Page 247 - ARM_19-1948_04
P. 247
• •աա ա
Լհոն Թպսթոյ ՊՈԻՏ՚Մ ԾԻԾԱՂ՛– նամ ղյբկել ձեզ էբրեւ գաղթական; Մենք միԼոցբ
գոսկաճութծսւԱ ւէկ
ոմևէնք; Անցած օր Հէնգ Հոգինոց բնտանիք մբ ղր
Միամտականքա • կեց ի: Թէեւ քիչ մբ ծախք կ՚բլլայ; Բայց քեղէ
Հ ամ ար չէ;
ԽՄԲ— Ամփոփուած (ել արեւմտեան աշ Խնդրեմ\ Կրնա0մ մաս մբ գրամ վճարել Հ
խարհաբարի վերածու^ծ «Սով. Հայաստան» Հա՞յ էք, բարեկամ : Ո՞ւբտեղացի էք։ Ջեղ Երբ որ յաԳողինք, այն ատեն բանէ մբ կ՛ք–
Եթէ կ՝ուզէք ,սանկ մէկ-երկու
սա<յ#փ 1948 Օգոստ. 1 ր-իւէ®. - տեսած եմ կարծեմ: Զեր անունը է՛՛ . է՛՛ . • նենք; Ջեր ա րման ա պա՛տ ո ւո ւթ ի՛ւն բ թուղթ մբ
տուէք;
՝եիղ«լայեվիյ Թոլսթոյի ծննդեան \20ամեակը Ւմամչըքմաղէ%; Եղնիկ Ուսլումեան Համար կխառնեմ ; չվիրաւորելու
լրացաւ։ թէոր ստեղծագործութիւներուն մէչ Էր 0՜ Օ՜։ Եղած եմ այդ քաղաքը։ Ինչ աղուոր
խոր եւ բազմակողմանի արտայայտութիւնը գտած տեղ է; Սքանչելի պարտէզներ, չուրեր ու՛նիք : Լաւ մէտքս ինկալՀ Խեղճ րնս7ա&էք մբ
Է ամբող9 ռուսական կեանքը , մասնաւորաբար Զեր տէրտէրն աչ կը ճանչնամ; Տէր Մելիաասը կթձ% &ա±ակւ՝երլԼ Հէւ.տս%ղ , կթ-՚րլ ակար; Ախ, է&չ
1861 -1905* շրվանը ,երբ գրամաաիր ութերն արքագ — Մե՚1ք >"4Դ ան՚^ւԼ.նով աէբ՚աէց չթր-նէինք - գմոլա-րէն բան է զռայ ոմն բյ/Փք ; $$է՚*ք կրֆաբ՜ մաս
զարգացման Հետեւանքով այլեւս անդառնալի ~ Կեցիր, սխալ ըսէ։ Տէր, Տէր՜՚ի՞կպէո էր մբԳ-գնոէ-թէլնլ, էբենց Համար % Հազարնոց մբ կբ
կերս/ով կբ խորտակուէր նահապետական կարգն ճաձքւքչ մոռցած եմէ Ասանկ մօբռւսաւոր , երկարի բաւէ; Հաճէ Բենիկ աղան ալ աղուոր գումաբ մբ
ու կենցազբ ե լ կը սկսէր նորը; մօտ Հասակով։ *հէթ բսեմ , նիՀաբ բսեմ - . . տուաւ;ինչ բարի եւ ազնուական։ մարգ է***
Բարդ եւ ընկերային խոր Հակասութիւններով Տէր Աեբոբէ էբ սՀնունբ ; Հինգ Հարիւր մբ տամ; Այս օրերս շատ
շբ^ան էր, երբ դրամատիրութեան առ^ել տեղի Ա/"՛ ) ա յո՚ » Տէր Աեբոբէ, Հա այո; ի^նչպէս ւ՚եղն եմ; Ո՚-բիշ առթիւ կբկէ" Հբ*"մմեցէք, խնգ -
կուտար դարերով կազմակերպուած կենցաղը, կր էք տեսնենք Պ. Եզնիկ; հիս 5 զաւակներ ուն՛իմք ; բեմ; Ապրանքնեբբ ե®րբ կբ բերէք Տ
վւլէին շատոնց սրբագոբծուած ընկերային, կարգե Ամուրի եմ, բարեկամ։ Վաղբ , վաղբ ան մ ի Լա պէս . . . Ամերիկայի
րը, րարոյականը , ե լ մողովրղական զանգուած ֊ Աղբար կարդե-ք քեղի։ Ես Հարուստ կլ/՚կ մաս էն ալ ձեզի լալ լուր մբ Հետբ կբ բերեմ; Մնաք
ձերը ենթարկուելով Հ,ր էշային շաՀագործման , կբ մք կբ ճանչնամ: Անցա.ծ օր ուտելիք բաներ մբ ո լ – բաբով •.*
լեցուէին զայրագին ատելութեամբ գէպի միապե զեց ս րի եւ••• Պ Առաքելբ կբ մեկնէ գր պ անե լ ո վ միամիտ
տութիւնը, գէպի անոր սաՀմանած օրէնքները, Ւնչ , ուտելիէ ք կբ .ծախէք , քա՛ւ էէ^ն Եղնիկէն կանխավճարն երբ; Իսկ Եզնիկ մ թե չեւ այ
տիրող բարոյականութիւնը, դէպի այղ բոլոր ը Ջ^ղի Համար շատ աման գէ"ռՐռւէ կրնամ սօր կբ սպասէ եղեր ուտետեղէնի ծբաբն*երուն ,
սրբագործող Հաւատքը եւ ամէն տեղապստամբու– տալ։ Ամերիկայի անցագրին* եւ շոգենաւի ^բք՛ աք*մ -
թիլններ կը բարձրանային։ &րշՆւճ մ ըն էր երբ ՚ 1շ , սանկ բան՛եր մք բեր ինծ՜ի % սակէն * . .
