Page 26 - ARM_19-1945_02
P. 26
8ԱՌԱՋ
ԼՌՈԻԹԻԻՆ մոլնեբՀ Այս մտքերին կցլրլմ է , բնականաբար , ՁԱՑ՚եԵՐ ԳԱԻԱՌԷՈւ
գիտական պահանջների Համեմատ մատենադարան
ունենալու իսգիրբ • առանց զէնքի զինուոր չկա յ, ՄԱՐՍԷՑԼԻ ՀՈԳԵՐԸ ԳՐԱՒՄԱՆ ՇՐՋԱՆԻՆ
աշխա օ
ԽՄԲ— Հ ի ն գ տ ա ր - ի է ի վ ե ր չ է ի ն ք տ ե ս ա ծ Ե– առանց գրքի եւ մատենադարանի գիտական
գ ի պ տ ռ ս ի «Յա.սաբեր»ի& ե ր ե ս ը ։ Աււջի օր պատա առ
տաւորէ կաթողիկոսարանի մատենադարանն
հ ա բ ա ր ս տ ա ց ա ն ք 1 8 օ ր ի ն ա կ , Փ ե ւ պ ա ւ ս ւ ր 5 է ն 2 4 : այժմ խեղճ սկզբնաւորութիւն Է միայն, որ պէտք ՄԱՐՍԷ6Լ— Իբրեւ Հետեւանք 1940 6«ւնիսի
Ք ի չ մ ը ո ւ շԴ Ր ա յ ° ւ ա ն ո Ն շ : է ՀետզՀետէ ընդարձակուի եւ զարգանայ%\ պարտութեան եւ կնքուած՛ ամօթալի զինադադա
Սսարեւ՝ ամվափոՆմը շատ երկար խմբագրա « ••• Մշակութային այս իղձերի ել յոյսե– րին * երկիրը բաժնուած՛ էր երկու տարբեր գօտի
կանի մը , վերի խււրագրին տակ • / րի Հետ կը կամենայինք կապել ել մի ուրիշը։ ներու*— Գրաւեալ եւ «ազատ»։ \քաբսէյլր մինչեւ
••• ՚& կողովներ , Համաժողովներ, Հանգի» Նախընթաց պատերազմը ոչ միայն մի միլիոնի 1942 Նոյեմբեեր ամիսր կր գտնուէր «աղատ» Գ0աա
պումներ աշիտարՀ ի մ եօթերուն կողմ է , լուծում գսւ~ չափ մարդկանց զոՀ տարաւ մեզնից , այլեւ կեն՛ տիին մէջ։
նելու Համար : գանի մնացածներն էլ Հողմացրիլ արաւ զանազան 1942 Նոյեմբեր 12,ին , գերման բանակր՝ պատ
Նախ՝ տապալելու Համար թշնամի կործ՜անա երկիրներ, ա ր մ ա տ ա խ ի լ ա ն ե լ ո վ հ ա յ ա ւ ա ն դ ո ւ րուակ բռնելով դաշնակից ուժերու ՛յամաքաՀ ա–
րար ոյժը* յետոյ՝ Հիմերը ձգելու Համար վաղ– թ ի ւ ն ը , բ ա ր բ ա ո ը , բ ա ն ա հ ի ւ ս ո ւ թ ի ւ ն ը , հ ր գ բ • • • նումր Հիւսիսային Ափրի^է՝ եկաւ եւ գրաւեց նաեւ
ուան աշխարՀին : ի ւ ր ա ճ ե ց ո ղ ո ւ թ ե ա ն բ ն ա կ ա ն հ ո ղ ի ց , մ ե ր ա զ գ ա Հարաւային Ֆրանսան ։ ՛Բանի մր օր վերջր կը կա
ք՝ոլո ր ժողովուրդները կր Հեաեւին սրաաաը– գ ր ա կ ա ն մ շ ա կ ո յ թ ի գ ա ն ձ ե ր ը , ո ր ո ն ք հ ի մ ք ն ե ն ե ւ տարուէ ր ֆրանսական փոքր աթիւ ուժերուն Զի՛
, ր ս ո ւած ա ղ բ ի ւ ր ը ա գ գ ա յ ի ն ա ր ո ւ ե ս տ ի ե ւ գ ր ա կ ա ն ո ւ թ ե ա ն նա դա դար ի բանակին
րոփ՝ կա ա ա ր ո ւած՝ . ա շխաաանքներուն ղօրացրումր, գերման վե
խօսքե բուն , տրուած՝ Հաւաստիքներուն : ե ւ լ ե գ Ո լ ի զ ա ր գ ա ց մ ա ն ։ Հայաստանի կառավարու րին Հրամանատարութեան Հ ր ա Հ ան գո վ :
Եւ խօսք ու խոստում՝ բոլորին , բոլոր փոքր թիւնը սկսել է Հետամուտ լինել նրանց Հաւաք Հաստատուելէն քիչ ՛Լերջ, գերման գաղտնի
ժողովուրդներուն , որոնք դատ ունին« խոլորին ման եւ Հրաաբակութեան : Բայց Սփիւռքի Հայու ոստիկանութիւնր —• Կէստափօն կր ձեռնարկէր
բացի Հայ ժողովուրդէն է թեան մէջ եւս դեռ կան ուշադրութեան արմանի պրպտումնեբու իր ո րսկան բարակներուն մ //^ո**
խօսուեցաւ ու կր խօսուի գեռ. չեխոսլովաք, •մնացորդներ , մանաւանդ Արեւելքի գաղութների ցաւ՝ զանազան ուղղութեամբ : Պէտք է րսել ի
եուկոս լաալ, յոյն, լեՀ , ալպան , Հունգար եւայլ մէջ–. Մեր իղձն է ունենալ մի լալ ձ ա յ ն ա հ ւ ս լ ա ք պատ իւ մեր ժ ո ղո վո ւբ դին որ՝ խա յծ՜երէն Հ րա–
բաղմաթիւ ժողովուրդներու եւ անոնց կեանքին, մեքենայ հազարաւոր սկաւառակներով , որպէսզի պուբուելով ծ՜ուղակր չինկաւ :
