Page 234 - ARM_19-1948_04
P. 234
Նքւբ սնՐՈՒՆԴԻՆ ա՛տ* թաքցնում զէ*եքը՝. Ջին գ հքնկ&ն եւ մարւդ^ր. աշոր՜֊ Պհթփս (Բաղկ)
ճա՛ն ակր
խՆԿՈՅԻ ԱէՑԲԲեՆԱՐԱՆԸ ամբողքութ իւն են* « Ին՛ չ կբ էթեի , թ<՝ք
չի լինի», Խնկօն հյնկօ չի լի՚եի, եթէ ձին եւ աար- կաէկալոհԱ խդաիւ
ճանակբ միշտ իր քովբ չ/ինէթնՀ
Նոր կառավարութեան ոստիկանոլթիւնբ Հհ7–
րաման։ ունի Հողք, կամ մեռած» իրեն յանձնելու իյՄԲ *— Թու֊բք գրագէւո եւ ուսուցիչ իսլքա–
Մ արտի– յիլ Հապիպ ՍԷվխ֊ք կը գրէ ճու/ՐՀու^րիէթ^ մէջ.
Բաշգեառնեցի Համբաւաւոր խմբա պետ
երկուսբ
րոսբ ել հյնկօն; Գլխագին Է խոստացուած մ ատն ի չ–
* ոստ ի–
Տանլլմ են, & / ւ * ք ա՜ն , աանբմ ե՜ն , իշխանութեան յանձնողԼ եր ին * ա յսինյխ ԱՀա չորս գետակներ , որոնք փրփրուն, եւ կա ր–
ե՜ն*
ինծ՜ի սալատդ (զինուորէ անըմ ներին , բայց նրանց մատնող չի ղանում կաչաՀոս , իրար կր խաչաձեւեն սարս/լանք ե ր է Հո
հքաբար աարէք իմ նան ի՜ն , կանութիւնր կատաղած՝ ատամ Է կճրտում: քՍրն՝– սելով; Մէքաեղինբ Հկիւղէլտէրէ»ն է, աւելի ա%~
Տարան իր մէկ ու ճարին * կօն միշտ իր Հայրե՛ ի գիլղում ԷՀ դին €ՀէբսսՏն»ր , գէպի արեւմուտք, «Կիւմիւշ^բ^
ք՛արել ար էր իմ նանին Մ ի օր լուր են տանում Խնկոյին* ոբ ոլորապտոյտ կբ սողայ երկու բլրակներու մ է–
քէն* ել անոր
Տարան իր Խնկօ բալէն; • ՝Բե մատաղ, 1Չ I կօ , գԷ՚֊ԳԷՀ զինուած կօմի– կողքին Հեղեղ» « Ալթրն -
սէրներ են եկել* դիւ֊ղ գի*֊ղո՚Ս՛ * մեծով պզտիկով գալպուբ» :
Խ ն կ օ՛ն «ււ սյ լա ա ւչ » եղաւ. , գ ն ա ց Հ ա ս ա ւ Հեռու. , միտի ղի ե կանչել* ասում են թէ խ^գիԲէՀ Քո եւ Այս Ր ե ր ր կուգաՎ Պ ի թլիս ի Հիւսիս արե
Հեռալոյ֊, քիուսաստան ( Հ ա յ ր Լ ե ի գիւղի կարօտբ Մ այ տ ի րոս ի շուրք. ա դառնում : Ինչ կր լին* ի , ինք ւելքէ I , ՐաՀվայի ձիւնապատ լեռնադաշտէն^ եւ
սրաին % Գիր էլ չ գ ի ա է ր ՝, թվթէ ^ԷՐՈ1Լ "է խ ա բ – չի լի"ի՛՛՛ Եկ փէչիգ ՔաՐԸ թափի , տեղդ փոխի; կբ մ տն են քագաք ձեռքի մ ր մ ասէեե բուն պէս , ել
Գ՚Է^էԷբ կ ա ր օ ա ա Ն իր նա՛ւին՝. հյնկօն փո խան ակ գլուխն առած ծ ա կամ ուտ Հոն՝ կր վերքանան դաստակի մբ նման, ձեւացնե
հյնկօն, երր զինուորական ծառայութիւն ր լր լինելու՝ տան իքէ տան իք ցատկելով Հաս ՚ ում է լով Պիթլիսի մայր դետակբ; ՓէՀլիվան. Զայն է.