զանգուածները անզօր էին որոշելու իրենց սեփա*~ Այսօր սւբիշ մէկու մբ խոստացա յ. ՛Ի րամ՛ն՛ Այս պարոն Առաքելնեբէն բաւական մր կանձ
կան ուղին , երբ անոնց յեղափոխական ր^նդվզում– ալ կանխիկ տուաւ, եթէ ո չ ձեզի կոլտա յի Կբ մեբ մէԼ, որոնք տուներ բ կբ մտնվեն գառն՛ուկի
ները տակաւին՛ տաբե բային Հանգամանք ունէին։ ճան չնա^ք , Հաճի Բենէկ աղա էլ բսեն Հ սլէս ե լ կ՚ելլեն գայլի.նման\
եւ գեռ պարզ շ՛էր անոնց Համար իրենց իսկ եբա– Վ^այ , բարեկամս Է։ Խ՛նդրեմ քանի մբ օրէն Ո*–՚րիշ ապրանք մ բն ալ կայ, որ ն՛ամակներով
ղած «եյր կրային դրախտի» եւ «արդար՛» կա բդեր ու ինծի ալ բեր։ Առէք գբամբ կանխիկ տամ Հ արտասաՀման.ի բարեկամներուն՝ կբ ներկայանան,
ընկերային բո վան ակութ ի լեն՝ ու ձելը : ԵգբայԲ » պէաք կայ : Երբ որ բերեմ «մեռանք կորանք՝», «ձիու միս կ՚ուտենք Հոս Ֆբ–
ԱՀա ռուսական կեանքի այգ բարդ ե լ ներքին կբ վճար էք։ ՛հոլք վստաՀելի մարգ էք՛. Ես Եմ ամ - րանսայի մէԼ% ողբեբգոլթիւններով՝ Ամերիկա -
շրջանի ճշմարիտ
խոր ՀակասութիւՏեներով լեցոլքլ Լբքմազցիներբ լաւ կբ ճանչնամ՝, ՛ին չոք է, տուէք 1'ե.րէն , Պոլսէն , ուտեստէ ծ,ր աբնւե ր եւ գրամ շոր
պատկերը կուտայ Թոլսթոյ; նա յինք, քա\նի որ այն պէս կբ փափաքիք ; թելու Համ աբ ;
Լենի\նի տեսակէտով , ո րպէսղի Թոլսթոյի գե– Հթատ շնոբՀակա լ եմ , պարոն. Բ՝ Բ* Հա ձեր Եէ– այս երկիրներու միամիտնեբբ «վայ , ձիու
ղարուետական՝ գործերը ունենան բազմամիլիոն անուն բ ^Հարցուցի ,կյյ նեբէք։ միս էլուտէ եղեր մեբ Պ* Եգուարգբ Փարիզի մէԼ ,
ընթերցողներ , պէտք է որ ղանդոլածները կեան Զիս ԲՈԼՈԲԲ 1էԲ ճանչնան։։ Առաքել Ե,յյ–բ~ան՛ մբ բնենք, ճավ։ - ճարակ եւ ուտելիք Հասցբ–
քի մարդկային պայմաններ ստեղծեն իրենց Հա— փլյնտբբեան։ Ո՛՛ր էշ ծառայութեան եթէ պէտք ու նեն ք՝ֆով իրար էլ ան ցնէն , առանց գիտնալու ոբ
մար , երբ անոնք կը տապալեն՝ կալուածատէրերու ն՛ենաք կրնամ օգտակար բլլալ; Օրինակ, Ամերիկա Հոս Պ* Ե գո լար գ1 եր՛բ ճոխ կերպով կ^ապբէն կ՚ու
եւ դրամատէրերու լուծը։ Եւ Թոլսթոյ որ անց երթալ ուզողներ եթէ կան , դիլբութեամբ կրնամ տեն, կբ խմեն, կանալս առնեն եւ ...
եալին՛ մէչ կը պատկանէ ր մարդկութեան «չնչին անցագիր , վիզա եւայլն առնել։ Ջի ո լ մի^ս, Փարիզի մ ԷԼ ամենայարգի ոհ՝ուն -
փոքրամասնութիւնն», դարձաւ Հանրութեան սեփա ճիշգ իմ ուզածս էք եղեր։ Ախ * երկար ա– գոն է, մ անտ ա ւ անգ տ կ ա ր—ս տ ամ ո քսնւե ր ո լն։ Համար;
կանութիւն սովետական Հասարակակարգի օրով : տեն է ոբ կ՚աշխատիմ Ամերիկա յի Համ աբ : ^լրնա* ք Հայու բուխ—սիբտբ ; «Հայ է , աղբար , ԱՈ՛"լա
պիտի խօսի՝» միամտութիւնք
Իբրեւ գեզա բո ւեստա կան։ գրող, Թոլսթոյ իր բան մք բն՚եչ Հ խա\նձբ կրեայ չաբմէլ. . . ՀաւեբոՀն իսկ նա–
- Ընելն ալ խօ^սք է Հ Ես &բի շոգեն՛աւով
գեղարուետական գործունէութեան սկիզբէն ի"Ղ ալ կբ– կ. ՊԵՏՈՒՇ
գրաւեց Հա ք ընթերցողին ՛եւ գրականութեան Հաւ
գործիչներուն ուշադրութիւնը։ Գրեթէ բոլոր Հաւ
անուանի Հեղինակն եր ը իրենց յ ի շողութ իւններ ո լ քերբ թէ թարգման՛ուած եւ թէ Հրատարակուած « Կենգանէ գէակբ» թաաերղութիւն 191 1 ին
եւ ինքնակենագրականներու մէչ կը յիշատակեն են՝ մէկէն աւելի անգամներ, Պերճ Պուօշեան ժամա թագմանա,ծ է յայտնի գրող Նսէբտ– Գոսք , Ի"^է
