Page 27 - ARM_19-1945_02

Րօոճք 6Ո 1925 ՊԱՏԵՐԱԶՄ
Տ.Ը.Տ. 376.286

Օսօօէշա-Բ^րոծսոտ : Տ Օ Լ ա Տ Տ ձ ա Ի 1 Պ Ե Ր Լ հ Ն Ի ՓՈՂ.ՈՑՆԵՐՈԻ-Ն Մ Է Ջ
1 7 , » Ա 6 Օտատտաշ - Ր . ա Տ ( 1 3 6 )

ք«1. : 0 0 8 . 15-70 - 0. 0. Բ. Բտւոտ 1 6 7 8 - 6 3 ՀիթւԽի աՆսառատա1թմւ կոչը

« Խ ռ ռ ճ 2 5 Ւա՚ձ 1945 Չ ո ր ե ք շ ա բ թ ի 25 Ապրիլ Երէկ ման րամ ասնօրէն նկարագրաՆ էինք կար­

միր բանակին Պերլին մոլաքր, որ տեղի ունեցաւ

Ժ Զ – Տ Ա Ր Ի - 166 ձ ո ո & Ւյ°4386–՚եււր շ ր ջ ա ն թիւ. 15 Խմբագիր՝ Շ • ՄԻՍԱՔԵԱՆ Գին՝ 3 Ֆր կիրակի օր ւ Այս առթիւ մ առէ շալ Աթալին խղելոփ

էո " լթ Իլ^յԸ * Հ րատարակեց պաշտօնական օր ա կա ր*

ԴՐ\ ուղղուահ՜ մառէ շալ ()՝ ո ւ կո վի (Հրամանատար

ՄԵՐ ԽՕՍՔԸ ՛Բարերը պխի աղաղակեն աա Ապիաակ (հուս իո յ Ա* բանակին) է Զեկոյցը կ՚ըսէր

թէ բանակը Պերլին մտաւ, ջախջախելէ վերջ գեր–

0 մտնական պաշտպանութեան գիհ՜երր , եւ գրաւեց

ԱՒԵԼԸ ՀԱՅԵՐԷՆ ԿԸ ԻՕԱԻ... Անցեալ կիրակի , Փարիզի եկեղեցիին մէչ^ տե­ Փանքաույի 0 ր ան ի էն պո ւր կի , ՝Բէօփէնիկի եւ

—- օ ղի ունեցաւ հանդիսաւոր պատարագ ել հոգեհան– Ֆրիտրիխշֆէլաէի շրջանները։ <ձԱյս Ա * բանակը

Ի՜նչ կազդուրիչ ել շէն խո րհ րգածո լթեանց գիսյո , 1915 Ապրիլեան զոհերու յիշատակին : Այս յարձակս զա կանի ձեռնարկելով Օտէրի արեւմտ­

դուո կը բանան ամերիկահայ զինուորնեբը, ամէն առթիւ երդուեցաւ կոմիտաս վարդապետի բազմա­ եան ափերուն վյւայ Հասաատուահ կամրջագլուխ*

անգամ որ հանդիպում 1լ ունենաք : Ամէն անգամ ձայն պատարագը, ղեկավարութեամբ Պ՛ Նշան ներէն , աջակցութեամբ Հրետաձիգ եւ օդանաւա­

որ կը տեսնէք այգ առոյգ, վառվռուն երիտա՛ Աերգոյեանի : Երգեհոնով կ՚ընկերանար Պ՛ Ա՛ յին Հղօր ուժերու , ճեղքեց ուժեղապէս ամրաց–

սարգներն ու երիտասարդուհիները յաճախ պա՛ Պարթելե ան : ուահ՜ գէ°^եՐԱ եւ յառաջ խաղաց 60 100

տանիներ է Օրուան պատարագիչը, Ար սէն Ա* քաՀանայ քիլոմեթր » եւն * : Ա իւս կողմէ գերման անթելր կր

