Page 181 - ARM_19-1946_01
P. 181
ՌՈԻՍԵՐԸ ՍԿՍԱՆ ՊԱՐՊԵԼ
- Բօռճ6 1925 - ՀԻԻՍ ԻՐԱՆԸ
Ո. Շ. .Տ 376.236
17 , քէս6 Օ^ատւաէ - Բձ&1Տ (13")
ա,օա. 15-70 - շ. օ. բ. ք « « սօ*օ. ե ւ ս ա կ ա յ Ա խ Ա դ ի դ պիտի քԱեուի
Մ իացեալ Աղգեբու ԱպաՀովութեան քԱ ո րՀ ուր
^ ^ ^ 1 7 6 1 ^ 7 ՜ 1Ց46 Չորեքշաբթի 27 Մար™ դին դում արում էն առաջ յ Ս ո ս կո ւա յի ան թե ԱԼ Հե
տեւեալ պաշտօնական զեկոյցբ Հաղորդեց * Հ.Ար–՜
դէն վերջացած է խոբՀրդային զօրքին պարպումլ*
* « • ՏԱՐԻ ֊ 18՛ ձամէ » 4570--0ՈԲ շրջան թի. 299 հնագիր՛ ս • ՄԻԱԱ*ԵԱն Գ Ի * ՝ 1 հ, Ա էչէաի , Հյ ա ր ո ւա ի եւ Աէմնանի շրջաններէն , գոր
ծողութիւն մբ որ սկսած էր 1946 Մարտ 2ին ։ Իրա
նի կառավարութեան Հետ կնքուած Համաձայնու
ՆԱՄԱԿՆԵՐ ԼՈՆՏՈՆԷՆ թեամբ մբ, խոբՀրդային զօրքի մնացեալ մասին
մեր Խօւալ պաբպոլմբ սկսաւ Մարտ 24ին : եՏոբՀբդային Հրա–
մանատարութիւնբ կբ Հաշուէ թէ Իրանի կատար -
2Ի0ԱԻԼ *հՐՐՈՐ՚հ»Ի ՄԱՍԻՆ ՆՈՐԷՆ ՎԱՍՓՈՐ եԻ ՏԱՐՏԱՆԷԼ եալ պար պո ւմ՝ր կր նայ վերջան ալ Հ ին դ - վեց ձսք~՜
բաթէն , եթէ անակնկալ մբ չպատաՀի» ։
ԹէՀրանի խոբՀրդային դեսպանն ալ նոյն օբբ
Ժողովրդական առած մր, Եթէ մէկուն քա– « Միջազգային քօնդիրներու Արքայական Կա - Հաղորդեց Իրանի կառավարութեան թէ կարմիր
ո աս ուն օր «խենդ» րսես , ի վեր^ո յ կր խենդենա յ : ճառէին ամսագիր բ, 7հօ \^Օւ1<1 1օ~ձշՀք իր Վ^Ր^Ի" բանա կբ սկսած է քաշո լ իլ : իրան ի կառավարու -
Նախապաշա րումներու Հաւատացող շենք ։ թիլին մէջ կբ Հրատարակէ շաՀեկան յօդուածներ ի/՛ ի ւնն ալ պաշտօնապէս Հաստատեց ա յս ս։ ե զ ե կ ո ւ–
ք՛այռ՛, երր մարղէւկ անբնդՀատ կր խօսին որ եւ է ււո լսելի բան եան ել ռուսեւթուբք յա րա բեբու - թիւնր ։ կառավարութեան բան բե ր բ մ իեւնո յն ա–
Լ\ար1յքէ կամ բարիքի • մասին , տեսակ մբ մ րթ– թե անց մասին։ Առաջին Հարցին Հանդէպ ամսա աեն յա յտարարեց թէ նոր Համ աձա յնութիւն կրն—
նոէորտ կր ստեղծ ուի ։ օրն ի գրին ուղղութիւն բ բացէ ի բաց Հակա խորՀ րգա - քո ւ ած չէ եւ անՀ ր աժ ե շ ւո չէր ք քան ի որ խորՀ րբ^–
զարնե՜ն***
Օրինակ , մեր սլասլեբն ու Հայբերբ յին է ։ Այս պարագան շատ ուշագրաւ է , որովՀե– դային գօրքին պարպում բ որոշուած էր 1942/՛ պա յ–
բուն էլբսէին ու կբ լսէին, Պիտի տեւ վե բո յիչեալ Հաստատութիւն բ , ոբ կբ վա յելէ մանագբութեամբ , կնքուած՝ ԱԵԴւ1՚"յ » & * Միու -
Պիտի կարգե՜ն . • • Պիտի կողոպտե՛՜ն ... Աքսֆբբտի Համալսարանական շրջանակներուն Հո թեան եւ իրանի միջեւ ։
Եւ 1 աՀուսարսափի մղձաւանջին տակ , վերա– վանաւորութիւնք , իբ տարողութեամբ կ^արմէ Այս լու–րր անշուշտ նպաստե՜ց մեղմացնելու
Հաս վտանգի Հ եռանկարին առջեւ , կբ մնա յին շատ աւելի քան օրուան թե րթեր բ որոնք աստիճա մթնոլորտբ, որ թանձրացած էր վերջին շա րթ ո լան
ձեռն թավ» ։ ե)ուճապաՀ ար եւ նկուն: Ի յառաջա - նաբար կր ՀբաՀրեն Հակառուս բանավէճր։ բնթացքին յ Ե՛ սակայն, խնդիրբ կր մնայ ԱպաՀո
գունէ տբամադրուած՝ ջարդուելու եւ կողոպտուե Ղ*ժուար է չափազանցել ա յն Հ ե տ ե լան քներբ վութեան յ^ոբՀուրդի օրակարգին վրայ։ ժողովբ
լու; Տեսակ մ՛բ Հ Աղեբանութիւն կր ստեղծուէբ , որոնք կրնան յառաջ գալ , եթէ ի*բան բ վերջապէս բաց ո ւեց աւ երկուշաբթի օր , եւ օ բինա կան ձեւա -
թմրեցնելով ինքնավստաՀութեան , ինքնապաշտ– կորսնցնէ Ատ ր պա տ ա կան բ , կբ գրէ ամ սագի ր ր ։ կերսլո ւթ ի ւններ էն վերջ *. որոշեց յաջորդ օր բ ( ե–