դործերուն , գա ա ե ր ո ւն ու ճակատագրին մասին* այդ ուղղութեամբ Հարկաւոր աշխատանքն սկրս– Ղ՝րաւման բանա կի առաջին դործ՜երէն մէկր ե–
բայց լուռ, կր մնայ աշխարՀ միայն ու միայն Հայ ուի , Հաւաքելս վ մեր Հին շարականներն ու մեոե– ղաւ Հ ին քաղաքամ ասի պարպում ո եւ քանդումր՝
ժո ղովո ւբդին ու անոր ճակատագրի մ ասին ։ դինե բ ր , ժողով ր դա կան երգեր ր , բանաՀ իւս ո լ» «զինուորական նպատակներով» ։ Բնակիչներր Հրա**
Անշուշտ , մոոցուած՝ չէ Հայր , ոչ ալ իր գոյու– թեան մնացո րգներ ր որպէս ատաղձ , որ ա սլ ա գ այ ի ման ստացան 2 4 Ժամէն Հեռանալ իրենց տուներէն
թիւեր, ոչ ալ իր գործրՀ ալ , կոմ իտասր կամ Աճառեանր օգտագո բծել եւ մ շւ
զել կւ/ ա ր ո ղ ւոն ան » : գրեթէ բոլորովին ձեռնունայն, չքելով ամբողջոլ–
կր խօսուի ու կր գրուի Հա յո ւ մ աս ին
թեամբ իրենց գոյքերն ու կարասիները : Անոնք որ
պաշտօնապէս ու անպաշտօն , գնաՀաաանքներով կրցան անմիջապէս տեղ մր ճարել Հեռացան,
ու շքանշաններով , իրաւ ու֊ ստոյդ * աւելի քան բայց մնացեալ մ եծ՚ամ ասնութ իւն ր տարուեցաւ
2 0 0 0 0 0 մարտիկներ արիւն կր թափեն * բազմաթիւ Ս ՛ Ա Ն Ր Լ 0 > Ր ե Ր ա Յ Կ Ա Կ Ա Ն ն ե Ա Ն Ք Է Ֆրէժիւս՝ կեդրոնացման կայանները, ուրկէ՝ ան–
զօրականներ Հբաշքսեր կր գործ՛են ։ Հ բաժեշտ ղտումներր կա տար ելէ վերջ, շատեր քրշ**
ԱՄԵՆԱ8Ն ՀԱ8Ո8 ԿԱԹՈՂԻԿՈՍՈՒԹԵԱՆ պաշ– ուեցաւ
ՏՀոՀաբերութիւն , ոգեւորութիւն եւ գովեստ ։ դէպի Գերմանիա ։ Այս թ ա զա մ ասր բանուկ
Տետո՛* յ * ։ տօնաթեբթր, է ջ մ ի ա ծ ի ն կր ծ՜անուցանէ թէ Հա առեւտրական
շուկա յ մր Ըլլալով , մեր Հայրենա
Տետո յ՝ լռութիւն յաստանի խո րՀ բղա յին կառավար ո ւթ իւն ր արտօ– կիցներէն
շատեր ենթարկուեցան նիւթական մեծ՜
նած՜ է էք միածնի Հոգեւոր ճեմարանին բացում ր :
Բայց, Հայր կոլտայ թե չ որ *ոլնի * փոքրիկ վնասներու :
ԵԳԻՊՏԱՀԱՅ ՈՒՍՈՒՑՉԱԿԱՆ ՄԻՈՒԹԻՒՆԸ
ժողովուրդ մր եւ փոքրք*կ Հայրենիք մր, որոնք ի» Գերման ճա բ տա ր ագո րծո ւթեան բանուորա
ձեռնարկած՜ է Հրատարակելու ՀձՀայ դպրոցի պատ**
րենց գերագոյսր կուտան * տուած՜ են երէկ ու կա բանասէր կան ուժ Հասցնելու նպատակով^ կազմակեբպուե™
մութիւնր՝^ , զոր պատրաստած՝ է ծ՜անօթ
տան այսօր , սրտով , Հաւատքով ու արիութեամբ * գործ՜ր կր ցաւ իրա.յան տ ե զ ա Հ ան ո ւթ իւն մ ր, որ սկզբնական
Հ$՚Ր1ա\ Ալսլօյաճեան։ Այս կարեւոր
բո լո ր ան ո ւէ ր կերպով ։ Նախորդ պատերազմ ին՝ ՛ղի՜ շրջանին «կամաւոր» Րէէաէով սպասուած՜ արդիւնքլէ
բաղկանա յ Հագար էջերէ, եւ բացառիկ արժէք
Հայ Հայրենիքր տուաւ այն, զոր ոչ մէկ ուրիշ ժո տի ունենա յ , որովՀ ետ եւ Հանոբ մ էջ ամ ւի ո ւի ո ւած՜ չտուաւ , որով սաիպուեցան «պարտաւորիչ% դար
ղովուրդ տուած՜ էր • շուրջ մէկ երրորդր իր թի" եւ գա ս ա ւո ր ո ւած՜ են ամ էն ժամ տնակներու մ էջ , ձն Լ լ եւ անխնայ քշել բո լոր ր ։ Տաւէտ անմոռանալի
լին։ ամ էն մ ա տ են ա դի րն ե ր ո ւ կողմ է Հայ դպրոց ի մ պիտի մնան կա ռմա կեր պո ւա ած՜ աւլտուքներր
Սեղանի վրայ եկաւ Հայ Գատր , արիւնի փըբ՛՜՛ սին գրուածներր, եւ առաջին անդամ րլլա քով այս» ( ւ ւ ա ֆ լ ) որոնք աՀուսարսափի կր մատնէին խաղաղ
փուրներուն մէ^էն , անոնց վրայ ծ՜փուն։ քան ամ բող^ականօրէն պա ամ ական դատաստանի բնակչութիւնր ։ Ա ո վո ր ա կան երեւո յթ դարձած՛ էր՛
Այս պատերազմին՝ Հայր տուաւ ու կր շարու են թ ա ր կո ւած է ինչ որ կր կոչուի Հայկական կրր՞* տեսնել ա րՀեստաւո բնե ր եւ առեւտրականներ որ