Անոնք շախիսխիչ մեհ-ամասնութեամբ զաւակ, Աիմէոնեանց , յոլգէէ քարող մր խօսեցաւ, Հետեւ­ Հ աղորգէր թէ խո րՀ րդա յին Հ րասա յլերը մտ ահ՜ են

ներր կամ թոռներն են Թուրքիա յէն Ամերիկա եալ բնաբանով* ^Ջի °րն քա ե Տեառն Աստու&ոյ Պերլինի Թէլթաու, Լիխթէրշֆէլտէ եւ Մարիէն–

գաղթած անհամար հայրենակիցներու։ Ընդհան– մերոյ օր վրէժխնդրութեան է, առնել վյ՚է^՜ է ի^Ըչ՛ տորֆ շրջանները : Անթելը 1լ աւե լցնէ ր թէ գերմ ան

րապէս ծնած Ամերիկա, բոլորն ալ ընտիր գաս– նամեաց իւրոց՛^ : բանակին դրա սենեակի պա շտօնեանե ր ր կր մաս­

տիարակութիւն , բարձրագոյն կրթութիւն ստա. էքրեմիա մարգարէ ի այս վրէ^՚ը մե՛նք չենք նակցին ճակատամարտին եւ թէ Հա յժմ ամէն տրա–

ցած–, փայլուն վկայականներով։ խնդրում : Աա պաՀանկում են մեր միլիոնաւոր նա* մադրելի մարգ կր կռուիք» , թէ թշնամի զօրաւոր

Պատերազմի պատահ աս ր պատճառ եղած է որ Հատակներն իրենց գերեզմաններից*** Եւ եթէ նո* ուժեր Աեհ՜ն Պռբլինի Հարաւ * արեւմուտքէն յա­

ձգեն դպրոցը կամ ասպարէզը , եւ ովկիանոսը ռաջ կր խաղան դէպի արեւմուտք եւ Հ իւս * արեւ–

քա լռեն՝ 1լաղաղակեն տ յն քարերր որ ց ր ո ւահ՜ են մուտք : Աիեւնոյն ատեն խորՀրգային բանակի ու­

կտրեն, մասնակցելու համար Եւրո սլայի պատե­ Տ աճ կ ա Հ ա յաստան ի ամէն մի դի*֊ոի^ եւ քաղաքից րիշ թեւ մր կր յառաջանար Պերլինի Հ ի ւս ի ս ա*

րազմին։ Լ Հազարաւորներ ալ \քայր. Արեւելքի մինչեւ Տէր Զ°ԲԷՀ) Գամասկոսը, Հալէպը եւ այլ կողմէն;

մէ2) ՚՛ Բոլորն ալ զինուոր իրենց ղօրագասերուն աքսորավայրերր Հայութեան : 9*րաւեալ շրջաններէն Օրան իէնպուրկր Ղ՝եր–

հետ, մօրը մէկ հատիկն ըլլան թէ քանի մը եղ­ Մէկ միլիոն զոՀ * * * էքրկու բառ, ո ր ր մի ամ - մանիոյ ամէնէն նշանաւոր արգելարաններէն մէ­

բայրներ կամ քոյրեր։ րող9ա կան պատմութիւն է, աւելի ստուար՝ քան կուն կեդրոնն է : Ամերիկեան անթելր կր հ՜անու*

Մեծ մասով գիտեն թերխաշ հայերէն մը (շա­ րնդՀանուր ազգերու պատմութիւնը * * * Երկու ցանէ թէ ճերմակ դրօշներ 1լ երեւան Պերլինի կեդ­

տեր թուրքերէն ալ– • • ) ։Անշուշտ ամերիկեան շեշ– բառ, որն իր մէջ կո խտացնէ զարՀուրանքի , նախ* րոնին մէջ։ Մ առէ շա լ կոնիեւի բանակն ալ Պերլին

