Page 258 - ARM_19-1948_03
P. 258
ԲՈԼՅէյԻԻԶՍԸ Հպ-վոպակաԱ Աշակոքթ 0ՐքէՒԱՆ ^ *Ո Ւ Մ Ի Ն ԵՏ
եհ Դ Ա 8 ն Ա Կ 8 Ո հ ^ Ի Ի Ն Ը – (Ամփոփուած Սովեաական. Հայաաոան ա մ ս ա » ԽՈՐՀՐԴԱՅԻՆ ՏԱՐԱԳԻՐՆԵՐԸ
փ գ Յունիսի թիլէս) —
(ԹՌՈՒՑԻԿ ԱԿՆԱՐԿ)
Հայ եւ Վրացի սովետական մողովուբդնեբու Ամերիկեան թերթ մբ կբ գբէ թէ ԽորՀբղայիձն
Դիա ո ւթի ւննե բու Ակադեմիաներու նիստբ տեղի տարաղիրներբ կբ բամնուին երկու դա՛սակարգի ,
ԺԵ ունեցաւ. 1948 Մայիս 22ին Թիֆլիզէ մէի անոնք որ պատերազմին վերջաւորութեան՝ ատեն
իք անջեանի գնդակաՀ ար ում Էն՝ ամրող^ 83 օր Հայ գիտնականներս ւ պատ ո ւ ի րա կո ւթեան։ մ էջ դէպի Արեւմուտք անցան եւ կերպով մբ կարգա
վեր^, 1936 Հոկա * 2թն , րնդարձակ զեկուցումով գտնուա\ծ են գիտութիւնն եր ու Ակադեմիայի ի՛ս - դրեցին՝ որ ա՛յլեւս չվերադառնան, դ եւ ^՚Ր^ՐՈՐԳ՝
մր հրապարակ գաԼով Երեւանի կուսակցական կական անգամներ Գր * Վափանց եան, Հր. Աճ այն ռուս ղինուորներ նու քաղաքային պաշտօնեա–
կազմ ակերպութեան «փաղաքա յին Ակտիլ»ի մոգո եան դ Ա, ՏովՀաննէսեան , թղթակից՜– անդամ Ա* նեբբ որոնք պատերազմ բ վերջանալէն ետք դ առիթ
վի ՚> (ի զԷպ , ՛ո յ՛՛ ղեկո՚լցումբ Հրապարակուեցաւ Ղ,արիբեան , գիտութիւներու տոքթորներ Ա *Մկր մբ գտան վւախչելու խորհրդային՛ գօտիէն արեւ
զայն տալէ ամբողջ 28 օր վերջ)՝ Խ անջեանի յա– եան դ էտ * Աղա յեան , Վ * Զա լոյ եան , . Ամ իր մտեան գօտիներբ :
ջոբդբ Ա* Ամատունի՝ ոբ քիչ աւելի ուշ ինք եւս իս անե ան՛ դ գիտո ւթի ւննե բու թեկնածուներ՝ Գ» Այս Բ* դասակարգի մէջ մօտ 5000 Ռուսեր
պիտի գնագակաՀուէբ դ Հետեւեալ ամբաստանու– Աեւակ դ կ * ՛Հաֆ ագար եան , Խ * Աոմճեան , Բ . Ա– կան : Տատեր աւելի քան 20. 000 կբ Հաշուեն թիւբ*
թիւններ՚բ կբ ձեւակերպէր ուրիշ ամբաստանու ռաքելեան դ Ա * Երեմեան , Ա * Աօրուս , եւ ուրիշ Պատերազմէն ան մ՚իջա՚պէս վերջ աւելի շատ էր
թեանց կարգին՛ էյանջեանի եւ միւս դնգա կա - ներ ։ փախչողներու թիլր \ ԱէսկաՀն /& * իշխան՚ոլթիւննե–
Հ ա ր ուածներու Հասցէին * Աինչեւ նիստի րացումբ ^իֆլիգի *ԼրաոԻ ^ա~ բ Բ տար ի մբ առաջ խի ստ Հսկոգութե ան՛ ձեռնար
սարակոլթիլնբ մ եծ Հ ե տ աքր քր ո ւթի ւն\ ցո յց է տ բ– կեցին ։ Անոնք Խ * Մ իոլթիւնբ գրկեց ին բնտանիք -
