Page 184 - ARM_19-1946_01

տ 8 ԱՌԱՋ

ՆԱՄԱԿՆԵՐ ԼՈՆՏՈՆկՆ ՀԻՆԵՐԸ ԵԻ ՆՈՐԵՐԸ ԶՕՐ • Ա՚եԴՐԱ՚եԻԿ
Ի ՓԷՌ ԼԱՇԷԶ

ԼՐԱԳՐԱԿԱՆ ՊԱՑ-ԲԱՐԸ Հին է Հակամարտութիւնը։ Աեըունդները է -> Մեռեալներէն, է/ն ողջն էս դու&. Ասլանիդ

բ՚ս՚բ չեն Հասկնար , կամ կբ Հասկնան շատ քիչ է Որ քեզ տարաւ ռազմադաշտի՛ ընդհարմանց՝

վեր ապաՀ են իրարու Հանգէպ , առՀ ա սարակ , եր­ Կը դողայ պա՛յտն • կը լսոլի շուրջդ ու վ ե ր ե լ դ

բեմն ժխտական , չբսելոլ Հա՜մար ուրացողէ Ա,յս Մաբտիկնհրուդ զէնքերուն շաչն ու սււաին :

Մամուլին մէք ՀեաղՀետէ աւելի լայն աեղ կը ար ամ ագրո ւթ ի ւն ը կայ ոչ միայն Հին գրողներուն , Ձիուդ վըբայ , որուն ռունգերն կը բա ցոլքի՛ն
- գո բծի չներուն , արուեստագէտներուն մ օտ , ա յ լեւ Հիացման մէջ՝ ոտքի՛ ես դուն– քու քաջերն
գրաւեն Հա կա խո րՀ րգա յին արաա յա յտ ո ւթիւննե
խոր ճեղք մբ Հասարակութեան լայն խաւերուն մէ^, եւ կեանքի Կը յառաջեն ծանր ու դանդաղ, միշտ պատրաստ
րլՀէ Պ**սԼ\ խօսՔ "Բ Իրանի գէաքերը
բացած են արգէն երկու Գա շնա կից ներ ուն միքեւ Հ բոլոր մարգերէն ներս է Ուր կ ռ չ մ՝ը կայ ազատութեան ի ի ն գ ի ր :

Ծանրաբարոյ «իՒայմզդն անգամ երբեմն կծու իսօս– Հիսերը, առՀասաբակ , այնպէս կբ կարծեն , Ո՜վ աստռւաւծնհբ, բացէք դոներն երկնային
Զեր օթեակաց • թ ո զ երեւի՛ ան մեզի
քեր կլ արտասանէ իր խմբագրականներուն մ էք ե՜ւ թէ իրենք առաքինութիւնն եր ունին , ոբոնցմ է Իր Ասլանին լերկ քամակին» իր դիմաց

Հ բ ա տ արակո ւթեան կուտայ շարք մբ Հակառուս զուրկ են նորերը, նորեբբ այնպէս կը խոբՀին թէ

նամակ - յօդուածներ Հ Օրինակ, Մ արտ ՚ԼՕի Համա­ Հիներբ, ինչպէս անոնց գործն ու մտածումը , Մեր հայրենի լեռներուն շարքն, ոլ հհռուն

րին մէ՛ք թղթակից մբ գիաել կուտայ թէ «քիուսիոյ ւ«Հ ինցածդ են արգէն յ ԱչխարՀը փոխ ո լած է , պատ­ Անվերջ լսուող մըոլաոլքներն Աբսւքսի,

արտաքին քաղաքականութեան ՀտթէքնիքԴը շատ կբ մութիւնը յեղաշր քուած , եւ նոր պատմութիւն բ Մեր անպախուրց հոզմերուն լա՜յն շունչին տակ :

նմանի Հիթէէրի Հետեւած Տամբուն բան մբ բԱել իրենցմով կբ սկսի է Հասարակութիւնը իր կարգին ,

եւ անոր ճիշդ Հակառակբ ընել։ (ի ո լոթով \940ին, Հ ին յ ուշերով ու տպաւորութիւններով Հ ամ ակ - Միլանօ 2-1-1946 ԱՐԱՄԱՑԻԱ ԱՐԱՊԵԱՆ