տըն է որ կը տիրապետէ ամէնուն վրայ։ Բայց եւ ճիրի եւ զուլում ի ամ էնէն եղեռնական մ ի պատ–՛ մտ ահ՜ է Հարաւէն , ինչպէս կը հան ո ւց անէ ր Ա թա­

""/""էէ" 1 խանդաղատիս , երբ հայերէն կը պա­ մութիւն*** Տէր Զ°ՐՐ մի Հսկայ եւ աՀաւոր ^Լա՝՜ լին ի երկրորդ օրակարդր : Ղ*երմ ան գաղտն ի ան*

տասխանեն անգլիերէն հարցումիդ։ ռափնարան , որտեղ խաէ բարձրացաւ եւ կախուեց թել ր կր հ՜ան ո ւց ան է թէ քհուսերր արդէն գրաւահ՝

Ո՞ւր սորված են։ ի՞նչպէս են սորված, քանի մի ամբողջ ազգութիւն * * * երախան Հայրենի փո* են Պերլինի կէս ԱՀ Կ^րսուի թէ անՀեաացահ է Պեր­

որ Ամերիկան ալ համայնակուլ ծով մ րն է , ինչպէս իւ ա կեր պ ո ւահ տանջարան դժոխքի , ուր կր տան* լինի ամրութեանց Հրամանատարր, որ Տ ՚ ՚ ք թ *

Ֆրանսան : ՛Նոյն ձուլարանը եւ Հարթիչ գլանր։ ջուէին բիւր-բիւրաւո ր Հայեր : կէօպէլսի մտերիմ բարեկամն էր ։ ՄայրաքաղաքլՀ

Նշանակալից են պատասխանները . Գպրոց Արցունք եւ արիւն * * * Տամաքում էէ ր նրանց բոցերու մ էջ է :

գացինք։ Հայրիկը մայրիկր սորվեցուցին : Եւ ակունքր, կը Հոսէր յորդառատ հ Այլեւս չէք լսի

կամ ինքնաշխատութեամբ սորվեցանք։ ԳՐԱՒՈՒՄ՝ ՓՈղՈՑԷ ՓՈ%Ո8

՛եմ բա իս տարար շատերը միայն խօսիլ գիտեն, կարկաչն առուակին , արիւն եւ արցունքն է ա– Ո*֊րիշ ԳՐոյ$ի մր Համաձայն , Հիթէէր անձամբ

• եւ ոչ կարդալ - ղ ր Լ Լ : 1> ւ ատոր համար ալ կր ւյ ւս~ ռու եւ սէ էլ երգր գա րն ան ս ո խակին , բուեր կան կր Հ րամ ա յէ գերմ ան ^անձնասպանութեան վա շ–

լին : Իսկ անոնք որ թէ խօսիլ եւ թէ կարդալ—գրել ողբերգ*** Ագաւոր են, սուգ ու շիլան ամէն տուն Ատե բունքչ որ կր կռուին Պերլինի պատնէշներուն

գիտեն , սրտաշարժ– հպարտութեամբ մը կ՝աւետեն * . . ԱՀա ձեզ Հայաստանի եւ Հա յո ւթեան սլաակե– մէջ, Աթալինկրատի Հերոսներուն դէմ ։ ԼԱյս ռազ*

թէ մայրենի լեզուով կը թղթակցին հայրիկին եւ ՐՐ 1915 թուին , եղեռնի սեւ տարին * * . մ իկսերր մ ասնաղէտ են փողոցա յին կռիւներու

մայրիկին հետ։ Մինչեւ անգամ պզտիկ թ ղ թ ակ֊ Այսօր 1945 թիւն է ։ 3 0 տարի յետոյ*** Հա՛­ մէջ) ՚ (հու֊սեր ո իրարու ետեւէ կը մաքրեն գերման

ցութիւննեբ կր գրեն իրենց սիրած թերթին : : յութեան մի խոշոր զանգուահն անտէրունջ, ան* ամրոցներր քարուքանդ շէնքերու աւերակներուն