սլան ու թ I, ան բնազգրւ Այն աստիճան որ, յաճախ <ձԱյդ պարագային Իրան զրկո*֊ելով իր ամէնէն բեքշաբթի) ՂԲաԴ1՚Լ ձա ս Հ ա բ Ա ո ։ Լ ՚ ՛ Անգլիա եւ Մ •
կ* անճրկէին ,ե ր բ իսկապէս կբ պա յթէր վա րձանքր : բարգաւաճ շրջաններէն եւ ունենալով երկար սաՀ \/աՀանգներբ գոՀ մնալով Հանդերձ , կհուզեն իմա
Մինչդեռ, եթէ մտածէ ին Հակառակ ուղղու - մ՛ ան ա գ ի ծ մբ (կուսաստանի Հետ , Հազիւ թէ կարե նալ թէ ինչո ՛ւ ուշացաւ պարպումր եւ ի՛նչ նոր
թեամբ Զե՛ն կրնար ջտբդել, եթէ զարնեն, մենք նայ շարունակել իբ գո յ ութ իւնբ իբրեւ անկախ Համաձայնութիւն կնքուած է Խ* Միութեան եւ ի–
ալ կբ զարնենք , Հ ո դե կան կոՐովր կր բարձրա պետութիւն ։ իրանի ամ ր ո զէական գրաւում բ պար րանի միջեւ։ Անգլիոյ եբեսփ* ժողովէն երկու
նար , եւ կրնա յին Հ րաշքներ դործել : զապէս ժամանակի խնդիր է»։ պատգամաւորներ օդանաւով ճամբայ ելան ղ է սլ է
Օրինակներ չէ որ կբ պակսին, մեր սլա ա մ ա — Տօդուածագիրբ յետ ո յ մ է ջրերում մբ կբ կա ԹէՀ բան, տեղին վրտյ քննելու Համար ի^գէրՐ1
կան Հերոսամ արաներուն թէ ան Հ ատ ա կան պա րա– տարէ պատմ արան Ա բմնբրէն որ Հ ետեւեալ միտքբ Կր յուսան այնտեղ մնալ երեք չորս շաբաթ եւ
գաներու մէջ։ Օրինակներ՝ նաեւ միջազգային յա յաներ է ժամանակին Եթէ Ո՛" ւս ի ա շաՀէբ երթալ մինչեւ Հիւս* իրան, թէեւ վստաՀ չեն թէ
պատմ ութենէն , յունական Լէ ոն ի դա ս էն մ ինչեւ պատերազմբ (191 Յին ) , պիտի գրաւէր Հ իւս ի սա– պիտի կրնան Հոն մտնել, քանի այդ Լրջասր կր
մեր օր երբ ։ Այլապէս , դժ՜ուա՜ր թէ ափ մբ ^խեն յին Պարսկաս տան բ ,իրեն պիաի կցէբ Հ ի ւսիս - գտնուի քիուսեբուն ձեռքբ ։ Այս ա յցե լութ իւնբ ո–
դեր» կարենային տեղ գրաւել ա շխաբՀ ի պատմ ու— արեւելեան Անա տ ո լո ւն ( Հա յաստ ան ) եւ քի չ ետ– բռշուած է իրանի Հաւան ութ եամբ , սակայն քրն*–
թ ե ան մէջ , անՀնարին քաջ՚ռգո րծութիւննե րով ։ քբ պիտի ստանար պար դե ւներուն ամէնէն խոշորր , նուած չէ խո րՀ րգա յին իշխանութեան Հետ։
Ուրկէ՛* ուր ա յս էսոբՀ բ դահ՛ ո ւթ ի ւնն ե բ բ : ա յսինքն Պո լիսն ու \յեզուցներ բ :
Ատ են է մր ի վեր վայբերան կանչեր շրջտն կ*բ– ԵրկրոՐԴ յօդուածի մբ մէջ նոյն ամսադիրբ 191 1 12/՛ թուր քեւի տ ա լական պատերազմին
նէ աջէն թէ ձախէն։ միջազգային
բեմե բու վյրայ ։ Թերթէ թերթ եւ կբ խօսի ռուսեւթուբք յարաբերութեանց եւ բրի՜՛ բնթացքին , երբ Տ ա ր տանէ լ ր առժամ արար փակ էր
տան ական քաղաքականութեան վլւ ա յ անոնց ունե բոլորին Համար, քիուսիա մեծապէս տուժեց , քանի
ԵՐ^ԷՐ"ՐԳ Աշի*տ ր Հ ա մ ա բ տ ին ար իւնբ տակաւին ցած ազդեցութեան մասին ։ «Մինչեւ \ 774 Օսմ * որ իր արտածումներուն Հարիւր ին յիսունբ կբ
չցամքած , մարդիկ արդէն կբ խօսին ռրրորդի մա– կայ ս ր ո ւթ ի ւն բ ամբոզջական իշխանութիւն ո* նէ բ .կատարուէր Տ ա ր տանէ լի ճամբով ։
սի՝Լ ։ կբ խօսին սովորական բանի մր պէս : Այն՚ձլՀ սէ Նեղուցներուն վրայ։ Բայց \774ին ՚Բիչիւք Պ՝այ - Նեզուցներ ո լ փակում բ վնասակար եղաւ քիու–
ինչպէս եթէ բսէին , - վաղբ անձրեւ կամ կարկուտ նարճայի դաշնագրով կատարինէ թագուՀին իրա սիո յ Համար մ անաւ անգ Համա շխարՀա յին առա
պիտի դայ : ւունք ստացաւ ոբ Ո՛ ո ւս ի ո յ առեւտրական նաւեր բ ջին պատերազմին ատեն : իր դաշնակիցներ բ,
^ Այս ր)*իէա՝*յքով) անխուսափելի կբ դառ - \յ եզո ւցն ե բ էն անցնէին ։ Այգ թուականէն սկսաւ Անգլիան ու 3)ր ան ս ան , զինուորական ջախջախի չ