Հեբքելու Համար այն ամբաստանութիւնը թէ \$ * ուած, այս նոյն Հոգեբանութիւնն ունի եւ նոյն վե–

•Ա*իութիւնբ կբ ձգտի խորտակել Պալթեան երկիր­ րաբերումբ Հինի ու նորի Հարցերուն Հանգէպ : ՏԷտբղարեանբ , բանաստեղծներէն Գուրեասն

ներու անկախութիւնը, կբ յայտարարէր «Լքենք Կբ բա ց ա տ ր ո լի երեւո յթը * բա յց չի ԳաԳՐԻր Մեծարենցը , եւ կրնանք դեւ, յԻԺԼ Զրաքեանը,

պ ատ սասա ենք ճշգրւ ՛՛օրէն եւ սլարկեշտութեամբ իրողութիւն ըլլալէ , մանաւանգ գրական ու գաղա­ Եղ* Գուըեանը , մինչեւ իսկ Վար ո լմանն ու Ա իա–

յարգել ուրիշներու Հետ կնքաւծ մեր Համաձայնու­ փարական գետիններու վյրայ է Աէկ կողմէ՝ գնա– մանթոն , չտալու Համար այ յ անուններ է Գէմքել։

թիւնն երբ էի ո խ ա գա ր ձ ո ւթե ան Հ իմ ան վրայ ել կբ Հ ատ անք , ե րբեմն՝ պաշտ ամ ունք Հ ինե բու Հան - այս բոլորը, որոնք կը զատուին իրենց շրջաններէն

յայտարարենք թէ Պալթեան պետութիւնն երբ խոր– գէպ , միւս կողմէ՝ անտարբերս ւթիւն , առնուաղն եւ Հայ մտքի աշխատաւորներու բազմութենէն %

Հ ր գ ա քնացնելու մասին եղած շատախօս ութ իւնր սկեպտիկ կեցուածք նորեբոլ Հանղէպ է Հին գրող Գէմքեբ՝ որոնք իբր արմէք փոխանցուած են նոր
նե^բբ - գրագէտ, Ի՛նք
մեր թշնամիներուն Համար է միայնդ։ Իսկ Հիմա0 , բանաստեղծ , քննադատ։ սերունդին , մեր նոր գրականութեան , եւ որոնց

կը Հարցնէ նամակագիրը ։ խօսք ոբ աւելի 1լ արմէ ին անոնք ; Աւելի լաւ դի մասին կրնանք բսել թէ խառնուածքով աւելի Հա­

«Ք՝այմզ դ կը խոստովանի իր խմբագրական - տէ ին լեզուն , աւելի ոգի ունէ ին , դա զա փա բա - րուստ է ին * Հմ տութեամբ խոր , շունչով ու Հա -

ներէն մէկուն մէք թէ «յաղթանակէն Հազիւ վեց պաշտ ոլ առաքինի էին, մէկ խօսքով՝ աւելի տա– ւատ քով աւելի Հզօր, մանաւանդ ոբ անոնցմէ շա­

ամիս վերք, պատերաղմի ատեն կնքուած բարեկա­ զանգաւոր էին : ՚էյոբե^բբ զուրկ այս բո լո բէն , տերր փայլած են ու արժէք դարձած իրենց երի­

մութիւնն ու զինակցութիւնը Երեք Ա՝եծեբուն մի­ կամ Հազիւ քանի մը Հոգի , որ յիշեցնէին կերպով տասարդութեան իսկ ՝ Կրնա^նք ուրանալ այս ա-

քեւ, քաբգուփշուբ եղած են այսօր։ Ու կը թուէ մը իրենց նախորդները % ն ո ւնն եր ը եւ անոնց գործը , ս տ ո ր ա գնա Հ ատել զա­

շարժառիթները Ո՛ ուս իա ինքն իբ գլխուն Հիմ­ Վիճաբանութիւնբ կը շարունակուի միշտ, եր­ նոնք , միա յն ա յն պատճառով , որ «Հ ին են անոնք ,