« Հա շտ ո ւո գա կ ան՝ վերաբերմունք էբ ցուցա ւած անոնց Հանդէպ ։ Ա ա՛մ ուլբ եւ ձայնասփիւռբ ս^ՐՐ.՚> ԻբՐ^լ ՚գատանդդ եւ այս կերպով քիչ մբ
բերում դաշնակների ու նաց՛իոնալիզմի աբտտյայ– լա Անօրէն կբ լուսաբանեն մոգուվինպատակն երբ եւ նուաղեցաւ թիւբ I թէեւ միշտ ալ գմուար է որո
տ ո ւթ ի ւննե բ ին * *» ; խնդիրն երբ ։ շապէս գիտնալ բնդՀ անուր փախստականներուն՝
« քյաղագո\ւթեան՝ եւ Հա շտութեան՝ «վար գա - Աոաջին ն՛իստին կբ լսուի երեք զեկուցում թ ի ՚ ֊ Բ , ոբռվՀ ետ եւ անոնք կբ ծա՛ծ կեն իրենց ինք–
գոյն՛» մշուշ էր * ստեղծում դ ոբպէսղի կարողանան « Անդրկովկասեան ֆեդերացիայի գերբ Աաբբէ– նոլթիլնբդ բայց կ՛՛են՛թա՛դրուի թէ բնդամէնբ կէս
քոգա՛բկել նացիոնալիստական , գաՀնակցա կան ջանի յ Հայաստանի եւ Վբաստանի մողովուրդնե - միլիոնի չափ բլչայ ։
եւ կուլակային տարբերին պաշտպանելու իրենց բու բարեկամութեան՝ ամրապնդման գործումդ , Երբ պատերաղմբ վեբջացալ միլիոններով կա–
բացայայտ նացիոնալիստական գիծ՜բ » : զեկուցանող՝ Ա . Կիկվիցէ , « Ց ետադասն երբ (տսք– յին, անոն ցմ է Ե՚֊բոպա յի մ էջ դ Գեր մանիա , Աւբս^
« Նրանք ճանապարՀ կբ բանային Դաշ– ք^շ) եւ յետադաս գիտելիքեր Փոքր Աս իայի եւ արիա եւայլն՝։ Եալթայի Համաձայնութեամբ գէպ
նա կների ա/ւ^յէււ. . .» : Հարեւան երկիրների տեղանունների մէջֆ , զեկու— ի արեւելք ղրկուեցան շատերբ։ իրազեկներ կ՚ըսեն՝
ակա Հ ա րուածնե բ էն Ն * Ստեփ ան եան ի խմ- ցանող՝ Գ . Վափանցեան եւ երրորդ ^Բարեկամու– թէ շատերբ մեռած են՛ դ կամ աքսորուած են Աիպե–
բակբ կբ յայտարարէր . « Դաշնակներին զուր ո– թեան՝ դաղափարբ վրաց ել հայ գեղարուեստա - Րիա դ կեգր* Ասիոյ կայաններուն մէջ եւ կամ ՝Բո–
չն՚չացրին՛ յ նրանց կաբելի էր օգտագործել։ Նրանք կան գրականութեան մ է ^ * ղեկուցանող ա կա գե - լիմտյի ոսկեՀանքերբ։ Բայց արեւմտեան պետու–
կարող էին օգտակար լինել » ; միկ ֊ բանաստեղծ ք՛ * Գբ՛իշա՚լվի՛լի ։ թիւննեբբ գադբեցուցին վերադարձի գոր՚ծոգոլ -
Հ Խ * Հայաստան » թերթի քա բ տ ո ւղար բ Ո* » Աովետական Հա՛յ գիտնականնեբբ մայիս 2,2,ի՝ն> թիւձններբ 1946^ կիսուն դ որովՀետել տարագիր -
Աթանասեա\ն՝ կբ յիկայէր * Հ բաւի ր ո ւած էին ղի տե լո լ Վրաստանի պետական նեբ խմբական ան՛ձնասպանութեանց կբ դիմէին։