բացած գիւղ վ ե ր ա դ ա ր ձ ա ւ , կարՆես Էլ Է ն եր իաա– այն տա– կտուբր , ուր միտինգն է տեղի ունենում : որ Տաւրոսեան անանցանելի լեռնաշղթային՝ մէքկբ
սարղր
չէր ; Լր քացել էր , գարձել էր սակալախօս , կտուր ին բա ց ո լած ե բդի քէն նա տեսնում եւ լսում սաեղծէ միակ կիրճը;
յախուռն շարմումնե ր ն ան գ ա մ չ ա փ ի էին մ տել , է ներսի ա՚ ցուդարձբ : Պիթլիսի տուները, բոլորն ալ չեչաքարէ շխն–
երր ա ք ոտն էր յ ա ռ ա ք գնում , ձախ ուսն էր յ ա ռ ա ք Երեք երիտասարդ ուսանողներ , կա շուէ բաճ ուած , բոլորն– ալ երկյաբկանի է ճեփ—ճերմակ է
շարմում; Երբ ձախ ոա՛ն էբ յ ա ռ ա ք գնում, աք կոն ՚ եր ի վրա յէն մ էքքերին նա կան ատ րճ ան. ակ կա բայց Հողէ տանիքներով, 1լբ մադլցին այն, սարա–
ուսն էր յառաք շ մ։ Մէկ* երկուս, մէկ, եր– պած , ձեռքերին մտրակ , իշխանութիւնն եէԼ, ներ լան քե բուն վրա յ է ուրկէ կր Հոսթն ալդ վտակնւեըը ,
կուս , աք, ձախ, աք, ձախ *** Ո՛֊ այգսլէ ԻՐ կայաց՛նում; ի չ ար յետեւէ ճառ են խօսում , եւ բո շբքապատուած Հ ո վի տներ ով ուր կը ծ աղկին բազ–
սԼացիկ Հասակը մի քիչ Լորոր էր՝ աալիս՛. լորի միտ բանին այս է* • մազան պտղատու ծառեր , յորդաՀոս կանաչու
Առաք իյնկօ,14 չէր սիրում Հողի աշխատանքը , Եթէ գիւղս ուզում է իբ Հաւատարմութիւնբ թեամբ մըՀ
Հիմա Հոգի էր աս/լիս արա ի ու դաշտի Համար ւ ցոյց տալ բանուոբա—գիլղտցիական ^ Հարազատ թաղերը փողոցներու չեն բամ՛– ուիր , այլ
Բռնում է՛ր արտի սեւ Հողը, Հոտոտում էր , որսլէս իշխանութեան , պէաք է բռ՛ է ել իշխանութեան բարձուն քներու, որոնք իրենց կարզփն կը ճիւղա
մի վարդ, այգ ալ բաւական չՀամարելով, բերանն յանձնէ մողովբդի ար իլն ր &ծ ո ղ ,վա յրագ , բռնա ւորս ւ ի՛ն ձորերոլ եւ զանոնք իրարու կապելու Հա
էր գնում Հողը եւ կլլում էբ որսլէս նշխար՛. Օ՜Հ , կալ մաուզէ բիստներ ին; Առաքին Հերթին Մարտի մար շինուեր են Հազարում է կ կամուրջներ, կար
ինչ անուշ էր Հողբ Հայրենի՛. րոսի՛՝ ե ւ հքնկոյին; ճուկ , կամար աձեւ , մի ական ի , քարուկիր է տարի
քքքնկօն ամ ուսնացուցին,, բա յց դե* ք տեսած Ըն դՀանուր Հ րամ անով չբաւականացած՝ Կո~ քոտ կամուրք եր որոնք առոյդ եւ կանգուն։ կը մ ր–
, եղաւ պատերազմ
ծնունդն իր առաքին զաւակի տարա ն միսարն անցնում է մասնակի սպառնւանքի * •նան սա կա յն՝;Այդ կամ ուր քները միացմ անգօտի I եր
նր
Որպէս պաՀ Լ ստի ղինուո Մենք դիտենք որ, խմբապետ կոչեցեալ, են թագեր ու ել բլրակլհեբոլ միքեւ , ել անցք կու
ցրին (ի ո ւս ա ս տ ան ՚, մաուզերիստ Մարտիրոսն ոլ հյնկօն գիւղէն դուրս տան մողովոլբդին;
՚ՀՄաշինէն սուլեց գնաց.– ֊ Ի մ նանբ լալով մնաց. չեն ելած, կատու տեսած մկների պէս ծակերն են Պիթլիս Հիւսիսէն ղէպի Հ ար ա ւ արագօրէն, կը
Պատերազմի
Հ ալս/րին է Տարան գիւղի լալերին : մտած, ձեր տների ծակեբբ, այո, ձեր տների ծա Հակի , ա յնպէս որ վտակնե րը շառա չագոռ կը Հ ո–
Օ ՜ յ , ամ ան , ագէ քան՝, էրւա յ ես , կեր ր , ձեր ձեռքն են նրանք , ուքեմն ձեզ է մնում սին ^ գրեթէ կր գոռան* իրե ց փրփուրներն ու շա–
Եաբօիս կարօտռվ վառուա՛յ ես • • •> : լրասց գ։ ւնե Հ1 Բ ւնե լ , եւ մեղ յ անձ ել; Մ ենք եկել չիւնը կը շլացնեն մ արդուն աչքերն ու ա կան քն ե–
րր * բոլորն ալ ոլրակ1 եբու , աղեղներ ոլ , զիկզակ–
Գնաց պա տ եր ա զմ ի : Գիր է լ չգիտէր որ խապ– ենք այս դ ի ՚ ֊ զ ր , եւ պիտի չՀեռանանք առան ցՄար՛–
Րէհ. ՂԲՀԷՐ էր սիրած հարին՛. տիբոսր եւ հքնւկօն մեզ Հետ տանելու; Ջեղ 24 մամ ՝1 ե րու կբ վերած ուին ^ Համ աձա լն. սարերու դիր–՛
պա յաք՝ ա \ ամամ ենք տալիս , յա՝^ ձնեցինք , լալ , րին ել ելեւէքին* դարերէ ի վեր կ՚աշխատին, այս
հյնկօն Հեծեալ գնգի զինուոր էր , ա յ գ իրեն շյանձնեցթք, գիւզր կրակի պիտի տանք, քար - պատւա/լան աոոլներբ, եւ բարիք կենդանոլ
