Page 91 - ARM_19-1945_03
P. 91
ՀԱ8ԵՐՈԻ
Րօռճ* 6Ո 1923 ՀՌ%ԱՅԻՆ ՊԱՀԱՆՀՆԵՐՀ
Ո.Շ.Տ. 376.28"
օ»6շէ6ա–Ւ\օբո6է*ե6 ։ տա. ա տ տ ձ ճ ա ՝ յ
17. 8ա= ՕՅատւաէ - Բձ81Տ (136) իյԱԲ Երիտասարդ գրագէտ Զ– Սխ֊րմէ -
3 =1 Շ08 15-70 ֊ , Շ Շ Բ Բտոտ 1678-63 լեանյ/որ արդէն դիրք շահած է ամերիկեան գրա
ւ-Աճ՜ՆԵԳԻ՚ն.– Տար. "50. Ցաւքս. 400, Յաւքս. 200 ֆրանք։ կանութեան մէջ եւ որու նոր գրքի մասին իօսե–.
ցանք կիրակի օր, հետեւեալ դրուր–իւ֊Թը հրատա
Տ&ա&ձւ 18 ճօսէ 1945 Շաբաթ֊ 18 Օգոստոս րակած է «Նիւ Եորք Թայմզ»ի մէջ։ Աիւրմէլեան
Տրապզոնի որբերէն է եւ Հայաստան ալ գա ցած
ԺԷ– ՏԱՐԻ - 176 ձոո66 էՎ°4482–Ն֊ւբ շրջսա թ ի ւ 111 Խմբագիր՝ Շ • ՄԻՍԱք ԵԱ՛Ն . Գին՝ 3 Ֆր– րլլալով , ծանօթ է 1920–21ի անցուդարձին
Ամերիկեան մամուլի մէջ եր եւս ած տեղեկու
թեանց Համ աձա յն , իյորՀ րդա յին Ա ի ութ իւն ը կը
*ԼաՐ՝ ՚Լեւոնգեան ։ Լուսաւորութեան (կրթական) պաՀ անջէ վերադարձը Հայաստանի սաՀմ տնակից
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԸՆԳՀա ՎԻՃԱԿԸ գործավարը կին մրն է որու տեղակալն է ՚Լազա– կարս - Ար տա Հան շրջանին Լկովկաս՝) ։
.
խեցեան : Այս Հ ո զա մ աս ը ռազմ տգիտական մ եծ կար ե -
ԿԱԶԳՈԻՐԻԶ ^ ինչպէս Հաղորդած էր «8ա,ռաի> , նորըն ւորոէ-թիւն ունեցող շր^ան մ ըն է ։ կարսի պա՛տ -
տիր կաթողիկոսին Աթալին ի ներկայացուցած եւ մական բերդը Հարաւային բանալին է ամ րոզ^
անոր, ընդունած ծրագրին . Համաձայն , ար - Կովկասի ։ Առանց անոր խոցելի է քՏորՀրգային
ԱՐԳՍ.ՂՔԸ ՊՒՏՒ ՍԿՍԻ ՚ տօնուած է էջմիածնի տպարանին եւ ճեմարանին Ա իոլթիլնը Ր էէ111 յ Թա֊բքիո յ կոո^ էն կամ $՝ուբ–
• ԱԴ.ՔԱ.Տ ԳԱ՚ւՈհԹՆեՐԷՆ ըացումը : Համ ագում ար ր քուէարկած ելմ տա - քիոյ մէջէն; ԻյորՀրդային Աիութիւնր պէտք ունի
ԽԱԲ *— Երէկ հրատարակեր էինք աւետաբեր օոյցՐ որու Հասոյթները էջմիածին ինք է որ պիտի կարսին կարենալ պաշտպւ նել•ոլլո ւ Համար Կասպից
լուրեր Հայաստանէն, քաղելով կար–ող. ընտրոլ>.
թեան աււթիւ էջմիածին գա ցած պատ գա մա լոր ն ե– Հոգա յ ւ Այս տարի իսկ պիտի րաց ուի \լ\եմ ա ր ան ր ՛Ծովու վրայ դտնուոգ Պաքոււեն ե կաթումի նաւթի՛
րէ : Ահաւասիկ շարք մը տեղեկութիւննեբ եւս,
սոյնքան կագդուրիչ որ պիտի ունենա յ 40 սան ; Ար ւո աս աՀ մ ան ի գա - գուռը Աեւ ծովու վրայ :
Հայաստանի ընդհանուր վիճակը շատ քաջա–* ղութներ ր ոըդեգրած են զանռնք , ա մըող^ ուս մ ան Կարս - Ար տ ա Հ ան ի վերադարձը ք0 ո րՀ րգա յին
շրջանին Համար։ Ւսկ տպարանը ամբողջ կազմով Հա յաստան ի Հանրապետութեան , մ ասամբ մ իա յն
Հայթա/Քեւ խոստացած է Աոլրիոյ ա ատ գասա - պիտ ի Հատուցանէ ա յն գժնգա կ անիրաւութիւնը
ւոբը : ՝. Այս շրջան
լ ե ր ա կան է , ժ ո զո վ ո ւ ր ւլ ը ա ոգոր ո ւած ի/ան գա վառ որ գործուեցաւ Հայաստանի Հանդէպ
՚յրձբ տ րամ՛ագրո ւթեամ բ : Երկրի՛" մէշ ամէն էջմիածնի մ իա րանոլթիւնը բազմանգամ չէ * ներու պաՀան^ը չի նշանակեր աշխարՀակալու ->.