նայ պատերազմ բ ։ Եւ նորէն Ջոջերն են որ պիտի Օսմ . կայսրութեան ան կումբ ու եթէ չբԱտր Մ ի՜ պարտութեան մբ սպառնալիքին Հետ դէմ առ դէմ ,
սրք են սյն» ջեր կրական եան ու եւրոպական պետութեանց - ստիպուեցան (հուսիոյ խոստանալ այն պաբգեւր
Ար գա ր եւ , ախտանշաններ
աէ սլակաս չեն : մասնաւորաբար Աեծն Բրիտանիոյ միջտմտոլ - զոր մերժած էին անոր տալ \ֆրդ գարու ամբողջ
Ամ՛էն օր՝ անակնկալ մր։ Շփում, ելեկտրական թ իւնբ , (հուս իա շատոնց իրաւունք ստացած պիտի տեւողութեան : 1915^՛ Պոլսոյ գաղտնի դաշնագրով
Հոսանք սլետութենէ պետութիւն եւ երկէ րէ եր– ՐլլաԲ " I՛ իր ռազմ անաւեր բ ազատ մ ուաք ունե - (18 Մ արա ^ արեւմտեան երկու դաշնակիցներբ ,
կր ր ։ Եւ գրւտե՛՛ր , գազտնիքնե^ր , կատարելագոր նա յին դէպի Ա ի ջե ր կրա-կան ։ Տետագա յին արեւ - Տ արտ ան է լի արշաւանքէն անմ իջապէս առաջ , կր
ծելու Համար զինարուեստը, որ մարդկային երե մ բտեան պետ ո լ թ ի ւնն եբ բ անմ իջապէս Հ ետեւեցան Հաւանէին (հ ուս աս տան ի յան ձնե լ , յաղթանակի
ւակայութ՜իւն ր կր սարսէ իր այսօրուան վիճակով Ռուսիս յ օրինակին եւ Թուրքիոյ տկարութենէն օգ– պարադային , Պոլիսբ ք *Լո ս վ/ո ր ի զոյգ ափերով ,
իսկ՝. Պայքար գաղափարներու եւ ընգՀարում տուելով Աւստրիա , ԱՀնդլիա , Հհբանսա եւ Գերմա Հարաւային Թբակիան մինչեւ քշնոս - Ա իա իա դի–
չաՀերու։ ԱշիսարՀ ակալութ իւն՝ ամէնէն Հքաղա^– նիա իրաւունք ստացան որ իրենց փոխադբանաւե– ծբ^ ինչպէս եւ իմպրոս , Թէնէտոս եւ շարք մբ ու–
քակրթեահ» եղանակներով ։ Բ րն ալ ազատ երթեւեկ ունենան \/ եզո ւցնե բ էն» ։ բիլ ևգգինեՐ։
Այս պղտոր մթնոլորտին մէչ1, բարի Հողիներ Տ՛օդուածագիրբ բացատրելէ վերջ թէ Աեւ \$ո– Ամ սագԼիբբ յետո յ կ^ անդրադառնա յ Լողան ի
ձայն կր բարձրացնեն պարբերաբար, խավւանելու վու նաւաՀանգիստներ ր (հուսիոյ միակ ելքն է ին • ւ ա ւ նա գբին եւ Աոնթրէոյի Համաձայնութեան եւ
-
Համար սլատերաղմ ա շուն չ կանչերը։ գէպի Հարաւային ջուրերբ , գիտել կուտայ որ կա ի մէջ այլոց կբ յիշէ Հայաստանի խնդիրբ
Այգ հոգիներէն մէկը՝ Տիկին Կապրէէլլա րերու ծաւալում ի քաղա՛քականութեան դէմ էին Հոգատարութիւն , Աեւռի դաշնագիր , Ուիլսբնեան
•Միսթրալ։ Ջիլիցի բանաստեզծուՀին , որ Նոպէլի Ա՝եծն Բրիտանիան , Աւսաբիան ու ^հերմանիան , սաՀմ աններ եւայլն , բայց , երեւի քաջութիւնք չու
գրական մրցանակը չաՀեցալ \945ին եւ որ Փարիզ բայց առաջին պետութիւնն է որ տեւականօրէն նի լուսաբանելու իր բնթերցոզներբ թէ Հայերուն
կը գտնուէր վերքերս , նորէն ել նորէն զգաստու բնդդիմ ութիւն ց ո յց տուած է յ ո բովՀետե ւ Մի՜ այսօրուան պաՀանջբ ուրիշ բան չէ եթէ ոչ յաղ -
թեան Հրաւէր մր կ՚ուղղէ ամրոզչՀ մարդկութեան , ջերկ ր ական ի ասլաՀ ո վոլթ իւնբ չափազանց մեծ թական պետութեանց կողմ է Հ եր ո սա կան ժողո
մանաւանդ՛ անոր յաղթական առաջնորդներուն , կա րեւո րութիւն ունէր կա յս բ ո ւթեան շաՀեբուն վուրդի մբ տրուած խոստումներուն կի բ ա ր կո ւմ բ ։
"Րպէ"զ1՛ Հարելէ՛ եղածին չավւ քիչ խօսին յա աս - տեսակէտէն ։ Ուրեմն Անգլիա մ ի շա աշխատած է Պատմ ական ա յս Հակիրճ ծանօթութ իւններէն
չԴկայ սլատե րաղմ ի մասին։ ռուսական նաւատորմր բանտարկել Աեւ Ծ ով ո վերջ 1 ամսագիրբ 1լ եզրակացնէ Հետեւեալ բառե–
•— « Անոնք որ մինչեւ անգամ կը խորհին ուրիշ մէշ՝ միանգամ րնգ միշտ փակելով Նեղուցները ։ րով .