նական կա ր գա գր ո ւթ ի ւնն ե ր կ՝ ընէ արեւելեան Գեր­ բեմն պոռթկումով, երբեմն բուռն, բայց միշտ եւ Հ ետ ելա բաբ դուրս մ եբ կեանքէն : Ա յս բացա–

մանի ո յ մէք, առանց նկատի առնելու իր Գաչնա - ծայրայեղութեամբ։ Անիրաւ՝ երկու կողմերն ալ։ արութեամբ կկարդա բանայ մեծարանքը, որ կր

կիցներուն ՀշաՀերբ , քիուսիա սեփական գօտի մը Արմէք են Հիները, տարակոյս չկայ, ոբովՀե­ տրուի ա յս «Հ իններուն , որոնք նո յնքան նոր են ,

ստեղծած է արեւելեան Եվրոպայի մ էք , ուր Հաս - տեւ երբ «Հինդ կ՚ըսենք, իսօսքը անոնց մասին է, որքան մեր նորագոյն տագանդաւորներբ :

տատած է ա յնպիսի կառա վար ութ ի ւնն եր որոնք որոնք դիմացած են ժամանակի աւերին, մնացած Արդարութիւն՝ սակայն «նորդերուն ալ։ Անի­

ամբողքովին ենթարկուած են իբ Հովանաւորու - են, զտուած ոլ բիւրեղացած են եւ կբ պաՀ են ի– րաւ պիտի Բէլայինք , եթէ ենթադրէ ինք առաքուբ–

թեան , Ո՝ ուս իա՝ Ա՝ անէուրիոյ եւ իրանի մէք կը րենց ազգեցութիւնբ , Հակառակ նոր օրերու եւ նոր նէ իսկտ թէ անոնց կը պակսին ոչ միայն Հմ տոլ -

Հ ե տա պնդէ քաղաքականութիւն մը որ կը մ ատն է շարժումներու ։ Ա՝ եւ ւած են իրենք կամ քաշուած թիւսբ) ա յ 1 ^ ՚ լ Հաւատքն ու շունչը, տաղանդն ու

այգ շրքաննեբբ խո րՀ րգա յին թեւարկութեան տակ ասպարէզէն , բայց կ՛՚ապրին դեռ մեր նոր կեանքին անոր իրագործումը : Տեղը չէ Հոս ըաղդատու -

է ելու ձգտում մը է ու դործունէութեան մէք, իրենց գիտութեամբն թեան մը, որ այլապէս Հետաքրքրական պիտի ըլ­

իյմբա գր ա կան ը յետո յ դիե ՛Կ Կ.ՈԼ ու արուեստովբ , իրենց գա զա փա բա կտնովն ու ի– լար : Կը գոՀանանք՝ երեւոյթին մատնանշումով
Հիմնական
նակիցներոլ պատճառներ որոնք կբ իսանզարեն ՚-ԿԻ րականացումներովը ։ կ՛՚ապրին իրենց ժամանակա­ միա քն , ընդգծելով այն Տշմ արտ ու թ իւ ւ ն ը թէ Հի­
Գաշ–~
կիցներու մեծ մասին, Հարիւրաւորներու մոռա - ները երբ կ՚ապրին, նոր են, ինչպէս «նորդերը երբ
Համերաշխ գոբծակցութիլնբ ։ *\յախ ել
ցումէն , անՀետացումէն ետք, անոնց գործել/ուն կը դնաՀատուին , Հին են, այսինքն՝ արժէք ու Հա­

«չ, ԹԷ ղեկավարները ել թէ մամուլը փոշիացումէն ետք ել էլապրին նոյնիսկ իրենց գո բ– մարժէք, իբրեւ ոգի, իըրել տաղանդ , խառնուածք

գագար կը կրկնեն որ պատերազմը շաՀ ած է միա յն ծերուն մէկ մասին, լաւագոյն մնացորդաց ին մէք։ ու իրականացում : Անիրաւ են ա յն Հիներբ, որոնք

Խ* Միութիւկը եւ մոռացութեան կո ւա ան Անգլիոյ Հին անուններ են մեր գրականութեան պատմ ու - բարձունքներէ կը դիտեն ու վեըապաՀ կը մնան *