ինչ պատերազմին տրամադրու, ,ծ ԸԱալով, յաղ - բա թզ բաւականաչափ լաւ տարրեր կան վառ պա - թիւն կամ ռուսական ծաւալում : Թէ Աեծն Բրի ՚
՜թանակը աւելի եւս ամրապնդած է ինքսավստա– Հ ե լո լ Համար • * ւան իւս եւ թէ՛ Ա իացեալ ՚(յ ւս Հ անզները ընդունած
թիւնը ։ Հայրենասիրութիւնը կրակած է ժոզո -% կաթողիկոս ր մեծ յարգ կը վայելէ , վա ը չա - են ւ Հու աս աս ը կր պատ կանի Հ, ււյ ժողո
վու բդին ըոլոը խաւերը
եւ պատրաստ են ամէն^՝ Կաս ուլաղրաւ կար ողութիւննե րով օժտուած է եւ ՚ք/՚ՀՐգԻ" ։ ստուգիւ. , ոչ միայն այս Հոգամ
գոհոզութեան" երկրին սահմանները ընդարձակե մեծապէս Հայրենասէր : այ*եւ աւելին ; է
լու համար: • Լոնտոնի Աբգաբեան Հիմնագբամի ներկա I 1920 Օգոստոս 10^ Աեւրի դաշնագրով Թուր–
Հայ ժողովուրդին սրաին անբուժելի ցաւ. մրՀ\ յացուցիչը, Պ՛ Աարգիս ՝Բիւրքճեա% , որ էջմիածին քխ՛ յ սուլթանական կառավարութիւնը Համ աձա յ -
եղած՝ է Հայրենի լերան՝ Արարաւյքի , ո լ իր ւ/չսյ ա - գտցած էր Հաշուական քննութեան Համար, երկու նլսծ էր որ պիտի Համակերպի Ա * \,աՀանգնեբու
մական մայրաքաղաքին՝ Անիի աւերակներուն Հազար անգլ * ոսկի նուիրած է, Ա եղո լա բուծա կան նախագաՀ ի որոշմ ան՝ Հա յա սա ան ի սաՀմ անն ե ր ո լ
Համար, ի յի վ էէ– ի կարգադրութեան մ ասին ։ *\յա խաղաՀ ե)լիլ "
գտնուիլը օտար Հողի վրայ; ԼԼնհամրեր կր սպասեն Հաստատութեան մ ը յատկացուելու
• ս ըն " Րո ւ/*ց որ Հա յաստան ի տ ր ուին էրզրում ը ,
՚յնոնէ. ագատ ա գրման : Ընդհ • տսլաւորոլթիւն| շատակ իր մօրը:
այն է թ է կարս-Արտահանի շրջանին վեբադարձ|1 Վանը եւ Տրապիզոնը։ կարս - ԱրւոաՀան Հրմանը
անվիճելի է, բայց աւհլիին մասին ոչ ոք բան մքւ ^><^ Համ ագում արին պատգամ աւոբներու մա - առար–
գիտէ, կախւււմ ունի դիւանագիտական բանակ I նոյն իսկ Թուրքիս յ կոզմէ չէր եղած ՎԷ&Ի կան ո ղ
. ցոլթիւննհրէն: սին գրուած էր մամ տնակին : Պոլսէն գացած նեն
հ.*՛* ԷԲԲ^11՜ արդաբօրէն Հա յաստան ի պա տ
պ։ ւր* տեղապաՀը, Գէորգ արք* Ար սլան ե՛ւ
շր^ան մը ։
Թո ր ւ։ ո Ազատեան , < աՀատուրեան , ինճէեան եւ
կաթողիկոսական ընտրութեան Համագումարի Թ՝ուղլաճեան ։ Յո1֊նաստան^Տ/՝ կար սալ Լ րք* ՏՐՈՒԱԾ ՎՃԻՌԸ ԱՆՏԵԱԵ8ԻՆ
ուղերձ մը ղրկած Է Սթալինի, խնդրելով որ 191** Աազլըմեան , *Իրիգոբ Բա բաղամ եան եւ. Տօքթ • Ա ուսթաֆա ՚Բէմ ալի է՛ է1"ւ քնութեան օրով
Վառվառեան (վրդ«
18^ անարդարութիւնը սբբտգրուի : ։ ք>Ումանիայէն՝ Վազգէն թ ո ւլՍՔեՍԼՀ ւչ մ իա յն իրենց պաՀեցին Թրքա-Հա
(ի ո գո վր գա կան գործավարներու խորՀ ուր զ թե Տօքթ* Տի րաց եւ Գանիէլեանւ քիումանիայէն ուրիշ յւսստանը , ա յ լէ յարձակելով սովաՀար փոքրիկ
նախագաՀ ութ եան Լվար չա պետութեանդ կոզմէ 1 0—^1 2 Հայրենակիցներ ալ գացած են իբրեւ այցե– Հայկական Հան ր ւս սլ ետոլթեան վրայ , անկէ խլե–
ընդունելութիւն մը սա ր քուած է ի պատիլ պատ Պուլէարիայի* յն Կ . Վ . կւ՚րապե ցին կարսը եւ ԱրտաՀանն ալ , որոննքօ նւ նախապէս
գամաւորներուն։
՚Հյերկայ եդած են, վարչապետին եան է, հոԹւմօփաանքիպաոշեյանկերպասիեւ ո * ֊երլի շկօշմիբկիհ ռուսական Հողեր է ին : Հետագա յին , \$ որՀրգա յին
բա յակս֊-յռւթեան
գո բ ծ ա վար կա ,։ փո խ - վա ր չ ւպեւ րտաքֆն ղորճարանա– իւ՚ուսիա, Հանրապետական Թո*֊րքիոյ Հետ կնքած
տէր՜նՐ ե:րբւ •յաս1Հ$>ս"Հ–ա-ռ••ա"ծ•."•ք՚ե>սւ"ի>ր•են."ց5 մրեքւենական .......՛լւա.րւ~
րապետեան եւ "՚֊րիշ գործա.վար՝• բա բե կամ ո ւթ ե ան դա շնադրով , ճան չցաւ կարս -
ներ ։ կա րապետեան շատ գեղեցիկդ զեկոյցով մը գո ւս ա ր քին եւ ա պ ր ան ք ին \ 0 առ Հարիւբը տրա ԱրտաՀանի թրքական գրաւումը : Ատիկա գիւա -