Համար մի եր քան կութ իւն, էր՛. Ջին իր բարեկամն քարի վք ա յ պիտի չթողնենք , ղտնել պատմե լու թիւն ելր բաշխեն քաղաքին;
էբ , ընկերն էր , Հքան ախպէբն» էր; Մենակ չէր , Համար անզօրի դաՀիճ , Հզօրի աո քել մուկ գար– Կր ճա՚չնամ երկրին բոլոր ծովեզ/բեայ քա -
եւ ո զ ք—ա ռ ո ղք պիտի ան ցն է ր, պատերազմի արՀա– ձած "7^1 աձԴ՝ դաքնեբբ , բոլոր գետերը։ Այգ"լէսի քաղածներու
Վաղը, մինչեւ
այս մամը, եթէ նրանց *^եղ մէք, Գուբին ձայնբ լոհլոլ Համար կամ պէաք է իք՜
շյ ան ձնէք , ար եան մ էք պիտի լողայ Հակա յեղափո– ևէք °""վեզերք , մօտենաք ալիքներուն , եւ Կս,մ
ղակա\Ն «բանգիտէն ե ր ին՝ որք դարձած ձեր գէ՚֊ԳԸ տ գետին որոտումէն փախչելու Համար պիտիսաիպ–
Հ Տուն , տուն, գէպի տուն , տապալած է Ե" ասացի , եւ մէկ անդամ եմ ասում իմ խօսքը , ուիք փակել ձեր ակ անքն երր : Մարգ կր յոդն ի ա–
բռնակալ ցար ի գաՀր . /Լեր քացած է պատեբաղմբ , թն։ չ Է ձեր պա տաս խան ը; լեկոծ ծովէնւ եւ կամ Հեղեղային ղետէն;
գիւղացին, >ու բան, ուոբն է երկրի տէրը: կռիւ ղՐ~~ ՛Բար լռութիւն– Հ Միայն Հաճելի է ելարկաչող քուրը* որ ձեզ չի
րամ ատէ րի , քաղքենիի գէմ * * * յեղափոխութիւն» : -—• Զխօսթնք , կոմիսարը օդում շարմում Է ձանձրացն եր , եւ ա յս տեսակէտով միակ քաղաքն
Տո^ւն* հյնկոյի աունր Հայոց աշխա րՀ ում է, մ տրակը ; է Պիթլիս , եւ ելաբմէ զայն որակել «կարկաչուն
Խնկոյի Հողբ Հայրենի գիլղում է ։ Եթէ աէբ է որ– Արանց Հետ , ընկեր , որ գոմշի կաշի ունեն՝, քաղաքր» ;
պէս գիւղացի ոլ բա 1 ո լո ր է ուրեմն տէր պիտի լի– եւ եզան գլուխ, այդպէս խօսելու չէ, մ ի քամ ր– Զուր տեղը չէ որ փ ր ա՛ սաց ի զբօսաշրքիկներ
՚^՚՚Ւ ԷՐ Հայրենիքթւ– եւ իբ Հողին՝.; տում է երկրորդ կոմիսարը; Հոս եկեր են եւ Հիացեբ Պիթլիսի երփ երանգ գե
Խ ն կ օն կտրում, անցնում է Ռ՛ուսաստանի ան Հիմա իսկ, որպէս պատանդ վար.գիր գիլ ղեցկութեան առքեւ; Գար մբ առաք էնմէր տբ Հէք
ծայրածիր տաբաձոլթիւնը Հոլ^ր եւ որի մէքէնէ եւ զի երիտասա ըգն երր, մ տրակով շփէ կռն ա կն եր ր , եբբողեր է «Պիթլիսի ստուերալի փողոցները
քշտաՀոս
գալիս Հասնում է Հայբենի գիւղբ; տես ո՚1 ց նրանց կ թ. երր կբ գտնես– ել մէքտեղ կը ւո ր բաղն քա ԲեԲԸ. 1յմուր օթեւաններր, գմբէթա–
Հուր եւ սուր նաել իր Հայրենիքում ։ Ոչ ոք բերեն վախկոտ մկները; ի քներ ր , կամ ա ր ա կապ կամ ուր քնե բը , իբՐ՝
է ուզում տէր ճանաչել նրան ոչ իր Հայրենիքին , նմ ո յշ արեւելե ան գեղեցկութեան »;
եւ ոչ է լ իր Հողին; Ամէն կողմէ գբացի սզգեբ Կտուրում եԲնկօն կրծում է շրթունքները ; Ոչ միայն բթութեան Հբապոյրբ կը դտ՝նէք այս
զէնք են շլ ըմում բնաքնքելոլ Համար իր ազգբ, եւ Տօ* , ինքր վախկոտ մո^ւկ , իր պատճառով քաղաքի մ էք , ա յլեւ ձեր ամ էն քա յլավա խին երե
տէր գառնալու Համար իր ղիւղթն ու Հողին՛. ծեծ ւււտեն գ ի ՚ ֊ զ ի քաՀէլնե^րը , կրակի արուի դիւ– ւան ել ե լլեն։ պատ մ ական յի շատակն ե ր ;
Ոչ, հյնկօն չի կարող զէնքը վար գնել եւ ապ ղը , աբեա՚Ն մէք լողալ մէրն ոլ մանուկբ, մատնի* ԱՀա Ալէմտարի կամուրքը եւ անդին թ՝ագ -
պիտի
րել իր անձնական/ կեանքով՛. Նա ռազմիկ է, դառէ ա յ իր դիւղացթն : քշզնելթ ք բան է : հքնկօ^ն է շութ բարձունքը*** : \7րդ գարուն, Պիթլիսի է՜
իբ
լինի ռազմիկների Հետ; Պիտի լինի զինուորն իր թքբ* թէ ոչ* գտակ ունթ գլխին թէ ոչ; Մէկ էք մ իրը Ապտալ քԱ ան , բարձունքին վրայ թառած իբ
Հայրենիքի , իր կռիւր դասակարդային չէ , Հւ լսում է^ որ խօսում է գիւղի ծերերէն մէկբ : ապա բան քիւ մ էք խնքո յքն եր , խր ախճանքնե բ սար
կռիւբ ազգապահ պւ ՛յն մ ան–, / ւ ապատ ու թեան ՝Բե մատաղ , Հնկեր կոմիսար , ասբմ ես քեր է Մէլիք ԱՀմէտ փաշայի ի պատիւ ; Բար\–
