Page 122 - ARM_19-1948_04

ՆԻՒԹԵՐ ԵՒ ԳԻՏՈԴ.ՈՒԹԻՒՆՆԵՐ Մեբ ՍԽորի յիշատակի։Ա շար մը ամբարած էր Աէրովբէն : Կը կարդար %

կը հեաեւէը նո բութ իւննե բուն : Անսահման խան -

դազատանք ոմւ էր հայկական մտքի ճառագայթոլ.

Մ է Ն Ք ԵՒ ՕՏԱւՐնեՐԸ քՀիգվյՓցուցիչ բան մը կայ վ աղա մա մ մաՀե - մին հանդէպ, մշակոյթի բոլոր մարզերուն մէշ,

բոլ այս ցաւագին յաջորդութեան մէքւ ՇաՐՔԼՀ Մարսէյլցիները գիտեն թէ չկար ձեռնարկ մը ո–

տասն ամիս առաք Գ* ԱլէմշաՀով սկսաւ եւ աՀա րոլն մասնակից Ալլլար Սեր որը։ Նոր գիրքերոլ ել

երբ մենք մեզ* Հայերէս , Համեմատութեան արդէն չորրորդը, Աեբովբէ Տի ր ատ ո ւբե ան՝, կար^ հրատարակութիւններու տարածում, համերգն ե -

կը գնենք մեզնից մեծ ո լ փրքջ , շատ աւելի քաղս/., գի կբ կանգնի : Ասոնց ընդմէք՝՝ երկու մերձաւոր - բու կազմակեպում, մշակութային ձեռնարկներ

Ք***կիվ՝թ Համարուած Հին թէ նոր ազգերի , ժողո– ներս, իրենց տարեկից ու բախտակից : անպայման Տիվ՚ատուրեանի գործօն ու դրական ա–

վուրգների Հետ, երբեք չենք մոռնար նրանց ար - Անշուշտ կեանքն իր անդառնալի վճիռներն ու­ չակցութիւնը կր վայելէին։ Կ՝ըսէինք կատակելով

ժ՛անիքները։ Երաիստագիտութեամբ կը յիշենք , նի եւ ի յառաքաղուն է գրուածն ոլ սաՀմանոլածբ «Որ քս՚ԲԸ վերցնես Աերոբր տակն՛ է–» :

օրինակ, Հին Հռոմ այե ցիներ ի եւ Յոյների ստեղ­ պիտի կատարուի : կհուզես բացատրութիւն մը Ծանօթութեան լայն շլվանակ մը ունէր էկ

՛ծած փիլիսոփայութիւնն՚երը ու գիտութիլննեբր , գտնել։ ճակատագրին չՀաւատացող, կր յօմարիս անձնական յարաբերութիւնն եր ստեղծած էր տա .

բանաստեղծական եւ գեղարուեստ ական Հոյակապ Հաւատալ ի խնդիր բացատրութեան մլչ % 0զ$ րէց ու կրտսեր մտաւորական գէմքերէն շատերոլ

երկերը , յօրինած օրէնքներն ու. պետական կար– էութիւնդ կ՝բմբո ստանա յ յ սակայն , ա յ դ ճակա - հետ։ Իր մ շտապէս պատրաստակամ տրամադրու­
տագրին
գերլլ։ Բայց , սաիպրւած ենք յիշեէ ն^աել նրանց անիրաւութեան դէմ % թիւնը եւ տեւականօրէն հանդարտ ու հեգ խառ ~

կատարած Հազարամեայ խժդժութիւնն երը , գ ա ՜ Այսու Հանդերձ , ինչ ալ ը լ լ ա յ գտած բացա­ նոլածքր մաս՛։ աւորապէս ատակ կը դարձնէին

ժանութիւննեբը, աւերումները, մարդկային ղո ֊ տրութիւնդ, կայ ու կր մնայ կսկծող ի ր ա կան ո ւ - ղԻ^ՔԸ "՚յ՚1 յարաըերութիւննե^ը մշակելու ;

Հաբերութիւնները : Այլեւ ստրկատիրական գա ֊ թիւնբ, բնդոլնիս թէ ը՚սգվզի" * Հաւատաս թէ Ալէմշահի մտերիմը որակած էր զինք «Ցա.