Անցեալ օր այդ կտրիճներէն մէկուն հետ մ ը– Հայրենիք, օտար երկինքին ա պա լին ահ՜ , զուրկ Հայ­ մ էջ ո րոնք անանցանելի կր դարձնեն փողոցներ ր ,

տերմացած ըլլալով , հարցուցինք թէ ինչպէս այս­ րենի օջախից եւ վար-աԱ^յյք , տառապում է Հա* իսկ Հ րա սանդն ե ր ր եւ թնդանշ թները ջարդուփշուր

քան վարժ հայերէն սորվեցաւ։ մ արեա թէ գերութեան մ էջ , իսկ գերութեան շրղ– կ^րնեն ինչ որ մնաց ա՛հ է քագաքի վարչական կեդ­

Հայրիկին աւելով։ Եթէ անհոգութիւն ընէի թաներդ, լինին նոքա պողպատեայ, թէ ոսկեայ րոնին մէջ։ Հիթլէրական վարչութիւնր կր խոստո­

մայրենի լեզուն սորվելու համար, աւելը կ՝ի$՚էբ շղթա յ են գերութեան * * * ԱՀ ա թէ ինչու Հայոլ* ւիանի թէ քհուսերր արդէն գրաւահ՝ են աւելի քան

կռնակիս ... թեան ա յգ խոշոր զան դո ւահ ր տ ո չո ր ո ւահ՜ է Հայ­ 2 0 արուարձաններ : /հիւթէրի ի^գի^ա^1՚ոքԼ ^ԷԱ Հե–(

Ամբողչ^ պատմութիւն մը այս խոստովանու­ րենիքի կարօտից եւ սիրուց , եւ իւր աչքերն յ ա " ռադրէ թէ Պերլինր կարմիր բանակին ձեռքր կանց­

ռահ– ունէ գէպի այժմեան /ՍորՀրդային Հայաս– նի վւոզոցէ փողոց եւ թէ գերման դիմադրութիւնը

թիւնը : Ե՛ ւ ուրախ ե1 ւ տխուր : տանր եւ Տ աճ կա* Հա յաստանում թոզ ահ իր ան­ ՀաՀարկու կատաղութեան մ ր» Հասահ՝ է ։ Գերման*՝

Ուրախ՝ անոր համար որ տղան հայերէն գրել– ՛ս է բ-անտ իրական Վա՜բ-ա^ր : Եւ այդ ւէաթանի Հողն ներր ամէն Հնարք եւ խաղ կր փորձեն, բայց ա տ ո ր

կարդալ գիտէ։ Տխուր, որովհետեւ Հայրիկր հար­ ու ջուր ր սուրբ են ու նուիրական մեզ Համար ոչ մ է ակ արդի ւնքր 1քլ րԼԼա յ սաստկացնել կարմ իր բա­

կադրուեր է աւելը օգնութեան կանչել , այգքանը մ իա յն ա յն պա աճ առ ուի , որ ա յնտեո են հ՜նուել ու նակին վճռական ութ իւն ր , խորտակելու Համ ար ա–

սորվեցնելու համար .. . սնուել մ եր խնկելի նախնիք, ա յլեւ ո րովՀետեւ մէն զ իմ ագրո ւթ իւն իր ճամբուն վրայ։ Մ ա յրաքա*

Անկասկած ուրիշ հայրիկներ եւ մայրիկներ այդ Հողի ամէն կանգունս ո զո ղո ւահ է մեր նախ­ զաքի ռազմաճակատին վրայ ձիերէն վար իջահ՜

աւելն ալ բաւական չեն համարած, ամէն գնով նեաց Ա * արիւնովդ, ցօղուահ՝ մեր մայրերի ու քո յ* 1՝յազախներ գիրկրնգխառն կռիւներ կը մղեն : Հի­

