Page 254 - ARM_19-1948_03

Կ1 \ կ ռ ի Ա փէեէԱԱ եան, ՛ուսուցիչ եւ խմբագիր այս երկու՝–բառե­
րը Հայերէն
է Ր Կ Ի ք ԴՐԱխՏԱԱ-ԱՑՐ» տնօրէն Րէշատ կը բացագանչէ պաշտօնատան փոխ

սլէյ, որ բաւական Հայերէն գի­

տէր : Մօտեցիբ , կ՚ըսէ , ցոյց տալով Հայրիկիս

(ի. եւ վհրջիէՏ մաս) \93$էն Պոոթընի «Հայրենիք» ամսագրի խմ­ գիրք մըն. կըՀարցնէ թէ կը ճանչնա"ս զայն Հա­

բագրութեան խնդրանքին վրայ, ոգրացեալ Հայրս յերէնի թարգմանողը։ Հա յ րո , անա կն կալին ա ռ ^ լ

երկար յօդուած աշտ բքով մբ գբի կ՚առնէր \ի ր յ ո ւ – շուարած կր թղթատէ գըքի էչեըը ու 1/սկոյն կբ

կորսուած այս վեՀութեան Հետ կր ձէէք1"՝ տես՛նէ կողք՛ին Վ՚Րայ Հ ֊ Հ ա ՝ / Թագաւորներ բիւղան–

եւ. կորսուած գեղե ց վոլթ իլնէնե րր մանկութեան՛ Տ շերբ , իր Հրկ՚սնի փառաՀեղ դրուագնեբով : Եգան գա կան գաՀուն վբայ. թարգս՛. կտան. Ուրկէ"

Աշունը վեր յիշումՀևե բու եղանակ մըն՛ էէ մէկ երկու գրողներ՝ , որ փորձեցին՛ քննադատել ուր այգ գիրքԼՀ՛ Տարիներ առաչ թարգմանած էբ

Ու մաքի սին թափառում մին Է մերթ ամէն իր յէո՚ւշե բ ը , առար կե լուԼ թէ անոնց Հեղէ եակբ ա՝. զայն ու Ա՚էարիֆէն ալ վաւերացուած : Բայց կար

վերյէշում , երազ,կամ կ ա թ ա ր գա կան ճարտարա­ ՚-ելի կը խորՀրդածէ քան կբ պատմէ։ Ի ՛ ն չ փոյթ նաեւ իր մէկ յառաչաբան-ը, Հա՛յրենասիրական

պետութիւն•, անիշխանական կառուցումը կեանքի որ կը սխալէին ։ Հինաւուրց Հր՛ա պա բա կա գիրը թաքուն արաւայայտոլթեամբ։ Րէշատ ցոյց կոլ

մր որ պակսած է մեզի , մխիթարութիւն՛ Հետե­ չէր կրնար չոր ու ցամաք անցնիլ դէմքերոլ \եւ տայ զայն Հեգնօրէն եւ ա՛ւ մ ի 9ա պ է ս կ՚ասւելցնէ .

ւաբար եւ զգնում ։ Այս րո լո րր մէկ անգամէն կու դէպքերու վրայէն , որ իբ մէկ կ՚արթնցնէին ան­ Աս գիւ ,եմ էր գ՛ ւն ոչ Ղ՝աշնակ ես ել ո չ
էֆէնտի \,
տան ձեզի սաեղծագորհի մր ներշնչման աղբիւր ~ ցեալը , ոբ իր գո րհ՜ունէո ւթեան , ի և չպէ ս եւ Հայ Հնչակ, բայց շիտակը ըսէ , Արու անգ
անկախ
նեբբ։ Անոնք կքայլափոխեն մեր Հոգին, ինչպէս լրագրութեան կամ ուսուցչութեան ամէնէն փայ­ Հայաստան կ՝ ո լզե՛՛ս թէ ոչ։

եւ մեր շուրթի էակներն ո\ւ էրերբ : Աշուն ր եղա­ լուն , ամէնէն՛ յուռթի շրկսՀնբ կբ Հանդիսան՛ար ; Հարցաքննիչին տեսակ մը բարեՀաճոլթենէն

նակն է գերագոյն վերացման, մանաւանդ երր Հա–՛ Հայրս չէր կրնար պարզ ըսի-ըսաւով մը անցնիլ քաչալերուած , Հայրս կը պատասխանէ .

