Page 242 - ARM_19-1948_04

խԱՈսսթոՒՍ՚աէն ա՝ ՆՈՐ ԾԵՐՈԻնԳԻՆ ՀԱՄԱՐ գիրն ԷՀ
գ ո Ր ս՝ ը - = Մէկ
տուԽ կը շինէ, մէկ աուԽ կը քանդէ •

նայած յեղափոխութեան %պատակն էն՝չ ա :

Ի՚նԿՈՅԻ ԱՑՐԲէյՆՍՐԱՆԸ Ն *ը Նալբանգեան Մ իքա յէ էն– է * Նախիքե–

ւանն ԷՀ որ Թո*֊րքի ձեռքն է;

Այս ս իէնակնեբուն՝, մ Էք յաճախ խօսած ենք = Թուրքին ճ,Ա1լալ ան՚-ռղ Հայը իշու ձագ է *

լե զո լա կան Հարցերու մ ասին; Առիթ պիտի ունե­ գ. Տան ՛Կ է ։

նանք աւելի յաճախ խօսելու նաեւ ասկէ ետք, ոչ Տ* Շաըու^րն է, որ Թուրքէն մ աքր ո ւած է;

թէ ան պատճառ լուծումն եր գտնելու, այլ միշս՜ ԱաՆամ՚էրը մկքտեղ Է բերում «Լուսաբեր–» Նորէն* Թուրքեր ով րնակեցնողբ Հայի դա–

Օրակարգի վրայ պաՀելո Հա էքէձ էեզուի այբբենարանը . բաց Է ա1 ում առածին Է^ը՚. Հիճ է ։

Հարցը եւ Հանյային Հետաքրքրութիւն ստեղծելու. ՎերԷե վար երեք գիձով իրար միացած, այս - Զ»; = Չօլօն է* ինձ պէս անգրագէտ , բայց

աԼ\Որ չուրք ; փոքրիկ գիյ/՛ տես֊ո՞՚ւմ ես, ՚Բաէ-որ : Հոգի տղայ է; Չէ , սանամէբ , գիր Լ դ է ա ռ ո գ Հաչ֊

Լեզուն կիրք մը աէաք է ըլլայ նաեւ մ եղի Հա– Շ աւո եմ տեսել ու. քովէն անցել՛. գովը Հայ Էգ գիբ չգիտնալը իբ յոկանքշ

քխձի Հայկարան նեբ ո էձ Համար։ 1846 Հօական Հիմա /լա՛գ պիտի առնես, ու բար իլի պի­ Պ * * * = Պատիւն՝ Է , որ պաշտպանիչ պէաք

թուականներուն , ինչպէս գիտել կուտայ Հ՛ տի կենաս իր առջեւ.–. Աա Անդրանիկն Է , Ար՚ամն Է , է* Ջ... ~ Ջանլալգն է;

Ներսէս Ակինեան՝, , մասնաւորաբար Վիէննական Ազատութիւնն Է . Այբն Է • աաա՜ • • • Այս փոքրիկ Ո* * * • =քհոստոմն ԷՀ

Մխ իթ ա ր ե անն ե ր ո լն մէք կը սկսի վեր ադարձիշար– •լրով Է , որ գրում եւ կարգացւում են այղ Հսկա– Ի՞նչ Ֆն է, որ չես Հաւանում* խե՛ե՛ղճ

մում մը գէպի զուտ ոսկեդար Լ ան՝ Հայերէնո՝ զայն եերլլ, եւ սրբոլթիլ. նեէ շ: Ով այս ղիրըչճանաչէ , ֆէտայիներ, անանուն նատակ1 եր , խմբապետ Խն՝~֊

մ աքր ելու Համ ար յունաբան եւ լատինաբան՛ գպ - նա Հա յ ազգի պաշտպան զիև՚ոլորբ , պաՀակր էէ , կո յի սիրտը ձեզ Հետ չէւ