մ ար է ; կր մնան իր ապարանքին, բե՜՜
Մարտիր ոն ոլ հյնկօն ղիւղս են* ո® վ ա տեսել*** ձուն քի\Ն վրա յ գ ե ռ ոլ խանը;
Ո® վ ա լսե լ * * էդ ս ս։ ա ա ի ծնունդները կախարդա կոբՆեբր, բաղնիքն
կամաւոր է, խմբապետ % խմբապետ, ի Հարկէ , Առտու մը, երր իր աղախիններէն մին. խեղ
ձիաւոր գում ա բա ակի ; Երբ նա ձիու վրա / է , կան գտակի տակ են կարծես : Տեսնրմ ես • ասըմ
կարծես ձուլուած է ձիու Հետ, եւ ոչ մէկ ում պի~~ ես; 1շո ա , Մարտիրոսն ա 1 հյնկօն ա* ՚ոլղըմ ես դուեր է քուրին մէք, Ապտալ քՍ ան Հրամայեր է
տի կարոգանայ նրան անքատել ձիէն; Ոչ խթան , ձեռքդ ուսին գն ե՜ ե լ , բռնե՜ե՜լ , մէկ է լ , Հա տեսել քան դե լ բոլոր ամ բար տակն երբ ե ւ վերք տուեր է
ոչ մ տրակ է զարնում , ձեռքի մ ի շփոլմ , ե՜ս , Հա չես տեսել , չկայ , ան յայտացել ա 1 Ռգ9 այգ խք ախճանք եր ոլն; Գացի տեսայ այս բ"լորբ,
սրունքի մի շարմում փոխանցում ա ձիուն իր մնա յ մ եր կառավ ա բո լթիւնբ , գլխագինը ժ եծ ա • եւ քուրին մէք կարծեցի տեսնել գեղանի աղախնին
կամքը : տեսնոզր , բռնողը * * * Համ ա բռնում չեն՛ ,է լի , մէկր ոգորում ր մաՀ ո ւան դէմ Հ
Մ ար տի բոս ա՜ ա , մէկր հյնկօ * • * Որ բռնոլինյ % ձեո Գէմը Ալթ բնգա լպուրն է, պատմական. քեր–
փ է շ ք է շ , գիւղի , ձերն է լ , բայց են
հյնկօն ամէն տեղ է, ուր վաաՆգ, ուր կռիւ որ չեն բռնուի քա՛նն է լ տի՛՝քանայ թնչ ա; մոլկներով; .Զուրերը աւազան մր ձեւացուցեր
կայ; Հոսի
, դի*֊ղի յաԱոանքե քար է պատեր ով* ուր երեք թեւե րով կբ
8արձակման։ մամանակ հյնկօն միշտ առաքինն է ։ Ք, եզն էն մէկ քան իս ր , որ գն դա կով զամ են ք ծծմբաւոր ա լիքբ^քՒրքլրպան կոչուած լուր ր \ Պ աւո–
ՆաՀանքի մամանակ եքնկօն միշտ վեր քինն է; պատին , գ ի ՚ ֊ զ բ կբ Հասկանա յ ^ թէ իր յաւ՚ռ մոլթիլնը 1լբսէ թէ Աեծն Աղե քսան դր այս քուրին
Աարտարապատ , Բեօիւք Վէգի , Աղբաբա , ուր ա; շնոբՀ իւ բո լմուեցաւ իր մէկ ան դար մ անելի Հ ի–
Հայ—վ բացական՝ ըԼդՀարում , զսպում մ ա յիսեան Ո րոտում է կոմիսար ր : Բարի եոան ,օ ձե ղ 24 լանդո ւթեՀ էն:
ապստամ րութեան 1 Հայ ֊ թէ քակ ան պա տ ե րա զմ , մամ պապյայԱման\ ամամ տալ* մինչեւ առաւօտ , է եթէ ՚Բադաքին մէքտեղ , աՀա ^յէրէֆիյէ մղկիթր.
հյնկօն միշտ պատերազմի գաշտում Է^ միտտ ք$նկօն ու Մարտիր, ոսր Սեզ յ ւնձն. ուահ չլինեն, զայն չի^ե՚լ տուեր է 16/^ գարուն Ծէրէֆ Խան ,
կրակի գծում, միշտ առաքին շարքում: Մէք ր լ գ գիւզր պատասխանատու է; Պիթլիսի էմիրր ել գրուեր է Համբալս՚ւոր ՆԷ—
մէք զ֊իւ֊զացի է, Հողագործ է, փականագործ է, Մէկ էէ /"րճիթի ԳՐաս Ք ԼՈէ ո կեռած մարդիկ րաֆ\ամէւ. մզկիթը, մինարէ1 , գմրէթր ել ամէն
յիչե–
գ ի ՚ ֊ զ ի սէրելի զաւակն է, արղէն էնքն է լ Հայր զա քար կտրեցին : Տեսիլք ա , թէ® * • • 1 ինչ անաւարտ ճարտարապետութիւն մ–ւ կր
ւակներ ի ; հյնկօ՛ն իր բարձր Հասակով, ճօճուն քալուած դԳեն
Հայաստանի խորՀրղային իշխանութիւն , քովդ մաուզէրբ մէքքթ 1 մտր ակր ձեռին , դէմքը Աջակողմը շուկան , ձախ, կողմր՝ թաղապե -
նրանց Համար , որ՝ Հայրենիքէն եւ աղգէն վեր ու խաղազ ու վե Հ , որպէս մի դի*–0**"^՝ ներս է մրտ– տական շէկը : Տետոյ Վա՝ այ մեՆատոլն Հիւսրէվ
նեն իտէալր գասակարղային պայքարիդ իլն կօն ^ ում։ ՝Բ ի չ յառաք ան ալով՝ կանգնում է մի պաՀ , փաշայի քարուկիր շուկան ,պատմական բաղնիքը,
«մաուզերիստ է, կուլակ է, Հակա յեղափո խական որ տեսնոզր, թէ մատնելու է, մատնի* գլխագթ^Ը ուր թուական ր կր կարդացուի տակաւի՛ն , - 937 :
է, մոզով; դի թշնամի է, պէտք է որ ոչնչանայի է առնի; Ջայն ք ծպուտ չկա յ : Աւելի անգին բարձր դռներով խան մը, Հաթիպիյէ
հնկօն չի լքում իր Հայրենի գիէ֊ղշ, եւ $ ԷԱԷՆ ԲԻՒՋԱՆԳ մէտրէսէն ել աւելի (ւարձր , ապառամի մր վրայ.