ս ա հ ես կեանքիդ աշնան ; Եզիշէ ԳուբեաՀններու , Օ բմ անեաննե բու , ԲէչեաՆ– Այո՛, պէյ իմ, կ՛ուզեմ, բոլոր՛ սրտա՛նցս
Բ՛ուրքիս
Փ ր լ լ ա յ ս՛ յն ատեն, ներշնչման։ այդ պաՀ ուն, ներոլ կամ քհ * Պէրպէրեաննեբու ել ուրիշ տիտան­ կ՛ուզեմ, բայց կռահելով՝ աղի Հացը

բացառի կ ներդաշնակութիւն՛ մբ քո՛ւ ներաշխար– ներու անուններուն՝ վրայէն , առանց անոնց բն– օ-ռմւկին վրայ , կաւելցնէ . Բայց գիտէ՞ք ինչ.

Հ՝Իդ եւ արտաքին աշխարՀէն մէկեւ։ Այգ երկու ի– ծայելու արմանի մեծաբանքբ, զոր կարծես իսք պէս կ՛ուզեմ , եթէ նախախնամութիւն՛ը բաբէ -

րտկանոլթխնն՚եր ը կբ քալեն զուգաՀեռական Հ մ իա յն՝ կթնար տալ , իբրեւ ցանցառ վերապրողն ե– Հաճի այգ Հայաստանը զամբիւզով մը երկինքէն

Կեանքը կբ դառնայ այն ին<չ որ կ՛ուզես ոբ բը՜ րէն մին մ տ աւ ո բ ա կան ա յգ սերունդին Հ վար իչեցնել , այն ատ՛են՛ կը նետուիմ անոր գ\իր–

լայ*** ու 1լ ունենաս զարմանալի զգացումներ ; Նոյն առթիլ կբ յ՛որ դո րէ բ օտար երկնքի տակ

Տխուր ես եւ սակայնն՝ երջանիկ կբ զգաս քեղ։ Գի­ ՚ծնած կամ Հասակ նետած նոր սերունդին՛, ամուր էլը ւեմ ՝*յգ ճշմարտէ թե անդ
Համար,
տես թէ ամբողկ կեանք մը տ ուած ես Հովին։ : պաՀ ել իրենց սրտեր ո ւն մ էկ ն ո լի բ ա կան Հա յ կա­ շնորՀ

Բայց Հպարտ ես երր կը նայիս եաիգ։ Գիտես թէ կան ութի լնը , զո բ այնքան սիրով ու յարատեւու– կ՝՚ըսէ Րէշատ։ Արդէն անօգուտ էր ստե­

կորսնցո լցած ես ինքնութիւնդ յարմարելով ասոր թեամբ պաՀ եցթհ նախ քլ աեբունդներբ, շա՛տ լը , քա՛նի որ կասկած չո՚ւնէմ էն չ տեսակ մ ոլե–

եւ անոր, Հետեւելով այս կամ այն իմաստութեան աւելի ճակատագրական , վտանգալի պսայմ ա՚ենե– ռանդ ազգա՛սէր բլլալուգ մասին՛.

ու խաթաբուաօ՝ ես մասամբ, քանի՝ որ կեանքը կը բու մէչ–. Բայց վայրկեսՀևեբր՝ կբ սաՀէն ։Տ՝անկալի մտա.

խաթարէ ամ էն ին չ ՚ Բա յց կբ գգաս նո յն ատեն Այնքաե կբ խանդա վառուէր ան ա՝յդ Հ ին՛ ապ– Հոգռւթիւն՝ մբ կբ տառապեցնէ Հայրս, աչքի ա ռ .