րոցնե րու բերած աղճատումնե րէն եւ ՛՛որ ա բա ն ո լ – երբ պայքարի Համար զէնքն անօգուտ է ։ ՝(*ո = Կայ, սանամէր, թէ է դ դիրը ֆէտային է,

թիւններէն : մաուզէբ ատրճանակը՝ տասը փամփուշտով այս Խնկոյի Համար սրբութիւն է* իր տեգր Անդրանի­

Լեզուն կիրք մբ պէտք է ըլլայ նաեւմեղի Հա– մէկ գրի աոքել ոչնչութիւն է՛ իսկ ամրոզՀ այբ­ կի * Արամ ի եւ Ազատութեան քովն է;

մար: > բենարանի առֆել ամենաոլյ֊եղ զէնքեր ով զի ուած Բո ասածը կբ լինի, երր այր ու բէնի շըղ–

Չունին ք ան շուշտ 48^ սե բոլն գին ձգտում ը՝ բանակներ կը պա ր տ ո լեն : Աա զէնք է, ոբ ամենա­ թայի ծայրերը քով - քովի բերենք եւ օղակ կազ­

վերադառնալու ոսկեդարեան\ Հայերէնին; Ջունինք բաւ ա կա լ ի շիա՝ - ը անգամ չի կարող խլել այն զին*– մենք, պսակ անենք, մեր գլխին դնենք։ Ու֊րե^մն;

նաեւ ա յգ սերուն գին ճաշակը , ըԱ բո ւմնե ուորի ձեււքէ, որ այս զէնքով է զինուաձ՜։ Խօսքր մնաց սանամօր բերանը։ ԱանաՀէրը
իլննե բ ը Աակւ
Հակո ւմնե ր\Լ ո լ տրամ ադրութ Հետքեր ուն վրա յէն՝ Հայ զինուո՞ր, խմբապե՞տ... նոյն իսկ Հայ չէ ներս մտաւ օրուան լրագիրը ձեռքն Հ
ո չ մ իայն
պարա ոտ աւո՛ր ենք քալել անոր յունաբան այն մարդը, ոբ իւ ք՚ապաշապանութեան Համար՛ Երկու , երեք օր ՝Բաւորբ չեկաւ սանամօրը

մ աքրելոլ Հ ամ արմ եր լեզուն այս զէճքով չէ զինուած։ ա յցե լութ եան ; Ա անամէրը ենթադրեց , թէ նրան

ոլ լատինաբան , այլեւ * * *ՀՀ ա յարան» դպբոցներու քաւորը յոլզուած , կարմրած է, բայց ստնա– վշտացրե լ էր ան դրա դիա ո ւթեան խօսք անելով ;
չի դարձնում ՚.
բերած աղճատում՝՛ երէն , խօթութ իւն1՝ե րէն ու մ էրը ուշադրութիւն Մտածում էր ինքը գնալն բան՝ տես ութեան՝,եւ կա–

խաթարումներէն % Հիմա տես այս աւելի պզտիկ գիր<յ1^ոՐ Աի տակելով՝ սիրտը առնել;

Այս կէտ թե մ էք աւելի աններող էին Հ իները, պէս է, բայց երկու գիծ ունի միայն՛; Աա Աիմէոն Մի երեկոյ, երր սանաՀէկւը մռղով ի էր ղԼ՝ա–
է, Աարգա–
աւելի բ Ն ա խնղի ր ե ւ աւելի Հ ոգած ո ւ լեղոլի Զաւարեանն է , Ա ասունն է , Աուլուխն ոել , ու սանամէրն՝ առանձին էր տանը, Խնկօն

մաքրութեան , ան շուշտ գրաբար ը ունեն^ալով իբ– ՛ապատն է ։ Ա . Աա Րաֆֆին է Ր։ ներս մտաւ մի տեսակ վարանումով, որ նրան յա­