Fonds A.R.A.M
ճա՛ն ակր
խՆԿՈՅԻ ԱէՑԲԲեՆԱՐԱՆԸ ամբողքութ իւն են* « Ին՛ չ կբ էթեի , թ<՝ք
չի լինի», Խնկօն հյնկօ չի լի՚եի, եթէ ձին եւ աար- կաէկալոհԱ խդաիւ
ճանակբ միշտ իր քովբ չ/ինէթնՀ
Նոր կառավարութեան ոստիկանոլթիւնբ Հհ7–
րաման։ ունի Հողք, կամ մեռած» իրեն յանձնելու իյՄԲ *— Թու֊բք գրագէւո եւ ուսուցիչ իսլքա–
Մ արտի– յիլ Հապիպ ՍԷվխ֊ք կը գրէ ճու/ՐՀու^րիէթ^ մէջ.
Բաշգեառնեցի Համբաւաւոր խմբա պետ
երկուսբ
րոսբ ել հյնկօն; Գլխագին Է խոստացուած մ ատն ի չ–
* ոստ ի–
Տանլլմ են, & / ւ * ք ա՜ն , աանբմ ե՜ն , իշխանութեան յանձնողԼ եր ին * ա յսինյխ ԱՀա չորս գետակներ , որոնք փրփրուն, եւ կա ր–
ե՜ն*
ինծ՜ի սալատդ (զինուորէ անըմ ներին , բայց նրանց մատնող չի ղանում կաչաՀոս , իրար կր խաչաձեւեն սարս/լանք ե ր է Հո
հքաբար աարէք իմ նան ի՜ն , կանութիւնր կատաղած՝ ատամ Է կճրտում: քՍրն՝– սելով; Մէքաեղինբ Հկիւղէլտէրէ»ն է, աւելի ա%~
Տարան իր մէկ ու ճարին * կօն միշտ իր Հայրե՛ ի գիլղում ԷՀ դին €ՀէբսսՏն»ր , գէպի արեւմուտք, «Կիւմիւշ^բ^
ք՛արել ար էր իմ նանին Մ ի օր լուր են տանում Խնկոյին* ոբ ոլորապտոյտ կբ սողայ երկու բլրակներու մ է–
քէն* ել անոր
Տարան իր Խնկօ բալէն; • ՝Բե մատաղ, 1Չ I կօ , գԷ՚֊ԳԷՀ զինուած կօմի– կողքին Հեղեղ» « Ալթրն -
սէրներ են եկել* դիւ֊ղ գի*֊ղո՚Ս՛ * մեծով պզտիկով գալպուբ» :
Խ ն կ օ՛ն «ււ սյ լա ա ւչ » եղաւ. , գ ն ա ց Հ ա ս ա ւ Հեռու. , միտի ղի ե կանչել* ասում են թէ խ^գիԲէՀ Քո եւ Այս Ր ե ր ր կուգաՎ Պ ի թլիս ի Հիւսիս արե
Հեռալոյ֊, քիուսաստան ( Հ ա յ ր Լ ե ի գիւղի կարօտբ Մ այ տ ի րոս ի շուրք. ա դառնում : Ինչ կր լին* ի , ինք ւելքէ I , ՐաՀվայի ձիւնապատ լեռնադաշտէն^ եւ
սրաին % Գիր էլ չ գ ի ա է ր ՝, թվթէ ^ԷՐՈ1Լ "է խ ա բ – չի լի"ի՛՛՛ Եկ փէչիգ ՔաՐԸ թափի , տեղդ փոխի; կբ մ տն են քագաք ձեռքի մ ր մ ասէեե բուն պէս , ել
Գ՚Է^էԷբ կ ա ր օ ա ա Ն իր նա՛ւին՝. հյնկօն փո խան ակ գլուխն առած ծ ա կամ ուտ Հոն՝ կր վերքանան դաստակի մբ նման, ձեւացնե
հյնկօն, երր զինուորական ծառայութիւն ր լր լինելու՝ տան իքէ տան իք ցատկելով Հաս ՚ ում է լով Պիթլիսի մայր դետակբ; ՓէՀլիվան. Զայն է.