թէ Հասած ես լրիւ գիտակցութեան մբ, դարձած րումներալ ւքեբանորոդումով , որ ինքն՝ ալ քանիցս կեւ բեբե լով բետան իքին վիճակբ ։ Աո սկալի կը

ես անձիդ տէրը, եւ ունեցած երջանկութիւնդ չես կբ խ ո ս տ ո վան է բ \ի.ր յոլշեբուն մ էկ , թէ ան­ կգա յն ան այ ու վ այրկեանբ անգամ մբ կը պա դա­

փոխեր երիտասարդի մբ խանդավառս ւթեան՝ Հետ, խուսափելի էր իրեն Համ ար իր նփւթէն շեղում բ տէ Բեշատ\ին՝ որ զէնքը ազատ թոզու այդ գէշերը

զոր կբ գտնես միամիտ եւ անիմաստ ւկբ զգաս նա­ եւ խոբՀ բդած ո ւթիւննե բո լ անձնատուր ԸէէաԷԲ 5 եւ յակո րգ օ բը գայ դարձեալ էր տրամ ադ ր ու­

եւ մ աքրո ւթիւն մ բ մ էկդ * աւելի մ աքուբ քան՛ ե– Բայց կար ուրիշ կէտ մբ։ Ան չէր ուղեր խօսիլ իր՛ թեան տակ ։ Բայց Ոէշատ կը յա>յտնէ թէ պէտք է

րեյային– անմեգութէւն\ը , թէեւ չես Հետեւեր անձին մասին։ «Հայրենիք»ի խմբագէրբ, ինչպէս սպասել ո ս տ ի կանո ւթ ե ան վեր ա տ ե ս ո լչէն՛՝ Պետրէ

կրօնքին : նաեւ մենք տունէն մէկ, կ՚բսէինք իրեն յաճախ , սլէյին:

Հոյա կա՛պ աշուն ։ կեանքը կը դառնայ աւելի որ գրէր իր լ ա ա ո ո լ ր ի լ յոէ–լերրլ* զոր կր պատ­ Երբ Հայրս կը լսէ այդ վեր չնոյն՝ ան՛ունը,
սարսափ
քագցր, ոբովՀ ետ եւ գիտես թէ •վերկանալու վբայ մէր՝ բերանա՛ցի , իր մօտ եկող այցելուներու ; Ինք մը կը ցնցէ իր էութիւնը։ Ազատիլ այգ

է ան՛ շուտո՛վ։ Կր՛ ճանչնաս ար՚մէքբ աբելին պզտիկ կ՚ըսէր Վերկը, ատոնք վերկը** գազանի ձեռքէն՝ Համազօր էր՝ Հրաշքի։

մէկ ճա՛ռագայթի՛ն՝ իսկ ՛կամ ,բլլալով խոնկ ու Հ՝ԷՀ– Ափսո՛ս , իր անակնկալ մաՀը դԻ^ՔՐ ^ԼՀ ՛հիշեր ր կը յ առա չ ան՛ա յ , մինչ Հայրս խցիկին,

աս թափ շատ մբ բս/ներէ ,Հա շտութեամր կբ նայիս ՀԱձէր՛ թէեւ իր յառակացաՆ տարիքին մէկ, եւ մէկ ծայ րէն միւսը կ՛ր ճեմէ անղագար : Րէշատ

վեբկէն՛ տուայտա՛նքիդ ։Այ՝ս կամ այն պարագա յին սակայն , անգթօբէն վերկ կուտաբ մ աքով ու ա չ– քանիցս կը կրկնէ թէ քեղի նման չղային՛ մարդու

մէչ , կը իսոբՀիս թէ գեղեցիկ է կեանքը , եթէ մէկ խոյմով դեռ ՛երիտասարդ մշակի մբ ժրական գոր– չեմ Հանդիպա՛ծ :

կողմ ձգենք յիմար Հոգերն՛ ու տենչեր բ ,սնամտու— ծունէոլթեան * Հօրս բախտէն Պէտրվ։ պէյ չի գաբ ա՛յգ գի–

թիւններն ու սին՛ ս ոն քաց ո ւմն երբ ։Այսպէս , մօտե­ Ինչե՛ր, ինչե՛ր ունէր դեռ գրելէք, էՀնչ յ ու­ շեկ։՝ իր սով որական\ մամ ուն •. Րէշատ իր մօտ կը

նալէ վերկ բիւրեղացած մ ասիդ , կբ մ օտենաս շեր՛ ու պ ատ կ ե բն եր ս ա վե բկին պատե րազմ ակ ան կանչէ երկու ոստիկաններ եւ կը Հրամայէ անոնց

նաեւ բն ութեան՛ ։ շրկան էն՛, եւ ե թէ քան դո ւած տրամ ադրութեամբ դուրս առաչնորգել Հա՚յրիկլ ւնալով