« Վերջին տարիներս կենար * օրդանբ՝ «Խ . թա\նգա՝րանբ ; Տետո յ վրաց ի գիտականներու Հետ Խ ո բՀ բղային քաղաքաց ինեբբ սկսան կեգծթուղթեր
Հա յա ստանար գաշնակնե բ ի գէմ ո ւղղո ւած յ°գ– կ^այ ց ե լեն Գոր ի ՝ Ա տա լինի \ծննգա՚վայ րբ , եւ շթել ;
աւածնեբ չէր տպում ։ Այգ կա ա ար ո լ ե լ է Խա\նջեա– Ա տա լին ի տուն ֊ թանգար անբ ։ Վե ր ա գա բ ձ ին Հիւ– Ասոնց մէչ զան Հատ մր խորՀբգային քաղաքա
նի ցուցումով ։ րե լաւն ցոյց կո ւտ ան Վր աստ ան ի ամ էն էն Հին ցիներ որոնք աւելի ուշագրաւ են եւ Համբաւաւոր
« Երբ այս Հարցով (յօդուածներ տպելու .* ճարտարապետական՝ կսթողներբ դ Աամթավիսի քան թէ չգային ուսուցչուհին՝ Տիզին կողենքի–
ն՝ա միշտ
« Տ * » ) մենք գիմում էինք իյանջետնին՝ վանքբ դ ԱոխռԻ^այի հնութիւնն երբ դ տաճարներբ ։ նան որ աատոլՀանէն վար նետուեցաւ Նիւ Եորքի
այսպիսի պ ատ ւս ս խ ան էբ տալիս .֊— Հէյե բկայպա յ – Նիոտերբ վերսկսելուն կբ սկսին զեկոլցո ւմ– մէչ–. Անոձց ա&ոսններր կամ ինքն ութի ւնր կարելի
մաններոտւմ ոչ մի կարիք չկայ Դաշնակցութեան նեբբ ՀՀսՀյ աս տ ան՝ի Հաս արա կական՝ կ ար գի Հիմ ֊ չէ մէքւոեղ Հանել, որովՀետել կր վտանգուին :
գէմ յօգոէւածներ տպելու * Գա աւելորդ կբ լինէր նա կան յա տ կան ի շներ բ Հ ելլեն ի ս տ ական էպոխա - Կան ուսուցչապետներ , գիտոսններ , զօրավարներ,
* * • Դրան՝ ոչ մի կարիք չկայ * * .» : յում (շրջան)» ։ զեկուցանող Ա* Երեմեանդ ^Գե– լրագրողներ , եւ մարդիկ որոնք Համբաւի տիրա
« Խանջեանն՛ ամէն՝ կերպ պաշտպ ան ո ւմ ու կաբրիստներբ ու Վբաստտնբ՝» դ գե կո լցան ո ղ Ն• ցած են խո րՀ բղա յին պետութեան մէի (Ն • Ե՞րք
խրախուսում էր Դաշնակցական գաղափարներով Աախաբաձէ դ ՀաՀայկական՝ Հղ» Հնչիւնի մասին՝ » Հէրրլտ)։
Համակուած գրական աղէտն եր ի Հակայեղափոխա - զեկուցան՛ող՝ Հ* Աճաոեան , ^Աայեաթ Նովայի
կան խմբակին, որին գլխաւորում էբ կուսակցու կե անքն ու ստեգծագոբծութիւնն՛երբ» դ ղեկուցա -
թեան նախկին՝ անգամ Բակու\նցբ նող Մ ՛ Ա օրուս , <ձԴբա կան Հերոսի կերպաբբ սո–
Ջա՚վււ յանլ ւշագրաւ Է Ամատունիի ° մանւ վետաՀայ ոճրականութեան մէջ» դ ղեկուցանող Ա-* Շանիցէն Վէկսւան, ԶուբրնաշվիլիՆ,, Լիոնիձէն,
ւան՝գ Հետեւեալ ^այտաբար ո ւթ իւնբ Տարութիւնեան դ «իոնա եյելաշվելու Հասարակա (բանաստեղծ) Բարամիձէն–, Աբուլաձին , Աախա -