(18^*)
Ք՚ոլսթռն , իբրեւ մ է կր որուն գործերը մեծապէս նակին թարգմանած է կովկսւսեաՏ հերիւն ճՀէՀտճի Մուբատ»բ թարգմանած ՝ք* * ^՚անիէլեան
աոռած են իրենց վրայ, մղում են տուած ստեղծա «Մանկութիւնն ու Պատանեկութիւն բ (1899)։ Եր՜ \Դ\4ին։
գործն լու եւ իրենց երկերու մէչ ընկերային ուբա– բ-ով-գ անգամ այգ երկերբ լոյս տեսած են եւ վե - «Պատերազմ եւ խաղաղութիւն » եւ « Ան\հա
րոյական լուր չ ե լ կարեւոր խնդիրքներ առաչադրե– րախմ բա գրուած մ եբ օրերուն՝ ^ սովետական Հ բ ա - ՝Բ ար են՝էնա » վէպեր բ առա Լին/ անւ գա մ կբ թարգ —
տա րակութեամբ Հ
լու։ թոլսթոյ իշխած է իր մամս&ակի ամ բո ո 9 մ անւ ո լին Պոլիս, 1911^5՛ արեւմտաՀայ գրական
ՀամաշխարՀային դրականութեան վրայ։ Կորքին 1901 էն «Մ ու՚րճ» ամսագրին մ ԷԼ սկսան՝ Հրա լեզուով : Ա ա կա յն ատոն ք լրէ՛֊ ^էեն՛, կրճատուած՜
րսած է թէ «քանի Թոլսթօն կ՚ապրի , կարելի է տարակել « Տար ութիւն ^ ՎԷ^Բ Տէգբան ՏովՀան– թարղմ անութ էլննեբ են ֊ ե ւ լեզուն անմ ա տ չե լի էբ
Հանգիստ ու ապաՀով ըլլալ գրականութեան բախ ն՚էսեանի գեղա բ ո լե ս տ ա կան թաբգմ ան ո ւթ ե ամբ Հ Հայ բն թեր ցող Հ ա ս ար ա կո ւթե ան\ ճնշող մ եծամ աս–
տի Համար։ Ան մինակ ու փառաւոր կերպով կը 1911^*& լ ո յո տեսաւ նոյն վէպին վ ե րախմբազր ո ւած նութեան; Վ^էպեբ որոնց մէԼ արտ ա յա յտուած է
կատարէր բոլորիս գործը »: Հրատարակութիւն բ ; Աբեւմ տա Հա յե րնէ– ալ թարգ - ո. ո լս ական՛ ն կ աբ ա\գ ի բբ , ոԼո ւս կ եանքբ եւ ռո լս
թոլսթոյի գո րծ երէն թարգմանուած են Հա - մանած ՝են եւ Հրատարակած « Տաբութիւն » վէսլբ մաբդբ իր խոՀեվ-ով, իր երազանքով ու Հ եր ո սա -
, անոր
/երէնի միայն գեղա րուեստական երկերը Պոլիս 1910 1911 , թարգմանուած ոչ թէ ռուսե կան պայքարով; «Պատ՚երաղմ ել խաղաղութիւներ
ընդգր
կրօնա բարոյական փիլիսոփայութիւնն րէն բնագրէն , այլ ֆրանսերէն՛ թավ գմանութենէնւ % այս անգամ թարգմանած է Ա տեվ։ան Զ°վ՛ եա-1. ;%ո բ
գիր–
կող երկերր չեն թարգմանուած : 1893^ մ խնչել 1905 «Կրէյցերեան Սոնատ »ը լրի՛֊ թա՛րգմանութեամբ լոյս է տեսած նաեւ «Աե–
բ : նա ^–արենէնա» *1էաԲ1 Աո վետական տավրէւեբուն
լոյս տեսած է երեք տարբեր Հրատա րակութեամ
80ական թուականներէն ի վերթոլսթոյի թաբգմ ան ո ւած՜ եւ երկու Հ րատա րակութեամբ
լոյս է տեսած Թոլսթոյէ « կազակներ ՝» 1էէաա^ԷԲ 1
(45) Հանելու*. Այս է աՀա մեբ ցերեկուան ու գիշեր– ո բունւ գո բ>ծ ո ղո լ թ ի ւն բ կբ կ ատ ար ո ւիԿ ո վկաս իմ Է Լ;
« ՅԱՌԱՋ»Ի ԹԵՐԹՕՆԸ ուա\ն աղօթքբ* երանի թէ մեբ ձայնբ բնգունեչէ Նոր թարգմանութեամբ եւ Հրատարակութեամբ
ԲԱարՀ լոյս տեսան են՝ վեր Լին տաբիներբ «Հաճի Մ ու -
Հայր սուրբ, թէ որ ձեր ցուց ո լցած նա - րատ»բ ե*– « Սե ւա ս տա պո լե ան Պս՚տմ ոլած՜քն՚եբ »բ,
(3-ՈՐՈՍ Լ ե Ի 1 1 1 Ի լավ ա րին եւ ձեր Հիւրոնկալութեան՝ Հաւասար է ինչպէս եւ «Պոլիկուշկա 1» Հանճարեղ պատմուած–
աղօթքբ՝ մեր ամէն գործբ պէտք է յաքող երթայ՛. ՔՇ ։
ԳԼՈՒԽ ժ– Աս եբիտասարգբ որ յիչեցի՝ իմ տղայոլթեա– 91 * Աոլնգուկեան թաբգմանած է « Կենգանի
նբս լՀնկեր՝ երբ անունբ տուաւ, շատ քա^ եւ սրա Գէակ» թատեբգութեան մէկ տեսարանբ։ Ղ՛ * Լե–