պատերազմի մը մասին, ր֊ող պատին փողոցէ փո
ղոց, ազդատախտակ մը բսնած,— «Ուր միլիոն ճիշդ է "Ր քիուսիա կարգ ՛մը առանձնաշնորՀ - <ձԸնդՀ անուր առում ով դժուար է բացատրել
մարդիկ մեոան>> :
ներ ստացած էր անցեալ գարու սկիզբնն րը, բայց թէ ինչ նպատակ կբ Հետապնդէ (հուս իա իբ ներկա լ
ռեւ ժամանա կի մբ Հւ սր ։ Հիլն - քաղաքական խաղերով ա յնպիսի ատեն մբ ռՐՐ
իսկէլէսիի Հիւլէական է դասա
իրականին մ Էք ութ միլիոնէն շատ աւելի է քեաբ զ ա շն ա գր ո վ (1833) Ցաբերբ իրա՛ զէնքբ Հիմնովին այլափոխած
վերէդն ԱշխարՀ ամ ա բա ին զոՀե ր ուն թի՚֊բ ՚ ԲայՏ ւունք ունէին ռազմ անաւեր ուղարկելու Նեղուց - կան ռազմակէտեբու իրական արժ էքր : (հուսիոյ
աիկինբ տեսակ մբ նշանախօսքի վերածեր է ա յս նեբբ՝ Թուրքիոյ Հանդէպ իրենց յանձնառութիւն– այսօրուան շարժումներ բ կր յիշեցնեն 19/"ք գարու
թիւբ ք եւ անդադար կբ յիշեցնէ , խօսքով իժէ գբբ– ներբ յարգելու Համ ար , բա յց 1 840/՛ ՝Բ աո ե ակ Հա– իբ ռազմ ավա բութ իւնբ» ։
չով* Իբ տեսութեան Համաձայն, ապագայ պատե մ աձա յնութեամ բ ( Անգլիա , (հուս իա , Բ ր ո ւս ի ա եւ Ամսագրին այս թթու խօսքերուն պատասխա–
րազմներ բ խափանելու լաւագո յն միջոցն է «խոլ - Ալս ա րիա ^ Նեղուցներ բ անդամ մ բ եւս կր վւակ– նր կուտայ Ա$ւ գլեւռո ւս ք$ ոբՀ րգա բան ական յանձ
ճապ չսերմանել սուտ լուրերով» ։ Ուրեմն , մթնո– ոլէին ։ նախումբին պաշտօնական օրկանբ։ ՀԱենք ձ^՚Ք
լո ր տ չս տ ե գծել , ան խուսափ ելի Հ ա մար ե լո վ սլ ա - բնդունիբ ա յս տեսակէտբ, կբ գրէ $՚1*րթբ։ Եթէ
ճիշԴ է ա յ դ եզրակացութիւնբ
տերազմր, այլ Հակազդել ուժդնօրէն ։ Հ^եքենդ» չպո Ժ՛ամանակ մբ վերջ*. \$ե9ին , Աուէղի ջրանցքին՝ , ինչոռվ կբ տարբե
ռալ մ արգկոլթեան երես ին , ոբ արդէն կր գտնուի բացում ր վե րագնաՀ ատման էլենթտրկէբ Անգլիո ք րի ան անդլիական քաղաքականութենէն ։ Երբ
խելագարութեան կէս ճամ բուն վրայ։ քաղաքական ութ իւնբ Մ իջերկրականի մասին ։ Ա եծն Բրիտանիո յ արտաքին նախարարբ կբ յա յ -
Անշուշտ աշխարՀր տարրեր պատկեր պիտի 1 $7 Յին Մ եծն Բ ր իա ան իա կր գրաւէր Կիպրոս ր ու տ ա ր ա ր է թէ Մ իջերկրականի մ էջ ռուսական խա -
պարզէր * եթէ արժէք ունենային բանա սա եղծնե բու Քէէ յ յռ ա ո քլր ՚ոեզալո բուէ ր Եգիպտոսի մէջ՝. Գեր– րիսխ մբ սպառնալիք է բրիտանական կայսրու
եւ մարդասէրներու խօսքեբր ։ մանիոյ Հովանալս բութ իւն բ Թուրքիոյ վրայ եւ թեան Համար , պէտք է րնդունիլ ուրեւէն որ ան ալ
էքլ սակայն , ճ ի շգ է, ո՛րքան քիչ խօսին սլա– եւրոպական պետութեանց ուժերու Հաւասարտկբշ– կր վերադառնա յ , վրէժ խնզրո ւթեամբ , \ 9րղ դա–
տերազմ ի մ աս ին , այնքան կբ պա լ ծառանա յ մ րթ– ռո ւթեան խանգարում բ որուն Հետեւանքներէն բու անդլիական ռազմավարութեան։ Մենք
նոլորաբ, գա յն խավւանելու Համար։ մէկն էր \907ին Անգլիոյ եւ Ռուսիս յ միչեւ կրն - հաւատար որ 193 միլիոննոց Ռ
Երբ Մեծերբ օրն է բուն վառօդ — ՚ այժ՜մ՝ քա քուած Համաձալնութիւնբ ՚—՚ պատճառ եղան որ ոլսաստանը կրնա ք
րիւղ կբ ձսչռ^ ւ բնականաբար խաղազութիւնբ Լոնտոնի վարիչնեբբ անգամ մք եւս ձեւափոխեն Հաւանիլ մ շան քեն ա պէս Աեւ \ք ովոլ մէք բանաւոր -
դէպի իրենց տեսակէտբ, կուած մնալու Հեռանկարին^ :
ձգելով ամպերբ կբ չուէ խուճապաՀար , իր տեղբ ցում ք պետութեանց պաՀանջելով Նեղուցներու բա ԺԻՐԱ6Ր
ռմբաձիգ օդանաւերուն ։ 5• նաւատորմներուն առջեւ։