բացած գիւղ վ ե ր ա դ ա ր ձ ա ւ , կարՆես Էլ Է ն եր իաա– այն տա– կտուբր , ուր միտինգն է տեղի ունենում : որ Տաւրոսեան անանցանելի լեռնաշղթային՝ մէքկբ
սարղր
չէր ; Լր քացել էր , գարձել էր սակալախօս , կտուր ին բա ց ո լած ե բդի քէն նա տեսնում եւ լսում սաեղծէ միակ կիրճը;
յախուռն շարմումնե ր ն ան գ ա մ չ ա փ ի էին մ տել , է ներսի ա՚ ցուդարձբ : Պիթլիսի տուները, բոլորն ալ չեչաքարէ շխն–
երր ա ք ոտն էր յ ա ռ ա ք գնում , ձախ ուսն էր յ ա ռ ա ք Երեք երիտասարդ ուսանողներ , կա շուէ բաճ ուած , բոլորն– ալ երկյաբկանի է ճեփ—ճերմակ է
շարմում; Երբ ձախ ոա՛ն էբ յ ա ռ ա ք գնում, աք կոն ՚ եր ի վրա յէն մ էքքերին նա կան ատ րճ ան. ակ կա բայց Հողէ տանիքներով, 1լբ մադլցին այն, սարա–
ուսն էր յառաք շ մ։ Մէկ* երկուս, մէկ, եր– պած , ձեռքերին մտրակ , իշխանութիւնն եէԼ, ներ լան քե բուն վրա յ է ուրկէ կր Հոսթն ալդ վտակնւեըը ,
կուս , աք, ձախ, աք, ձախ *** Ո՛֊ այգսլէ ԻՐ կայաց՛նում; ի չ ար յետեւէ ճառ են խօսում , եւ բո շբքապատուած Հ ո վի տներ ով ուր կը ծ աղկին բազ–
սԼացիկ Հասակը մի քիչ Լորոր էր՝ աալիս՛. լորի միտ բանին այս է* • մազան պտղատու ծառեր , յորդաՀոս կանաչու
Առաք իյնկօ,14 չէր սիրում Հողի աշխատանքը , Եթէ գիւղս ուզում է իբ Հաւատարմութիւնբ թեամբ մըՀ
Հիմա Հոգի էր աս/լիս արա ի ու դաշտի Համար ւ ցոյց տալ բանուոբա—գիլղտցիական ^ Հարազատ թաղերը փողոցներու չեն բամ՛– ուիր , այլ
Բռնում է՛ր արտի սեւ Հողը, Հոտոտում էր , որսլէս իշխանութեան , պէաք է բռ՛ է ել իշխանութեան բարձուն քներու, որոնք իրենց կարզփն կը ճիւղա
մի վարդ, այգ ալ բաւական չՀամարելով, բերանն յանձնէ մողովբդի ար իլն ր &ծ ո ղ ,վա յրագ , բռնա ւորս ւ ի՛ն ձորերոլ եւ զանոնք իրարու կապելու Հա
էր գնում Հողը եւ կլլում էբ որսլէս նշխար՛. Օ՜Հ , կալ մաուզէ բիստներ ին; Առաքին Հերթին Մարտի մար շինուեր են Հազարում է կ կամուրջներ, կար
ինչ անուշ էր Հողբ Հայրենի՛. րոսի՛՝ ե ւ հքնկոյին; ճուկ , կամար աձեւ , մի ական ի , քարուկիր է տարի
քքքնկօն ամ ուսնացուցին,, բա յց դե* ք տեսած Ըն դՀանուր Հ րամ անով չբաւականացած՝ Կո~ քոտ կամուրք եր որոնք առոյդ եւ կանգուն։ կը մ ր–
, եղաւ պատերազմ
ծնունդն իր առաքին զաւակի տարա ն միսարն անցնում է մասնակի սպառնւանքի * •նան սա կա յն՝;Այդ կամ ուր քները միացմ անգօտի I եր
նր
Որպէս պաՀ Լ ստի ղինուո Մենք դիտենք որ, խմբապետ կոչեցեալ, են թագեր ու ել բլրակլհեբոլ միքեւ , ել անցք կու
ցրին (ի ո ւս ա ս տ ան ՚, մաուզերիստ Մարտիրոսն ոլ հյնկօն գիւղէն դուրս տան մողովոլբդին;
՚ՀՄաշինէն սուլեց գնաց.– ֊ Ի մ նանբ լալով մնաց. չեն ելած, կատու տեսած մկների պէս ծակերն են Պիթլիս Հիւսիսէն ղէպի Հ ար ա ւ արագօրէն, կը
Պատերազմի
Հ ալս/րին է Տարան գիւղի լալերին : մտած, ձեր տների ծակեբբ, այո, ձեր տների ծա Հակի , ա յնպէս որ վտակնե րը շառա չագոռ կը Հ ո–
Օ ՜ յ , ամ ան , ագէ քան՝, էրւա յ ես , կեր ր , ձեր ձեռքն են նրանք , ուքեմն ձեզ է մնում սին ^ գրեթէ կր գոռան* իրե ց փրփուրներն ու շա–
Եաբօիս կարօտռվ վառուա՛յ ես • • •> : լրասց գ։ ւնե Հ1 Բ ւնե լ , եւ մեղ յ անձ ել; Մ ենք եկել չիւնը կը շլացնեն մ արդուն աչքերն ու ա կան քն ե–
րր * բոլորն ալ ոլրակ1 եբու , աղեղներ ոլ , զիկզակ–
Գնաց պա տ եր ա զմ ի : Գիր է լ չգիտէր որ խապ– ենք այս դ ի ՚ ֊ զ ր , եւ պիտի չՀեռանանք առան ցՄար՛–
Րէհ. ՂԲՀԷՐ էր սիրած հարին՛. տիբոսր եւ հքնւկօն մեզ Հետ տանելու; Ջեղ 24 մամ ՝1 ե րու կբ վերած ուին ^ Համ աձա լն. սարերու դիր–՛
պա յաք՝ ա \ ամամ ենք տալիս , յա՝^ ձնեցինք , լալ , րին ել ելեւէքին* դարերէ ի վեր կ՚աշխատին, այս
հյնկօն Հեծեալ գնգի զինուոր էր , ա յ գ իրեն շյանձնեցթք, գիւզր կրակի պիտի տանք, քար - պատւա/լան աոոլներբ, եւ բարիք կենդանոլ