եւ Մ իա ց ե ալ նաՀ ան գներ ո ւ կատարած գերը : Տե - թեան մէ^՝ իյրիմեանն ոլ Գր . Ատեանբ , Արփիար– սկեպտիկ : Անիրաւ՝ այն նորերը, որոնք ամէն

աո յ , քհուսի ա կը շարունակէ յա յան ել իր մ աաՀ ո– եանն ոլ ԶօՀրապբ , Հր անդը , Ք՝լկատ ինց ին ու բան , կամ շատ բան կբ նկատեն իրենք զիրենք ,

գութ ի ւնն երբ իր սաՀմաններու ապաՀ ո վո ւթեան կռթնած այն տեսութեան , թէ երիտասարդ են եւ

մասին, բայց որ եւ է ճշգրիտ բան ՀրԱեր թէ ինչ նոր ժամանակնեբու մարդ, նոր շարժումներու

ձեւով կրնայ ստանալ ա յգ ա պաՀ ո վո ւթ ի ւն ը ։ «Ու­ բը քնքելու, Հանդիսաւոր բողոքները անգիտանա­ մ տոնակից Հ

րեմն կարգ մը շբքանակներու մէք ստեղծուած է լու , աշխաբՀ ի չորս կողմը , Հակա բրիտանական Տարիներու եւ տարիքներու Հաշուեկշիռբ չենք

այն տպաւո բութ իւն բ թէ քիուսիոյ Հողային պա - քարոզութիւն ընելու կամ պաղութիւն յառաք բե­ ըներ եւ պէտք ալ չունինք: Անշուշտ , Հիները ու­

Հանքներ բ չափ ու սաՀման չեն ճանչնար , ել ան - րելու Մ եծն Բբիտա նիոյ եւ Ամերիկայի միշեւ։ նին առաւելութիւն մը* անոնք կրնան խօսիլ ար­

միքապէս որ ղոՀացու1մ ստանա յ իր պաՀանքներէն ԱնՀրաժեշտ չէ որ ան ինքզինքբ ապաՀ ով զգալու դէն իրենց գո բծով , իրականացումներով : Նորերը

մէկբ, անոր պիտի յաքորգէ ուրիշ մՀ/» ; Համ ար զինուոր ուղտ ր կէ դէպի Իրան , իր ափին կրնան տ յլ առաւելութիւն մ ատնանշել սակայն -

Բ՝եբթբ կը պատմէ վերքը թէ Ռ մէք առնէ այդ երկիբբ եւ ուրիշ զանազան ձեւե րով իրենց երիտասարդութիւնը ,որ կարելիութիւն կու

ա 1/ ի ււ/ ինչ գան­ ոտքի տակ առնէ փոքր ժողովուրդներու ի րաւո լնք– տայ լայն նուաճումներու։ ի՝այց , Հե՛ռու բացար -*

գատներ ունի իր Դաշնակիցներէն : Մ ոսկուա չի ները դ: ձակ չափանիշներէ , բսելու Համար թէ անՀրաժեշ–

Հաւատար որ անգլիական եւ ամերիկեան կառավա– * ՏէյԺ ԾէյԼֆ առանց ծամծմելու կը բաղդա­ տը, կենսականբ եդած է ու կբ մնայ միշտ արժէ­

ր ութի ւնն երր խիստ միջոցներ ձեռք աւլած են ֆա\– տէ Ո՚ուսիոյ այսօր ո ւան քայլեր բ՝ վերքին պատե - քը , ժամանակին մէք ու Հետ, այո, բայց ժամա­

շական տարրերը ա ս սլա ր էգէն Հեռացնելու Հա­ բազմի նախօրեակին տեղի ունեցած գէպքեբուն նակէն վեր արժէքը , իբրեւ լեզու ու ոճ , իբրեւ ո–

մար Համաձայն էՍրիմի խո րՀ րդամողովին մէթ Հետ ։ «Մ արդ ան իսուսավւելիօրէն կբ սա իւղուի Ի - դի ու Հաւատք եւ իբրեւ արուեստի իրա՛կանա -

տրուած որոշումներուն : Ռուսիա չի Հաւատա ր բանի ներկայ կացութիւնը բաղդատել ԶեիսոսլովաՒ՛ ցում , այսինքն ստեղծագործութիւն , ճշմարիտ