Fonds A.R.A.M
- Բօռճ6 1925 - ՀԻԻՍ ԻՐԱՆԸ
Ո. Շ. .Տ 376.236
17 , քէս6 Օ^ատւաէ - Բձ&1Տ (13")
ա,օա. 15-70 - շ. օ. բ. ք « « սօ*օ. ե ւ ս ա կ ա յ Ա խ Ա դ ի դ պիտի քԱեուի
Մ իացեալ Աղգեբու ԱպաՀովութեան քԱ ո րՀ ուր
^ ^ ^ 1 7 6 1 ^ 7 ՜ 1Ց46 Չորեքշաբթի 27 Մար™ դին դում արում էն առաջ յ Ս ո ս կո ւա յի ան թե ԱԼ Հե
տեւեալ պաշտօնական զեկոյցբ Հաղորդեց * Հ.Ար–՜
դէն վերջացած է խոբՀրդային զօրքին պարպումլ*
* « • ՏԱՐԻ ֊ 18՛ ձամէ » 4570--0ՈԲ շրջան թի. 299 հնագիր՛ ս • ՄԻԱԱ*ԵԱն Գ Ի * ՝ 1 հ, Ա էչէաի , Հյ ա ր ո ւա ի եւ Աէմնանի շրջաններէն , գոր
ծողութիւն մբ որ սկսած էր 1946 Մարտ 2ին ։ Իրա
նի կառավարութեան Հետ կնքուած Համաձայնու
ՆԱՄԱԿՆԵՐ ԼՈՆՏՈՆԷՆ թեամբ մբ, խոբՀրդային զօրքի մնացեալ մասին
մեր Խօւալ պաբպոլմբ սկսաւ Մարտ 24ին : եՏոբՀբդային Հրա–
մանատարութիւնբ կբ Հաշուէ թէ Իրանի կատար -
2Ի0ԱԻԼ *հՐՐՈՐ՚հ»Ի ՄԱՍԻՆ ՆՈՐԷՆ ՎԱՍՓՈՐ եԻ ՏԱՐՏԱՆԷԼ եալ պար պո ւմ՝ր կր նայ վերջան ալ Հ ին դ - վեց ձսք~՜
բաթէն , եթէ անակնկալ մբ չպատաՀի» ։
ԹէՀրանի խոբՀրդային դեսպանն ալ նոյն օբբ
Ժողովրդական առած մր, Եթէ մէկուն քա– « Միջազգային քօնդիրներու Արքայական Կա - Հաղորդեց Իրանի կառավարութեան թէ կարմիր
ո աս ուն օր «խենդ» րսես , ի վեր^ո յ կր խենդենա յ : ճառէին ամսագիր բ, 7հօ \^Օւ1<1 1օ~ձշՀք իր Վ^Ր^Ի" բանա կբ սկսած է քաշո լ իլ : իրան ի կառավարու -
Նախապաշա րումներու Հաւատացող շենք ։ թիլին մէջ կբ Հրատարակէ շաՀեկան յօդուածներ ի/՛ ի ւնն ալ պաշտօնապէս Հաստատեց ա յս ս։ ե զ ե կ ո ւ–
ք՛այռ՛, երր մարղէւկ անբնդՀատ կր խօսին որ եւ է ււո լսելի բան եան ել ռուսեւթուբք յա րա բեբու - թիւնր ։ կառավարութեան բան բե ր բ մ իեւնո յն ա–
Լ\ար1յքէ կամ բարիքի • մասին , տեսակ մբ մ րթ– թե անց մասին։ Առաջին Հարցին Հանդէպ ամսա աեն յա յտարարեց թէ նոր Համ աձա յնութիւն կրն—
նոէորտ կր ստեղծ ուի ։ օրն ի գրին ուղղութիւն բ բացէ ի բաց Հակա խորՀ րգա - քո ւ ած չէ եւ անՀ ր աժ ե շ ւո չէր ք քան ի որ խորՀ րբ^–
զարնե՜ն***
Օրինակ , մեր սլասլեբն ու Հայբերբ յին է ։ Այս պարագան շատ ուշագրաւ է , որովՀե– դային գօրքին պարպում բ որոշուած էր 1942/՛ պա յ–
բուն էլբսէին ու կբ լսէին, Պիտի տեւ վե բո յիչեալ Հաստատութիւն բ , ոբ կբ վա յելէ մանագբութեամբ , կնքուած՝ ԱԵԴւ1՚"յ » & * Միու -
Պիտի կարգե՜ն . • • Պիտի կողոպտե՛՜ն ... Աքսֆբբտի Համալսարանական շրջանակներուն Հո թեան եւ իրանի միջեւ ։
Եւ 1 աՀուսարսափի մղձաւանջին տակ , վերա– վանաւորութիւնք , իբ տարողութեամբ կ^արմէ Այս լու–րր անշուշտ նպաստե՜ց մեղմացնելու
Հաս վտանգի Հ եռանկարին առջեւ , կբ մնա յին շատ աւելի քան օրուան թե րթեր բ որոնք աստիճա մթնոլորտբ, որ թանձրացած էր վերջին շա րթ ո լան
ձեռն թավ» ։ ե)ուճապաՀ ար եւ նկուն: Ի յառաջա - նաբար կր ՀբաՀրեն Հակառուս բանավէճր։ բնթացքին յ Ե՛ սակայն, խնդիրբ կր մնայ ԱպաՀո
գունէ տբամադրուած՝ ջարդուելու եւ կողոպտուե Ղ*ժուար է չափազանցել ա յն Հ ե տ ե լան քներբ վութեան յ^ոբՀուրդի օրակարգին վրայ։ ժողովբ
լու; Տեսակ մ՛բ Հ Աղեբանութիւն կր ստեղծուէբ , որոնք կրնան յառաջ գալ , եթէ ի*բան բ վերջապէս բաց ո ւեց աւ երկուշաբթի օր , եւ օ բինա կան ձեւա -
թմրեցնելով ինքնավստաՀութեան , ինքնապաշտ– կորսնցնէ Ատ ր պա տ ա կան բ , կբ գրէ ամ սագի ր ր ։ կերսլո ւթ ի ւններ էն վերջ *. որոշեց յաջորդ օր բ ( ե–