Համար մի եր քան կութ իւն, էր՛. Ջին իր բարեկամն քարի վք ա յ պիտի չթողնենք , ղտնել պատմե լու թիւն ելր բաշխեն քաղաքին;
էբ , ընկերն էր , Հքան ախպէբն» էր; Մենակ չէր , Համար անզօրի դաՀիճ , Հզօրի աո քել մուկ գար– Կր ճա՚չնամ երկրին բոլոր ծովեզ/բեայ քա -
եւ ո զ ք—ա ռ ո ղք պիտի ան ցն է ր, պատերազմի արՀա– ձած "7^1 աձԴ՝ դաքնեբբ , բոլոր գետերը։ Այգ"լէսի քաղածներու
Վաղը, մինչեւ
այս մամը, եթէ նրանց *^եղ մէք, Գուբին ձայնբ լոհլոլ Համար կամ պէաք է իք՜
շյ ան ձնէք , ար եան մ էք պիտի լողայ Հակա յեղափո– ևէք °""վեզերք , մօտենաք ալիքներուն , եւ Կս,մ
ղակա\Ն «բանգիտէն ե ր ին՝ որք դարձած ձեր գէ՚֊ԳԸ տ գետին որոտումէն փախչելու Համար պիտիսաիպ–
Հ Տուն , տուն, գէպի տուն , տապալած է Ե" ասացի , եւ մէկ անդամ եմ ասում իմ խօսքը , ուիք փակել ձեր ակ անքն երր : Մարգ կր յոդն ի ա–
բռնակալ ցար ի գաՀր . /Լեր քացած է պատեբաղմբ , թն։ չ Է ձեր պա տաս խան ը; լեկոծ ծովէնւ եւ կամ Հեղեղային ղետէն;
գիւղացին, >ու բան, ուոբն է երկրի տէրը: կռիւ ղՐ~~ ՛Բար լռութիւն– Հ Միայն Հաճելի է ելարկաչող քուրը* որ ձեզ չի
րամ ատէ րի , քաղքենիի գէմ * * * յեղափոխութիւն» : -—• Զխօսթնք , կոմիսարը օդում շարմում Է ձանձրացն եր , եւ ա յս տեսակէտով միակ քաղաքն
Տո^ւն* հյնկոյի աունր Հայոց աշխա րՀ ում է, մ տրակը ; է Պիթլիս , եւ ելաբմէ զայն որակել «կարկաչուն
Խնկոյի Հողբ Հայրենի գիլղում է ։ Եթէ աէբ է որ– Արանց Հետ , ընկեր , որ գոմշի կաշի ունեն՝, քաղաքր» ;
պէս գիւղացի ոլ բա 1 ո լո ր է ուրեմն տէր պիտի լի– եւ եզան գլուխ, այդպէս խօսելու չէ, մ ի քամ ր– Զուր տեղը չէ որ փ ր ա՛ սաց ի զբօսաշրքիկներ
՚^՚՚Ւ ԷՐ Հայրենիքթւ– եւ իբ Հողին՝.; տում է երկրորդ կոմիսարը; Հոս եկեր են եւ Հիացեբ Պիթլիսի երփ երանգ գե
Խ ն կ օն կտրում, անցնում է Ռ՛ուսաստանի ան Հիմա իսկ, որպէս պատանդ վար.գիր գիլ ղեցկութեան առքեւ; Գար մբ առաք էնմէր տբ Հէք
ծայրածիր տաբաձոլթիւնը Հոլ^ր եւ որի մէքէնէ եւ զի երիտասա ըգն երր, մ տրակով շփէ կռն ա կն եր ր , եբբողեր է «Պիթլիսի ստուերալի փողոցները
քշտաՀոս
գալիս Հասնում է Հայբենի գիւղբ; տես ո՚1 ց նրանց կ թ. երր կբ գտնես– ել մէքտեղ կը ւո ր բաղն քա ԲեԲԸ. 1յմուր օթեւաններր, գմբէթա–
Հուր եւ սուր նաել իր Հայրենիքում ։ Ոչ ոք բերեն վախկոտ մկները; ի քներ ր , կամ ա ր ա կապ կամ ուր քնե բը , իբՐ՝
է ուզում տէր ճանաչել նրան ոչ իր Հայրենիքին , նմ ո յշ արեւելե ան գեղեցկութեան »;
եւ ոչ է լ իր Հողին; Ամէն կողմէ գբացի սզգեբ Կտուրում եԲնկօն կրծում է շրթունքները ; Ոչ միայն բթութեան Հբապոյրբ կը դտ՝նէք այս
զէնք են շլ ըմում բնաքնքելոլ Համար իր ազգբ, եւ Տօ* , ինքր վախկոտ մո^ւկ , իր պատճառով քաղաքի մ էք , ա յլեւ ձեր ամ էն քա յլավա խին երե
տէր գառնալու Համար իր ղիւղթն ու Հողին՛. ծեծ ւււտեն գ ի ՚ ֊ զ ի քաՀէլնե^րը , կրակի արուի դիւ– ւան ել ե լլեն։ պատ մ ական յի շատակն ե ր ;
Ոչ, հյնկօն չի կարող զէնքը վար գնել եւ ապ ղը , աբեա՚Ն մէք լողալ մէրն ոլ մանուկբ, մատնի* ԱՀա Ալէմտարի կամուրքը եւ անդին թ՝ագ -
պիտի
րել իր անձնական/ կեանքով՛. Նա ռազմիկ է, դառէ ա յ իր դիւղացթն : քշզնելթ ք բան է : հքնկօ^ն է շութ բարձունքը*** : \7րդ գարուն, Պիթլիսի է՜
իբ
լինի ռազմիկների Հետ; Պիտի լինի զինուորն իր թքբ* թէ ոչ* գտակ ունթ գլխին թէ ոչ; Մէկ էք մ իրը Ապտալ քԱ ան , բարձունքին վրայ թառած իբ
Հայրենիքի , իր կռիւր դասակարդային չէ , Հւ լսում է^ որ խօսում է գիւղի ծերերէն մէկբ : ապա բան քիւ մ էք խնքո յքն եր , խր ախճանքնե բ սար
կռիւբ ազգապահ պւ ՛յն մ ան–, / ւ ապատ ու թեան ՝Բե մատաղ , Հնկեր կոմիսար , ասբմ ես քեր է Մէլիք ԱՀմէտ փաշայի ի պատիւ ; Բար\–