պա բզած է Հա յաստան ի փերելքն ո լ ներկա յ սլա յ– մադրել, գործարաններ բանալու Համար Հայաս ն ագի տ ա կան զիջում մ ըն էր ա յ դ օրերու իրադար–
՚յններբ եւ ժւղովոլբղին առաջիկայ աշխատանք֊ տանի մէջ է ձութեանց ճնշում ին տակ , որովՀ ետ ել , \ 92 1 ի
նեբը։ ՜Ներգաղթի խնդիրը սլարգ ու անվիճելի է : X Տիկին ԶասլԷլ Եսայեան Բղջ է եւ Բազու կբ ձմ րան երբ ռուս - թրքական դաշնադիր ր ստո րա–
Հայաստան պատրաստ է իր թեւին տակ ամփոփհէ– գտնուի , որքան կրցած են ստուգել ։ էքր . Թ՝ոլայ– գրոյ^եցաւ Ա ոսկուա յի մ էջ , ԽորՀ բղա յին (հո ւս իա ,
լոլ իր ցիրուցան գաւակնհ՚րր , սկսելով արտասահ եան կավռօշ մեռած է Հ Աիւսնեբէն լ ո * ֊ ր չկայ : պաշարուած թշնամիներով եւ բզկտուած քազա -
մանի աղքատ գազոլթներէն, իսկ հարուստ գա - ՇՐՋՈՒՆ ԹՂԹԱԿԻՑ քացիական պատերազմո-վ , չափազանց տկարացած
ղոլթնհբուն կարգր յետոյ պիտի գայ : իյԱ՛Բ .— Դ . Գհմիրնեանի յօդուածր՝ վաղոլան էր , ինչպէս նաեւ սխալ կարծիք կազմ ած էր ա յս–
Երբ հարցուցած են թ է Թրքահայ Դատը ի՛նչ թիւոլ) , ուրիշ նորութեանց հետ։ պէս կոչուած թուրք յեղափոխութեան նկարագրի
պիտի ըլլայ , պատասխանուած է թ է իրենք իրա մ աս ին կարենալ պնդելու Համ ւ սր ւՀուի
ւասու չեն բան մը ըսելու կամ թելադրելու, քանի ՛յ յս Հայկական Հոողո աս աս
որ քաղաքական շսնդիր է այդ եւ իրենց իրաւասու–– Մաոհշսղ ՓհթհՕի վիճակը
թենէն դուրս։ Բայց գաղոլթներր ագատ են Երբ Մ ուսթաֆա ՚Իէմալի արեւելեան բանակը,
իրենց պահանջները դնելու, քանի տւր իրենք չեն ճարտար ու վարպետ Գաբապէքիր ՝իեաղիմի ա -
խաոնուիբ արտասահմանի գործեբուն :
Տեղական թերթերը ղանաղան աղբիւրներէ ռաչԴորգոլթեամբ յարձակեցաւ կաբսի վրայ 1920^
Պատգամաւորները սա միայն ,գիտահ~ են Ո II քաղելով կր ղրեն թէ ՓէթԷնի մահավճիռը արտա աշնան, գեռ նոր կազմակերպուած Հայկական բա–
ա րտա&աՀմ անի դագոլթնեբոլ կողմ Է եդած ազգա սանուած է 7ի ղէմ 20 ձայնով, իսկ վճիռը չգոր նակբ անօթի, ցնցոտիներով ծածկուած , զին -
յին շարժումները , օրինակ Ա ան ր ան շի ս կո յի ժո ծադրելու որոշումը՝ \3ի գէմ 14 ձայնով։ Թէեւ, ւծ անգլիակւ ,րաց, յննե րով մերժեց
կռուիլ իր թուրք
ղովին ներկա յացուած յուշագի ընե ր ը Հ րատտրակ– եբդուեա/ներր եւ գռաատտաաււոոբրսնռեբրբր գառղադտտսնաապպւաՀու «ընկերներու» գէմ : Այն ատեն
կ՚ըսուի թէ չորս
ուեցան Հայաստանի թերթեբուն մէջ, արձագանգ թեւ յն ե րդ, լմ րր. սծ են, բայց այս շրջանի Հայերուն մէ^ այն ընդհանուր կարծի–
էին, վերջնական
նելով ռուս մամուլին մէչ֊. Ասկէ կը հհտհւցնեն աաբբեր վճիռներ խմբագրուած քը կար թէ, յեղափոխական Թո-֊րքիան , ընկերվա–
թ է Խ • Ռուսիա անտարբեր չեբհւիբ արտասահման բանաձեւի մ ր յանգելէ աո ա9 ։ րռւթեան կարմիր դրօշին տակ , կ՝եբթար կարսը
նի Հայոց պահանջներուն : « Ազզ ա յին անս լ ա ա ո լո ւթ ե ան » գատապար - առնելու եւ եսլ դարձնելու զայն Աովիէթ Ռուսիս յ :
ՏՆՏԵԱԱԿԱ& ՎԻՃԱԿԸ տուած ԱԼԷաԼՈ1Լ » Փէթէն կոբսնցուցած 1լ րլլայ իր Բայց կարսի տէր դառնալէ վեր^ թուրք վըն–
բո լո ր իրաւունքները : ք*նչպէս կը յա յտարարէ ել կեըներձը կոտորեցին Հայ բնակիչները ,ել երր ողջ
- Երկրին անտեսական ւէիճակն ալ քաջալերա - մտական նախարարութեան պաշտօնատար մր , Հայեր չմնացին այնտեղ, վեՀանձնաբար յա յա ւս. -
կան է : Թէեւ երիտասարդութիւնը զինուորա - տրուած ՚էճԻ՚Նին Համաձայն , մասնաւոր պաշտօն - ր արեցին որ իրենք տրամ ագի ր են ա յնտեղ կատա
գրուած է ^ բայց կամաց կամաց կը վերադառնան եանլաին րելու ժողովրդական քո ւէ ար կութ իւն մր :