սլան ու թ I, ան բնազգրւ Այն աստիճան որ, յաճախ <ձԱյդ պարագային Իրան զրկո*֊ելով իր ամէնէն բեքշաբթի) ՂԲաԴ1՚Լ ձա ս Հ ա բ Ա ո ։ Լ ՚ ՛ Անգլիա եւ Մ •
կ* անճրկէին ,ե ր բ իսկապէս կբ պա յթէր վա րձանքր : բարգաւաճ շրջաններէն եւ ունենալով երկար սաՀ \/աՀանգներբ գոՀ մնալով Հանդերձ , կհուզեն իմա
Մինչդեռ, եթէ մտածէ ին Հակառակ ուղղու - մ՛ ան ա գ ի ծ մբ (կուսաստանի Հետ , Հազիւ թէ կարե նալ թէ ինչո ՛ւ ուշացաւ պարպումր եւ ի՛նչ նոր
թեամբ Զե՛ն կրնար ջտբդել, եթէ զարնեն, մենք նայ շարունակել իբ գո յ ութ իւնբ իբրեւ անկախ Համաձայնութիւն կնքուած է Խ* Միութեան եւ ի–
ալ կբ զարնենք , Հ ո դե կան կոՐովր կր բարձրա պետութիւն ։ իրանի ամ ր ո զէական գրաւում բ պար րանի միջեւ։ Անգլիոյ եբեսփ* ժողովէն երկու
նար , եւ կրնա յին Հ րաշքներ դործել : զապէս ժամանակի խնդիր է»։ պատգամաւորներ օդանաւով ճամբայ ելան ղ է սլ է
Օրինակներ չէ որ կբ պակսին, մեր սլա ա մ ա — Տօդուածագիրբ յետ ո յ մ է ջրերում մբ կբ կա ԹէՀ բան, տեղին վրտյ քննելու Համար ի^գէրՐ1
կան Հերոսամ արաներուն թէ ան Հ ատ ա կան պա րա– տարէ պատմ արան Ա բմնբրէն որ Հ ետեւեալ միտքբ Կր յուսան այնտեղ մնալ երեք չորս շաբաթ եւ
գաներու մէջ։ Օրինակներ՝ նաեւ միջազգային յա յաներ է ժամանակին Եթէ Ո՛" ւս ի ա շաՀէբ երթալ մինչեւ Հիւս* իրան, թէեւ վստաՀ չեն թէ
պատմ ութենէն , յունական Լէ ոն ի դա ս էն մ ինչեւ պատերազմբ (191 Յին ) , պիտի գրաւէր Հ իւս ի սա– պիտի կրնան Հոն մտնել, քանի այդ Լրջասր կր
մեր օր երբ ։ Այլապէս , դժ՜ուա՜ր թէ ափ մբ ^խեն յին Պարսկաս տան բ ,իրեն պիաի կցէբ Հ ի ւսիս - գտնուի քիուսեբուն ձեռքբ ։ Այս ա յցե լութ իւնբ ո–
դեր» կարենային տեղ գրաւել ա շխաբՀ ի պատմ ու— արեւելեան Անա տ ո լո ւն ( Հա յաստ ան ) եւ քի չ ետ– բռշուած է իրանի Հաւան ութ եամբ , սակայն քրն*–
թ ե ան մէջ , անՀնարին քաջ՚ռգո րծութիւննե րով ։ քբ պիտի ստանար պար դե ւներուն ամէնէն խոշորր , նուած չէ խո րՀ րգա յին իշխանութեան Հետ։
Ուրկէ՛* ուր ա յս էսոբՀ բ դահ՛ ո ւթ ի ւնն ե բ բ : ա յսինքն Պո լիսն ու \յեզուցներ բ :
Ատ են է մր ի վեր վայբերան կանչեր շրջտն կ*բ– ԵրկրոՐԴ յօդուածի մբ մէջ նոյն ամսադիրբ 191 1 12/՛ թուր քեւի տ ա լական պատերազմին
նէ աջէն թէ ձախէն։ միջազգային
բեմե բու վյրայ ։ Թերթէ թերթ եւ կբ խօսի ռուսեւթուբք յարաբերութեանց եւ բրի՜՛ բնթացքին , երբ Տ ա ր տանէ լ ր առժամ արար փակ էր
տան ական քաղաքականութեան վլւ ա յ անոնց ունե բոլորին Համար, քիուսիա մեծապէս տուժեց , քանի
ԵՐ^ԷՐ"ՐԳ Աշի*տ ր Հ ա մ ա բ տ ին ար իւնբ տակաւին ցած ազդեցութեան մասին ։ «Մինչեւ \ 774 Օսմ * որ իր արտածումներուն Հարիւր ին յիսունբ կբ
չցամքած , մարդիկ արդէն կբ խօսին ռրրորդի մա– կայ ս ր ո ւթ ի ւն բ ամբոզջական իշխանութիւն ո* նէ բ .կատարուէր Տ ա ր տանէ լի ճամբով ։
սի՝Լ ։ կբ խօսին սովորական բանի մր պէս : Այն՚ձլՀ սէ Նեղուցներուն վրայ։ Բայց \774ին ՚Բիչիւք Պ՝այ - Նեզուցներ ո լ փակում բ վնասակար եղաւ քիու–
ինչպէս եթէ բսէին , - վաղբ անձրեւ կամ կարկուտ նարճայի դաշնագրով կատարինէ թագուՀին իրա սիո յ Համար մ անաւ անգ Համա շխարՀա յին առա
պիտի դայ : ւունք ստացաւ ոբ Ո՛ ո ւս ի ո յ առեւտրական նաւեր բ ջին պատերազմին ատեն : իր դաշնակիցներ բ,
^ Այս ր)*իէա՝*յքով) անխուսափելի կբ դառ - \յ եզո ւցն ե բ էն անցնէին ։ Այգ թուականէն սկսաւ Անգլիան ու 3)ր ան ս ան , զինուորական ջախջախի չ