միտ տղայ 1լ եբեւա Հ , ես շատ լոնեան «Լուսաւորութեան
շնորՀակալ եմ պա ո լզնւ ե բ ղաւեշւ
•ԲԱՐԱ8ԻՆ ԿԻԼԻԿԻԱ ձեզի ; եւ քանի մ ր պատմ ուածքներ , որոնց թարգմ անու
Մենք ձեզէ շնորՀակալ պէտք է ԷՀԱՐ՚^Ք թի ւնբ կատարած են տարբեր մամ ան ա կնեբ ո ւ մ ԷԼ
աւելի կամ պա -
ազգ ե լ եկեղեցի, երբ յա2/՚գէք մեծ գործբ ի գբ– տարբեր անձնաւոր ո ւթէւննեբ
լո*–խ Հանել* քանի ոբ ձեր Հ ա յ բ բ Լեւոն՛ եւ գոլք կաս լաԼող ութեամթ;
Ներէ՛ իշխան՝, ես փառ ք Աստուծոյ Հա–
բուստ եմ քանի որ ծովուն վրայ Հոռոմի \նալ կբ գերի եղաք , ալ 0ոլն-աց լրբութեան Հա՚էբ ան.ցաւ Թոլսթոյի Հետ որոշ յա բաբերութիւեներ բս -
պտտի եւ ես աչ կբ պատիմ , ստակի նեղութիւն ամէն տեղ , ամէն Հ ա ր ս տ աՀ ար ո ւթ ե ան ց ,ամէն՝ բռ տեղծած ե՛ն կարգ մ բ Հայ Հանբա յին եւ գրական
չեմ գիտեր ինչ է ։ Ու֊բիշ ազգի՝ Աստուած վկայ՝ նութեանց , ամէն նախատանաց ենթակայ եղաւ գէմքեբ (Գր . Ջանշեան , Լ* Աարղսեան, Ատբպետ ,
գպա\ծ չունիմ, անոնք մեզի ինչ բրին եւ ինչեր մեր ազգբ , մ եր խաչն ո լ աւետարան բ կբ Հ ա յՀ ո– • Տոտոմեանց եւ ուրիշներ ) ; Բանաստեղծ •
կ^բնեն; Անաս բաբով ուրեմն՝, բսալ եւ անՀետ յեհ , չկրցանք Հասկցն՛ել այս ամբարտաւան ազգին Տէրեան ներկայ եղած է Թոլսթոյի թաղման; Հաւ
եոաւ :
թէ խաչ եւ աւետարան միեւնոյնն է ամէն քբիս - պա բ բե ր ա կան մ ամ ուլբ յաճախ անդրադարձած է
Երբ վարգապետբ ու քՒորոս մնացին • տոնեայի Համար , Տէրն էնք այց րնէ մեբ տա - Թոլսթո յի երկեր ո լ քեն ագատ ո ւթե ան եւ վեր լուծ
Ջոբս օր գեռ ձեզի Հետ պիտի բլյանք,
բ– ռապեալ տղղին • քանի անգամ աղերսագիր աբ - ման , ոբոնւց մէԼ Ատ* ՏաՀումեան՝ եւ Ա . Սպա––֊
սաւ Թ՛որոս : Լի^՚՝Ք կաթողիկոսին որ ղոն է Լամբբոնի իշխանաց գար եան ;
Երան ի՛ թէ աւելի
եր կա ր1< մամ տնակ ձեզ ձեռքով կայսեր խսգիբ բնէ որ զմեզ չ ի չարչարեն * Ներկա քիս Խ * Հայաստա\նէ Պետական Հրա -
Հիւր լնենայի ,պատասխանեց վանաՀայրը , բայց բայց կիպրոս ուր, կա յս րբ ուր» Լամբբոնի է չ՜ տավ ակութէ, անւ կողմ Է ձե ռ\՝ա ր կո ւ ած՝ Թո լսթո յէ
կ՚երե "յ թէ օրերս Հոս ալ նաեւ իրեՀնց չա խաննեբն ալ կէս Հոռոմց՚"&՜ ւ թէ ոբ կաթողիկոսնա Հա յերէն 1 0 Հ ա աո բն ո ց երկերու մողոված ուի Հք–
րութիւնը
աւձելցուցեր են Հոռոմք, վասնզի սկսեր իրենց ազգակից չբԱար մ ինչել Հ իմ ա բոլորովին րատա րակւթե ա ն բամ ան ո բ գա գբ ութ ի ւնբ մեծ ո -
են թշնամական Հոգի ցուցնել, եւ անեղութիւն տաք Հոռոմ եղած էին; Դարձեալ կ բսեմ , Աստուած քու ղե ւո ր ո ւթ ի ւն կբ պատճառէ ;
Լէֆքօշ մե ր ազգայնոցնոց .• ամէն֊ կողմ Հալածանք սուրդ Հատու բն է , իշխան; Թո լսթո յ սովետա կան եբկբին մէԼ կենդանի է
Աստուած
մեր անտէրոճւչ ազգին վրայ կբ տեղայ. Աս խօսքերուն՛ վրայ ելան, քՒորոս ամէն բան եւ սիր ուած : Անոր եբկեբբ քանի մբ տասնեակ մի
մեր աղաչա՛ւ քները լսէր եւ փրկութեան դրօչակը Ե՚-փիմ է ի Հազոբղեց , ամ էն վտան գ աչքին աո Լեւ լիոններով Հրատարակուած են;Մասունքի պէս կբ
տար ան ձեռքին որ իր ընտրեալն է արդէն, տար գբաւ , որ Հանգա ր տ մտիկ բջելէն վեբԼ * պաՀ ուին։ մէկ միլիոնի Հասնող անոր ձեռագիրք, -
իըեն զօրութիւն եւ յաողութիւնիրգոբծը ի գլուխ »ԵՐԵ1,8 բբ , էբեբբ եւ առա՛, կաճերը :