ոնեբը, Տիլանդներն ու գերիները, այնպէս եաներ անմիջապէս գրաւեցին դատապարտ
որ երիաասաբգներ կը տեսնուին քագաքներու Ւ"Լ"Ր ՛յց, .ածքը ,~– Համ ազգ եստր ը, 4 պւաատուա ԿՌՈՒԵՑԱՆ ԳԵՐՄԱՆԻՈ8 ԴԷՄ
մէջ։ Զօրացբումբ պաշտօնապէս սկսած ՀԸյԱալով, ն* անն ե Րրն ոլ յնները։ Փորթաչէի բերդին
1Ք"կարելի չէ գաղափար մ ր կազմ ել Հ ա յ կա կան կո - Ներկայ պատերազմին աւելի քան 300.000 Հ այ
ուր ա ր դե լա փա կո ւած է մ առէ շալը , սպասե–
ր ո ւս ան ե ր ու մ աս ին , քանի որ շատ մ եռած կամ լով զօր. տը Կօլի որոշման, օրէնքին համաձայն զինուոբներ, կարմիր բանակի շարքերուն մէշ
կորած կարծու ւծներ երեւ յն ելած են : բանտապաՀնե ր ր իրաւունք ունին շղթայ մը անցը կռուեցան ընդդէմ նացի Գերմանիս յ : Փսքրիկ Հա֊
Պատերազմին Հետեւանքով երկրին տնտեսու նելու ոտքին, մէկ ծայրը կապելով պատին ։ Երդ՜ յա սա ան ր ք1)որՀրդային Ա իութեան տուաւ 50 զօրա
թիւնը բնականա բար վն աս ո ւ ած է,, բա յց շնորՀ իւ թան պէտք է րաւական երկար ըլլայք , ոբպէսզի վարն եր : Զեր ընթերցողներէն շատեր կրնան յիշել
կոլտնտեսական դրութեան (Հաւաքական տնտե - գատապարտեալր կարենայ պառկի լ եւ քնանալ : Պալթեան առաջին ըանակի կռիւները՝ Հայ զօրա
սութիւն^ Գգալի փոփոխութիւն մը չկայ : Կոլան– ՛Նկատի առնելով ՓէթԷնի աաըիքը, որոշուած է վար Բա զրամ եան ի առաջնորդութեամբ՝. րան սա՜
տեսները, զԱրտէ ըչնե ր ը միշտ շարունակած են չգո րծագրե լ այս պատ իժը , քանի որ ոչ կրնայ յի փոքրիկ Հայ Համայնքը Գեբմանիոյ դէմ կըո–
հողային աշխատանքները, վերապահելով րացա - փսփփի " I աԼ բ–»՚»աապահներուն վրայ յարձա ուող ֆրանսական բանակին տուաւ ոչ նուազ քան
վերա
կաներուն ըաժինը ։ Այնպէս որ , ճակատէն է(Լ1Լաբ կիլ : Ա առէ շալին ստացուածքը, դրամ , դոՀարե– 10.000 զինուոբներ ։ Հազարաւոր Հայ տղաներ , Ա,
դարձոդ մը նիւթապէս բան մ ը կորուսած իր վեբա– զէն , Հագուստ , կաՀ - կարասի եւն • գրաւուած ՆաՀանգներու ղինեալ ուժերուն մէջ, տակաւին կը
իր բացակա յոլթեան , եւ կը վերստանա յ ւ\ԼԼաԼո։Լ< Տիկին Փէթէն սա ի պա ած է ապրիլ իբ կռուին եւ կբ մեռնին Խ աղաղականի պատերազմին
պաՀեա լ բաժին ը ։ ս ե ւի ա կան միջոցներով։ (իամանակին բաժնուած են "՛՛էջ՝ րնդգէմ թափոնի : Գոնէ մէկ Հատիկ թուրք
ՈՒՐԻՇ ԼՈՒՐԵՐ եզե ր ւյր եւ կնոջ սեփականութիւնները ։ զինուոր տուա ւ իր կեանքը Միացեալ Ազգերու
Համար։ \9)5ին կոտորածներու ժա -
Հա յաստան ի ժողովրդական դոր ծա վա րնե բո լ Աախակոզմեան Հոսանքներր կը շարունակեն ՛է՛ ատին
Թուրքերը
խռրՀուրդին նախադաՀն է (վարչապետ) Աացակ պահանշեչ որ դատապարտեալը անմիլապէս կախ. Թէեւ
Պապեան , փոխ - վարչապետներն են արտաքին ուի կամ գնգակահարուի : Համայնավար կուսակ. մանակ սպաննեցին իմ հայրս, մայրս եւ ազգա–
Գ բծավար կարապեաեան եւ Ա՝աբճանեան , ցութեան կեղր. կոմիտէն իր վեր1ին նիստին մէէ կաններս, րայց ես չեմ սնուցաներ ատելութիւն
Գերագոյն հ)որՀ ուրդի նախագաՀ1 ա յս Հարցով
սո վետական դղՀշսյպաՀ ա կան զրազեցաւ եւ պնդեց իր տեսակէտին ընդդէմ թուրք ժողովուրդին : Ես կ՝ուզեմ որ Հա
գործա՝– վրայ :
Սիմակ ԱտՀւմկեան, յերը եւ թժւրքեբը ապրին իւ՛րեւ բս՚իի դրացիներ ,
Fonds A.R.A.M
Րօռճ* 6Ո 1923 ՀՌ%ԱՅԻՆ ՊԱՀԱՆՀՆԵՐՀ
Ո.Շ.Տ. 376.28"
օ»6շէ6ա–Ւ\օբո6է*ե6 ։ տա. ա տ տ ձ ճ ա ՝ յ
17. 8ա= ՕՅատւաէ - Բձ81Տ (136) իյԱԲ Երիտասարդ գրագէտ Զ– Սխ֊րմէ -
3 =1 Շ08 15-70 ֊ , Շ Շ Բ Բտոտ 1678-63 լեանյ/որ արդէն դիրք շահած է ամերիկեան գրա
ւ-Աճ՜ՆԵԳԻ՚ն.– Տար. "50. Ցաւքս. 400, Յաւքս. 200 ֆրանք։ կանութեան մէջ եւ որու նոր գրքի մասին իօսե–.
