Page 129 - ARM_19-1945_02

3

ճեղքեց է շրջապատս ու Հասա յ իրեն։ Հ Սա 0 ՌԵՍՊՈՒԲԼԻԳԱ Հայ գիտնականներն ու գրողները, նկարիչ -

-— Արա՛ մ, տղա՛ս, ոտքի վրայ կենալէն , Հոս ներն ու երգաՀաննեբը, գեբասաներն ու երաժըշ -
ու. -
Ու Հոն դեգերելէն ծունկերս կոտրտեցան. (Խորհրդային Հայաստան) տագէտնե բ բ , ուսուցիչներն ու գի ւ գ ա անտ ե սն ե ր ը ,

ժասսլառ կր զգամ ինքզինքս : Հարկադրուած֊ եմ բժիշկներն ու ճարտաբապետներբ ամբոզջ ^այ

տակաւին կարգի սպասել՝ փրկագնիս գործողոլ - ԽՄԲ Արտասահմանի թեբթերուն մէջ հը– մ տ ա ւո ր ա կան ո ւթ ի ւ ն բ – ի ր են ց ջանքերով կը սա­
բաաաբակուած խորհրդային զեկոյցներէ եւ թըդ–
թիլնները լրացնելու Համար ։\ք խելիքս Հատած է. թակցոլթիւններէ կը քաղենք հետեւեալ տեզեկու– տարեն իրենց սովետ Հայրենիքի կաըողոլթիւնբ
թիւննեբը ;՝ Հայաստանի գրական - գեղարուեստա–
առ սա գրամը ել մօտակայ Վայրէ մը ինծ՜ի տուփ կան նուաճումներու, մասին զօրացնելու Համար Հ

մը սի կարէ թ Հասցուր : Հայ քիմիագէտներ ը սկսան արտագրել պաաի~

ԱպշաՀար էի։ Տնօրէնիս այնքան ւիո խո ւահ՜ ու բազմ ական կաբելս բ ն շան ա կո ւթ ի ւ ն ունեցող բազ–

ընկճուած– դիմագիծ ր քար կտրեց զիս : Աչքերը մաթիւ նիւթեր ։ կենսաբաններն ու րմիշկնեըբ ա-
փոսացեր
, այտոսկրերը դուրս ցցուեր էին : Տա - ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԱՐՈՒԵԱՏԻՆ ԶԱՐԳԱՑՈՒՄԸ ռ ա ջ բերին նոր գեղեր ։ Երկրաբանները մեծապէս

րիներով արեւի երես չտեսնոգի , բանտի նկուղնե­ Բազմաթիւ թատրոններ Հիմնուեցան Հայաս­ սատարեց ին պղինձի եւ վառելանիւթի աըտագրռւ–

րու մէջ տ ա ռ ա պ ո ղ ի երեւոյթը Հագած՜ էր եւ ես տանի մէջ, մէջն ըլլալով Երեւանի Աունգուկեան թիւնր բարձրացնելու գործին։ Ականաւոր գիւղա–

յոլզումէս էկրցի իսկ Ը"ել, թէ՝ ես ալ զինքը կր Տրամաթիկ թատրոնը։ Այս թատրոնի անձնակաղ– տնտես գիտնականներ, մէջն ր լ յ ա լո ւէ ակագեմա -

փնտռէի , էրեն Համար եկած՝ էի այս տեղուանքը։ մին մէջ կբ մտնեն ականաւոր գե բաս աններ , կան Թսւ֊մանեանբ եւ փրոֆէսոբներ Աղա ջան եան

Շատ <1 ամանակ չառաւ, բայց գիտեմ որ լաւ (Տասմ ի կը, Օլգա Գոլլաղեանը , Վաղար շ վ^աղարշ^ ու Երիցեան , կարեւոր նուաճումներ կատարեցին

քրտնեցայ ու շնչասպառ էի :՝• "Մէզէ ր՛է ի զօրատան եանը, Աւետ Աւետիսեանը, Գուրգէն Ջանիբէկեա– ցորենի, գետնախնձորի եւ բամպակի բեբքը բարձ­

մօտերը •՛խանութներ չկայէն • մ էն չեւ Վարէ կամ նը եւայլն։ Այս թատերախումբը կը բեմագըէ թէ՛ րացնելու տեսակէտէն ։ Պաափաբաններն րւ գ ր ա ՜