ման՝ կա՝Ըգերբ, երբ ստրակատէրերր իրաւունք ու– ժխտես ; ռաի : Արդարեւ, շատ սեղմ էր իր կապը տարա­

&էին< ոչ միայն սոսկալի պատիմների ենթարկելու, Ս երովբէ Տ ի րտտոլր եան ին կորուստր ՛ծանր կբս– բախտ Գուբ գէն ին հետ եւ ճակատագրի նման ո լ -

այլ նո յնիսկ անպատիժ սպանելս լ իրենց ստրուկ­ կիծ է նաեւ ինծի եւ քանի մը ընկերներուս Հա - թեամբ ահա կ՚երթայ միանալ անոր։ Շատ աղ–

ները , ճորտատիրական կարգեր լլ իրենց յստ թՈ1ՈՁ.Թ մար, որոնց այնքան մօտ եղաւ ան քսանէ աւելի ղոլած էր Ալէմշահի մահէն եւ մասունքի պէս ա –

ՈՕՇէԼսեբոՎ ( առաքին գիշեր ո լան իրաւունքը) % տարիներ ։ նոր նկարը ծոցն էր միշտ :

Այստեղ մի փոքր կանգ պիտի առնեմ ու, մի– Մեր .ծանօթութիւնք կը սկսի Մ *" բ ** է յ լէ՚ե՝, Անցեալ ապրիլին ճամ՛բորգութեան մը ընթաց­

քս/ն՝կեաէ, մի քանի խօսք պիտի ասեմ թէ թ°նչր 1 926^ ատեննե բ բ , երբ ինք կօշկակար բանս ւո ր էր քին Մարսէյլ հանդիպելով, տեսեր էի զինքը; կը

պիտի Համ արել այս կամ ա յն մողովրգի իսկական Մարսէ յլ, քհ ի ւ տ^էքսի խեղճուկ աշխատանոցի մր թղթակցէինք տեւականօրէն։ Գիտէի որ գէպի

քաղաքակրթութեան ճշմարիտ ու անսխալ յատ– մէք, իսկ ես՝ Ա էն Մ առսէլ վակօնննեբոլ շի^ոլ– ~~ Փարիզ ճամբո՚րգութեան ելած է ։ Սեպտեմբերին

կանիշբ ու չափանիշյր ։ թե՛ան՝ գոր՛ծաւոր ; սկիզրը ես եւս Փարիզ էի, Րայռ իմ մամանումէս

Մարդկային բոլոր տեսակի քանքերի , աշխա– Խումբ մը տզաք կ ի րակնօ բ եայ բա ր եկ ամներ մէկ օր առաԳ մեկնած էր արդէն։ Յաւեցայ չհան­

աութիլնների , դիտութիւնների , փիլիսոփայու - էինք եւ կր Հաւաքուէինք որոշ սրճարան մը զիբաբ դիպելուս։ Նոյն յուղումներն Ու խռովքները կրե­

թիւննեբի եւայլ բազմաթիւ գործերի Հի՚վնական գտնելու եւ Հանգստեան օրը ր*նկեր՛ովի ան ց բնելո լ ցինք հոն, ի տես Գուրգէնին՛ թողած յիշատակնե–

ն պատ ակր , սկսած քար այր երում կամ մա յռեր ի Համար։ Այդ օրերուն , արմատախիլ Հայ աղոց րուն ել ի լուր սկաւառակներու ՛ն՛ո լագին ու իր
ընթացիկ
խոռոչներում պատսպար ուած ու ապրած մ եր կի— կեանքին՝ մէկ պատկերն՛ էր ա յս ։

սամ արդ - կիսակենդանի նա խամ ա յբ ՛հա խամ ար, - Տակաւ առ տակաւ մեր շր քան ակր կազմա­ խօսքին ;

դերից մինչեւ մեր օր երր եւ գալիք ա՚"վերք գարե– լուծուեցաւ ։ Այդ օրերու բարեկամութիւններէն Վերադարձէս վհբշ^, քա՛նի մը շաբաթ առաթ

ԲԲ* եղել է եւ պիտի լինի այն, որ մարդիկ ապրին շատեո մեղմացան ու մաբեցան յ ք1 ս կ սակաւներ ա– յանկարծ զարկաւ դրանս : Սեղանակից՝ քաղուած–

մարդավայել կեանք, առանց մէկր ՛միւսին Հարս– լելի եւս զտուելով, խտանալով վերածուեցան եղ– քին ՚րբէոք մեր յոլշերուն ել անցեալ օրերուն՛։

տաՀարելու , ճնշելու : բա յրականւ մտեբմ ութեան՛ մ ԷՀ ։ Անդրադարձանք նաեւ իր տկարութեան ել բմիշկ–

Նոյն Հիմնական ո լ միակ ճշմարիտ գա զա - Այգ ե ր կտրատել ու դիմացկուն) կապերէն^ էբ նեբոլ խորհուրդին : ^ոստացաւ զգոյշ ԼՀԼԷաէ ՚