նայ պատերազմ բ ։ Եւ նորէն Ջոջերն են որ պիտի Օսմ . կայսրութեան ան կումբ ու եթէ չբԱտր Մ ի՜ պարտութեան մբ սպառնալիքին Հետ դէմ առ դէմ ,
սրք են սյն» ջեր կրական եան ու եւրոպական պետութեանց - ստիպուեցան (հուսիոյ խոստանալ այն պաբգեւր
Ար գա ր եւ , ախտանշաններ
աէ սլակաս չեն : մասնաւորաբար Աեծն Բրիտանիոյ միջտմտոլ - զոր մերժած էին անոր տալ \ֆրդ գարու ամբողջ
Ամ՛էն օր՝ անակնկալ մր։ Շփում, ելեկտրական թ իւնբ , (հուս իա շատոնց իրաւունք ստացած պիտի տեւողութեան : 1915^՛ Պոլսոյ գաղտնի դաշնագրով
Հոսանք սլետութենէ պետութիւն եւ երկէ րէ եր– ՐլլաԲ " I՛ իր ռազմ անաւեր բ ազատ մ ուաք ունե - (18 Մ արա ^ արեւմտեան երկու դաշնակիցներբ ,
կր ր ։ Եւ գրւտե՛՛ր , գազտնիքնե^ր , կատարելագոր նա յին դէպի Ա ի ջե ր կրա-կան ։ Տետագա յին արեւ - Տ արտ ան է լի արշաւանքէն անմ իջապէս առաջ , կր
ծելու Համար զինարուեստը, որ մարդկային երե մ բտեան պետ ո լ թ ի ւնն եբ բ անմ իջապէս Հ ետեւեցան Հաւանէին (հ ուս աս տան ի յան ձնե լ , յաղթանակի
ւակայութ՜իւն ր կր սարսէ իր այսօրուան վիճակով Ռուսիս յ օրինակին եւ Թուրքիոյ տկարութենէն օգ– պարադային , Պոլիսբ ք *Լո ս վ/ո ր ի զոյգ ափերով ,
իսկ՝. Պայքար գաղափարներու եւ ընգՀարում տուելով Աւստրիա , ԱՀնդլիա , Հհբանսա եւ Գերմա Հարաւային Թբակիան մինչեւ քշնոս - Ա իա իա դի–
չաՀերու։ ԱշիսարՀ ակալութ իւն՝ ամէնէն Հքաղա^– նիա իրաւունք ստացան որ իրենց փոխադբանաւե– ծբ^ ինչպէս եւ իմպրոս , Թէնէտոս եւ շարք մբ ու–
քակրթեահ» եղանակներով ։ Բ րն ալ ազատ երթեւեկ ունենան \/ եզո ւցնե բ էն» ։ բիլ ևգգինեՐ։
Այս պղտոր մթնոլորտին մէչ1, բարի Հողիներ Տ՛օդուածագիրբ բացատրելէ վերջ թէ Աեւ \$ո– Ամ սագԼիբբ յետո յ կ^ անդրադառնա յ Լողան ի
ձայն կր բարձրացնեն պարբերաբար, խավւանելու վու նաւաՀանգիստներ ր (հուսիոյ միակ ելքն է ին • ւ ա ւ նա գբին եւ Աոնթրէոյի Համաձայնութեան եւ
-
Համար սլատերաղմ ա շուն չ կանչերը։ գէպի Հարաւային ջուրերբ , գիտել կուտայ որ կա ի մէջ այլոց կբ յիշէ Հայաստանի խնդիրբ
Այգ հոգիներէն մէկը՝ Տիկին Կապրէէլլա րերու ծաւալում ի քաղա՛քականութեան դէմ էին Հոգատարութիւն , Աեւռի դաշնագիր , Ուիլսբնեան
•Միսթրալ։ Ջիլիցի բանաստեզծուՀին , որ Նոպէլի Ա՝եծն Բրիտանիան , Աւսաբիան ու ^հերմանիան , սաՀմ աններ եւայլն , բայց , երեւի քաջութիւնք չու
գրական մրցանակը չաՀեցալ \945ին եւ որ Փարիզ բայց առաջին պետութիւնն է որ տեւականօրէն նի լուսաբանելու իր բնթերցոզներբ թէ Հայերուն
կը գտնուէր վերքերս , նորէն ել նորէն զգաստու բնդդիմ ութիւն ց ո յց տուած է յ ո բովՀետե ւ Մի՜ այսօրուան պաՀանջբ ուրիշ բան չէ եթէ ոչ յաղ -
թեան Հրաւէր մր կ՚ուղղէ ամրոզչՀ մարդկութեան , ջերկ ր ական ի ասլաՀ ո վոլթ իւնբ չափազանց մեծ թական պետութեանց կողմ է Հ եր ո սա կան ժողո
մանաւանդ՛ անոր յաղթական առաջնորդներուն , կա րեւո րութիւն ունէր կա յս բ ո ւթեան շաՀեբուն վուրդի մբ տրուած խոստումներուն կի բ ա ր կո ւմ բ ։
"Րպէ"զ1՛ Հարելէ՛ եղածին չավւ քիչ խօսին յա աս - տեսակէտէն ։ Ուրեմն Անգլիա մ ի շա աշխատած է Պատմ ական ա յս Հակիրճ ծանօթութ իւններէն
չԴկայ սլատե րաղմ ի մասին։ ռուսական նաւատորմր բանտարկել Աեւ Ծ ով ո վերջ 1 ամսագիրբ 1լ եզրակացնէ Հետեւեալ բառե–
•— « Անոնք որ մինչեւ անգամ կը խորհին ուրիշ մէշ՝ միանգամ րնգ միշտ փակելով Նեղուցները ։ րով .