ՏԻԳՐԱՆ
ՀԱեՐՒՄնԱՆ
Fonds A.R.A.M
Լհոն Թպսթոյ ՊՈԻՏ՚Մ ԾԻԾԱՂ՛– նամ ղյբկել ձեզ էբրեւ գաղթական; Մենք միԼոցբ
գոսկաճութծսւԱ ւէկ
ոմևէնք; Անցած օր Հէնգ Հոգինոց բնտանիք մբ ղր
Միամտականքա • կեց ի: Թէեւ քիչ մբ ծախք կ՚բլլայ; Բայց քեղէ
Հ ամ ար չէ;
ԽՄԲ— Ամփոփուած (ել արեւմտեան աշ Խնդրեմ\ Կրնա0մ մաս մբ գրամ վճարել Հ
խարհաբարի վերածու^ծ «Սով. Հայաստան» Հա՞յ էք, բարեկամ : Ո՞ւբտեղացի էք։ Ջեղ Երբ որ յաԳողինք, այն ատեն բանէ մբ կ՛ք–
Եթէ կ՝ուզէք ,սանկ մէկ-երկու
սա<յ#փ 1948 Օգոստ. 1 ր-իւէ®. - տեսած եմ կարծեմ: Զեր անունը է՛՛ . է՛՛ . • նենք; Ջեր ա րման ա պա՛տ ո ւո ւթ ի՛ւն բ թուղթ մբ
տուէք;
՝եիղ«լայեվիյ Թոլսթոյի ծննդեան \20ամեակը Ւմամչըքմաղէ%; Եղնիկ Ուսլումեան Համար կխառնեմ ; չվիրաւորելու
լրացաւ։ թէոր ստեղծագործութիւներուն մէչ Էր 0՜ Օ՜։ Եղած եմ այդ քաղաքը։ Ինչ աղուոր
խոր եւ բազմակողմանի արտայայտութիւնը գտած տեղ է; Սքանչելի պարտէզներ, չուրեր ու՛նիք : Լաւ մէտքս ինկալՀ Խեղճ րնս7ա&էք մբ
Է ամբող9 ռուսական կեանքը , մասնաւորաբար Զեր տէրտէրն աչ կը ճանչնամ; Տէր Մելիաասը կթձ% &ա±ակւ՝երլԼ Հէւ.տս%ղ , կթ-՚րլ ակար; Ախ, է&չ
1861 -1905* շրվանը ,երբ գրամաաիր ութերն արքագ — Մե՚1ք >"4Դ ան՚^ւԼ.նով աէբ՚աէց չթր-նէինք - գմոլա-րէն բան է զռայ ոմն բյ/Փք ; $$է՚*ք կրֆաբ՜ մաս
զարգացման Հետեւանքով այլեւս անդառնալի ~ Կեցիր, սխալ ըսէ։ Տէր, Տէր՜՚ի՞կպէո էր մբԳ-գնոէ-թէլնլ, էբենց Համար % Հազարնոց մբ կբ
կերս/ով կբ խորտակուէր նահապետական կարգն ճաձքւքչ մոռցած եմէ Ասանկ մօբռւսաւոր , երկարի բաւէ; Հաճէ Բենիկ աղան ալ աղուոր գումաբ մբ
ու կենցազբ ե լ կը սկսէր նորը; մօտ Հասակով։ *հէթ բսեմ , նիՀաբ բսեմ - . . տուաւ;ինչ բարի եւ ազնուական։ մարգ է***
Բարդ եւ ընկերային խոր Հակասութիւններով Տէր Աեբոբէ էբ սՀնունբ ; Հինգ Հարիւր մբ տամ; Այս օրերս շատ
շբ^ան էր, երբ դրամատիրութեան առ^ել տեղի Ա/"՛ ) ա յո՚ » Տէր Աեբոբէ, Հա այո; ի^նչպէս ւ՚եղն եմ; Ո՚-բիշ առթիւ կբկէ" Հբ*"մմեցէք, խնգ -
կուտար դարերով կազմակերպուած կենցաղը, կր էք տեսնենք Պ. Եզնիկ; հիս 5 զաւակներ ուն՛իմք ; բեմ; Ապրանքնեբբ ե®րբ կբ բերէք Տ
վւլէին շատոնց սրբագոբծուած ընկերային, կարգե Ամուրի եմ, բարեկամ։ Վաղբ , վաղբ ան մ ի Լա պէս . . . Ամերիկայի
րը, րարոյականը , ե լ մողովրղական զանգուած ֊ Աղբար կարդե-ք քեղի։ Ես Հարուստ կլ/՚կ մաս էն ալ ձեզի լալ լուր մբ Հետբ կբ բերեմ; Մնաք
ձերը ենթարկուելով Հ,ր էշային շաՀագործման , կբ մք կբ ճանչնամ: Անցա.ծ օր ուտելիք բաներ մբ ո լ – բաբով •.*
լեցուէին զայրագին ատելութեամբ գէպի միապե զեց ս րի եւ••• Պ Առաքելբ կբ մեկնէ գր պ անե լ ո վ միամիտ
տութիւնը, գէպի անոր սաՀմանած օրէնքները, Ւնչ , ուտելիէ ք կբ .ծախէք , քա՛ւ էէ^ն Եղնիկէն կանխավճարն երբ; Իսկ Եզնիկ մ թե չեւ այ
տիրող բարոյականութիւնը, դէպի այղ բոլոր ը Ջ^ղի Համար շատ աման գէ"ռՐռւէ կրնամ սօր կբ սպասէ եղեր ուտետեղէնի ծբաբն*երուն ,
սրբագործող Հաւատքը եւ ամէն տեղապստամբու– տալ։ Ամերիկայի անցագրին* եւ շոգենաւի ^բք՛ աք*մ -
թիլններ կը բարձրանային։ &րշՆւճ մ ըն էր երբ ՚ 1շ , սանկ բան՛եր մք բեր ինծ՜ի % սակէն * . .