նակէ տալ ինչ որ Հնարաւոր է մարդկօրէն, իր թո ւթիւն , Հայ մանկավարժութիւնդ ։ բան ո ւո ր ա կան Հագուստ Հագած՝ , Հողային աշխա
Հայրենիքին մ էջ ամ բողջ ե ր իտասա րդո ւթ իւն ր ՊԷՑՐՈՒԹկՆ գրուած նամակէ մը կ՛իմանանք տանք կր կատարէին : Բռնի աշխատցնելր իր սաստ»
աւելի ն , րստ վաւերական տեղեկութիւններու , թէ ողբացեալ Ա անուկ Աս լան ե ան ի կինր , Տիկին կո ւթեան գագաթնակէտին Հ ա սալ 1 9 4 4 Մարտին
բովանդակ այր բնակչութիւնը , պատանիներէն էչիզ^ այժմ կր շարունակէ ^Ազդարար^ր։ Կ* Ա ա» եւ Աոլրիէին։ Գերմանական ծառայութեան մէջ
սկսած՜։ կեանքով, ինչքով ու արիւնով։ սունին մէկ տաբիէ ի վեր կր Հրատարակէ ՀԱղգակ՚ֆ գանուող պաշտօնեաներ կոՀևադրով մր կը ներկա
ԱրտասաՀմանի մէջ, նոյն ժողովուրդի միւս՝ շաբաթաթերթր, կիռ օրաթերթին ։ ճեմ արանի յանային ենթակային եւ եթէ գտնէին, անմիջապէս
կէսր կ րնծ՜տ յէ իր օժանդակութիւն ր , Հազար ձե– շրջան աւար ան երր կր Հ ր ա տ ա բ ա կեն ՎԱկօս՝2> երկ–* կր տանէին (հիւ Օնօբա , անկից ալ Գերմանիա ղըր–
*֊ով* կուտայ իր երիտասարդութիւն թ՝ ուր որ Հնա՛ ամսեայ Հանդէս ր, 128 էջ* Ս՚րգէն Հրատարակուած՝ կելու Համար։ Հ/ատեր դժբախտաբար ենթարկուեր
րաւոր է * այլուր իր բաղուկր , իր Հանճար ր , ոգին , են վեց Հատորներ։ Այս բարքէն մէջ տպուեցաւ եւ ցան այս բախտին եւ այսօր իրենց չգործ՜ած՜ մեղքե–
տնտեսութիւնն ու պատ բաստ ա կամ ութ իւնր Հա առանձին դիրքով լոյս տեսաւ Լ * ՛էյանթի Հ.Հռգի–* ՐՐ կր քաւեն աքսորի դժոխքին մէջ։ Բար երախ–
սարակաց դատին Համար, թշնամիին դէմ, յանուն ներ թ ծարաւ են՝ֆ փէ՚ԳԱ ՚ Այ^մ կր Հ ր ատ արա կուի տարար սակաւաթիւ վերադարձողներ կան արդէն :
արդարութեան ու ազատութեան , յանուն խաղա Ն * Ազբա յ ե ան ի <ձՀա յ գրա կանո ւթեան պատմ ու–*՛ Պատերազմի թոՀ ու բոՀին մէջճ Աարսէյլն ալ
ղութեան Հ< թիւնր» , նաեւ Գ* Գիւ գալեանի «Ուրուագիծ՜ Հայոց Հատոյցն իր տուբքր։ Ա՝ ա յ ի ս 2,^ի ռմբակոծ՜ութեան
Ամբողջ ազգ մր իր ճակատադիբր, այսօբուան Հ ին պաամ ու թեան» , որ պիտի րԼԼա / մ օտ 4 0 0 էջ , Հետեւանքով մեռան բաւական թիւով Հա յեր , ո–
է պայքարի
ու վագուան իր դոյութեամ՝բր , նետած՝ մ իա յն Հ ին չ\րջանր ։ Գիւզալեան Հ բատարակած է մանք ալ անպատսպար մնացին կորսնցնելով ամէն
նժարին մէջ եւ կր սպասէ % նաեւ դրքոյկ մր, « 7 / • Ադոնցթ որպէս պատմա ինչ : ք1 շխ ան ութ իւններ ր աշխատեցան պատսպարել
Բայց , ոչ մէկ ձա յն իր ապագա յ ի մ աս ին ։ բան» ։ Կիլիկիո յ նորրնտ իր կաթողի կո սթ մեծ՛ յո յս աղէտեալներր , բա յց բնակարանի տագնապր շատ՝
Ո՛ւր է Հայ Գատը , ոչ էսկ սեգանի վրայ, այս
պատերազմ ին ։ կր ներ շն չէ օգնելու նաեւ դրական •• Հ ր ատ արա կո մեծ՛ րլ1ալով) կարելի չեղաւ բոլոր պաՀանջներլէ
չական գործ՜ին ։ բաւարարել։ Մարդկային կորուստներ ունեցանք
Տարագիր բաղմ ութիւննե բ ր կ՚աշխատին իւա«* նաեւ Ազատագրութեան շրջանին , էՀաԼ\ո՚–^Լո՛Լ
ու կ՚աջակցին , բա յց
ղաղութեան մէջ, կր զոՀեն ու թափառական բնական մս/Հով մեռած՜ները։ Ամէն պարագայի մէջ
հ
կր մնան գեռ ՀայրենազՀռւբկ ԱՅՐՒ ՏԻԿԻՆ ԹԱԹԱՐԵԱՆ իր սիրասուն զա գա գո ւթ ր Համեմատաբար նուազագոյն կո բուստով
վիճա»
Հայրենի Հողերր կր մնան ամայի ու աւերակ, ւակին՝ ԲԱՐՍԵ՚Լի (պատերազմի ընթացքին մե– ազատեցաւ : Այժմ կեանքր իր բնականոն սկսած՝
բայց ոչ մէկ խօսք Հայրենադարձի , ոչ մէկ բառ ռաձ– Պէյրութ) անթառամ յիշատակին Հազար ֆբ • կր վերագտած՜ է եւ մեր Հայրենակիցները