Բնապաշտ է ամ էն Հա յ ի &ն է ։ Այս սէր՛ը մ եծ մը Լէոնի իր մինակութիլնբ շատ նեգած էբ կր յարէ, Գնա՛ , ալ մի գա՛ր, չեմ ուզեր, շատ

տեղ մբ ո ւն է մեր Հա յ բեն աս ի բո ւթեան մ էկ ։ Մեր զինք իբ վերկին տարիներուն՛ -—• գրած ՛ո՛ւ թարգ– չղային ես»։ Աւելորդ է նկարագրել այգ պաՀ ուն

արտերն ււ լ ա ն տ ա ռներն են , մ եր դետերն ու առ­ մանահ՜ էր Հատորնեւրն ե ր , չուձնեցաւ գոնէ եբախտա– Հօրս զգացած անսաՀման՛ ուրախութիւն ո : Ատոյգ

ուակները , մեր լուսած ագնեբն՛ ու վե ր կա լո յ ս ե ին գէա մ խիթարանքբ այգ դրո ւթ իւննե բ ուն Հրա­ մաՀԷ գէպի կեանք կը վերադա՛ռնար : Եթէ Պետ­

են , որ երտղի մբ կբ վերածեն մեր Հայրենիքբ , տարակութիւնը տեսնելու, քանի որ յաւէտ կբ քին Հասնէր , ան՛տարակոյս ՚նաՀատակոած էր՝ :

երբ Հեռացած ենք անկէ ։ Այդպէս է որ սուգի եւ փակէբ իր տչքերը, խա՛ղաղութեան արշալոյսը Լո՛յս կ՚իշՀհ՚է իր Հարաղատներուն եւ բա՛բե -

աւերի , դմ բախտ ու թեան եւ տառապանքի այգ եր­ գեււ չողկոլնած ։ կամներուն վրայ։

կիրբ կբ դառնայ մեր բերնին մէկ զերկիր դրախ­ Այսօր կ*ՈԼզէի Հետեւեալ գէպքը պատմել «0ա– Ահա փոքր դբոււագ լքը հօրս յ ուշերէ1ն|, իր մա.
հէն երկուք ուկէս տարի վերջը :
տավայր» ՛Հը* ԸնԱրային բմ բանո ւմնե բ բ , կամ ռակ»ի ընթերցողներուն , որոնց մէկ բազմաթիւ

՛ոգեկան Հայրենիքբ շատ աւելի նուազ կբ զբաղեց­ են Հայրիկիս աշակերտները։ ԳԵՂԱՄ ՏԷՐ ԱՆԴՐԷԱՍԵԱՆ
Հոկտեմբեր 1915։ Չարաշուք
նեն մեղ։ Ու քրիստոնէութիւնն իսկ չէ կրցած կն֊ տարին, ուր

կե լ մեր Հեթանոսական նկաբագիրբ։ Կբ սիրենք գար ա լ ո ր թ Հնամի ն Հայ ց եգբ կւկելո ւ իր բաբ բա­

կեանքն ու բն ութիւնբ ։ Արքա յո ւթիւնբ արտացո­ բո ս ո ւթէ ւնբ Հաս ցուցած էր գագաթնակէտէն է՚Ծ ե–

լումն է ա յ ս կե անքին եւ աշխարՀին ։ Հոն՛, դարձ­ րեբու, կիներու ել մա՛նուկներու կաբղՏին, Էն ա– ՀԱՅԱՍՏԱՆ

եալ, այո֊ արտերուն , աբեւին , կուրերուն կատար– ռակ ան կբ մկրատէբ մտաւորական ֊տարրբ, քակ

ե ալ վայելքն է զոր կ՚երագենք։ գիտնալով թէ այգ տարին՝ էր որ՝ ՀրաՀրելով մո–

Եւ աշո՚ւնբ կբ գործէ ա՛յ՛գ Հրաշքբ աշխարՀի կ ղովոլգին Հ այ ենա սէ բ ա կան զգացումն երբ , անոր ՆԿԱՐԻՋ ՀՄԱՅԵԱԿ ՑԱԿՈԲԵԱՆԻ գորգերու

իրական ութի ւնն ՛՛ու երկինքբ միացնելու ։ էակներն կը ներ^նչէր բմբո ս տ ո ւթ ե ան եւ էնքնապաշտպա– ցո լց ա Հ անդէս ը բաց ո ւ ե ցաւ