զանգուածները անզօր էին որոշելու իրենց սեփա*~ Այսօր սւբիշ մէկու մբ խոստացա յ. ՛Ի րամ՛ն՛ Այս պարոն Առաքելնեբէն բաւական մր կանձ
կան ուղին , երբ անոնց յեղափոխական ր^նդվզում– ալ կանխիկ տուաւ, եթէ ո չ ձեզի կոլտա յի Կբ մեբ մէԼ, որոնք տուներ բ կբ մտնվեն գառն՛ուկի
ները տակաւին՛ տաբե բային Հանգամանք ունէին։ ճան չնա^ք , Հաճի Բենէկ աղա էլ բսեն Հ սլէս ե լ կ՚ելլեն գայլի.նման\
եւ գեռ պարզ շ՛էր անոնց Համար իրենց իսկ եբա– Վ^այ , բարեկամս Է։ Խ՛նդրեմ քանի մբ օրէն Ո*–՚րիշ ապրանք մ բն ալ կայ, որ ն՛ամակներով
ղած «եյր կրային դրախտի» եւ «արդար՛» կա բդեր ու ինծի ալ բեր։ Առէք գբամբ կանխիկ տամ Հ արտասաՀման.ի բարեկամներուն՝ կբ ներկայանան,
ընկերային բո վան ակութ ի լեն՝ ու ձելը : ԵգբայԲ » պէաք կայ : Երբ որ բերեմ «մեռանք կորանք՝», «ձիու միս կ՚ուտենք Հոս Ֆբ–
ԱՀա ռուսական կեանքի այգ բարդ ե լ ներքին կբ վճար էք։ ՛հոլք վստաՀելի մարգ էք՛. Ես Եմ ամ - րանսայի մէԼ% ողբեբգոլթիւններով՝ Ամերիկա -
շրջանի ճշմարիտ
խոր ՀակասութիւՏեներով լեցոլքլ Լբքմազցիներբ լաւ կբ ճանչնամ՝, ՛ին չոք է, տուէք 1'ե.րէն , Պոլսէն , ուտեստէ ծ,ր աբնւե ր եւ գրամ շոր
պատկերը կուտայ Թոլսթոյ; նա յինք, քա\նի որ այն պէս կբ փափաքիք ; թելու Համ աբ ;
Լենի\նի տեսակէտով , ո րպէսղի Թոլսթոյի գե– Հթատ շնոբՀակա լ եմ , պարոն. Բ՝ Բ* Հա ձեր Եէ– այս երկիրներու միամիտնեբբ «վայ , ձիու
ղարուետական՝ գործերը ունենան բազմամիլիոն անուն բ ^Հարցուցի ,կյյ նեբէք։ միս էլուտէ եղեր մեբ Պ* Եգուարգբ Փարիզի մէԼ ,
ընթերցողներ , պէտք է որ ղանդոլածները կեան Զիս ԲՈԼՈԲԲ 1էԲ ճանչնան։։ Առաքել Ե,յյ–բ~ան՛ մբ բնենք, ճավ։ - ճարակ եւ ուտելիք Հասցբ–
քի մարդկային պայմաններ ստեղծեն իրենց Հա— փլյնտբբեան։ Ո՛՛ր էշ ծառայութեան եթէ պէտք ու նեն ք՝ֆով իրար էլ ան ցնէն , առանց գիտնալու ոբ
մար , երբ անոնք կը տապալեն՝ կալուածատէրերու ն՛ենաք կրնամ օգտակար բլլալ; Օրինակ, Ամերիկա Հոս Պ* Ե գո լար գ1 եր՛բ ճոխ կերպով կ^ապբէն կ՚ու
եւ դրամատէրերու լուծը։ Եւ Թոլսթոյ որ անց երթալ ուզողներ եթէ կան , դիլբութեամբ կրնամ տեն, կբ խմեն, կանալս առնեն եւ ...
եալին՛ մէչ կը պատկանէ ր մարդկութեան «չնչին անցագիր , վիզա եւայլն առնել։ Ջի ո լ մի^ս, Փարիզի մ ԷԼ ամենայարգի ոհ՝ուն -
փոքրամասնութիւնն», դարձաւ Հանրութեան սեփա ճիշգ իմ ուզածս էք եղեր։ Ախ * երկար ա– գոն է, մ անտ ա ւ անգ տ կ ա ր—ս տ ամ ո քսնւե ր ո լն։ Համար;
կանութիւն սովետական Հասարակակարգի օրով : տեն է ոբ կ՚աշխատիմ Ամերիկա յի Համ աբ : ^լրնա* ք Հայու բուխ—սիբտբ ; «Հայ է , աղբար , ԱՈ՛"լա
պիտի խօսի՝» միամտութիւնք
Իբրեւ գեզա բո ւեստա կան։ գրող, Թոլսթոյ իր բան մք բն՚եչ Հ խա\նձբ կրեայ չաբմէլ. . . ՀաւեբոՀն իսկ նա–
- Ընելն ալ խօ^սք է Հ Ես &բի շոգեն՛աւով
գեղարուետական գործունէութեան սկիզբէն ի"Ղ ալ կբ– կ. ՊԵՏՈՒՇ
գրաւեց Հա ք ընթերցողին ՛եւ գրականութեան Հաւ
գործիչներուն ուշադրութիւնը։ Գրեթէ բոլոր Հաւ
անուանի Հեղինակն եր ը իրենց յ ի շողութ իւններ ո լ քերբ թէ թարգման՛ուած եւ թէ Հրատարակուած « Կենգանէ գէակբ» թաաերղութիւն 191 1 ին
եւ ինքնակենագրականներու մէչ կը յիշատակեն են՝ մէկէն աւելի անգամներ, Պերճ Պուօշեան ժամա թագմանա,ծ է յայտնի գրող Նսէբտ– Գոսք , Ի"^է