նախաՀայրերու Հայրենիքին շուրջ։ կը նուիրէ &. Հ . կապոյտ Ի)ա չի Շր^– վար չու են իրենց սովորական գործ՜երով զբազիլ։
Լռութիւն յ թել ւն, իր կրթական ձեռնարկներուն յ ատ կացն ե– Ազգ* Մ Ա՛րմ իններէն կր գործ՜են, Ազգ* Կեդր*
Լռութիւն Հայութեան կողմէ, որ կր տառապի լու Համ ար ։ Վարչութիւնր , Փրատոյի եկեղեցւոյ կրօնական
ու կր յուսայ միայն* լռութիւն՝ Հարազատ Հայրե րնկեբակցութիւնր , թաղական խորՀուբղները ,Հայ
նիքին կողմէ* որ կր պայքարի։ Ազդ* ձակատր , կ, իքաչր, Աղքատախնամը, Մ ար»
Լռութիւն՝ աշխարՀի մեծ՜եբուն կողմէ։ Ի՛նչ ՏԱՐԵԳԻՐԲ ղսկաններէն Հ* Ա* Ը* Մ-ր* Հայ Արիները, Արե֊
ան ս տ ո լդո ւթիւն եւ ի՛նչ մութ գիշեր։ գրականու նէ՚ւշնեբր եւ «Նորք» մաբզականրՀ Ե՛Հ՛ Միո՚֊թիւ–
Պիտի չծ՜ագի® 1ռյսը* նր ։ Աշակութային կեանքր մեռած՝ Է ։ Ոչ մէկ ազգ*
Պիտի ծ՛ագի® արշալոյսր մեզ Համար ա ք•,Հա թ ե ա ն ե ւ ա ր գրա կան ձեռնարկ :
կառակ տիրող խաւար ին ու քա ր լռութեան ։ ուեստներու Այս րնդՀանուր ամայութեան մէջ, միակ մխի»
թ։ սրա կան կէտ ր
«Տ առաջ» ի վերՀ րատա բակում
Կիյիկիո) կաթողիկոսիԱ իղձեդ ԼՈՅՍ ՏԵՍԱԾ է Ի • ՀԱՏՈՐԸ թի ւնն է որ մեծ՜ խանդավա ռութ իւն առաջ բերաւ,
սրտառուչ
ժողովրդական խաւերուն մէջ։ Եգան
•օ Խմբագրութեամբ Հ . ԲԱԼՈՒԵԱՆԻ դէպքեր որոնց մասին զանց կ՚առնեմ գրելւ
Կիրակի օր հրատարակեր էինք Կիյի– Թղթակից
ԽՄԲ— 3 5 2 մեհ՜ադիր էգերով պատկերազարդ Հատոր
կ ի ո ֊ յ կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ի ն ի ղ ձ ե ր ը ՝ ի ր պ ա շ տ օ ն ա վ ա ր ո ւ մը, որուն աշխատակցած են բազմաթիւ ծանօթ
թեան աոթիւ : Ահաւասիկ մնացեալ մասը —^ գրոգներ : Գին 390 ֆր • , չքեղ թուղթի վրայ՝ 1000 ՊԱՐԱՆՑԻԿ ՑԵՐԵԿՈՅԹ
«Ս՛ի ա բան ո ւթ ե ան պատրաստութեան Հ նա Ուսանողներու Տան Օգնութեան մարմնին կող»
Տ&11©
անՀրամեշտ է , որ ԿէէէգՐոյ եաթոդիգոսաբանն ֆրանք Գիմ ել՝ 4 3 , Ոստ Տ ւ շ հ Ց ք , Րտոտ ( 9 ) : մէ , Տաբաթ, Ապրիլ 2 8 , ժամ ր Յէն սկսեալ,
ըլլա
ունենա յ իւր տ պ ա ր ա ն ը շ ա ր ո ղ ե ւ ա ր ա գ ա տ ի պ մ ե յՇՅՈ Շօսյ՚ՕՈ : Տոմսերու թիւր սաՀ մտնա փակ , 12
ք ե ն ա ն ե ր ո վ , որպէսգի մեր նիՀար եւ ազազուն լով, այժմէն ապաՀովել Աճէմեան ճաշարանէն
ՀձՀասկ^ր ոչ միայն ատոքանա յ եւ դառնայ ուժեղ « Լ Ա Լ Ա Կ Ա Ն ԱՏԴ.— Ր հ Շ Ա Դ Ր Ո հ Թ հ Ւ Ն
բերան ել գո րհ՚իք կա թողի զո սա բան ի քար ո զչ ո լ֊ Հ ի ն բ ա ժ ա ն ո ր դ ն ե ր է ն անոնք որ դեռ չեն վճա
թեան եւ լուսաւորութեան , այլեւ իւր միաբաննեա րած իրենց բաժնեգինը , պէտք է փութացնեն մին– Կ՛ Ո Ւ Զ Ո Ւ Ի Հայ կին մր մնւայուն աշխա
րի , դրսեցիների գրական-բանասիրական գորհ՚երրլ չ ե ն Ա պ ր ի լ 3 0 , այլապէս պիտի սա իա ո լի՛ն բ ղագ– տանքի Համար տան մը մէջ, ուր երկու Հոգի ել
տպագրել կարողանայ X Մեր իղձն է ՈԲ) ԿՒւէՂէ"յ րեցնել։ (Տատեր Հինէն ալ պարտք ունին) : փոքրիկ մր կան։ Դիմել՝ Դ Ա Ի Ի Թ Ե Ա Ն , 1 0 ,
կաթողիկոսարանը եկեղեցական - վարչական կեգա ԲԱԺՆԵԳԻՆ— Տարեկան 750, վեցամսեայ &©սՏՔաօոէ> Բ & ա ։ 7*1– Րո>– 9 3 - 8 4 ։
բոն լինելուց դատ , գառնայ եւ մշակութային եեգ– 400, ե ռ ա մ ս ե ա յ 200 ֆ ր ա ն ք ։
ԲԱՑԱՌԻԿ ՊԱՐԱԳԱՆԵՐԷ
բոն, Երուսաղեմի Հետ ձեռք ձեռքի տուաՆ, իբրեւ. դատ , ի/մբա դիր ր
Հայա՛ստ՛ա՛նեայց՛ Եկեղեց՛ւոյ երկու Հաւաաաբիմ աա այցելու կ՝ընդունի միայն վէս՝ սբէ վելէԼ։ 1 ա բ ո ա « Ո 6 Օ Տ ւ ւ - ձ ն Օ Բ ա յ , 1 7 , &Ա« Օտատտաք . 13>