րեւ Հ իմ; Նոր երոլն գ ե րա կշռութիւն բ ա յգ սեր ուժ­ - Է՜ Է՜ Է՜ : տուկ չէր այդ տան մէք;

գին վբա յ՝ գիտութեան մէք չէ թերեւս , ա յլ Այո է լ քո էն : Հիմա տես թէ, այս չ ո ր ս Աանամէրն սպասեց , որ առաքին խօսողը քա–

արուեստին; Նո բե բուն Համ ար լեզուն ար ուեստ գրերր ի) չ կարող են անել, երբ քով քովի բերենք; ՚֊ոք\ււ ւԻնՒ՛

մբն էճ գիտութիւն մը Բ է է ա էէ աո աք կամ Րէէալով Առնեք Սիմոնի ա1՝ուան առաքին տառք, Քո1քյլՀ Աանամէր : = Հրամմէ, ՛Բա լոր:

Հանդերձ ; դնենք Աե դրա Լ իկի անուան առաքին տառբ , եղաւ Ղ՚իաէի ոբ սանաՀէրս տանբ չէ , գրա Հա -

Հին* գլուխ Հբանասէբ» մ բ՝ Տօքթ * 9՛ • Ս եւեան , ՍԱ՛. Աւելցնեն ք Ոաֆֆու անուան առաքին՝ տառը , մ ար Հ իմ ա եկա յ ;

ասկէ շուրք վաթսուն տարի առաք, կբ յան ձն արա– եղաւ ԱԱՐ։ ՝Բիչ Հ եռուն գնենք քո էէն, կարգանք * = ինչոու, թն՝չ ունես սանաՀօրգ դէմ;

բէր ՀՀ ին Հայերէն աղէկ չգիտցողներուն՝ մ աւոե– ՍԱ ՍԱԲ է ։ Սար է, պա\ր. ոն< խմբապետ, որ կռուի •—• Բան չունեմ , բա յց էն որ քեղ պիտի ասեմՀ

նա գրական՝ ասպարէզէն քաշուիլ» ։Ո*– ել աւելցնէր* մամ ան ակ կուրծք ել թիկունք կը պաշտպանէ ; չեմ ուզում որ մարդ իմանայ ,նո լն իսկ սանաՀէրս;

զիւրաքանչիւր ոք իր Հաճոյից, քմաց եւ մ ա ա ց ա– Աանամէբր բաց է անում դասագրքի այբ ու Աանամէրբ լռեց , սպասելով նրա խօսքի շա–

ծ ինւ՝ գաղափարաց տակ չգրէ էսլ\ ոՐ է * աձԼ ա— րէն ի Է1ը ֊ Բանք Օթօման , Բարկէն. . . Բբ։ ԳԷ­ , ր ո ւն ակ ութե անբ;

մ ենա*յն՛ մ տագբութեամբ , ամ են ա յն փութով կա­ ՛՛ՐՔ Ձ ՛՛յ վուշ , Գալուստ Ալոյեան , Գիլլխանգան - Աանամէր , իսկապէս ս ո ւզու մ ես ինձ կար­

նոնի Հետեւի , քե րականական օրէնքներն յա րգէ» : եա\\՝, ո՞ր մէկն ասեմ . ԳըՀ Գա շնակցո ւթ իւն , Գր՚օ , դալ սովո բեցն՚ել;

Մենք Հիմա, մեր ծանր Հրետանիով, չենք կրնար Գեքիկ, Գր : Եգիշէ Թօփչեան , Երեւան, 6 ։ Ջ.՛""– Ա անամէ րն՛ ազատ շունչ քաշեց ն. երքին գոՀոլ–

Հմատեն ագր. ական ասպարէզ»էն\ քշել ոչ միայն Հին գեզոլր , ՏԼԷյթոլն... <Լր; էչմիածին , ճաԼաչում նակութեամբ;