Վերէ Մէյաանր պէտք էր երթալ, ու ես նախընտ­ ՊաըՏէնեանի , Աունգուկեանի , & ի բ վ ա ն ղ ա գ է ի , Օս– կան ութեան Հ եզինակները կատարեցին չարք մը

րած՝ էէ ւէեր2փնը անկէ աւելէ շուտով Լուր մ րն բովսկիի ^ Կորքիի , նէյքսփիրի եւ Շիլլէրի դասա­ կա բ ե ւոբ ո ԼԱ ո ւմն ա ս ի բ ո ւթ ի ւնն ե բ , որոնցմ ով սա -

ալ ձգելու Համար կարապետ Տ էմէրճեանէ դրա - կան թ ա տ ե բ դո ւթ ի ւնն ե ր ը եւ թէ արդի թատերա­ ա ա բ ե ց ին բազմ ա գա ը ե ան Հայ քա զա քա կբ թ ո ւ ֊

տունը : գիրներու երկերը: թեան :

Շ^ոբՀակալ եմ , ըսաւ, ու առանց թողելու Հա յ երաժշտութիւնն ստացաւ բարձր գովա ֊ Ա եծանուն Հայ ճարտարապետ Թո բոս Թորա­

ոբ էր մասին բան մը Հարցնեմ, շարունակեց • սանք Հայկական Արուեստի Տ ա սնօ բ ե ա կին , որ ման ե ան ի Համբաւաւոբ երկը , «Հայ ճարտարապե­

Կը յուսամ այս նեղոլթ էւններն ալ կ՝ան– տեղի ունեցաւ Աոսկուայի մէջ \93^ին ։ Ժոզովը - տութեան Պատմութիւնը» , Հրատարակուեցաւ

նին • թէեւ ապագային Համար լաւատես չեմ : ճե­ զ ական Արուեստագէտներ Հա յ կանո յշ ՛ք՛ ան ի է լ - \943ին ։ Հրատարակուեցան նաեւ ուրիշ երկեր Հա­

մարանը պիտի վերաբացուի • Հաւանաբար Աեպ - եան, Հյաբա Տ ա լ ե ա ն եւ այլ դերասաններ ու ղեբա– յոց պատմութեան , լեզուին եւ գրականութեան

տֆմբերի կէսին : Շէնքի խնդիր֊։ կարեւոր է Հիմա : սանուՀինեբ կը վայելեն լայն ժողովրգականոլ - մասին, մէջն Րէէալով երկերը ակադեմականներ Ա–

Նախկին շէնքը - Ֆապրիգաթորեաններոլ Հին թիւն ; բեղեանի , Ա անանգեան ի , Աճառեանի եւ Տէրաէր–

գործարանը զինուորականութիւնը պիտի գրա­ Աովետ իշխանութեան տարիներուն, Պետա ֊՝ ե ան ի ՚, Հրատարակուած է նո յնպէ ս «Հայ Ժոզո -

կան Թատրոն Հաստատուած է Լենինականի մէջ, վուբգի պատմութիւն»ի առաջին՜ Հաաոբբ, ինչպէս

ւէ եղեր֊ Կեդրոնականի շէնքն ալ աղջկանց բա - րաց ի տասբ շրջանային թատրոններէ % Պատանի նաեւ ակադեմական Ա՝ալխասեանի Հայերէն Բա -

մինը կը մնայ արդէն • նայինք , թերեւս աղջիկնե­ Հանդիսատեսի , ինչպէս նաեւ պուպրիկային թատ­ ցատբական Բառարանբ ՝.