ցանք կիրակի օր, հետեւեալ դրուր–իւ֊Թը հրատա
Տ&ա&ձւ 18 ճօսէ 1945 Շաբաթ֊ 18 Օգոստոս րակած է «Նիւ Եորք Թայմզ»ի մէջ։ Աիւրմէլեան
Տրապզոնի որբերէն է եւ Հայաստան ալ գա ցած
ԺԷ– ՏԱՐԻ - 176 ձոո66 էՎ°4482–Ն֊ւբ շրջսա թ ի ւ 111 Խմբագիր՝ Շ • ՄԻՍԱք ԵԱ՛Ն . Գին՝ 3 Ֆր– րլլալով , ծանօթ է 1920–21ի անցուդարձին
Ամերիկեան մամուլի մէջ եր եւս ած տեղեկու
թեանց Համ աձա յն , իյորՀ րդա յին Ա ի ութ իւն ը կը
*ԼաՐ՝ ՚Լեւոնգեան ։ Լուսաւորութեան (կրթական) պաՀ անջէ վերադարձը Հայաստանի սաՀմ տնակից
ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ ԸՆԳՀա ՎԻՃԱԿԸ գործավարը կին մրն է որու տեղակալն է ՚Լազա– կարս - Ար տա Հան շրջանին Լկովկաս՝) ։
.
խեցեան : Այս Հ ո զա մ աս ը ռազմ տգիտական մ եծ կար ե -
ԿԱԶԳՈԻՐԻԶ ^ ինչպէս Հաղորդած էր «8ա,ռաի> , նորըն ւորոէ-թիւն ունեցող շր^ան մ ըն է ։ կարսի պա՛տ -
տիր կաթողիկոսին Աթալին ի ներկայացուցած եւ մական բերդը Հարաւային բանալին է ամ րոզ^
անոր, ընդունած ծրագրին . Համաձայն , ար - Կովկասի ։ Առանց անոր խոցելի է քՏորՀրգային
ԱՐԳՍ.ՂՔԸ ՊՒՏՒ ՍԿՍԻ ՚ տօնուած է էջմիածնի տպարանին եւ ճեմարանին Ա իոլթիլնը Ր էէ111 յ Թա֊բքիո յ կոո^ էն կամ $՝ուբ–
• ԱԴ.ՔԱ.Տ ԳԱ՚ւՈհԹՆեՐԷՆ ըացումը : Համ ագում ար ր քուէարկած ելմ տա - քիոյ մէջէն; ԻյորՀրդային Աիութիւնր պէտք ունի
ԽԱԲ *— Երէկ հրատարակեր էինք աւետաբեր օոյցՐ որու Հասոյթները էջմիածին ինք է որ պիտի կարսին կարենալ պաշտպւ նել•ոլլո ւ Համար Կասպից
լուրեր Հայաստանէն, քաղելով կար–ող. ընտրոլ>.
թեան աււթիւ էջմիածին գա ցած պատ գա մա լոր ն ե– Հոգա յ ւ Այս տարի իսկ պիտի րաց ուի \լ\եմ ա ր ան ր ՛Ծովու վրայ դտնուոգ Պաքոււեն ե կաթումի նաւթի՛
րէ : Ահաւասիկ շարք մը տեղեկութիւննեբ եւս,
սոյնքան կագդուրիչ որ պիտի ունենա յ 40 սան ; Ար ւո աս աՀ մ ան ի գա - գուռը Աեւ ծովու վրայ :
Հայաստանի ընդհանուր վիճակը շատ քաջա–* ղութներ ր ոըդեգրած են զանռնք , ա մըող^ ուս մ ան Կարս - Ար տ ա Հ ան ի վերադարձը ք0 ո րՀ րգա յին
շրջանին Համար։ Ւսկ տպարանը ամբողջ կազմով Հա յաստան ի Հանրապետութեան , մ ասամբ մ իա յն
Հայթա/Քեւ խոստացած է Աոլրիոյ ա ատ գասա - պիտ ի Հատուցանէ ա յն գժնգա կ անիրաւութիւնը
ւոբը : ՝. Այս շրջան
լ ե ր ա կան է , ժ ո զո վ ո ւ ր ւլ ը ա ոգոր ո ւած ի/ան գա վառ որ գործուեցաւ Հայաստանի Հանդէպ
՚յրձբ տ րամ՛ագրո ւթեամ բ : Երկրի՛" մէշ ամէն էջմիածնի մ իա րանոլթիւնը բազմանգամ չէ * ներու պաՀան^ը չի նշանակեր աշխարՀակալու ->.