ապահովելու համար սերունդին փրկութիւնը : բերի արցունքուի, պարարտացահ՜ մեր Հայրերի ու մա որ կարմ՛իր բանակը ամ րապէս տեղաւորուահ՜ է

Մեր անփոխարինելի Հէալարեանն ալ իր հօ­ պապերի ճակատի քրտինքուի* * * ԱՀա թէ ինչու մայրաքաղաքին մէջ, կեդրոնական բանակախում­

րեղբօր մէկ ապտակին չէ՞ր պարտեր իր հայերէն Հայաստանի Հողն ու ջոլրէՀ) °ԴԱ բնութիւնր ւ\չ բս դասաւորահ է իր փոթորիկ խումբերր, Հրե*

գիտնալը, իր իսկ խոստովանութեամբ «» • ոք վսւյեյել չի կարող, բացի հ ա յ ազղից եւ հայ տանին , Հրասայլերը եւ օդանաւեր ր, կարելի եղա–՛

է լ բնազդաբար մեր աչքին առ9եւ կուգան այն Ժ ո ղ ո վ ր դ ի ց . . . . Աա քաջ պիտի գիտնան թէ մեր

հազարաւորները, մանչ եւ ազչ^իկ, որ կը յածին բարեկամներ ր եւ թէ մանաւանդ թշնամիները։ Վարուժանը , Ակնունին , Վարդգէսը , Ա ելակը ,

մեր շուրթը, այս ափերուն վրայ։ ԱՀա թէ ինչու մինչեւ ա յսօր մեր գիւղեր ը ու Տաղաւարեանը եւ այլ Հրաշունչ յեղափոխականներ

Տարեկից , մեծ մասով այստեղ ծնած, նոյն– քաղաքները Ալա չկերտի, Վասպուրականի , Մչոյ^ եւ Հա յրենասէ բներ , Տ աճ կաՀ ա յութեան ուղեղն ու

սլէս առոյգ ել շէն, անոնք ալ կը ներկայացնեն ք^իթւիսի եւ կարս ի շրջաններում թափուր են եւ միաքր ներկայացնող այգ ազնիւ Հոգինեբր Այաշի

պատկեր մը որ ե՛ւ սփոփանք է ե՛ւ տառապանք։ ՚/հ»ան մ ար դա բնակ : Տաճիկ ժոգուԼուրդն
ա յն Համ //- բանտին մէջ մ աՀ ո ւան մեհ^ անդունդի առջեւ խըն*

Դուք ամէն օր կը տեսնէք զանոնք։ Ջեր ճամ– զումն ու Հաւատն ունէ, թէ այդ աւերակների դրում էին իրենց ընկերացող քաՀանայից ՀՀսլաաա*

բուն վրայ։ Տուներու մէ^։ ժամուն գուռը կամ բայ շրջում են, դեգերում մեր անմեղ նաՀատակ* րադի՝^ արարողութիւնից երգել, որովՀետեւ զգում

հանդէսներու ատեն : Կը տեսնէք ել կը հրճոլիք որ ների ոդիներր, Հայութեան ազնիւ զաւակների ուր­ էին քիչ յետոյ իրենք եւս որպէս ոոջակէզ պիտի

վերջապէս եւրոպականացած սերունդ մը հասեր ուականներ ր եւ այդ վայրերում բնակութեան Հաս* պատա րադոլէին , մաաաւյ լինէին Հայրենիքի Ա*

է, բարձրագոյն կրթութեամբ, կենցաղագէտ , տա աո զն ե րն երբեք խաղաղ ու երջանիկ կեանք չեն Ա եղանի վրա յ * * * Մ եր Հա յրսնիքր , Հայ ժողո–

րնգհանրապէս հաւասարէ հաւասար իրենց տեղա­ ունենալու * * • վոէ֊րգը եւ Հայաստանեայց Ա * Եկեղեցին երբեք

ցի տարեկիցներուն հետ : Ե՛– յէրաէ՜է մենք բոլորս կարդացել ենք, թէ չեն մոռանայ նրանց ողջակէզն ու պատարագը :