Fonds A.R.A.M
ԼՌՈԻԹԻԻՆ մոլնեբՀ Այս մտքերին կցլրլմ է , բնականաբար , ՁԱՑ՚եԵՐ ԳԱԻԱՌԷՈւ
գիտական պահանջների Համեմատ մատենադարան
ունենալու իսգիրբ • առանց զէնքի զինուոր չկա յ, ՄԱՐՍԷՑԼԻ ՀՈԳԵՐԸ ԳՐԱՒՄԱՆ ՇՐՋԱՆԻՆ
աշխա օ
ԽՄԲ— Հ ի ն գ տ ա ր - ի է ի վ ե ր չ է ի ն ք տ ե ս ա ծ Ե– առանց գրքի եւ մատենադարանի գիտական
գ ի պ տ ռ ս ի «Յա.սաբեր»ի& ե ր ե ս ը ։ Աււջի օր պատա առ
տաւորէ կաթողիկոսարանի մատենադարանն
հ ա բ ա ր ս տ ա ց ա ն ք 1 8 օ ր ի ն ա կ , Փ ե ւ պ ա ւ ս ւ ր 5 է ն 2 4 : այժմ խեղճ սկզբնաւորութիւն Է միայն, որ պէտք ՄԱՐՍԷ6Լ— Իբրեւ Հետեւանք 1940 6«ւնիսի
Ք ի չ մ ը ո ւ շԴ Ր ա յ ° ւ ա ն ո Ն շ : է ՀետզՀետէ ընդարձակուի եւ զարգանայ%\ պարտութեան եւ կնքուած՛ ամօթալի զինադադա
Սսարեւ՝ ամվափոՆմը շատ երկար խմբագրա « ••• Մշակութային այս իղձերի ել յոյսե– րին * երկիրը բաժնուած՛ էր երկու տարբեր գօտի
կանի մը , վերի խււրագրին տակ • / րի Հետ կը կամենայինք կապել ել մի ուրիշը։ ներու*— Գրաւեալ եւ «ազատ»։ \քաբսէյլր մինչեւ
••• ՚& կողովներ , Համաժողովներ, Հանգի» Նախընթաց պատերազմը ոչ միայն մի միլիոնի 1942 Նոյեմբեեր ամիսր կր գտնուէր «աղատ» Գ0աա
պումներ աշիտարՀ ի մ եօթերուն կողմ է , լուծում գսւ~ չափ մարդկանց զոՀ տարաւ մեզնից , այլեւ կեն՛ տիին մէջ։
նելու Համար : գանի մնացածներն էլ Հողմացրիլ արաւ զանազան 1942 Նոյեմբեր 12,ին , գերման բանակր՝ պատ
Նախ՝ տապալելու Համար թշնամի կործ՜անա երկիրներ, ա ր մ ա տ ա խ ի լ ա ն ե լ ո վ հ ա յ ա ւ ա ն դ ո ւ րուակ բռնելով դաշնակից ուժերու ՛յամաքաՀ ա–
րար ոյժը* յետոյ՝ Հիմերը ձգելու Համար վաղ– թ ի ւ ն ը , բ ա ր բ ա ո ը , բ ա ն ա հ ի ւ ս ո ւ թ ի ւ ն ը , հ ր գ բ • • • նումր Հիւսիսային Ափրի^է՝ եկաւ եւ գրաւեց նաեւ
ուան աշխարՀին : ի ւ ր ա ճ ե ց ո ղ ո ւ թ ե ա ն բ ն ա կ ա ն հ ո ղ ի ց , մ ե ր ա զ գ ա Հարաւային Ֆրանսան ։ ՛Բանի մր օր վերջր կը կա
ք՝ոլո ր ժողովուրդները կր Հեաեւին սրաաաը– գ ր ա կ ա ն մ շ ա կ ո յ թ ի գ ա ն ձ ե ր ը , ո ր ո ն ք հ ի մ ք ն ե ն ե ւ տարուէ ր ֆրանսական փոքր աթիւ ուժերուն Զի՛
, ր ս ո ւած ա ղ բ ի ւ ր ը ա գ գ ա յ ի ն ա ր ո ւ ե ս տ ի ե ւ գ ր ա կ ա ն ո ւ թ ե ա ն նա դա դար ի բանակին
րոփ՝ կա ա ա ր ո ւած՝ . ա շխաաանքներուն ղօրացրումր, գերման վե
խօսքե բուն , տրուած՝ Հաւաստիքներուն : ե ւ լ ե գ Ո լ ի զ ա ր գ ա ց մ ա ն ։ Հայաստանի կառավարու րին Հրամանատարութեան Հ ր ա Հ ան գո վ :
Եւ խօսք ու խոստում՝ բոլորին , բոլոր փոքր թիւնը սկսել է Հետամուտ լինել նրանց Հաւաք Հաստատուելէն քիչ ՛Լերջ, գերման գաղտնի
ժողովուրդներուն , որոնք դատ ունին« խոլորին ման եւ Հրաաբակութեան : Բայց Սփիւռքի Հայու ոստիկանութիւնր —• Կէստափօն կր ձեռնարկէր
բացի Հայ ժողովուրդէն է թեան մէջ եւս դեռ կան ուշադրութեան արմանի պրպտումնեբու իր ո րսկան բարակներուն մ //^ո**
խօսուեցաւ ու կր խօսուի գեռ. չեխոսլովաք, •մնացորդներ , մանաւանդ Արեւելքի գաղութների ցաւ՝ զանազան ուղղութեամբ : Պէտք է րսել ի
եուկոս լաալ, յոյն, լեՀ , ալպան , Հունգար եւայլ մէջ–. Մեր իղձն է ունենալ մի լալ ձ ա յ ն ա հ ւ ս լ ա ք պատ իւ մեր ժ ո ղո վո ւբ դին որ՝ խա յծ՜երէն Հ րա–
բաղմաթիւ ժողովուրդներու եւ անոնց կեանքին, մեքենայ հազարաւոր սկաւառակներով , որպէսզի պուբուելով ծ՜ուղակր չինկաւ :