ինչ պատերազմին տրամադրու, ,ծ ԸԱալով, յաղ - բա թզ բաւականաչափ լաւ տարրեր կան վառ պա - թիւն կամ ռուսական ծաւալում : Թէ Աեծն Բրի ՚
՜թանակը աւելի եւս ամրապնդած է ինքսավստա– Հ ե լո լ Համար • * ւան իւս եւ թէ՛ Ա իացեալ ՚(յ ւս Հ անզները ընդունած
թիւնը ։ Հայրենասիրութիւնը կրակած է ժոզո -% կաթողիկոս ր մեծ յարգ կը վայելէ , վա ը չա - են ւ Հու աս աս ը կր պատ կանի Հ, ււյ ժողո
վու բդին ըոլոը խաւերը
եւ պատրաստ են ամէն^՝ Կաս ուլաղրաւ կար ողութիւննե րով օժտուած է եւ ՚ք/՚ՀՐգԻ" ։ ստուգիւ. , ոչ միայն այս Հոգամ
գոհոզութեան" երկրին սահմանները ընդարձակե մեծապէս Հայրենասէր : այ*եւ աւելին ; է
լու համար: • Լոնտոնի Աբգաբեան Հիմնագբամի ներկա I 1920 Օգոստոս 10^ Աեւրի դաշնագրով Թուր–
Հայ ժողովուրդին սրաին անբուժելի ցաւ. մրՀ\ յացուցիչը, Պ՛ Աարգիս ՝Բիւրքճեա% , որ էջմիածին քխ՛ յ սուլթանական կառավարութիւնը Համ աձա յ -
եղած՝ է Հայրենի լերան՝ Արարաւյքի , ո լ իր ւ/չսյ ա - գտցած էր Հաշուական քննութեան Համար, երկու նլսծ էր որ պիտի Համակերպի Ա * \,աՀանգնեբու
մական մայրաքաղաքին՝ Անիի աւերակներուն Հազար անգլ * ոսկի նուիրած է, Ա եղո լա բուծա կան նախագաՀ ի որոշմ ան՝ Հա յա սա ան ի սաՀմ անն ե ր ո լ
Համար, ի յի վ էէ– ի կարգադրութեան մ ասին ։ *\յա խաղաՀ ե)լիլ "
գտնուիլը օտար Հողի վրայ; ԼԼնհամրեր կր սպասեն Հաստատութեան մ ը յատկացուելու
• ս ըն " Րո ւ/*ց որ Հա յաստան ի տ ր ուին էրզրում ը ,
՚յնոնէ. ագատ ա գրման : Ընդհ • տսլաւորոլթիւն| շատակ իր մօրը:
այն է թ է կարս-Արտահանի շրջանին վեբադարձ|1 Վանը եւ Տրապիզոնը։ կարս - ԱրւոաՀան Հրմանը
անվիճելի է, բայց աւհլիին մասին ոչ ոք բան մքւ ^><^ Համ ագում արին պատգամ աւոբներու մա - առար–
գիտէ, կախւււմ ունի դիւանագիտական բանակ I նոյն իսկ Թուրքիս յ կոզմէ չէր եղած ՎԷ&Ի կան ո ղ
. ցոլթիւննհրէն: սին գրուած էր մամ տնակին : Պոլսէն գացած նեն
հ.*՛* ԷԲԲ^11՜ արդաբօրէն Հա յաստան ի պա տ
պ։ ւր* տեղապաՀը, Գէորգ արք* Ար սլան ե՛ւ
շր^ան մը ։
Թո ր ւ։ ո Ազատեան , < աՀատուրեան , ինճէեան եւ
կաթողիկոսական ընտրութեան Համագումարի Թ՝ուղլաճեան ։ Յո1֊նաստան^Տ/՝ կար սալ Լ րք* ՏՐՈՒԱԾ ՎՃԻՌԸ ԱՆՏԵԱԵ8ԻՆ
ուղերձ մը ղրկած Է Սթալինի, խնդրելով որ 191** Աազլըմեան , *Իրիգոբ Բա բաղամ եան եւ. Տօքթ • Ա ուսթաֆա ՚Բէմ ալի է՛ է1"ւ քնութեան օրով
Վառվառեան (վրդ«
18^ անարդարութիւնը սբբտգրուի : ։ ք>Ումանիայէն՝ Վազգէն թ ո ւլՍՔեՍԼՀ ւչ մ իա յն իրենց պաՀեցին Թրքա-Հա
(ի ո գո վր գա կան գործավարներու խորՀ ուր զ թե Տօքթ* Տի րաց եւ Գանիէլեանւ քիումանիայէն ուրիշ յւսստանը , ա յ լէ յարձակելով սովաՀար փոքրիկ
նախագաՀ ութ եան Լվար չա պետութեանդ կոզմէ 1 0—^1 2 Հայրենակիցներ ալ գացած են իբրեւ այցե– Հայկական Հան ր ւս սլ ետոլթեան վրայ , անկէ խլե–
ընդունելութիւն մը սա ր քուած է ի պատիլ պատ Պուլէարիայի* յն Կ . Վ . կւ՚րապե ցին կարսը եւ ԱրտաՀանն ալ , որոննքօ նւ նախապէս
գամաւորներուն։
՚Հյերկայ եդած են, վարչապետին եան է, հոԹւմօփաանքիպաոշեյանկերպասիեւ ո * ֊երլի շկօշմիբկիհ ռուսական Հողեր է ին : Հետագա յին , \$ որՀրգա յին
բա յակս֊-յռւթեան
գո բ ծ ա վար կա ,։ փո խ - վա ր չ ւպեւ րտաքֆն ղորճարանա– իւ՚ուսիա, Հանրապետական Թո*֊րքիոյ Հետ կնքած
տէր՜նՐ ե:րբւ •յաս1Հ$>ս"Հ–ա-ռ••ա"ծ•."•ք՚ե>սւ"ի>ր•են."ց5 մրեքւենական .......՛լւա.րւ~
րապետեան եւ "՚֊րիշ գործա.վար՝• բա բե կամ ո ւթ ե ան դա շնադրով , ճան չցաւ կարս -