(18^*)
Ք՚ոլսթռն , իբրեւ մ է կր որուն գործերը մեծապէս նակին թարգմանած է կովկսւսեաՏ հերիւն ճՀէՀտճի Մուբատ»բ թարգմանած ՝ք* * ^՚անիէլեան
աոռած են իրենց վրայ, մղում են տուած ստեղծա «Մանկութիւնն ու Պատանեկութիւն բ (1899)։ Եր՜ \Դ\4ին։
գործն լու եւ իրենց երկերու մէչ ընկերային ուբա– բ-ով-գ անգամ այգ երկերբ լոյս տեսած են եւ վե - «Պատերազմ եւ խաղաղութիւն » եւ « Ան\հա
րոյական լուր չ ե լ կարեւոր խնդիրքներ առաչադրե– րախմ բա գրուած մ եբ օրերուն՝ ^ սովետական Հ բ ա - ՝Բ ար են՝էնա » վէպեր բ առա Լին/ անւ գա մ կբ թարգ —
տա րակութեամբ Հ
լու։ թոլսթոյ իշխած է իր մամս&ակի ամ բո ո 9 մ անւ ո լին Պոլիս, 1911^5՛ արեւմտաՀայ գրական
ՀամաշխարՀային դրականութեան վրայ։ Կորքին 1901 էն «Մ ու՚րճ» ամսագրին մ ԷԼ սկսան՝ Հրա լեզուով : Ա ա կա յն ատոն ք լրէ՛֊ ^էեն՛, կրճատուած՜
րսած է թէ «քանի Թոլսթօն կ՚ապրի , կարելի է տարակել « Տար ութիւն ^ ՎԷ^Բ Տէգբան ՏովՀան– թարղմ անութ էլննեբ են ֊ ե ւ լեզուն անմ ա տ չե լի էբ
Հանգիստ ու ապաՀով ըլլալ գրականութեան բախ ն՚էսեանի գեղա բ ո լե ս տ ա կան թաբգմ ան ո ւթ ե ամբ Հ Հայ բն թեր ցող Հ ա ս ար ա կո ւթե ան\ ճնշող մ եծամ աս–
տի Համար։ Ան մինակ ու փառաւոր կերպով կը 1911^*& լ ո յո տեսաւ նոյն վէպին վ ե րախմբազր ո ւած նութեան; Վ^էպեբ որոնց մէԼ արտ ա յա յտուած է
կատարէր բոլորիս գործը »: Հրատարակութիւն բ ; Աբեւմ տա Հա յե րնէ– ալ թարգ - ո. ո լս ական՛ ն կ աբ ա\գ ի բբ , ոԼո ւս կ եանքբ եւ ռո լս
թոլսթոյի գո րծ երէն թարգմանուած են Հա - մանած ՝են եւ Հրատարակած « Տաբութիւն » վէսլբ մաբդբ իր խոՀեվ-ով, իր երազանքով ու Հ եր ո սա -
, անոր
/երէնի միայն գեղա րուեստական երկերը Պոլիս 1910 1911 , թարգմանուած ոչ թէ ռուսե կան պայքարով; «Պատ՚երաղմ ել խաղաղութիւներ
ընդգր
կրօնա բարոյական փիլիսոփայութիւնն րէն բնագրէն , այլ ֆրանսերէն՛ թավ գմանութենէնւ % այս անգամ թարգմանած է Ա տեվ։ան Զ°վ՛ եա-1. ;%ո բ
գիր–
կող երկերր չեն թարգմանուած : 1893^ մ խնչել 1905 «Կրէյցերեան Սոնատ »ը լրի՛֊ թա՛րգմանութեամբ լոյս է տեսած նաեւ «Աե–
բ : նա ^–արենէնա» *1էաԲ1 Աո վետական տավրէւեբուն
լոյս տեսած է երեք տարբեր Հրատա րակութեամ
80ական թուականներէն ի վերթոլսթոյի թաբգմ ան ո ւած՜ եւ երկու Հ րատա րակութեամբ
լոյս է տեսած Թոլսթոյէ « կազակներ ՝» 1էէաա^ԷԲ 1
(45) Հանելու*. Այս է աՀա մեբ ցերեկուան ու գիշեր– ո բունւ գո բ>ծ ո ղո լ թ ի ւն բ կբ կ ատ ար ո ւիԿ ո վկաս իմ Է Լ;
« ՅԱՌԱՋ»Ի ԹԵՐԹՕՆԸ ուա\ն աղօթքբ* երանի թէ մեբ ձայնբ բնգունեչէ Նոր թարգմանութեամբ եւ Հրատարակութեամբ
ԲԱարՀ լոյս տեսան են՝ վեր Լին տաբիներբ «Հաճի Մ ու -
Հայր սուրբ, թէ որ ձեր ցուց ո լցած նա - րատ»բ ե*– « Սե ւա ս տա պո լե ան Պս՚տմ ոլած՜քն՚եբ »բ,
(3-ՈՐՈՍ Լ ե Ի 1 1 1 Ի լավ ա րին եւ ձեր Հիւրոնկալութեան՝ Հաւասար է ինչպէս եւ «Պոլիկուշկա 1» Հանճարեղ պատմուած–
աղօթքբ՝ մեր ամէն գործբ պէտք է յաքող երթայ՛. ՔՇ ։
ԳԼՈՒԽ ժ– Աս եբիտասարգբ որ յիչեցի՝ իմ տղայոլթեա– 91 * Աոլնգուկեան թաբգմանած է « Կենգանի
նբս լՀնկեր՝ երբ անունբ տուաւ, շատ քա^ եւ սրա Գէակ» թատեբգութեան մէկ տեսարանբ։ Ղ՛ * Լե–