« Պէաք է նշելդ որ վիճաբանութիւնն այն մա կան քաղաքական իդէաչներբ» դ ղեկուցան՚ող Ա• րաձէն եւ ուրիշներ Երեւանի մէչ կլլ դիմաւոր -
սին դ թէ արգեօ ք Գ ա շն ա կց ո ւթի ւնբ մ ան՚ր բոէւբ– Բեբձենիշկիլի դ ^Գոլինի պեղումն երբ» , գե կու ցա ս լ ի Խ բարեկամութեան ցոյցերով։ Անոնք կր
մ ո ւական՝ յեղափոխական կո ւս ա՛կ զ ութիւն է ^՚ղել նող կ . Վաֆադարեան՛ դՀ^Պաւո մա կանո լթեան՛ սլր ո բ ֊ դիտեն Հայկա՛կան ճարտարաապետութեան՝ եւ Հին
մ ին չեւ մի որոշ մամ ան ա կա շր՛ջանն դ թէ^ ա յգ կու— լէմբ աբտա՚սաՀմանեան մամանակակից լեզուաբա մամ տնակներու յուչարձա՝եներր, ՚իուձինլէ , կարմիր
սակցոՀւթիւնբ մի շա է լ արտայայտել է Հայկական նութեան մէջ» դ զեկուցանող Ա* Զիքորաւադ հայ Բլուրր, ԶուարթնւոցրէԱշտարակի շրչանի պատմա
բուբմուազիայի դ Հայկական՝ մարտնչող նացիոնա՝– ռուս * յարա բեր՛ս ւթի ւն նեբբ \ Տրգ դա՛րի $()ա կա% կան վայրերը, Աեւաեր եւ կ՝այցելեն Հայաստանի
լիգմ ի շաՀերբ դ մ թնչել վեր ջին մամանակնեբս թուականներուն , գեկուցանոգ Ա* ՏովՀաննէսեան մ չակութայ-վձն՝ եւ գիտական բազմ աթ իւ Հասաատոլ–
շատ մեծ տեղ է գրաւէ լ Հայաստանում դ մանա կի ւթներբ եւ Անդր կո վկա սբ» , զեկուցանող Բ* թիւձհներր Տ
ւանդ ինտելիգենցիայի , սլաւոմ արսՀննե ր ի ու գրոգ Պիստ րովս ելի ։ ԹԷ Ըիֆլիզի ե>– թէ Երեւանի մէչ միացեալ
ների շրջանում : Ա ա յիս 2,7ին նի ս տ ե բո ւն աշխատանքն երբ կբ նիստերուն– ն՛երկայ եղան Ատալիւնեան մրցանակի
սկսին Երեւան ։ պատ ո ւիրա՚կո ւթի լնբ
«կարիք կա® յ արդեօք ապացուցանելու դ ոբ պսակաւորներ Ա՛ Ալիզագէն ե ւ Ա* Րաբայեւրւ
ներկա՛յում ս ա յգ Հար ց ին ցոլցաբերուող լարուած Վբաց գի տն՛ականներու
Երեւանի մէչ եղած զեկուցումներ ր Հետեւեալ^
Հետաքրքրութիւն բ սոսկ պատմական ճշմաբտոլ– ներն են* ՀԱ՛իչ<օրէական աստիճան՛ային էա–
թիւնբ պաբզելոլ ցանկութիւնբ չէ, ՚"Հք/ նացիոնալ մունիստաքյւան կաւ ս ակց ո ւթի ւնբ , որին՝ ղեկավա - փումներև՝ ըստ Հին՛ Հայկական՛ աղբիւրնեբի՝^ ղե -
եւ
–ուկլոն ի ս տա կան (թարգման.աբաբ՝ ազգային՝ - բում է բանուոր գասակարգբ դ թշնամաբար է վե– կոցաետղ Տ ՛ Ա՚անանդեան , ՀԱրմա՚ղեան գիրը
թեքռւոգակս/ն՝ » «է^ *» ) տար բեր ի մի փորձս՝ բա՛բերւում դէպի ի ր Գռս* ո կր ա տ ա կան անցետչբ դ վրացական այբուբենի աււա՚էացման պրոբլէմր