ու իրեր բ կբ դառնան վե բացական եւ կատարեալ նո\ւթեան՝ ոգէն՝ ։ Հա յ մ աաւորական ին տ ր ան էն , Յունիս 25ին՝ Երեւանի

եր բ նեբշն չու ահ ես , կը քալես ինքզինքդ մ ոռ­ ԶօՀ րապնե՚րով , Աէ ա ման թօն եր ո վ , Արմ աքէ շխան– պետական Պ՝ա՛տ կերաս րաՀ ին՛ մէչ, ուր ցուցադր­

ցած , ա յս ինքն երբ կտտա րե լա պէս ինքդ ես այս լեաններ՛ով եւ Ո Լ ֊ բ է չ շատ շատերով , բոձն՝ա՝Ն. էը ուած են՛ աւելի քան 230 գործեր :

մո լոր ի չ քաղաքին մէկ.** արդէն աիիւնէ ճամ բան՝ : Հա՝ յ\րս Հ ազուա գէւտ Հայ նշանաւոր ն՛կարիչ Աա կորեան ծն՚ահ՜ է

Գեղեցկ է Փարիզի աշո ւնբ եւ Հայբենազուբկ բախտաւորն՛երէն՛ եղաւ ոբ ազատ մնաց ան՛ոն՛ց ե– 1871 ին , Տրապիզոն՝, ուր ել ստացած է իր երկ­

Հայբ շատ աւելի գեգեցիկ կբ գտնէ զայն ; կ՚առնէ զերական վախճանէն, սակայն ան՝ ալ ունեցաւ էր րորդական՛ կրթութիւնը : Գեռ 13 տարեկան՛ին՛

իբ Հա յ բեն ական յուշեբուն Հ ոտ բ : սարսափէ դէշերբ, եւ Հրաշքով էբ մէայն ո՛ր ա– •նկարած էր Հօրը գէմքը, մեծ զարմանք պատճա­

Ու երր իր աչքե ր՛բ Հ ա ս ած են այս գինովու­ ղատեցաւ ճակատագրական Գոգգոթայէն : ռէ լով : Ընտանիքը 1885/^» կը տեղափոխուի թ֊իֆ–

թեան , ան թափան ցիկ կր գտնէ Լ\ու՜րկէ քարե րը Երկու ոստիկաններ գիշեբան ց կուգան ձեր ֊ լիս : ՆերսէսեսՀն դպրոցին մէչ կ՝աշակերտէ նկա­
մ էկ ,
վեբկալո յս թև՛ ա՛ր ե լին տակ որուն՛ գո յներբ կուգան բա՚կա լե լ Հա ք Ա" Ա կիւտաբ ի իբ բնակարանին րիչ Շամշին ե անին՛ , որ տեսնելով աշակերտ՛ին ըն­

կարծէք ա ռա ս պ ե լական աշխաբՀԷ մբ եւ կբ յի. իր՝ կնոկ եւ գաւակներուն լաց ու կոծին մէկ • ՚ ես դունակութիւնը, կը ղրկէ Միմնիխ։ 1894/՞5» աւար­

շեցնեն ոսկեփայլ զբաՀներն ո՛ւ զէնքերը , կա պո՛յտ– այն ատեն՛ գեռ մանուկ։ Հազիւ թէ էոլԲԱ կբ տա­ տելով ԱիլԼիխի ակադեմիան կը ստանայ առա չին՝

\եերն ու կարմիբնեբբ մեր նախնիքներուն ։ կբ յէ– րալսուի , թաղին կոկերը ք եկեգեցական՚ն եբէն մին– կարգի վկայական , կը վեբաղառնայ Թիֆլի" ՚՛

շեցնես թութի բարակ ու ապակե փայլ սլաս ա եղը , չեւ թ՛ագա կան ք$ ո ր՛Հ ո լր դի անգամներ բ կբ մ ատ– Իր կեա՛նքի վերչին տարիները կը ճամբորղէ Հա­

խաղողբ եւ գինին, մեգրբ ել ձէթբ որ կբ վառէր նո՚ւին՛ իրարանցումի ել մօրս ագաչանքին՝ վրայ, յաստան եւ կ՚ուսումնասիրէ տեսարանները։ Հը–