փարլլ ու նպատակլշ մնչում է անփոփոխ եւ այսօր։ տարաբախտ Սէրոբին ու իմ կապս ։ Հեռու թէ Բախտն այլ կերպ տնօրինած է եզեր ել չէինք

ԲՈԷՈԲ Հմեծ% Համարուած գոբծերբ նրանք են , ո– մօտ, Հաղորդակից էինք միշտ իրարու խնգոլ– գիտեր որ աւելորդ են՛ այլեւս մեր խորհոլրդնեբն

բսնք նպատակ ունին մարդկային կեանքի պայ - թիւններ ուն , ձգտումներ ուն , մ տագր ո ւթ իւնն ե - ոլ իր խոստումները Հ

մ անները թեթեւացնել , պակասեցնել գամ ան ո լ - բոլն եւ ի Հարկին տ խ րութ իւննւեր ո ւն կամ նեղոլ - Անտ՛եսանելի ձեռք մը յաւիտենական հրամեշտն

թիւննե ր\ր ո լ վա յր աղութիւնն երր գազանաբարոյ , թիւնն երուն՛ Հ առնելու ղրկեր էր զինք դէպի զիս : Ո՞վ կը նախա­

մեղմացնել բարքերր եւայլն՝ Հ Ե*–* բստ չափ ու կա­ Տարիներու թաւալումն ի վար , ականատես ե– տեսէ մահ ո լա՛ն դաման խաղերը :

րողութեան , բախտաւոր դարձնել իր եւ իր նման՛­ ղա\ծ էի իր վստաՀաքայլ եւ տեւական* վերելքին ։ Ահա սիրելի դէմք մրճ. "Դ գնաց միանալ կո­

ների կեանքբ : ԱՀա ա յն վերջնական ուղղակի եւ Եղեռնի որբերէն եւ որբանոցէն եկած Հոս, կրցած րուսած սիրելիներուս շարքին :

ո չ ֊ ո ւղղակի մի ա կ նպատակը ու իմաստբմարդկա– էր իր եղբօր ր Հետ սեփական աշխատանոց մբ Հիմ­ Այս քանի մր պարզ տողերը իբր յարգանքի եւ

յին ամէն մի գիտական ու նիւթական յառաքդի - նել գոՀացոլցիչ արդիւնքի մր Հասցնելով • ցաւի արտայայտութիւն իր թանկագին յիշա -
տանեն :
մութեան, ուրեմն, եւ ամէն մի քաղաքակրթող Ապա մօրը Հովանիին, տակ ընտանիք կազմեց
, որ այգ
թեան ւ Որ եւ Է մի քաղաքակրթութիւն եւ երկու ղաւկի տէր էր , երբ դաժան բախտ ր իքե– ԲԱԲԳԷՆ ԳԱՎԷՋ
քաղաքակր -
նպատակին չի ծ առա յում, իսկական 3"լօ 1 ի իս։ ,ւո Հարուածը *փոքր աղքնակբ Հազիւ ե–

թոլթիլն չէ X րեք ամսոլ։ Աեւն ի քալ ցաւատանք մօ(րն ու կնոքը

Բացատրեցինք մի շատպարզ օրինակով ։Ամէնմի վրայ ։

խղճամիտմ արդու Համար ո՛* րն է աւելի գերադասե­ Իր տնտեսական բարլոքման ձղտումին զու - ԿԸ եՆԴՐՈՒԻ ՄԱՏԻՏՈՎ ՋԵՌԱԳԻՐՆԵՐ ՋՂ.Ր-
յղնիւ :
լի ու պատուի արմանի , անգրադէւ գրնթաց , ինքնօգնութեամբ մտաւոր նկատելի պա– ԿԵԼ : ԳՐԵԼ ՄԷԿ ԷՀԻ ՎՐԱ8
նմանների
ւաԲՔաչ 1 իվ՛ ՔՐաինքով յ առսւնց իրենց

^առԼ\ ՒԼ^Լ"՛–) վաստակող մարդկանց մի խո^ւմբբ ,

թէ իրենց գիտութեամբ բարձր մարդկանց մի այլ

խումբ, որոնց կատարած գործերի շարժառիթբ մեռած, մեր շատ սիրելի ու աննման Պրօֆ. Ն– Ա– բուրգեր էին կանգնեցնում, կենդանի մարդկանց
դոնցի յետ մա Հոլ
ու նպատակն է միւսներ ր զրկել, շաՀագոբծել, աշխատասիրութեան լոյս տեսած 1~ՈՏէՕՄ6 <1*Հ\.ա16Ո16 խցում ,փակում էին այս բուրգերի մէչ՝ ու ցից Հա­
ու դա աո ղութի ւնր
ստրկացնել, կոտորել ու իրենց բախտաւոր ութ իւ– մասին .—- Հետեւեալ Հ ամ եմ ատա թ իւն ր նած գմբախտ մարդկանցով շրջապատում էին այս