Հա յեր էն աղէկ չդիացողները , ա յլեւ մ ին չեւ ԻսԿ ես արդէն, է ։ Թնդանօթ , թ՚ադէոս , քաշէ թ՛ուրքի *հբելն է լ Հետը, քաւոր, թնչո ւ ոչ, լաւ է

նոր Հայերէն քիչ գիտցողներր կամ բնաւ <գիւո– վրայ, թ : (իիրտյր , (ի; իշխան Ի; Լեւոն , Լալ - .ուշ , քան երբեք ։ Այն որ էրեխան տարիներում է

ցոզներր ։ Ե՛– թո յլ աո ւա ծ ենք, ո ո անունք ՀՀւՐաք– վար, Լ։ էս է լ Խնկօն է. Խ։ րւովոբում , մեծի Համար օրերի իւէւգիր է , եթէ

քենդ մեր լեզուն՝ զայն վերածելով Բա բե լո ի Չելաւ, Աանամէր , բերա՛ւ ը բացեց քաւորը, ուզեն՛ա յ;
, թէ
՛Տա լակ՛՝ ութ իւն բ ուն ինք յա յտար արելոլ ե կօ՚ւ պզտիկ ա, էդ է)անն ա, Խէչօն ա. Խա– Եր ես ո ւնս ան ցնել էն ՝ յետո^յ , Հապա եթէ

առաք ենք 4Տի սերունդէն , թէ առաք ենք մանա - նասորն ա; չյաքողեմ , դրա Համար չեմ ուղում , որ մարգ ի–

ւանգ «բանասէր» Ա ե ւեան ն երէն՝ * սակայն ոչ ա– Աանամէյը շարունակում է, երկաթը տաք - մ անաւ լ , ն ո յնիսկ սանաՀէրս Հ

ռաքինին կիրքը ունինք, ոչ ալ գոնէ վե V քմիններուն տաք ծեծել; ,Զ ձի թէ քո ձին աննշան է. Աա - Ուզածդ այգ էինւի , քաւոր, մարգ չի իմա­
է Ի/էկօն–. լյրադիբ
կանոնապաՀ ընթացքբ։ Ո Ր ո շ տեղ մր Հաս՝ ելէ \ե լ սու ցի Գաւիթի ՚Բոլռկիկ Ջալալին է . նայ , մինչեւ այն օբր , երր դու ուզենաս
սկսին։ ք,
որոշ ն ո լաճում՝ եր րնե լէ ետք լեզուի եւ դրա կա­ Զիրաւի դաշտր կայ; Լրացնում կարդալ , որ ուրիշներն իմանան;

նո ւթեան մ ար զերոլն մ էք , մ ենք Հ իմ ա կարծ ես •—• Ղ. ՚Լարաքիլիսա։ Պիտի դաոյ այդ օրը՛.

սկսած ենք նաՀանքել; Արծրունիի բառով՝ գրեթէ ֊ Ղ.ելո\գ երէցը կայ։ Ե՛– շատ շուտ, քաւոր՛։ Հիմա իսկ

Հո չինչ առա քա գի մ ութիւն՝, ցո յց չենք տա լիս» Հ ճ՛ ճշմայ տութիլէն էՀ առ առաքին դասգ \

Բա յց լեզուն մեզի Համար պայման մր չէ այլ­ == Ով չճանաչէ՝ մօրէ ծնած չէ ; Առաքին դասս առել եմ արդէն՛, Ան Անդրա­

եւս , այլ ն ա խա պա յմ ան մը, յաւիտենական ճ ր շ– Մ • քո ընկեր՛ Մարտիրոսն է; նիկ" է » Արամն է , Ազատութիւնն՝ է * * *Ես իմ Աստ­

մարտութիւն մը, որ կբ ծնւի ու կր մեռնի ազգին = Մէ1քին է լ մաոլզէրն է, թ շնամ ու մաՀն է; ուած , էդպէս կարդալ սովորելը գործիս գալիս է ։