ներ ։ կա րապետեան շատ գեղեցիկդ զեկոյցով մը գո ւս ա ր քին եւ ա պ ր ան ք ին \ 0 առ Հարիւբը տրա ԱրտաՀանի թրքական գրաւումը : Ատիկա գիւա -
պա բզած է Հա յաստան ի փերելքն ո լ ներկա յ սլա յ– մադրել, գործարաններ բանալու Համար Հայաս ն ագի տ ա կան զիջում մ ըն էր ա յ դ օրերու իրադար–
՚յններբ եւ ժւղովոլբղին առաջիկայ աշխատանք֊ տանի մէջ է ձութեանց ճնշում ին տակ , որովՀ ետ ել , \ 92 1 ի
նեբը։ ՜Ներգաղթի խնդիրը սլարգ ու անվիճելի է : X Տիկին ԶասլԷլ Եսայեան Բղջ է եւ Բազու կբ ձմ րան երբ ռուս - թրքական դաշնադիր ր ստո րա–
Հայաստան պատրաստ է իր թեւին տակ ամփոփհէ– գտնուի , որքան կրցած են ստուգել ։ էքր . Թ՝ոլայ– գրոյ^եցաւ Ա ոսկուա յի մ էջ , ԽորՀ բղա յին (հո ւս իա ,
լոլ իր ցիրուցան գաւակնհ՚րր , սկսելով արտասահ եան կավռօշ մեռած է Հ Աիւսնեբէն լ ո * ֊ ր չկայ : պաշարուած թշնամիներով եւ բզկտուած քազա -
մանի աղքատ գազոլթներէն, իսկ հարուստ գա - ՇՐՋՈՒՆ ԹՂԹԱԿԻՑ քացիական պատերազմո-վ , չափազանց տկարացած
ղոլթնհբուն կարգր յետոյ պիտի գայ : իյԱ՛Բ .— Դ . Գհմիրնեանի յօդուածր՝ վաղոլան էր , ինչպէս նաեւ սխալ կարծիք կազմ ած էր ա յս–
Երբ հարցուցած են թ է Թրքահայ Դատը ի՛նչ թիւոլ) , ուրիշ նորութեանց հետ։ պէս կոչուած թուրք յեղափոխութեան նկարագրի
պիտի ըլլայ , պատասխանուած է թ է իրենք իրա մ աս ին կարենալ պնդելու Համ ւ սր ւՀուի
ւասու չեն բան մը ըսելու կամ թելադրելու, քանի ՛յ յս Հայկական Հոողո աս աս
որ քաղաքական շսնդիր է այդ եւ իրենց իրաւասու–– Մաոհշսղ ՓհթհՕի վիճակը
թենէն դուրս։ Բայց գաղոլթներր ագատ են Երբ Մ ուսթաֆա ՚Իէմալի արեւելեան բանակը,
իրենց պահանջները դնելու, քանի տւր իրենք չեն ճարտար ու վարպետ Գաբապէքիր ՝իեաղիմի ա -
խաոնուիբ արտասահմանի գործեբուն :
Տեղական թերթերը ղանաղան աղբիւրներէ ռաչԴորգոլթեամբ յարձակեցաւ կաբսի վրայ 1920^
Պատգամաւորները սա միայն ,գիտահ~ են Ո II քաղելով կր ղրեն թէ ՓէթԷնի մահավճիռը արտա աշնան, գեռ նոր կազմակերպուած Հայկական բա–
ա րտա&աՀմ անի դագոլթնեբոլ կողմ Է եդած ազգա սանուած է 7ի ղէմ 20 ձայնով, իսկ վճիռը չգոր նակբ անօթի, ցնցոտիներով ծածկուած , զին -
յին շարժումները , օրինակ Ա ան ր ան շի ս կո յի ժո ծադրելու որոշումը՝ \3ի գէմ 14 ձայնով։ Թէեւ, ւծ անգլիակւ ,րաց, յննե րով մերժեց
կռուիլ իր թուրք
ղովին ներկա յացուած յուշագի ընե ր ը Հ րատտրակ– եբդուեա/ներր եւ գռաատտաաււոոբրսնռեբրբր գառղադտտսնաապպւաՀու «ընկերներու» գէմ : Այն ատեն
կ՚ըսուի թէ չորս
ուեցան Հայաստանի թերթեբուն մէջ, արձագանգ թեւ յն ե րդ, լմ րր. սծ են, բայց այս շրջանի Հայերուն մէ^ այն ընդհանուր կարծի–
էին, վերջնական
նելով ռուս մամուլին մէչ֊. Ասկէ կը հհտհւցնեն աաբբեր վճիռներ խմբագրուած քը կար թէ, յեղափոխական Թո-֊րքիան , ընկերվա–
թ է Խ • Ռուսիա անտարբեր չեբհւիբ արտասահման բանաձեւի մ ր յանգելէ աո ա9 ։ րռւթեան կարմիր դրօշին տակ , կ՝եբթար կարսը
նի Հայոց պահանջներուն : « Ազզ ա յին անս լ ա ա ո լո ւթ ե ան » գատապար - առնելու եւ եսլ դարձնելու զայն Աովիէթ Ռուսիս յ :
ՏՆՏԵԱԱԿԱ& ՎԻՃԱԿԸ տուած ԱԼԷաԼՈ1Լ » Փէթէն կոբսնցուցած 1լ րլլայ իր Բայց կարսի տէր դառնալէ վեր^ թուրք վըն–
բո լո ր իրաւունքները : ք*նչպէս կը յա յտարարէ ել կեըներձը կոտորեցին Հայ բնակիչները ,ել երր ողջ
- Երկրին անտեսական ւէիճակն ալ քաջալերա - մտական նախարարութեան պաշտօնատար մր , Հայեր չմնացին այնտեղ, վեՀանձնաբար յա յա ւս. -