ապ ա Հ ովել ուր ի չների դժբախտ ո ւթե ան Աս ո ր ե ս տ ան ի ու Ուվ^ արտ ուի բոլորը։ Միով բանիւ, երկիր՛ները անապատի ու

գնով աւեբակի էին վերածում , «ընդ միշտ վերք էի՛"

§աբղ է , անտարակոյս , որ ամէն ոք բացի ^ Անտարակոյս , քաղաքակրթութեան մի մեծ տալիս շինականմ ա րգկանց ուրախ ձայներին դ ա չ՜

Վերքին կարգի մ արդկանց նմ աններ բ անՀամե— կենտրոն էբ Աս ո ր ե ս տ ան ը : Ն ա կարող էր պարծ ե– տերում ու վայրի գազանների ու ցիռերի բնակու­

մ ատ աւելի բարձր կր դասէ առաքին տեսակի նալ թէ իր քաղաքական զօրութեամբ , թէ իր մ՝բ– թեան վայրեր էին դարձն՛ում այգ դաշտերը :

պարզ ու առաքինի մաբդիկբ, քան երկրորդ տեսա­ ա ալով՛ , գրական , արուեստով ու գիտ • ար ւո ա - ՀձԱն՝տ ար ա կո յ ս , ասորական ոգու ՛ել 1\I ր "՛վ՛ -

կի գիտուն, Հրաշքներ կերտող , սակայն , ոչ ա– գրութիլններով ։ Սակայն՛, նրան պակասում էր տացիների մէք կար շատ մեծ հակադրութիւն , որ­

ռաքինի մաբդկոլթիլԽբ :: այն, որ ամէնից թանկագինն է, ամենաէակս/նն է պիսին երեւում է այն՛ փաստից , որ հրեայ Նահում

Ֆիսլանտացիք րնդամէնր եբեքուկէս միլիոն քաղաքակրթութեան մէք, Մ ա րգկո ւթե ան իմ աս­ մարգարէն՝ կոչ է անում Ուբարտուին–, օգնութեան

մոզով ուր գ են ։ Նրանք մ ա րգկո ւթե ան չեն աո լել տր, մարդկային ոգին։ Մարգբ ինքնին, իբրեւ գալ, որպէսզի վերք արուի Նինոլէին՛» :

ով Եէյքսփիր * ոչ ՚իանտէ : Զունին բրիտանական այդպիսին , նրա արժէքը , մարդու արժանապատ­ « Ռուս գիտնական Նիկոլսկին, Ուբարտուն

թանգարան ւ Տէր Ո 1 ֊ տիրական չեն\ ոչ աշխարՀիս ուութիւնը Ասորիների Համար եւ ոչ մի արժէք հ՛ետազօտող առաջիններից մին՛ը, շատ ճիշդ է նը–

ծովերին ու ցամաքներէն , // < է լ անբալ հարստոլ– չունէին ։ Սվ՛ան ով է բացատրւում նրանց անսաՀ– կատել ու րնգգձել այս երկու պետութեանց - Ա–

թիւԱների Հ Սակայն՛, ո՛՛ր մի այլ մեծ, տասնեակ ման դաժանութիլնր * ՄաԲԳ ղաբՀուրանքով ապ - սորեստանի եւ Ուրարտոլի բարքերի մէք եղած

միլիոններ ի թիւ. ունեցող, մողովուրդ /լարող է շած է մնում ասորական վեՀապետների առանց հակադրութիւնը։ Յաղթահարել Ասորեստանի կա­

ինքզինքը Համարել աւելի առաքինի ,քան այգ խա­ դո յզն՝ իսկ ամ օթի ու խղճաՀա րութեաե ու յո խո ր– տաղութիւ՛ն՛ը ու մոլեգին կրքերը ել դէմ կանգնել

ղաղ, տոկուն , աշխատասէր ու ազնիւ մողովուր– տան ք ո վ արած յա յտաբարութիւնն եր ի Հվւէշաւո - ու արգիլել .նրա ներխոլմումը Ն՚՚՚յիրեան երկիր -

գր , Ֆինլանտացին : բութիւնից , երբ նրանք, իրենց իսկ մասին՝, ասում ները– գա էր այն վսեմ ու ազնիւ ծառայութիւնը