դործերուն , գա ա ե ր ո ւն ու ճակատագրին մասին* այդ ուղղութեամբ Հարկաւոր աշխատանքն սկրս– Ղ՝րաւման բանա կի առաջին դործ՜երէն մէկր ե–
բայց լուռ, կր մնայ աշխարՀ միայն ու միայն Հայ ուի , Հաւաքելս վ մեր Հին շարականներն ու մեոե– ղաւ Հ ին քաղաքամ ասի պարպում ո եւ քանդումր՝
ժո ղովո ւբդին ու անոր ճակատագրի մ ասին ։ դինե բ ր , ժողով ր դա կան երգեր ր , բանաՀ իւս ո լ» «զինուորական նպատակներով» ։ Բնակիչներր Հրա**
Անշուշտ , մոոցուած՝ չէ Հայր , ոչ ալ իր գոյու– թեան մնացո րգներ ր որպէս ատաղձ , որ ա սլ ա գ այ ի ման ստացան 2 4 Ժամէն Հեռանալ իրենց տուներէն
թիւեր, ոչ ալ իր գործրՀ ալ , կոմ իտասր կամ Աճառեանր օգտագո բծել եւ մ շւ
զել կւ/ ա ր ո ղ ւոն ան » : գրեթէ բոլորովին ձեռնունայն, չքելով ամբողջոլ–
կր խօսուի ու կր գրուի Հա յո ւ մ աս ին
թեամբ իրենց գոյքերն ու կարասիները : Անոնք որ
պաշտօնապէս ու անպաշտօն , գնաՀաաանքներով կրցան անմիջապէս տեղ մր ճարել Հեռացան,
ու շքանշաններով , իրաւ ու֊ ստոյդ * աւելի քան բայց մնացեալ մ եծ՚ամ ասնութ իւն ր տարուեցաւ
2 0 0 0 0 0 մարտիկներ արիւն կր թափեն * բազմաթիւ Ս ՛ Ա Ն Ր Լ 0 > Ր ե Ր ա Յ Կ Ա Կ Ա Ն ն ե Ա Ն Ք Է Ֆրէժիւս՝ կեդրոնացման կայանները, ուրկէ՝ ան–
զօրականներ Հբաշքսեր կր գործ՛են ։ Հ բաժեշտ ղտումներր կա տար ելէ վերջ, շատեր քրշ**
ԱՄԵՆԱ8Ն ՀԱ8Ո8 ԿԱԹՈՂԻԿՈՍՈՒԹԵԱՆ պաշ– ուեցաւ
ՏՀոՀաբերութիւն , ոգեւորութիւն եւ գովեստ ։ դէպի Գերմանիա ։ Այս թ ա զա մ ասր բանուկ
Տետո՛* յ * ։ տօնաթեբթր, է ջ մ ի ա ծ ի ն կր ծ՜անուցանէ թէ Հա առեւտրական
շուկա յ մր Ըլլալով , մեր Հայրենա
Տետո յ՝ լռութիւն յաստանի խո րՀ բղա յին կառավար ո ւթ իւն ր արտօ– կիցներէն
շատեր ենթարկուեցան նիւթական մեծ՜
նած՜ է էք միածնի Հոգեւոր ճեմարանին բացում ր :
Բայց, Հայր կոլտայ թե չ որ *ոլնի * փոքրիկ վնասներու :
ԵԳԻՊՏԱՀԱՅ ՈՒՍՈՒՑՉԱԿԱՆ ՄԻՈՒԹԻՒՆԸ
ժողովուրդ մր եւ փոքրք*կ Հայրենիք մր, որոնք ի» Գերման ճա բ տա ր ագո րծո ւթեան բանուորա
ձեռնարկած՜ է Հրատարակելու ՀձՀայ դպրոցի պատ**
րենց գերագոյսր կուտան * տուած՜ են երէկ ու կա բանասէր կան ուժ Հասցնելու նպատակով^ կազմակեբպուե™
մութիւնր՝^ , զոր պատրաստած՝ է ծ՜անօթ
տան այսօր , սրտով , Հաւատքով ու արիութեամբ * գործ՜ր կր ցաւ իրա.յան տ ե զ ա Հ ան ո ւթ իւն մ ր, որ սկզբնական
Հ$՚Ր1ա\ Ալսլօյաճեան։ Այս կարեւոր
բո լո ր ան ո ւէ ր կերպով ։ Նախորդ պատերազմ ին՝ ՛ղի՜ շրջանին «կամաւոր» Րէէաէով սպասուած՜ արդիւնքլէ
բաղկանա յ Հագար էջերէ, եւ բացառիկ արժէք
Հայ Հայրենիքր տուաւ այն, զոր ոչ մէկ ուրիշ ժո տի ունենա յ , որովՀ ետ եւ Հանոբ մ էջ ամ ւի ո ւի ո ւած՜ չտուաւ , որով սաիպուեցան «պարտաւորիչ% դար
ղովուրդ տուած՜ էր • շուրջ մէկ երրորդր իր թի" եւ գա ս ա ւո ր ո ւած՜ են ամ էն ժամ տնակներու մ էջ , ձն Լ լ եւ անխնայ քշել բո լոր ր ։ Տաւէտ անմոռանալի
լին։ ամ էն մ ա տ են ա դի րն ե ր ո ւ կողմ է Հայ դպրոց ի մ պիտի մնան կա ռմա կեր պո ւա ած՜ աւլտուքներր
Սեղանի վրայ եկաւ Հայ Գատր , արիւնի փըբ՛՜՛ սին գրուածներր, եւ առաջին անդամ րլլա քով այս» ( ւ ւ ա ֆ լ ) որոնք աՀուսարսափի կր մատնէին խաղաղ
փուրներուն մէ^էն , անոնց վրայ ծ՜փուն։ քան ամ բող^ականօրէն պա ամ ական դատաստանի բնակչութիւնր ։ Ա ո վո ր ա կան երեւո յթ դարձած՛ էր՛
Այս պատերազմին՝ Հայր տուաւ ու կր շարու են թ ա ր կո ւած է ինչ որ կր կոչուի Հայկական կրր՞* տեսնել ա րՀեստաւո բնե ր եւ առեւտրականներ որ