րը ուրիշ տեղ տարուին ել մինչ այդ՝ ճեմարանը րոններ եւս Հաստատուած են։ Հիմնուած է Ֆիլմի

մեծ– եկեղեցիին մէշ շարունակենք (Մէզէրէէ ,Ս• Աթուտիօ մը Երեւանի մէջ։ Այս Աթուաիոյին կող–

Աս աո լած՜ ած՜ էն Մայր եկեզեցէն) : Լաւ երեւոյթ - մէ պատրաստուած ժապաւէններուն մէջ կբ մանեն ՓԱՅԼԱԿ ՍԱՆԱՍԱՐԻ ՅԻՇԱՏԱԿԻՆ
օ*
՛սեր չեն ասոնք. • • բայց չեմ գիտեր։ Հարկաւ /քա­

նասարեանն ա՛լ մոռցար։ Տեղէ շարմելու մամա ֊ Հետեւեալները* «Աամուսֆ , «Պէաօ» , «Զաբէ% ,

նակ չէ • կրնաս գալ տարի ալ երթալ՛ այս տարի «Զանգեզուր» , «Գիգոր» եւայլն։ Աեր սիրելի «Յառաջնէն լսեցի մաՀուան գոյ–

նորէն կը շարունակես ճեմ՛արանը ;. ԱովեաաՀայ արուեստը մասնաւոր նուաճում­ Ժը, որ մեծ վիշտ պատճառեց ինծի եւ իր Հարիւ­

ներ կատարեց անցեալ քանի մը տարուան ընթաց­ րաւոր աշակերտներուն :՚

• կամնուեցայ գլխաՀակ ել խո ր ա պ է ս բնկ - քին ։ ծաւալուն աշխատանք կատարուած է Հաւա­ 1922/5՛ էր ։ Որբերու Հազարաւոր բազմոլ -

ճուած։ Ո*– երբ տրտմօրէն կը վերադառնայի քա­ քելու, ձայնագրելու ել ուսումնասիրելու Համար թեանց Հետ, ես ալ տեզաՀանուած իմ ծննդավայ­

՛լաք, ուրկէ ո՛՛ւր, չեմ գիտեր , ցաւի ու մորմոքի Հ այ ժողովրդական ե բ գե րն ու պարերը , որոնք րէս՝ կարինէն, ու մազապուրծ ազատած Տէր ՜ Զ°~

բուռն յուղումով մը յիչեցի տնօրէնիս մէկ նամա­ մեծ ժողովրդականութիւն կբ վայելեն ոչ միայն րի անիծեալ Հրակէզ անապատներէն , ինքզինքս

կը՝ ՄէզիրԷԷն Պոլիս, իր մէկ բարեկամին ուղ - Հայաստանի, այլ եւ սովետ ուրիշ Հանրապետու - գաած էի Պսլիս) Հօուբրտ *իարակէօզեան Հօ մ՛ի

ւյուահ , դ ե ռ ետեւեալ յ ա տ կան շա կան թիւննե բու , ինչպէս նաեւ ճակատի զ ի ն ո ւո բ ա կան տաքուկ Հ ա ս ա ա տ ո ւթ ե ան մ էջ , վա յելելով սէր եւ

իմաստով։ (Այս նամակը իր օրին անմաՀն Թէ՛՛ - միութիւններոլ մէջ : գուրգուրանք ։ Ե*֊– առաջին Հանդիպո՛ւմս եզաւ այգ

գիկ իր Տարեցոյցին մէջ արտագրած էր) ••• Հայ նկարիչներն ու երաժշտագէտներն ալ մեծ Հաստատութեան մէջ, ուր Փայլակ Աանասաբ կը

« Սէրեէի Արթաքիս , բաժնուեցայ քեզմէ՝ ա– չափերով յառաջդիմ եցին ա յ ս քսան տա բ ին եր ո ւ ն ; պաշտօնավարէր իբրեւ ուսուցի չ ։ Աւելի վ եբջբ ,

֊ ռա%ւց մնաս բարովի , բ ա յ ց Հ ոգ էէ , , գիտեմ թէ V. Հրաշալի նկարներ տուած են Ա՝արտիըոս Աար– դէպքերու բերում ով 1924/5/ գպբոցբ փոխադրուե­

«երթաս բարով֊ ԱստուածՀատ քաչեյ^Վաայ պիտի եան^–յյ^ղաջանեա^/ կոջոյեան , - Առաքելեան եւ ցաւ Օքրան սա , Լա Կոտ ինիէռի գզեակ բ։ 1 924^՜ն

բսէիբՅ •–.բայց արդէն՝ կբ քաշենք կոր» : Ղ*իւբջեան , Հիանալի քանդակներ պատրաստած են սկսաւ մեր մտերմութիւնը ել 1926/5/ շրջանա­