Պրօֆ. Կ. Աղաիւնեանցի դսաեր , Տիկին Կ– են ո ր յա բձա կլում էին թշնամի երկիրնե ր ի վրա ք քաղաքակրթութեան ու մարդկութեան , զոր կա­

Վերերեն, \942ին հրատարակած իր ք&ՈէօաՏ ֆը~ ՀՀ կատաղած շան՝^ նմ ան , որ նրանց Հ ողեր ր կոխ­ տարեց Ուրարտուն<» : (1՝^. յ^ճօոէշ. Ւ1ւտէՕՄ6 <3՚ճա161Ո©.

րանսերէն վէպին առիթով գրած խրախուսական կռտում էին «վայրի ցուլիդ պէս եւ նրանց ՀՀծանբ Օտտ օոտտշտ <Խ X6 տաշ1շ տա V I 6 յ. 0.) Է9 286 -

նամակիս մէք, այն միտքն էի րայտնել, որ նա մի ՛ու ճզմող լուծի» էին ենթարկում : իրենց յ ար - 287)։

րոպէ իսկ պիտի չանգիտանա յ թէ իր այգ տաղան­ ձակմ ան են թ ա ր կո ւա ծ երկիրներում կատարած ի–

դը , վերչ ի վերիոյ , պարտ է իր ցեղին : Ոչ ոք գի– րենց խժգժութիլննեբը նրանք նկարագրում են մի Կասկած չկայ որ Ն– Աղոնը ի այղ տեսակի

աէ թէ քան քանի գաբերից ու պապերից է գալիս , առանձին ցաւագար կրքով ՚ Նրանք չէիս բալա– ճիշդ որակումը իսկական քաղաքակրթութեան

այս տաղանգր , սակայն գալիս է, երբ կեանքի կանանում միայն կողոպուտի, աւերի, Հրկիզման բիւր անգամ, ի հնուց անտի մինչեւ այսօր , տար­

պայմանները յարմար են դառնում զայն դվւսելո– մատնելով շէն քաղաքներր ու մշակուած գաշաեբբ բեր ձեւերով արտայայտուե լ են եւ բազմաթիւ

րելոլ : «Գոլք, գրում էի նրան՛ , ինչպէս մի այլ եւ քսյվւգի ու սրածութեան տալով ազգաինակոլ - բարձր մտքի տէր մարդիկ ել աւելի ելս բազմա­

ձեզ՝ նման մի Հայ, ձեր այդ ընդոլնակութ իւննե - թիւ պարզ ՛մարդիկ, որոնց կեանքի ըմբռն՛ումը ու

թիլն ը թշուառ շաՀ ատ ակութ իլննե բ՛ բո լո ր ժա– ուղեցոյցն են եղել ոչ այնքան– նրանց խելքը, միտ­

բով, անտարակոյս , պարտք էք ձեր ցեղին, նվւա - մ տնակն ե ր ի բոլոր աշխարՀ ակալնե ր ի , որոնք փա­ քը ու հաշիւները, որքան նրանց խիղճը, սիրտը ու

նից մառանգած , նրա գարերով կուտակուած մշա­ ռաբանուած են ստրկամիա պատմ արաններից ։ սէրը առ մարդիկ :

կոյթի յատկոլթիւններին։, որոնք գրսեւորւում են, Բայց նրանք Հրի ճարակ էին դարձնում ոգք - ողք Արղ, յենակէտ ունենալով իսկական քաղաքա­

ե\րբ կեանքի պայմանները յարմար՝ ու նպաստաւոր երեխա յոց , աղա քոց եւ աղքկերանց , կարտում էին՝ կրթութեան մասին մեր վերը բերած ըմրոՖումը

են Հ աոնսուլւմւ » : ձեռոե եւ զայն՛ ընդունելով իբրեւ չափանիշ այս կամ այն՛
Մեր այս շատ պարզ մտքերը
գալիս է հաստա­ րր, մատները, մորթազերծ էին ան՛ում կեն­ ժողովրդի նկարագրի համար, շարունակենք մեր

տելու անմամանակ, իր ցեղի պատմութեան մա - դանի ՛մարդկանց ոլ նրանցից հանած մորթերը խորհրղածութիւնները :

սին իր ատ՝ ու մեծ ասելիքները առան ց տիկերը տարածում էին պարիսպների վրայ ի տես

մարդկան։ քՏոդխողուած մարդկանց կառափներից Ա՛ ՎԱԶԵԱՆՅ

Fonds A.R.A.M