կան է : Թէեւ երիտասարդութիւնը զինուորա - տրուած ՚էճԻ՚Նին Համաձայն , մասնաւոր պաշտօն - ր արեցին որ իրենք տրամ ագի ր են ա յնտեղ կատա
գրուած է ^ բայց կամաց կամաց կը վերադառնան եանլաին րելու ժողովրդական քո ւէ ար կութ իւն մր :
ոնեբը, Տիլանդներն ու գերիները, այնպէս եաներ անմիջապէս գրաւեցին դատապարտ
որ երիաասաբգներ կը տեսնուին քագաքներու Ւ"Լ"Ր ՛յց, .ածքը ,~– Համ ազգ եստր ը, 4 պւաատուա ԿՌՈՒԵՑԱՆ ԳԵՐՄԱՆԻՈ8 ԴԷՄ
մէջ։ Զօրացբումբ պաշտօնապէս սկսած ՀԸյԱալով, ն* անն ե Րրն ոլ յնները։ Փորթաչէի բերդին
1Ք"կարելի չէ գաղափար մ ր կազմ ել Հ ա յ կա կան կո - Ներկայ պատերազմին աւելի քան 300.000 Հ այ
ուր ա ր դե լա փա կո ւած է մ առէ շալը , սպասե–
ր ո ւս ան ե ր ու մ աս ին , քանի որ շատ մ եռած կամ լով զօր. տը Կօլի որոշման, օրէնքին համաձայն զինուոբներ, կարմիր բանակի շարքերուն մէշ
կորած կարծու ւծներ երեւ յն ելած են : բանտապաՀնե ր ր իրաւունք ունին շղթայ մը անցը կռուեցան ընդդէմ նացի Գերմանիս յ : Փսքրիկ Հա֊
Պատերազմին Հետեւանքով երկրին տնտեսու նելու ոտքին, մէկ ծայրը կապելով պատին ։ Երդ՜ յա սա ան ր ք1)որՀրդային Ա իութեան տուաւ 50 զօրա
թիւնը բնականա բար վն աս ո ւ ած է,, բա յց շնորՀ իւ թան պէտք է րաւական երկար ըլլայք , ոբպէսզի վարն եր : Զեր ընթերցողներէն շատեր կրնան յիշել
կոլտնտեսական դրութեան (Հաւաքական տնտե - գատապարտեալր կարենայ պառկի լ եւ քնանալ : Պալթեան առաջին ըանակի կռիւները՝ Հայ զօրա
սութիւն^ Գգալի փոփոխութիւն մը չկայ : Կոլան– ՛Նկատի առնելով ՓէթԷնի աաըիքը, որոշուած է վար Բա զրամ եան ի առաջնորդութեամբ՝. րան սա՜
տեսները, զԱրտէ ըչնե ր ը միշտ շարունակած են չգո րծագրե լ այս պատ իժը , քանի որ ոչ կրնայ յի փոքրիկ Հայ Համայնքը Գեբմանիոյ դէմ կըո–
հողային աշխատանքները, վերապահելով րացա - փսփփի " I աԼ բ–»՚»աապահներուն վրայ յարձա ուող ֆրանսական բանակին տուաւ ոչ նուազ քան
վերա
կաներուն ըաժինը ։ Այնպէս որ , ճակատէն է(Լ1Լաբ կիլ : Ա առէ շալին ստացուածքը, դրամ , դոՀարե– 10.000 զինուոբներ ։ Հազարաւոր Հայ տղաներ , Ա,
դարձոդ մը նիւթապէս բան մ ը կորուսած իր վեբա– զէն , Հագուստ , կաՀ - կարասի եւն • գրաւուած ՆաՀանգներու ղինեալ ուժերուն մէջ, տակաւին կը
իր բացակա յոլթեան , եւ կը վերստանա յ ւ\ԼԼաԼո։Լ< Տիկին Փէթէն սա ի պա ած է ապրիլ իբ կռուին եւ կբ մեռնին Խ աղաղականի պատերազմին
պաՀեա լ բաժին ը ։ ս ե ւի ա կան միջոցներով։ (իամանակին բաժնուած են "՛՛էջ՝ րնդգէմ թափոնի : Գոնէ մէկ Հատիկ թուրք
ՈՒՐԻՇ ԼՈՒՐԵՐ եզե ր ւյր եւ կնոջ սեփականութիւնները ։ զինուոր տուա ւ իր կեանքը Միացեալ Ազգերու
Համար։ \9)5ին կոտորածներու ժա -
Հա յաստան ի ժողովրդական դոր ծա վա րնե բո լ Աախակոզմեան Հոսանքներր կը շարունակեն ՛է՛ ատին
Թուրքերը
խռրՀուրդին նախադաՀն է (վարչապետ) Աացակ պահանշեչ որ դատապարտեալը անմիլապէս կախ. Թէեւ
Պապեան , փոխ - վարչապետներն են արտաքին ուի կամ գնգակահարուի : Համայնավար կուսակ. մանակ սպաննեցին իմ հայրս, մայրս եւ ազգա–
Գ բծավար կարապեաեան եւ Ա՝աբճանեան , ցութեան կեղր. կոմիտէն իր վեր1ին նիստին մէէ կաններս, րայց ես չեմ սնուցաներ ատելութիւն
Գերագոյն հ)որՀ ուրդի նախագաՀ1 ա յս Հարցով
սո վետական դղՀշսյպաՀ ա կան զրազեցաւ եւ պնդեց իր տեսակէտին ընդդէմ թուրք ժողովուրդին : Ես կ՝ուզեմ որ Հա
գործա՝– վրայ :
Սիմակ ԱտՀւմկեան, յերը եւ թժւրքեբը ապրին իւ՛րեւ բս՚իի դրացիներ ,
Fonds A.R.A.M
