբ անունը կրելու,

նեբբ, իր կարգին դիտել կուտայ* «Մեզ Հաւանա– Գ&րի րնկերնեբու բոլոր յորդորները անզօր կբ քանի որ Հան ի վիճակի չէ իր մէչ՝ րնդունելու եւ

կան պիտի երեւի թէ մահմետականոլր-իւն եւ ու­ մնան։ ՀձԻնհ-ի Համար ապրիլր աւելորդ է այլեւսգ ղոՀացնելոլ Փարիզի բոլոր Հայ դերասանները» •• :

րիշ ՈԼթփւննեբ ալ ոպրդաքէ ԸԱալոլ է իրենց եկե - Իր յեղաւիոխականի մաքուր նկարագրով ղոՀ գնաց Սակայն խնդիրր բոլորովին ուրիշ է ։ Ե" ա յ դ չէի

ղեցւոյն մէի>։ Տետոյ կը շարունակէ • " ՛ յ դ անպատուոլթ՛եան : Հազիւ Հինգ օր կրնայ ՛չի՜­ րսեր , այլ կ՝ր"էի բառ առ բառ՛ •Ա • ճ՚ի

•— Գարապագցի Հայոլ մր Հետ ճանապարՀոր– մանալ, Հակառակ բմշկական խնամքներուն ել իր թաաեբախումբր անիրաւ կերպով ինքղինքր կ ան­

գութի ւն մր ոլնեցաճ եմ, որ նա ալ խիստ ողորմե­ Հայրենակարօտ աչքեր ր կը փակէ գերութեան մէչ՝, ուանէ ՚ւ՚ւ-օսթտ ժս ւ՜՚հշձէ^ Իքտէէւօո»1 ^աշու6ո, ան մեր
իր ետին ձգելով 8 տարեկան մանչ մր, ծերունի
լի կերպիւ կր նկարագրէ ր իւր եղբարցր վիճակը, մայրիկր, երկու եզբա յ րնե ր ել քոյր մր։ Ազգային թաաեբախում բր չէ ել չի կրնար ըլլալ,

այս անձր՛ Սուրբ Երուսաղէմ ուխտի կ՝երթար , երբ որովՀետեւ մեր ազգ. թատերախումրր կր գտնուի

մենք ալ Փոթի էն շոգենաւ մտանք Կ՛ Պոլիս գալու։ Հանգիստ տառապաձ՜ մարմինիդ, սիրելի Ար - Երեւան, ինչպէս 3)րանսացիներունր Փարիզ»։

Հայերէն լեզուաւ Ասաոլած, դպիր, սրբազան եւ մենակ, ընկերներդ երբեք պիտի չմոռնան քու յի­ ՛Բանի որ առիթ կբ արուի , կյուղեմ ուրիշ նկա­

այլ քանի մր տասնեակ բառերէն անդին չէր կրնար շատակդ : Մանչգ այմմ Կարօ չէ , ինչպէս դուն կր տողութիւն մ րն ալ րնե լ, որուն վրայ չէի ու՚լաճ

անցնիլ, Հանդերձներովն պարսիկ, ի"ղ լեզուովր կոչէիր, տեսակ մը նախազգացումով,– Մ այ - ցարդ ձ-անրանալ Հանրութեան առչ^եւ։ Ո՞վ, կամ

տաճիկ մըն էր, ինչպէս որ մենք ենք (թէեւ մենք րիկ, եթէ եռ չվերադառնամ, կարապետին անունէՀ որո՞նք են իսկական պատասխանատուն այն իրո­

աւելի յանց-աւէէր ենք, քս/նզիէ Հ այերէնր գիտնալով պէտք է կոչել Աըմէն Դ՚սբօ :— Արաիդ կէսը ղութեան որ ,օր՝է օը Թ՚սսէերսքխումբՀրն անգամները

Fonds A.R.A.M