^•Հ^^ԳքԽ^աբգաբեւ^։\ անբախտ գրագէտ բ դժխեմ ճա­ Աըա Ա արգիս ե ան , Աուբէն Ատեփանեան , Այծեմ ֊ ւարտ եկա յ Փարիզ , ն ե տ ո ւե լո ւ Համ ար կեանքի

կատ ա զ ր ո վ մբ ֊ իր մաբգարէոլթեան. նոխազը ե- նիկ Ուըաըտու եւ ե ր ի տ ա ս ա ր դ արձանագործ Նի ՜ յորձանքին մէջ ։
ու
զալ. ։ ՝Բաշե*ց ու. քաշե*ց , ա յ գ նամակէն, առաջ կողո սեան յ Փ * Աանասաբ թէեւ խստաբարոյ իր արտ ա -

յետոյ, .աը, նախ՝ վտանգաւոր գ ո րծ ո զո ւթ ե ան մ բ Աըա մ ֆյ աչատուրեան , & ար օ Ատեփանեան, քին երեւո յթով , րա յց դա ս ե ր էն դուրս շատ բնկե–

ենթա ր կո լելով , ապա՝ փբ կագին բ ճա րել ու Հա զա բ կարօ Զ ա ք ա ր եան , Ե զ ի աղա բ ե ան , Վ^աբգգէս Աալ– րական էր մեծ եգբօբ մբ գուրգուրանքով ու սի–

դժուա բո ւթիւններ կրելովն * ) ֊ իսկ ամ էնէն վերջ՝ եան , Աաթեան եւ այլ տաղանդաւոր սովետ եըգա– րսվ կբ դաստիարակէր մեղ ։ Ա ենք իր անմ իջական

խողխողուելով Ա աստ առի լեր ան արեւմտեան ըս– Հ աններ Հ ա ր ս տ ա ց ո ւց ին Հ ա յ կա կան օփեբա յ ի ն եւ շունչին տակ վաբժուեցանք կարդա ււլ աՀ ո ւ իժ ե ան :

տորոտէն գ է ա ի Ծովք խորացող Ղ՚ա բ ա Ա ազ* կո չ - երաժշտական մ շակո յ թ ը ; Ան մ եղի սիրել տուաւ Հայ գ ր ա կան ո ւթ ի ւ ն բ եւ

ուած կէրեին մ էջ՝ իր լուսաղբօբ՝ Պսակ վարդա­ պատմ ութիւն բ , ծանօթացուց մ եր վերջին աղգա ֊

պետի կողքին: ՀԱՅ ՄՏԱՒՈՐԱԿԱՆՈՒԹԻՒՆԸ լ ի ն աղա տա զրո ւթե ան Հ եր ո ս ական դէպքերն ու

՚՚յ*Ր՜ հ-էք^ԼՀ Եղնիկէն ու մատազատի , 4 եւ & .տա­ ՜ .՝՝ Հայ մտալոբտկաններ , գիտութեան եւ ար ֊ դէմքերբ։ ք1բ խիստ երեւոյթին տակ, կը բաբա. -

րեկան երկ ու սբտաՀ ատ ո րն ե բ ը - նո յնպէ ս կ րեց ին ուեստի ծառա յողներ բ նմանապէս իրենց սրտա - իսէր ՛է՛ք ՛ս յ ո ւ ն սիրտ մբ , իր լ ա ւ ա գ ո յն բ րնե /ու ու

տառապանքի ու աբՀաւի բքի դաժանագոյնը Մ է֊ դին ջանքեր բ ի գործ գբին երկրի պատերազմական տալու Համար Հայ որբերուն , իբրեւ ապագայ յոյ­

զէրէէն Մ ա լա իք ի ա տ ա ր ա գ ր ո ւ թ ե ա ն ճամ բուն վբ– պէտքեբուն : ՚Հյեբկա յ պատերազմ ի ամբողջ տեւո սերը Հայ ժոգովուբդին ։ *իաղափար մը տալու Հա­

րա յ , է1™*1 էէ է ^՝ ի ւր տ եբ էն ա ռե ւան գ ո ւե լո վ ։ զութեան Հա յա ս ա ան ի մ շա կո ւթ ա յ ի ն գ ո րծ ո ւ ն է ո ւ՜ մար իր զգացումներուն մասին, ստորեւ կվարտա -