եւ աղգային գի տա կցութե ան Հետ ։ Հովանի մըն՝ 8– յեղափոխութիւնն է, Հ. 8– Գի միշտին (Մ՛նացեալ յաջպւդով) կէէկՆ ԲԻԻԶԱՆԳ

է, որոլնւ տակ մենք մեղ ա պաՀ ով կբ զգանք տօթէ

ու խորշակէ;

Այս Հովանին պէտք է կանգուն՛ պաՀել; պասէ - 1լ ՝սպասէ ելն՝ եւն *; Ասիկա կը նշանակէ բուն եւ բացատրութիւնն ե րուԼ Համապատասխան
Հայե րէննեբբ \
Աեր իր՚աւունքը ո լ նաեւ մեր պարտքն է ր՛է՜–՛, ԳԸեէ ըստ Հիւր Հաճոյից , քմաց եւ մտացածին

լալ անն՝ ո լաճ ախ ո յ եանն ե ր ր Հայ լեզուին , ղա յն գաղափարաց» , ինչպէս որ պիտի ըսէր Տոքթ* Զ* Օգտոլիլ գրաբարէն, Հին մատենագիր -

նկատելով ամրապինդ ԽԱՐԻՍԽ մը • Աեւան; «&« ասա*՛ կ կը գրեմ» , ՀասաԻհկ ալ կ՝րր– նեբ ո Լ գործ ել. էն եւ գա ւառա բար բառն եր էն՝ ընտ­

Ջի միայն բաղձան քնե ր գմգոՀոլ - լայ , անանկ ալ» * այս ձեւի ար դա բացումներ բ գո­ րողաբար մեր աշխար. Հա բա րին մէք մտցնելու Հա­
թիւննեբ
յայան ել ՝. ԱնՀ րամեշտ է գտնել մ ի քոց րյութեան իմ աստ չուն ին եւ կբ ծ առա յեն գր ողին մար դեղեց իկ բառեր , ասոյթներ եւ բացատ րու -

ազգային վէմ մ ր դարձն ելու այս խա յ իս խ,ր , ա յ – տգհտութիլնը միայն քողարկելու։ Եթէ (ԼԱելիք մբ թե ան ձեւեր ;

սինքն՝ ստեղծելու աշխար Հ ա բա րի ոսկեդար ը; Մ եզ– ունենալը դբելոլ արուեստին մէկ մասն է, միւս է* Հաստատել ուղղագրական միօրինակու­

մ է ամ էն մ է կը , ան՚Հ ատ , թերթ , ընկե րակցու– մ ասր զայն ուղիղ ու գեղեցիկ ձեւով մր ըսելն է թիւն մեր լեզուին՝ մէք;

թիւն , դպրոց թէ կուսակցութիւն , պէտք է լծ­ սակայն ։ իսկ բուն՝ ա լաւ ես ար կր կայա՚նայ այս Ը * ԸնդոլՆիլ միօրինակ տառադարձութիւն՛

ուի ալս փրկարար , այս փյ կագործ աշխատան - երկու Հ.կէս»երբ միացնելուն մէք ; Թ Թեբթերու մէք Հ աստատել մ ասնաւոբ

ըին Հ Ամ էն մէկր՝ իր չափով , Համ աձա յն իր կա– Արդ՝ իբրեւ գլխաւոր պա յմ ան Հայ լեզուի րա յ-իններ՝

րողութիւննեբուն եւ կարելիոլթիւնն՝երուն՛ ; մաքրութեան, մշակման ու զարգացման , կ՛առա - բացատրելու եւ մ՜ ո ղո վր դա կան՛ացն ելու

Ամէնէն առաք Հ եաամուտ պէտք է ըլլալ ըս– քարկենք Հետեւեալ միքոցները * Համար քերականական ել ուղղագրական՝ կանոն՛ -