նոյնպէս որ իր դաշնակիցները իրեն րարեկամ ան\– քիոյ կացութեան Հետ* միակ տարբերութիւնը այն տաղանդի մբ դրոշմ ով • Այս ըմ բռնում ով, աւե -

Հատներ կամ խմբակցոլթիւններ կը քաջալերեն • է որ այսօր դէպքերբ աւելի արադ իրարու կբ յա - լորդ կը դառնան վիճաբանութիւնը , փոխադարձ

ընդհակառակն , ան կր պնդէ որ Լոնտոն ել Աւո - քորդենդ ։ Տ Լա այ կը ըացատրէ թէ կարգ մբ տեսա­ ուրացումները կամ ժիւտումներբ։ Կբ մնայ միայն,

ձինկթըն մասնաւոր Համակրութիւն ցոյց կուտան կէտներով (հուս իո յ քա դա քա կան ո ւթ ե ան մ եթոտ - որ Հիներբ նո րերուն դան , այս ինքն՝ անոնց գործը

Հանդէպ այն դէմքերոլն որոնք, յաչս Մ՚՚սկուայի , ները աւելի անՀաճոյ են քան նա իսա պատերազմ եան իսառնուի մեր կեանքին ու մտածումներուն * ճանչ­

գործակիցներ եդած են պատերաղմի տեւոդոլ — Գերմանիոյ ձեռք առած միքոցները։ Հ՚Հիթլէր խոս– ցուին լայնօրէն եւ դնաՀատուին գուրգուրանքով,

թեան։ իսկ ամէնէն վ րգ աք ի չ երեւոյթը, Ա՛ոսկուա*– ա ա ցաւ յարգել Մ իւնիխի մ էք սա ո ր ագրո ւած սաՀ– քանի որ մեր ժողովուրդի պատմութենէն , անոր

յի Համար, այն է որ ամերիկեան կառավարութիւ­ մաններուորոշումը , ըայց վեց ամիս վերքը գրաւեց Հոգեկան տուայտանքէ։ եր էն ու ձդտումներէն էք մբ

նը կր մերմէ օտար աղգերռւն յայտնել Հիւլէական Պ ոՀ եմ ի ան ու Մ ոլտավիան ։ ք$*ուսիա խոստացաւ ետ կամ քանի մբ էք կբ բերեն ։ Այս դետնին 4յՐայ^

ռումբին պատրաստութեան գաղտնիքը։ Այս պա - քաշել իր բանակբ Իրանէն, բրիտանական ուժերուն նախանձով կբ դիտենք օտար գրականութիւնները,

բադան ինքնին բազմապատկած է Ռուսիոյ վա - պարպումին Հետ միաժամանակ, բայց չյարգեց իր ուր Հին, նո յնիսկ Հինաւուրց Հեղինակներ շաՐՔ

խերը։ յանձն ա ռութ իւնր եւ բացատրութիւն ալ տուած շարք նոր տպագրութիւննեբով կը ներկայանան ,

Հ Ր՚այմզ » կը թելադրէ տիրող տարակարծու­ չունի է Ուրիշ բաղդատութիւն մը» Հիի^լէր իր եւ իրենց ոգիովն ու արուեստովը , կը խառն ո լին

թիւնն երր Հարթել բարեկամական մթնոլորտի մր բռնի միքոցները կկարդա րացն Էր պատճառաբանե­ ո լ կը ձուլուին նո րերուն , Հարստացնելով ազգա­

մէՀ,«փոխանակ կամայական քայլեր առնելու Հոս, լով իր ապաՀ ովութիւնը է Աթալին այսօր միեւնոյն յին մշակոյթը եւ ամբոզքութիւն մբ կազմելով։

Հոն», քայլեր որոնք եթէ նոյնիսկ պատահական ձեւով 1լարդարացնԷ իր քազաքականութիւնբ : Ո^ վ Միւս հող"°Է յ նոբեբուն կը մնայ , Հիներս ւն երթալ,

յաջողութիւն ունենան , կրնան պատճառ Հանգիստ– է ո ր մ ի աքէն 1լ անց բնէ յարձակում գո բծել Ռու - ոչ միայն առնելու Համար ինչ որ իրականացուցած