նակէ տալ ինչ որ Հնարաւոր է մարդկօրէն, իր թո ւթիւն , Հայ մանկավարժութիւնդ ։ բան ո ւո ր ա կան Հագուստ Հագած՝ , Հողային աշխա
Հայրենիքին մ էջ ամ բողջ ե ր իտասա րդո ւթ իւն ր ՊԷՑՐՈՒԹկՆ գրուած նամակէ մը կ՛իմանանք տանք կր կատարէին : Բռնի աշխատցնելր իր սաստ»
աւելի ն , րստ վաւերական տեղեկութիւններու , թէ ողբացեալ Ա անուկ Աս լան ե ան ի կինր , Տիկին կո ւթեան գագաթնակէտին Հ ա սալ 1 9 4 4 Մարտին
բովանդակ այր բնակչութիւնը , պատանիներէն էչիզ^ այժմ կր շարունակէ ^Ազդարար^ր։ Կ* Ա ա» եւ Աոլրիէին։ Գերմանական ծառայութեան մէջ
սկսած՜։ կեանքով, ինչքով ու արիւնով։ սունին մէկ տաբիէ ի վեր կր Հրատարակէ ՀԱղգակ՚ֆ գանուող պաշտօնեաներ կոՀևադրով մր կը ներկա
ԱրտասաՀմանի մէջ, նոյն ժողովուրդի միւս՝ շաբաթաթերթր, կիռ օրաթերթին ։ ճեմ արանի յանային ենթակային եւ եթէ գտնէին, անմիջապէս
կէսր կ րնծ՜տ յէ իր օժանդակութիւն ր , Հազար ձե– շրջան աւար ան երր կր Հ ր ա տ ա բ ա կեն ՎԱկօս՝2> երկ–* կր տանէին (հիւ Օնօբա , անկից ալ Գերմանիա ղըր–
*֊ով* կուտայ իր երիտասարդութիւն թ՝ ուր որ Հնա՛ ամսեայ Հանդէս ր, 128 էջ* Ս՚րգէն Հրատարակուած՝ կելու Համար։ Հ/ատեր դժբախտաբար ենթարկուեր
րաւոր է * այլուր իր բաղուկր , իր Հանճար ր , ոգին , են վեց Հատորներ։ Այս բարքէն մէջ տպուեցաւ եւ ցան այս բախտին եւ այսօր իրենց չգործ՜ած՜ մեղքե–
տնտեսութիւնն ու պատ բաստ ա կամ ութ իւնր Հա առանձին դիրքով լոյս տեսաւ Լ * ՛էյանթի Հ.Հռգի–* ՐՐ կր քաւեն աքսորի դժոխքին մէջ։ Բար երախ–
սարակաց դատին Համար, թշնամիին դէմ, յանուն ներ թ ծարաւ են՝ֆ փէ՚ԳԱ ՚ Այ^մ կր Հ ր ատ արա կուի տարար սակաւաթիւ վերադարձողներ կան արդէն :
արդարութեան ու ազատութեան , յանուն խաղա Ն * Ազբա յ ե ան ի <ձՀա յ գրա կանո ւթեան պատմ ու–*՛ Պատերազմի թոՀ ու բոՀին մէջճ Աարսէյլն ալ
ղութեան Հ< թիւնր» , նաեւ Գ* Գիւ գալեանի «Ուրուագիծ՜ Հայոց Հատոյցն իր տուբքր։ Ա՝ ա յ ի ս 2,^ի ռմբակոծ՜ութեան
Ամբողջ ազգ մր իր ճակատադիբր, այսօբուան Հ ին պաամ ու թեան» , որ պիտի րԼԼա / մ օտ 4 0 0 էջ , Հետեւանքով մեռան բաւական թիւով Հա յեր , ո–
է պայքարի
ու վագուան իր դոյութեամ՝բր , նետած՝ մ իա յն Հ ին չ\րջանր ։ Գիւզալեան Հ բատարակած է մանք ալ անպատսպար մնացին կորսնցնելով ամէն
նժարին մէջ եւ կր սպասէ % նաեւ դրքոյկ մր, « 7 / • Ադոնցթ որպէս պատմա ինչ : ք1 շխ ան ութ իւններ ր աշխատեցան պատսպարել
Բայց , ոչ մէկ ձա յն իր ապագա յ ի մ աս ին ։ բան» ։ Կիլիկիո յ նորրնտ իր կաթողի կո սթ մեծ՛ յո յս աղէտեալներր , բա յց բնակարանի տագնապր շատ՝
Ո՛ւր է Հայ Գատը , ոչ էսկ սեգանի վրայ, այս
պատերազմ ին ։ կր ներ շն չէ օգնելու նաեւ դրական •• Հ ր ատ արա կո մեծ՛ րլ1ալով) կարելի չեղաւ բոլոր պաՀանջներլէ
չական գործ՜ին ։ բաւարարել։ Մարդկային կորուստներ ունեցանք
Տարագիր բաղմ ութիւննե բ ր կ՚աշխատին իւա«* նաեւ Ազատագրութեան շրջանին , էՀաԼ\ո՚–^Լո՛Լ
ու կ՚աջակցին , բա յց
ղաղութեան մէջ, կր զոՀեն ու թափառական բնական մս/Հով մեռած՜ները։ Ամէն պարագայի մէջ
հ
կր մնան գեռ ՀայրենազՀռւբկ ԱՅՐՒ ՏԻԿԻՆ ԹԱԹԱՐԵԱՆ իր սիրասուն զա գա գո ւթ ր Համեմատաբար նուազագոյն կո բուստով
վիճա»
Հայրենի Հողերր կր մնան ամայի ու աւերակ, ւակին՝ ԲԱՐՍԵ՚Լի (պատերազմի ընթացքին մե– ազատեցաւ : Այժմ կեանքր իր բնականոն սկսած՝
բայց ոչ մէկ խօսք Հայրենադարձի , ոչ մէկ բառ ռաձ– Պէյրութ) անթառամ յիշատակին Հազար ֆբ • կր վերագտած՜ է եւ մեր Հայրենակիցները