Հյատ ուշ մ՜ամ ան ակ լսոլե ւյալ ո բ \) ւնիկէն թիւնբ երբեք չգագրեցաւ : տպեմ իր յօրինած Հ* 9՝ • Հ * ի քայլերգին վերջին

պժգանքի ու ցեղային ատելութեան թուքբ նե տ ե– 1 943 Նոյեմբերին պատերազմի ընթացքին էր , տունը *

լով զինքը առեւանգող ՛քիւրտին երեսին, ինքզին­ որ Հայկական կառավարութիւնը որոշեց Հիմնել Մեր պապերուն վեհ անցեալին,

քը Եփրատին է յանձնեը՝ ՀայուՀիի վայել պատ– Գիտութիւննեբու Ակադեմիան, Երեւանի մէջ% Ու­ Խրոխա ձայնին հայ պատմութեան

ւով ու Հերոսութեամր : Ար ամ եւ ժէրայբ, իբրեւ րեմն. Հա յա ս տ ան ա յ ժ մ արդէն ունի իր սեփական Մեր բոց հոգին ծարաւ է լքիշտ •

յթւււրք գաղթականներու զաւակներ , Մալաթիոյ գիտութեան եւ ուսմունքի կեդրոնը։ Հայկական Մենք պիտ՛ շինենք հայ ապագան :

կառավարական որբանոցը պաՀ ուած են միջոց֊, մբ . Գիտութեանց Ակադեմիան ունի 23 անդամ որոնց Ղ*ալով իր ուսուցչական ասպարէզին, շատ
ու լաւ
եւ ապա իբրեւ Հոգեզաւակներ յանձնո։ ած ազգե– մէջ կան Տովսէփ Օբրելի—- Ակադեմիայի նախա - պատ բաս տուած մտաւորական մըն էր ,

Տ է կ թուրք պէյէ մ ը ։ ^^ ^ – գաՀը ՝, Լեւոն Օրբելի Աովետ Ա իութեան գի ֊ մանկավարժ : Ունէր զ իւրութեամբ սորվեցնելու

տ ո ւթ ի ւններ ո լ ա կ ա գ ե մ իա յի փոխ նախագաՀ բ , ա– կարողութիւն ։ Կբ տիրապետէ ր Հայերէնի , ֆրան­

կագեմականներ Ա .Աբեղեան ( Հանգուցեալ) ,Աճառ– սերէնի , գերմաներէնի ու թուրքերէնի ։ իր անՀե–

( * ) ճեմարանի Խնամակալութփւնբ ի տես եան , Ա անանգեան , կ ո շա ո ե ան , ՏովՀաննէսեան , տաց ում ով , Հայ ղ ր ա կան ո ւթ ի ւ ն բ կը կորսնցնէ իր
Սրմաքէշխանլհանի նիւթական անձկութեան, փր­
կագնի դրամը իր գանձէն վնաբած է բ ՝ ի հաշիւ սւ– իսաՀակեան , Թ ո ւմ ա ե ան եւ Եղիաղարեան ։ անխոնջ մշակներէն մէկը, իսկ իր աշակերտներն
նոր յաջորդ տարեշրջանի թոշակին :
Հայկական Ակադեմիան ^քնգգրկէ 29 Հ ե ա ա - ալ թանկագին բարեկամ մ բ ։ Աեր սրտագին ցա ֊

զօտական Հ իմնա ր կո ւթ իւննե բ , բաց ի բազմ աթիւ ւակց ո ւթ իւննեբ բ իր բնտանեկան պարագաներուն I

թ ան գա բ անն ե բ է , եւ ապա Հոված է գոբծակց ու - Թէեւ գուն մեռար , ս/՚րելի ուսուցիչս , այս
մ էջ
թիւնբ աւելի քան 500 գիտական ծառա յոգ նեըու։ օտար ափերուն վրա յ , բա յ ց մ եր Արտերուն

Խ • ՄԻՈՒԹԵԱՆ Գերագոյն հորՀուրղը վաւե– Ակադեմիան ունի յետ ֊ շրջանաւարտութեան վառ պիտի մնայ քու սիրելի յիշատակդ ։

բացուց \Դ45է նախաՀաշէլը : Ծախքերու ընդՀ ՚ լրացուցիչ դասընթացք մը գիտական անձնակազմ ԼՈՐԻՍ ԲԱԲԱՆԵԱՆ