պատերազմի մը մասին, ր֊ող պատին փողոցէ փո
ղոց, ազդատախտակ մը բսնած,— «Ուր միլիոն ճիշդ է "Ր քիուսիա կարգ ՛մը առանձնաշնորՀ - <ձԸնդՀ անուր առում ով դժուար է բացատրել
մարդիկ մեոան>> :
ներ ստացած էր անցեալ գարու սկիզբնն րը, բայց թէ ինչ նպատակ կբ Հետապնդէ (հուս իա իբ ներկա լ
ռեւ ժամանա կի մբ Հւ սր ։ Հիլն - քաղաքական խաղերով ա յնպիսի ատեն մբ ռՐՐ
իսկէլէսիի Հիւլէական է դասա
իրականին մ Էք ութ միլիոնէն շատ աւելի է քեաբ զ ա շն ա գր ո վ (1833) Ցաբերբ իրա՛ զէնքբ Հիմնովին այլափոխած
վերէդն ԱշխարՀ ամ ա բա ին զոՀե ր ուն թի՚֊բ ՚ ԲայՏ ւունք ունէին ռազմ անաւեր ուղարկելու Նեղուց - կան ռազմակէտեբու իրական արժ էքր : (հուսիոյ
աիկինբ տեսակ մբ նշանախօսքի վերածեր է ա յս նեբբ՝ Թուրքիոյ Հանդէպ իրենց յանձնառութիւն– այսօրուան շարժումներ բ կր յիշեցնեն 19/"ք գարու
թիւբ ք եւ անդադար կբ յիշեցնէ , խօսքով իժէ գբբ– ներբ յարգելու Համ ար , բա յց 1 840/՛ ՝Բ աո ե ակ Հա– իբ ռազմ ավա բութ իւնբ» ։
չով* Իբ տեսութեան Համաձայն, ապագայ պատե մ աձա յնութեամ բ ( Անգլիա , (հուս իա , Բ ր ո ւս ի ա եւ Ամսագրին այս թթու խօսքերուն պատասխա–
րազմներ բ խափանելու լաւագո յն միջոցն է «խոլ - Ալս ա րիա ^ Նեղուցներ բ անդամ մ բ եւս կր վւակ– նր կուտայ Ա$ւ գլեւռո ւս ք$ ոբՀ րգա բան ական յանձ
ճապ չսերմանել սուտ լուրերով» ։ Ուրեմն , մթնո– ոլէին ։ նախումբին պաշտօնական օրկանբ։ ՀԱենք ձ^՚Ք
լո ր տ չս տ ե գծել , ան խուսափ ելի Հ ա մար ե լո վ սլ ա - բնդունիբ ա յս տեսակէտբ, կբ գրէ $՚1*րթբ։ Եթէ
ճիշԴ է ա յ դ եզրակացութիւնբ
տերազմր, այլ Հակազդել ուժդնօրէն ։ Հ^եքենդ» չպո Ժ՛ամանակ մբ վերջ*. \$ե9ին , Աուէղի ջրանցքին՝ , ինչոռվ կբ տարբե
ռալ մ արգկոլթեան երես ին , ոբ արդէն կր գտնուի բացում ր վե րագնաՀ ատման էլենթտրկէբ Անգլիո ք րի ան անդլիական քաղաքականութենէն ։ Երբ
խելագարութեան կէս ճամ բուն վրայ։ քաղաքական ութ իւնբ Մ իջերկրականի մասին ։ Ա եծն Բրիտանիո յ արտաքին նախարարբ կբ յա յ -
Անշուշտ աշխարՀր տարրեր պատկեր պիտի 1 $7 Յին Մ եծն Բ ր իա ան իա կր գրաւէր Կիպրոս ր ու տ ա ր ա ր է թէ Մ իջերկրականի մ էջ ռուսական խա -
պարզէր * եթէ արժէք ունենային բանա սա եղծնե բու Քէէ յ յռ ա ո քլր ՚ոեզալո բուէ ր Եգիպտոսի մէջ՝. Գեր– րիսխ մբ սպառնալիք է բրիտանական կայսրու
եւ մարդասէրներու խօսքեբր ։ մանիոյ Հովանալս բութ իւն բ Թուրքիոյ վրայ եւ թեան Համար , պէտք է րնդունիլ ուրեւէն որ ան ալ
էքլ սակայն , ճ ի շգ է, ո՛րքան քիչ խօսին սլա– եւրոպական պետութեանց ուժերու Հաւասարտկբշ– կր վերադառնա յ , վրէժ խնզրո ւթեամբ , \ 9րղ դա–
տերազմ ի մ աս ին , այնքան կբ պա լ ծառանա յ մ րթ– ռո ւթեան խանգարում բ որուն Հետեւանքներէն բու անդլիական ռազմավարութեան։ Մենք
նոլորաբ, գա յն խավւանելու Համար։ մէկն էր \907ին Անգլիոյ եւ Ռուսիս յ միչեւ կրն - հաւատար որ 193 միլիոննոց Ռ
Երբ Մեծերբ օրն է բուն վառօդ — ՚ այժ՜մ՝ քա քուած Համաձալնութիւնբ ՚—՚ պատճառ եղան որ ոլսաստանը կրնա ք
րիւղ կբ ձսչռ^ ւ բնականաբար խաղազութիւնբ Լոնտոնի վարիչնեբբ անգամ մք եւս ձեւափոխեն Հաւանիլ մ շան քեն ա պէս Աեւ \ք ովոլ մէք բանաւոր -
դէպի իրենց տեսակէտբ, կուած մնալու Հեռանկարին^ :
ձգելով ամպերբ կբ չուէ խուճապաՀար , իր տեղբ ցում ք պետութեանց պաՀանջելով Նեղուցներու բա ԺԻՐԱ6Ր
ռմբաձիգ օդանաւերուն ։ 5• նաւատորմներուն առջեւ։
Fonds A.R.A.M