միտ տղայ 1լ եբեւա Հ , ես շատ լոնեան «Լուսաւորութեան
շնորՀակալ եմ պա ո լզնւ ե բ ղաւեշւ
•ԲԱՐԱ8ԻՆ ԿԻԼԻԿԻԱ ձեզի ; եւ քանի մ ր պատմ ուածքներ , որոնց թարգմ անու
Մենք ձեզէ շնորՀակալ պէտք է ԷՀԱՐ՚^Ք թի ւնբ կատարած են տարբեր մամ ան ա կնեբ ո ւ մ ԷԼ
աւելի կամ պա -
ազգ ե լ եկեղեցի, երբ յա2/՚գէք մեծ գործբ ի գբ– տարբեր անձնաւոր ո ւթէւննեբ
լո*–խ Հանել* քանի ոբ ձեր Հ ա յ բ բ Լեւոն՛ եւ գոլք կաս լաԼող ութեամթ;
Ներէ՛ իշխան՝, ես փառ ք Աստուծոյ Հա–
բուստ եմ քանի որ ծովուն վրայ Հոռոմի \նալ կբ գերի եղաք , ալ 0ոլն-աց լրբութեան Հա՚էբ ան.ցաւ Թոլսթոյի Հետ որոշ յա բաբերութիւեներ բս -
պտտի եւ ես աչ կբ պատիմ , ստակի նեղութիւն ամէն տեղ , ամէն Հ ա ր ս տ աՀ ար ո ւթ ե ան ց ,ամէն՝ բռ տեղծած ե՛ն կարգ մ բ Հայ Հանբա յին եւ գրական
չեմ գիտեր ինչ է ։ Ու֊բիշ ազգի՝ Աստուած վկայ՝ նութեանց , ամէն նախատանաց ենթակայ եղաւ գէմքեբ (Գր . Ջանշեան , Լ* Աարղսեան, Ատբպետ ,
գպա\ծ չունիմ, անոնք մեզի ինչ բրին եւ ինչեր մեր ազգբ , մ եր խաչն ո լ աւետարան բ կբ Հ ա յՀ ո– • Տոտոմեանց եւ ուրիշներ ) ; Բանաստեղծ •
կ^բնեն; Անաս բաբով ուրեմն՝, բսալ եւ անՀետ յեհ , չկրցանք Հասկցն՛ել այս ամբարտաւան ազգին Տէրեան ներկայ եղած է Թոլսթոյի թաղման; Հաւ
եոաւ :
թէ խաչ եւ աւետարան միեւնոյնն է ամէն քբիս - պա բ բե ր ա կան մ ամ ուլբ յաճախ անդրադարձած է
Երբ վարգապետբ ու քՒորոս մնացին • տոնեայի Համար , Տէրն էնք այց րնէ մեբ տա - Թոլսթո յի երկեր ո լ քեն ագատ ո ւթե ան եւ վեր լուծ
Ջոբս օր գեռ ձեզի Հետ պիտի բլյանք,
բ– ռապեալ տղղին • քանի անգամ աղերսագիր աբ - ման , ոբոնւց մէԼ Ատ* ՏաՀումեան՝ եւ Ա . Սպա––֊
սաւ Թ՛որոս : Լի^՚՝Ք կաթողիկոսին որ ղոն է Լամբբոնի իշխանաց գար եան ;
Երան ի՛ թէ աւելի
եր կա ր1< մամ տնակ ձեզ ձեռքով կայսեր խսգիբ բնէ որ զմեզ չ ի չարչարեն * Ներկա քիս Խ * Հայաստա\նէ Պետական Հրա -
Հիւր լնենայի ,պատասխանեց վանաՀայրը , բայց բայց կիպրոս ուր, կա յս րբ ուր» Լամբբոնի է չ՜ տավ ակութէ, անւ կողմ Է ձե ռ\՝ա ր կո ւ ած՝ Թո լսթո յէ
կ՚երե "յ թէ օրերս Հոս ալ նաեւ իրեՀնց չա խաննեբն ալ կէս Հոռոմց՚"&՜ ւ թէ ոբ կաթողիկոսնա Հա յերէն 1 0 Հ ա աո բն ո ց երկերու մողոված ուի Հք–
րութիւնը
աւձելցուցեր են Հոռոմք, վասնզի սկսեր իրենց ազգակից չբԱար մ ինչել Հ իմ ա բոլորովին րատա րակւթե ա ն բամ ան ո բ գա գբ ութ ի ւնբ մեծ ո -
են թշնամական Հոգի ցուցնել, եւ անեղութիւն տաք Հոռոմ եղած էին; Դարձեալ կ բսեմ , Աստուած քու ղե ւո ր ո ւթ ի ւն կբ պատճառէ ;
Լէֆքօշ մե ր ազգայնոցնոց .• ամէն֊ կողմ Հալածանք սուրդ Հատու բն է , իշխան; Թո լսթո յ սովետա կան եբկբին մէԼ կենդանի է
Աստուած
մեր անտէրոճւչ ազգին վրայ կբ տեղայ. Աս խօսքերուն՛ վրայ ելան, քՒորոս ամէն բան եւ սիր ուած : Անոր եբկեբբ քանի մբ տասնեակ մի
մեր աղաչա՛ւ քները լսէր եւ փրկութեան դրօչակը Ե՚-փիմ է ի Հազոբղեց , ամ էն վտան գ աչքին աո Լեւ լիոններով Հրատարակուած են;Մասունքի պէս կբ
տար ան ձեռքին որ իր ընտրեալն է արդէն, տար գբաւ , որ Հանգա ր տ մտիկ բջելէն վեբԼ * պաՀ ուին։ մէկ միլիոնի Հասնող անոր ձեռագիրք, -
իըեն զօրութիւն եւ յաողութիւնիրգոբծը ի գլուխ »ԵՐԵ1,8 բբ , էբեբբ եւ առա՛, կաճերը :
ՏԻԳՐԱՆ
ՀԱեՐՒՄնԱՆ
Fonds A.R.A.M