մ ար է ; կր մնան իր ապարանքին, բե՜՜
Մարտիր ոն ոլ հյնկօն ղիւղս են* ո® վ ա տեսել*** ձուն քի\Ն վրա յ գ ե ռ ոլ խանը;
Ո® վ ա լսե լ * * էդ ս ս։ ա ա ի ծնունդները կախարդա կոբՆեբր, բաղնիքն
կամաւոր է, խմբապետ % խմբապետ, ի Հարկէ , Առտու մը, երր իր աղախիններէն մին. խեղ
ձիաւոր գում ա բա ակի ; Երբ նա ձիու վրա / է , կան գտակի տակ են կարծես : Տեսնրմ ես • ասըմ
կարծես ձուլուած է ձիու Հետ, եւ ոչ մէկ ում պի~~ ես; 1շո ա , Մարտիրոսն ա 1 հյնկօն ա* ՚ոլղըմ ես դուեր է քուրին մէք, Ապտալ քՍ ան Հրամայեր է
տի կարոգանայ նրան անքատել ձիէն; Ոչ խթան , ձեռքդ ուսին գն ե՜ ե լ , բռնե՜ե՜լ , մէկ է լ , Հա տեսել քան դե լ բոլոր ամ բար տակն երբ ե ւ վերք տուեր է
ոչ մ տրակ է զարնում , ձեռքի մ ի շփոլմ , ե՜ս , Հա չես տեսել , չկայ , ան յայտացել ա 1 Ռգ9 այգ խք ախճանք եր ոլն; Գացի տեսայ այս բ"լորբ,
սրունքի մի շարմում փոխանցում ա ձիուն իր մնա յ մ եր կառավ ա բո լթիւնբ , գլխագինը ժ եծ ա • եւ քուրին մէք կարծեցի տեսնել գեղանի աղախնին
կամքը : տեսնոզր , բռնողը * * * Համ ա բռնում չեն՛ ,է լի , մէկր ոգորում ր մաՀ ո ւան դէմ Հ
Մ ար տի բոս ա՜ ա , մէկր հյնկօ * • * Որ բռնոլինյ % ձեո Գէմը Ալթ բնգա լպուրն է, պատմական. քեր–
փ է շ ք է շ , գիւղի , ձերն է լ , բայց են
հյնկօն ամէն տեղ է, ուր վաաՆգ, ուր կռիւ որ չեն բռնուի քա՛նն է լ տի՛՝քանայ թնչ ա; մոլկներով; .Զուրերը աւազան մր ձեւացուցեր
կայ; Հոսի
, դի*֊ղի յաԱոանքե քար է պատեր ով* ուր երեք թեւե րով կբ
8արձակման։ մամանակ հյնկօն միշտ առաքինն է ։ Ք, եզն էն մէկ քան իս ր , որ գն դա կով զամ են ք ծծմբաւոր ա լիքբ^քՒրքլրպան կոչուած լուր ր \ Պ աւո–
ՆաՀանքի մամանակ եքնկօն միշտ վեր քինն է; պատին , գ ի ՚ ֊ զ բ կբ Հասկանա յ ^ թէ իր յաւ՚ռ մոլթիլնը 1լբսէ թէ Աեծն Աղե քսան դր այս քուրին
Աարտարապատ , Բեօիւք Վէգի , Աղբաբա , ուր ա; շնոբՀ իւ բո լմուեցաւ իր մէկ ան դար մ անելի Հ ի–
Հայ—վ բացական՝ ըԼդՀարում , զսպում մ ա յիսեան Ո րոտում է կոմիսար ր : Բարի եոան ,օ ձե ղ 24 լանդո ւթեՀ էն:
ապստամ րութեան 1 Հայ ֊ թէ քակ ան պա տ ե րա զմ , մամ պապյայԱման\ ամամ տալ* մինչեւ առաւօտ , է եթէ ՚Բադաքին մէքտեղ , աՀա ^յէրէֆիյէ մղկիթր.
հյնկօն միշտ պատերազմի գաշտում Է^ միտտ ք$նկօն ու Մարտիր, ոսր Սեզ յ ւնձն. ուահ չլինեն, զայն չի^ե՚լ տուեր է 16/^ գարուն Ծէրէֆ Խան ,
կրակի գծում, միշտ առաքին շարքում: Մէք ր լ գ գիւզր պատասխանատու է; Պիթլիսի էմիրր ել գրուեր է Համբալս՚ւոր ՆԷ—
մէք զ֊իւ֊զացի է, Հողագործ է, փականագործ է, Մէկ էէ /"րճիթի ԳՐաս Ք ԼՈէ ո կեռած մարդիկ րաֆ\ամէւ. մզկիթը, մինարէ1 , գմրէթր ել ամէն
յիչե–
գ ի ՚ ֊ զ ի սէրելի զաւակն է, արղէն էնքն է լ Հայր զա քար կտրեցին : Տեսիլք ա , թէ® * • • 1 ինչ անաւարտ ճարտարապետութիւն մ–ւ կր
ւակներ ի ; հյնկօ՛ն իր բարձր Հասակով, ճօճուն քալուած դԳեն
Հայաստանի խորՀրղային իշխանութիւն , քովդ մաուզէրբ մէքքթ 1 մտր ակր ձեռին , դէմքը Աջակողմը շուկան , ձախ, կողմր՝ թաղապե -
նրանց Համար , որ՝ Հայրենիքէն եւ աղգէն վեր ու խաղազ ու վե Հ , որպէս մի դի*–0**"^՝ ներս է մրտ– տական շէկը : Տետոյ Վա՝ այ մեՆատոլն Հիւսրէվ
նեն իտէալր գասակարղային պայքարիդ իլն կօն ^ ում։ ՝Բ ի չ յառաք ան ալով՝ կանգնում է մի պաՀ , փաշայի քարուկիր շուկան ,պատմական բաղնիքը,
«մաուզերիստ է, կուլակ է, Հակա յեղափո խական որ տեսնոզր, թէ մատնելու է, մատնի* գլխագթ^Ը ուր թուական ր կր կարդացուի տակաւի՛ն , - 937 :
է, մոզով; դի թշնամի է, պէտք է որ ոչնչանայի է առնի; Ջայն ք ծպուտ չկա յ : Աւելի անգին բարձր դռներով խան մը, Հաթիպիյէ
հնկօն չի լքում իր Հայրենի գիէ֊ղշ, եւ $ ԷԱԷՆ ԲԻՒՋԱՆԳ մէտրէսէն ել աւելի (ւարձր , ապառամի մր վրայ.
Fonds A.R.A.M