նախաՀայրերու Հայրենիքին շուրջ։ կը նուիրէ &. Հ . կապոյտ Ի)ա չի Շր^– վար չու են իրենց սովորական գործ՜երով զբազիլ։
Լռութիւն յ թել ւն, իր կրթական ձեռնարկներուն յ ատ կացն ե– Ազգ* Մ Ա՛րմ իններէն կր գործ՜են, Ազգ* Կեդր*
Լռութիւն Հայութեան կողմէ, որ կր տառապի լու Համ ար ։ Վարչութիւնր , Փրատոյի եկեղեցւոյ կրօնական
ու կր յուսայ միայն* լռութիւն՝ Հարազատ Հայրե րնկեբակցութիւնր , թաղական խորՀուբղները ,Հայ
նիքին կողմէ* որ կր պայքարի։ Ազդ* ձակատր , կ, իքաչր, Աղքատախնամը, Մ ար»
Լռութիւն՝ աշխարՀի մեծ՜եբուն կողմէ։ Ի՛նչ ՏԱՐԵԳԻՐԲ ղսկաններէն Հ* Ա* Ը* Մ-ր* Հայ Արիները, Արե֊
ան ս տ ո լդո ւթիւն եւ ի՛նչ մութ գիշեր։ գրականու նէ՚ւշնեբր եւ «Նորք» մաբզականրՀ Ե՛Հ՛ Միո՚֊թիւ–
Պիտի չծ՜ագի® 1ռյսը* նր ։ Աշակութային կեանքր մեռած՝ Է ։ Ոչ մէկ ազգ*
Պիտի ծ՛ագի® արշալոյսր մեզ Համար ա ք•,Հա թ ե ա ն ե ւ ա ր գրա կան ձեռնարկ :
կառակ տիրող խաւար ին ու քա ր լռութեան ։ ուեստներու Այս րնդՀանուր ամայութեան մէջ, միակ մխի»
թ։ սրա կան կէտ ր
«Տ առաջ» ի վերՀ րատա բակում
Կիյիկիո) կաթողիկոսիԱ իղձեդ ԼՈՅՍ ՏԵՍԱԾ է Ի • ՀԱՏՈՐԸ թի ւնն է որ մեծ՜ խանդավա ռութ իւն առաջ բերաւ,
սրտառուչ
ժողովրդական խաւերուն մէջ։ Եգան
•օ Խմբագրութեամբ Հ . ԲԱԼՈՒԵԱՆԻ դէպքեր որոնց մասին զանց կ՚առնեմ գրելւ
Կիրակի օր հրատարակեր էինք Կիյի– Թղթակից
ԽՄԲ— 3 5 2 մեհ՜ադիր էգերով պատկերազարդ Հատոր
կ ի ո ֊ յ կ ա թ ո ղ ի կ ո ս ի ն ի ղ ձ ե ր ը ՝ ի ր պ ա շ տ օ ն ա վ ա ր ո ւ մը, որուն աշխատակցած են բազմաթիւ ծանօթ
թեան աոթիւ : Ահաւասիկ մնացեալ մասը —^ գրոգներ : Գին 390 ֆր • , չքեղ թուղթի վրայ՝ 1000 ՊԱՐԱՆՑԻԿ ՑԵՐԵԿՈՅԹ
«Ս՛ի ա բան ո ւթ ե ան պատրաստութեան Հ նա Ուսանողներու Տան Օգնութեան մարմնին կող»
Տ&11©
անՀրամեշտ է , որ ԿէէէգՐոյ եաթոդիգոսաբանն ֆրանք Գիմ ել՝ 4 3 , Ոստ Տ ւ շ հ Ց ք , Րտոտ ( 9 ) : մէ , Տաբաթ, Ապրիլ 2 8 , ժամ ր Յէն սկսեալ,
ըլլա
ունենա յ իւր տ պ ա ր ա ն ը շ ա ր ո ղ ե ւ ա ր ա գ ա տ ի պ մ ե յՇՅՈ Շօսյ՚ՕՈ : Տոմսերու թիւր սաՀ մտնա փակ , 12
ք ե ն ա ն ե ր ո վ , որպէսգի մեր նիՀար եւ ազազուն լով, այժմէն ապաՀովել Աճէմեան ճաշարանէն
ՀձՀասկ^ր ոչ միայն ատոքանա յ եւ դառնայ ուժեղ « Լ Ա Լ Ա Կ Ա Ն ԱՏԴ.— Ր հ Շ Ա Դ Ր Ո հ Թ հ Ւ Ն
բերան ել գո րհ՚իք կա թողի զո սա բան ի քար ո զչ ո լ֊ Հ ի ն բ ա ժ ա ն ո ր դ ն ե ր է ն անոնք որ դեռ չեն վճա
թեան եւ լուսաւորութեան , այլեւ իւր միաբաննեա րած իրենց բաժնեգինը , պէտք է փութացնեն մին– Կ՛ Ո Ւ Զ Ո Ւ Ի Հայ կին մր մնւայուն աշխա
րի , դրսեցիների գրական-բանասիրական գորհ՚երրլ չ ե ն Ա պ ր ի լ 3 0 , այլապէս պիտի սա իա ո լի՛ն բ ղագ– տանքի Համար տան մը մէջ, ուր երկու Հոգի ել
տպագրել կարողանայ X Մեր իղձն է ՈԲ) ԿՒւէՂէ"յ րեցնել։ (Տատեր Հինէն ալ պարտք ունին) : փոքրիկ մր կան։ Դիմել՝ Դ Ա Ի Ի Թ Ե Ա Ն , 1 0 ,
կաթողիկոսարանը եկեղեցական - վարչական կեգա ԲԱԺՆԵԳԻՆ— Տարեկան 750, վեցամսեայ &©սՏՔաօոէ> Բ & ա ։ 7*1– Րո>– 9 3 - 8 4 ։
բոն լինելուց դատ , գառնայ եւ մշակութային եեգ– 400, ե ռ ա մ ս ե ա յ 200 ֆ ր ա ն ք ։
ԲԱՑԱՌԻԿ ՊԱՐԱԳԱՆԵՐԷ
բոն, Երուսաղեմի Հետ ձեռք ձեռքի տուաՆ, իբրեւ. դատ , ի/մբա դիր ր
Հայա՛ստ՛ա՛նեայց՛ Եկեղեց՛ւոյ երկու Հաւաաաբիմ աա այցելու կ՝ընդունի միայն վէս՝ սբէ վելէԼ։ 1 ա բ ո ա « Ո 6 Օ Տ ւ ւ - ձ ն Օ Բ ա յ , 1 7 , &Ա« Օտատտաք . 13>
Fonds A.R.A.M