ալ աւելի խոր ու վտանգաւոր վէճեբոլ : Ամէն Հանք սիոյ վյրայ։ Այս ՛Լեր քին ը ինքն է որ կբ սպառնաք են անոնք, այլ Հասնելու Համար անոնց գիտու -

պ է տ Ք է թափել բրիտանական շաՀերու պաշապա– խաղաղութեան շատ մբ կէտերոլ թեան ու արուեստին* անոնց ոգիին ու Հաւատքին,
նուք/եան Համար, բայց եւ այնպէս անՀբաժեշտ է վրայ- ինչպէս

ր չարտասանուին այնպիսի բառեր որոնք կրնան Գերմանիան \933էն վերք ֊ իսկ իրեն սպառնասո աւելի անգին անցնելու եւ աւկլի Հ եռուն երթալու
անտեղի կերպով բարդացնել Յող Համար։ Աղքատ չէ Հայ մտքի պատմութիւն ը , Հա յ
փափուկ, եթէ ոք էհ."1 ձ

վտանգաւոր կացութիւն մբ ։ « Տէյլի Մէյթ Համոզուած է թէ Ռուսիա կըը– մշակոյթ ը զուրկ չէ ասպետներէ եւ նոր օրերբ կբր–

X նայ ապաՀովութիւն ձեռք բերել, եթէ Հաւատարիմ նան փառաւորուիլ Հին էքերէն։ Առանց Հոգեկան

Ա թալին ի պատասխանը Ջըրչիլի Համբ ա ւա ւո ր մնա/ Միացեալ Ազգերռլ ուխտին . «մինչդեռ իր ու իմացական աւանդութեան , չկայ նոր նուա -
«ՏԷՅԼԻ
ճառին , առիթ տուած Է պաՀպանողական ներկայ ծաւալումի քադաքա կանո ւթ իւն ը կը մատա­ ճում ։ Առանց մոռնալու սակայն , որ առանց նոր
բառերով
Մէյթին որպէսզի շարք մը թթու, կծու նէ ցաւալի անտար բեր ութ ի ւն մր Միացեալ Աղգե– ընձիւղներու, առանց նոր շունչի եւ Հոգեկան նոր

իր դառնութիւնր յայտնէ խո րՀ բղային Ի). Միու - րու նպատակներուն Հանդէպ։ Եթէ այղ քաղաքա - ծագկումնեբու, աւեր ու ամայի կը մնայ մեր այ­

թեան վարիչներուն : կանութիւնը շարունակուի , միջազգային կաղմա — գին։ Հպարտ ըլլանք մեր անցեալով , մեր Հին ու

ԱԷԺՒԷ ՛Ա՛քն Խ ՚ 0՛իոլթեան վարչապետին կեբպութիւնը պիտի խորտակուի տակաւին գործի Հմա յիչ անուններով , բա յց նաեւ Հ աւատ ք ունե -

յայտնութիւնը թէ Ա՛ ո ւս ի ա շատ աւելի ծանր կո - չձեռնարկած : Եթէ ազգերը ուզեն խաղաղութիւնը նանք մեր երիտասարդ մտաւորականութեան վբ -

րուստներոլ ենթարկուած է պատերազմի ընթաց­ սլաՀհլ, խաղաղութիւնը կը պաՀ պան ո լի , բայց բայ, որ պիտի գիտնայ ժամանակի ալե կոծ ումն ե–

քին քան Անգլիան ու Ամերիկան միասին , օրաթեր– որպէսզի այդ բանը յազողի , անՀրամեշտ է որ ա– բուն մէքէն լուղորդ դառնալ եւ նոր ու Հրեղէն

թը գիտել կուտայ որ Ռուսիա իր սաՀմաններու ա– մէն ազգ իր թուղթերը սեղանին վրայ գնէ» : խօսք բԱել վաղս ւան Համար :

աաՀաէութեան Համար Հպէտք չունի գաշնագիրնե–* ժԻ/ար (ԽՄԲԱԳՐԱԿԱՆ Հ.ԾԱԻաԲԵՐւ&)

Fonds A.R.A.M