Եւ սակայն, ձեր սիրտը կը ճմլուի յանկարծ , 1915 թո*–իռ յեաո յ քանի - քան ի անդամ Տաճ կաց Ապագայ Ազգային - եկեղեցական ժոզովը 1915

երբ կը լսէք իրենց խօսակցութիւնր : Երկու հոգի Հա յաստան ի դետերն ելել են իրենց Հոսանքներից Ա"/Ր /դ ամսուայ 24– ր պիտի յայտարարէ Աղզա*

կամ ամբողշ* խումբ մդ իրարու հետ։ Նոյնիսկ եր­ ու Հեղեղել մեր դաշտերն ու ձորերը, ի^էաիսի ա– յին - եկեղեցական սուգի օր եւ բո լո ր ա յգ նաՀա–

կու եղբայր կամ քոյր։ խօսակցութիւն՝ ֆրանսե­ Հաւոր երկրաշարժեր են տեղի ունեցել ու աւեր ի տակներին, որոնք յանուն իրենց Հայրենիքի, Ազ*

րէն։ Կամ ո՛ր եւ է լեզուով, բացի հայերէնէն : եւ կորհանման ենթարկել Տաճկաստանի Հայ գիւ­ գի եւ քրիստոնէական Ա * Հաւատ ի նաՀ աա ա կո ւե–

Մինչեւ անգամ գասախօսութեանց ատեն : Երբ ի– ղերն ու քաղաքները * * . Ղ՛ա Հայ անմեղ նաՀատակ­ ցան՝ սրբոց դասը դասէ ։

րենք են որ պիտի խօսին կամ գրեն հայկական նիւ. ներու , մեր Հրեշտակիկ մանո ւկներու արդար բո­ \, ա Հ ա ա ա կն ե ր ի արիւնն ազատութիւն է բե­

թի մը մասին։ նիւթը, բայց հարցումը ղոքի ձայնն է գէպի երկինք , գէպի Բարձրեալի րում * * * մեր սուրբ նաՀատակնե բ ի սուրբ արիւնը
Գեռ չսպառեցինք
Աթոռը մարդկութեան սեւ ապիրատութեան եւ Տաճկաց Հայաստանի ազատութիւն պիտի բերէ
ինքնին կուգա յ.
ստոր անիրաւութեան գէմ ,դէպի մի հէդ ե թշուառ մ ե զ ։ Աա պիտի էինի մեր խորունկ Հաւտար եւ
—. Մ ե՞նք ալ օգնութեան կանչէ ինք աւելը . . .
Ժողովուրդ՛ •• եւ Տէր Աստուածը պիտի լսէ մեր անդրդուելի Համ ոզմ ունքն ու յո յսո : Ա ա Հայ ժո–
Թոզ չվշտանան մեր աղաքը։ \0 ո ր կսկիծ մըն
նահատակներու մրմունջը, մեր անմեղներու ա– զովրդի սրբազան իրաւունքն է եւ Արդարութեան
է որ գրել կուաայ այս տողերը։ կսկիծ՝ նախատե­
ղօթքր եւ մեզ պիտի վերադարձնէ մեր Արբազան ճշմարիտ ձայնը, որ գնել է նա իր որգւոց արիւ*
սելով այն ապագան որ կը սպառնայ իրենց : էքլ.
Հայրենիքը, մեր սուրբ վ ա թ ա ն ք ։ նով*** Հայաստանը կամ Հայոլն, կամ ոչ մէ­
հայրենիքին Հ հ ՚՚*ք
կուն ...»
Ի՞նչ օգուտ իրենց ամբարած պաշարէն , եթէ Ասում են Աիամանթօն, Խաժակը, Զ՚՚Հրապը,

պիտի ստիպժլինք աւելո՛վ իօԱիլ : 8՛.

Fonds A.R.A.M