գումարն է 3077 ՚ մէլէառ րուբլի (263 մ ի լի աո էր մարզելու Համար։ իր կազմութենէն ասդին, բազ–

1944^5՛)։ Եկամուտներու ընդՀ . գումարն ալ 3077 գատաբար կարճ ժամանակամիջոցի մը մէջ, Ակա­ ՄՈՍԿՈՒԱՑԻ «Կարմիր Աստղ» թերթը քննե -

միլիառ րուբլի , ինչ որ կ՚ապացուցանէ թէ տարե­ դեմ իան գում արեց բազմ աթիւ գիտական նիստեր , լով անգլիական «էքօնոմիստ» շաբաթաթերթին

հաշիւը շտկուած է առանց որեւէ բացի : ծախքե­ որոնց բնթացքին լսուեց ան ել քննուեցան նիւթեր թելադրութիւնը՝ ա բե ւ մ ա ե ան Եւրոպայի պետ ու -
, գբականո ւթե աս եւ մասին,
րու գումարէն մէկ կարեւոր մասը յատկացուած Հա յոց սլատմ ութեան , լեզուի թեանց միջել զինակցութիւն մը կնքելու ծրագիրը

է ազգ. պաշտպանութեան (\37.7 մէլէառ րուբլէ , գիտութեան մասին։ դիտել կուտա յ . ձԱյս Հ ինցած մ աշած

Հաւասար անցեալ 1944^ վարկէն (137 մէլէառ) : Ա շակո յ թ ի եւ արուեստի նոր օճախներ Հաս - շատոնց սնանկացած է * * ՛ ^*յԳ Ա(իաի Րէէա բ նոր

Երկրորդ տեզր կը գրաւեն Հանրայէն տնտեսու - ա ա տ ո լե ց ան Հա յաստանի մէջ պատերազմ ի տա - տ պ ա գ ր ո լ թ իւնբ ա իւ ր ա Հ ո շ ա կ քառեակին ։ Երկ"1֊

թեան վարկերը, 64.6 մէլէառ րուբլէ, էն չ որ յա­ րին, -՜– երաժշտական կատակերգութեան թատ - ե բկի՛րնե բու զինակցութիւնը միշտ ուղղուած է եր–

ւելում մր կը ցուցնէ \944է վրայ (49 մէլէառ ր .) : բոն , թատրոնական Հիմնարկութիւն մը։ Եըաժըշ– Ր"Րգի մը դէմ եւ անիմաստ է»։

Այս գումարը սաՀմանուած է Հետեւեալ նպատակ­ տական կատակերգութեան՚ թաարոնը կը բեմադրէ Հ Ա Տ Ո Ւ Ց Ո Ւ Մ Ն Ե Ր Ո Ւ ՅԱՆՁՆԱԺՈէՈՀԸ բաց -

՛ներուն 35 մէլէառ ճարտա բար ո ւե ստ է , 9 մի - թէ՛ ռուսական եւ թէ արեւմաա - եվրոպական , ուեցաւ Ա ոսկուայի մէջ՛. Ֆբանսան ալ մասնակցիլ

լիառ գիլզատնտեսութեան , 10 միլիառ Հաղոր - ինչպէս նաեւ Հայկական երաժշտական կատակեր– 1լու֊զհր>– Րայց (հուսերը կ՚ընդդիմանան , պայման

գակցոլթհանց , 3 միլիառ շէնքերոլ կառուցման : զութիւննեբ , ինչպէս ԶուՀաճեանի «կարինտ» գնելով որ Լե Հ ուստան ր եւ Ջ ե խ ո ս լո վա քի ան ալ

Զգալապէս աճած են նաեւ Հանրային կրթութեան (Լէպչէպիճի) եւ «Արեւելեան ատամնաբոյժ», ո– Հրաւիրուին ։ Անգլիա եւ Ա • \,աՀանգները տակա­
վաիկերը,
66.1 մէլէառ րուբլէ (1944/.& 51 մ .ռ) : բոնք մեծ ժողովրդականութիւն կը վայելեն։ ւին չեն ճան շն ար վերջին երկու կառավարութիւն–

ները |

Fonds A.R.A.M