պղինձէ ափսէն եբու մէկ մեր արքայական գղեակ– ի ս կ ո յն կբ Հ եռաձա յնեն< Ա կէւտար ի նա լա Հանգիս­ մուտ եւ տաղանդաւոր նկարիչը կը մեռնի 1939–

նե բուն՛ սանգո լիյնեբո ւն վրայ։ տի ո ստ ի կան ատ ո լնբ , ո րպէ սղի Տէր Անդր էտ սեան՝ ին Թիֆլիսի մէչ ՛նուիրելով իբ ամբող^սէկաքև՛ գոր–~

Ի՛՛նչ կաիսարդանք , երբ կը քալես պարտէզի ա յ դ գիչեբբ գոնէ աղատ ձգոլի ե լ վաղր առաւօտ ծը 1Ձ * Հայաստանին։

մը մէչ, այս մեծ քաղաքին կե գբ ոն բ , աշնան ա յն տարուի։ Կբ պատասխանուի թէ* արդէն՛ զինք Ցուցադրուած գործերոմն մէչ կան ղիմա -
կ՚իյ­
օրերուն երբ տերեւներբ կբ թափին* Անոնք վերկին շոգենաւով փոխադրած են Բ աղա քա կան նկարներ , տեսաբանն՛եր , բարք՛երու շարաղրու -

նան օբՀնող ձեռքի պէս, անոնք մագաղաթի եւ. ,Լ^իւգի ո ստ ի կան ատ ո ւնբ ։ թիւն, բնութեան նկարներ եւ գծան՛կարներ։ Ցու–

քչբցԻ գո յն * այլազան , Հարուստ Հին մ անր ան կա­ Եկո՛ւր նա յինք , Երուանդ Տէր Անգրէաս– ցաՀանդէսի առիթով լոյս տեսած է ճոխ ցուցակէ

րի մբ երանգներով։ իսկ անոնք որ կեցած են գեռ Անոր սկզինական՛ շրչանի գոբծերէն ցուցա -

ճիւզերուն՛ վբայ, կբ շարժին, կբ խօսին, կբ փս­ գրուած են՛ ՀձՄիւնիխի ծայրամասը» , ՀՄի^իիԸ

փսան դե բերկրա յին լեղուով մբ : Պարտէզին կեդ– եան առեւտուրը մօտ ա կա յ փոզո*քէս Լ։ Ո յԱերբ վա­ Գեշերով» եւ այլ տեսարաններ ։ Գի մ ա\ն կա րնե բ էն>

* լանբ կայ գոթական տաճար մբ։ Արեւբ զարկած ռուած են՛ արդէն խանութներուն մէկ ե անոնց ու «ինքնանկար», ^Ջկնոբսի դիմանկարը», «Աղչկան՝

է վրան եւ կբ փայլին անոր սեւցած ու մաշած լուսավառ ա ր ե լին Հակասոլթիւնբ կբ ստեղծէ գե­ Գլուխը», եւայլն։ քհիՖւհզեան նկարերէն՝ «Պառա­

քար երր ։ ԱզաւձԼ ինեբբ կր դառնան անոր շուբկ ։ ղեցկութիւն մբ։ ւի դիմակարր», «Հայ գիւղացին», «Բեռնակիրի

Կբ Հեռանան ։ կբ մօտենան կրկին, այնպէս ինչ­ Բազմութեան ո°էկ ես եւ մինակ , բոլորովին դիմանկարը» , «Հօր դիմանկարը» , «Գինիի նկու -

պէս մեր մոգովոլբդբ իր Հայրենիքին՛ շուբկ ։ Կայ առանձին՝ Հոգէէդ մէկ ուր Հայրեն էք մբ կայ որ ղը» , «Հերկը», «Հօրը ճանապարՀին» , եւայլն։

անոնց թեւերուն սարսուռբ ։ Կայ ծառերու\ն խար­ կը կոչուի Հերկէր դրախտավայր» ** * ՆկաբաՀանդէսը մեծ ընդունելո՛ւթիւն գտաւ.

շափը։ Կայ նաեւ կառքերուն ^էորը, եւ. երեկոյ– Ն– ՍԱՐԱՖԵԱՆ Հայաստանի մէչ՛.

Fonds A.R.A.M