տ եղծելու լեռուական միօ րին ակութ իւն , աւելի Ա կարելի ամէն Հ ո գա ծո ւթեան առարկայ նեբը; Աիաժ-ամանակ տարածել ընթեբցասիրու -

Հ ամ ե սա բառով մ ը՝ ուղղագրական.– եւ քե րա կա - դարձնել մեր թերթերը , որոնք ամէն օր գրակա­ թիւնը ամէն Հայ տունէ ներս մտցն՛ելով Հայ գիր–՜

նական միակերպութիւն։ Ան՝Հն՝աՈր է ասիկա* չենք նութիւն եւ արուեստ կը բանին՛՛ * քըն ու թերթը ;

կարծեր; ՛Քիչ մ ը գիտութիւնը եւ շատ մ ը գուր­ Բ, Աւելի խնամք ու Հոգ տանիլ Հա յե րէն ի Ժ– Գպրոցներէ դուրս՝ Հաստատել Հայա -
գուրանքը 5 ուաճելի ուսոլցմ ռ մեր դպրոցնեբուն մէք; նիւթապէս ,
դարձնելու; պիտի բաւեն Հանն՚ո ւաճելի»ն գիտական՛, աւելի նեղ իմաստով՝ Հայ լեզուի դա­
9՛ •- *Բաքալերել , բար ո յապէս ե սընթացքներ :

Եւայլն , եւայըն;

Վեր քապէս ո&լբ տեսն ուած է , ոբ նո յն՝ բառը Հայերէնի ուսուցիչները, Հայ լեզուի մէք առաք - Առ այմմ կը գոՀաԼ անք այս թելադրանքները

եր կու - երեք եւ աւելի ձեւե րով գրուի ե ր բեմն նութիւն շ ա Հող աշակեք աներբ, Հայերէնւի ուուց - ընելով, առանց անոնցմէ իւրաքանչիւրին փք՛այ

նոյն գրքին կամ նայն թերթին մէք եւ կամ նոյն մ ան Համ ար պատրաստուած լաւագո յն՝ դասազի բ– ձ ա •բանալու առանձին առանձին; Ուրի,՝^ եր թե -

Հ եզին ակ ին կողմ է; Ո է– սովորական Է այլեւս ամ Էն՝ քեբոլ Հեզթքակնւերը ; րեւս քիչ կամ շատ գտնեն ա/ս Չպատուիր անձնե­

օր Հանդիպի լ սա տեսակ ե րկուո ւթ իւՒներ ո լ * ար– Գ * Ջեռնար կել թարգմանութեանը օտար րը, որոնց չուրԸ կաք ելի է խօսիլ միշտ վիճաբա–
ձագանգ—արձագան ք , թ ա գ ո լՀն—թաքոլն , բախիլ - Հայ
դլոլխ - գործոց երու, ճոխացնելու Համար 5 ական կարգով , յօգուտ եւ ի պաշտպանութիւն՝

բազխիլ , գմբախտաբար — գմբլ ՚ղղաբար , զե V թ քեղուի բառամթերքր ; Հալ /եզոլի;
ղերդ, խենթ անբարիշլ Ե* Պատրաստել ֆրանսերէնէ
- իյենւգ , ամբարիշտ — ել անգլերէնէ Մեր

ամենէ\\ - ամէնէն , քող - քօղ, կը գրուի - կր գր– Հայերէն բառարաննճեր , Հետամուտ Րէէալով գտնել նպատակը եղած է ու պիտի մնայ միշտ

լի , ազնուութիւն՝ ֊ աղն՚ւո ւթ ի ւն , կը ս պաս է—կ*բս՜­ այգ երկու լեզուներում/ յատուկ բառեբուն , ոճե– դործր խարխափումներէն՝ ետք՝.

ԼԽմ բագրական

«8ՈԻՍԱԲԵՐ»ի)

Fonds A.R.A.M