«Վրաստանի
Դաշնակցութեան՝– մանր — բու բմ ուա կանութեան գէպի անցեալի յեղափոխական^ տենդենցներբ ։ (ինդիրր) » , զեկուցում՝ կերեթէլիի ,
(այլ խօսքով՝ աշէսատտ-ւոր գիւզացիական * Հ Այդ վն՛ասարարական– գիծ էր դ մի գիծ դ որի ՍԱՌ. Գիտո ւ թ ի լեների Ակադեմիայի պատմո՛ւթեան՛
« 3 » ) , իբրեւ թէ անց ե ալում կաճառի Հնագիտական պեղումները 10 տարում» ,
նրա մ աա ո լ ցած յե նպատակն էր ցոյց տալ դ թէ փՀա՝յ պրոլետաբիատբ
ղափոխական՝ ծառա յ ութ իւննե բ ի եւ այլն՝ պիտակի չէ դ Հայաստանի խո րՀ րդա յին իշխանութիւն բ չէ դ ղեկուցան՛ող՝ ^"Բ՜^լ^ՒձՎՒլԻ ^ ^՝ Հ ա յ մողովբդի
տակ դ նացիոնալիստական Հաշտոլողական վերա որ Հ ան դի ս ան ում է ան ց ետ լի բո լոր կ ուլտո լրական մասնակցութիւներ Հայրենական մեծ պատերազ
բեր մունք սնցեացնել ներկայումս Դ աշե ակ ցու Հարստութիւնն եր ի կբոդր , աձԼ^ ասենք , Գտշնա կ– մին» , զեկուցանող՝ Ա՛ (ք՚Լացական՚եան, ՀձՀայե -
թեան նկատմամբ» նեբբ («Գրական թերթ» դԵբեւան դ 23Ապրիլ ,1937) : ր է ն ի պա՛տմութեան՝ շրջանաբաժանումը» , զեկու~
Ունկնգիրներբ Ամատունիի այս յայտարաբու– \\) ո ս տ.ոլիանո ւթե ամ բբ Վ * կ իր պո տ ինն եր ու , ցանող Ա* ՚Լարիբեան, «Վրացական սովետական
թեանբ միա՛ձայն բացադանչ աւթեամր կ արձադան– հայ մողովուրդբ , ամբող^ տասնբեօթբ երկար ու գրականութեան չրչանա բամանմ ան Հարցի չուր–
լեն՝, ճիչգ ^» ( « ծ * Հայաստան» դ 30 Հոկտեմ– խաղաղ տարիներ Համայնավար իշխանութեան՝ չ ը » զեկուցանող՝ Ա. Ո-ոբակիցէ, «Մուսասիրը եւ
բուոն ու լար–
բեր 1936) բա բ ի քն ե րբ վա յ ռ լ ռ էով , եկած էր ա յն անխորտա^ լեզո լական՛ Հան դիպումն երր» , զեկուցանող՝ Ա՛
Այսքանով շատանանք Հ կե լի համոզումին դ թէ Հա յ անցեալի բո լո բ Հարս– Աուրվալեան, «| Օրդ գարու վյրացակա՚Ա մի քան է
Ուրեմն 1936 թուականներո՛ւն տութիւններոլ կրողբ ՝՝ո՚չ Համայնավարներն են՛ եւ պատկերազարդ Հեռադիրների մասին», զե կո լցա
ոՀւած հ ետտքբ քրութիւն՝ կար Գա շնակց ութեան՝ ոչ ալ խո րՀ րդա յին՝ ի շիւանս ւթիւններբ դ այլ Դաշ ՛ն ալ Հ/մերլինգ, «Ջկան պաշտամուն՛քի Հարցի չուր.,
շուրջ Խ * Հայաստանի վարիչ շրջանակներուն մէջ։ նակն երբ • • • չր» զեկուցանող՝ Ա. (իոբակիցէ , «Ա"Լսասերը ել
Կար ոչ միայն՛ տեսական Հ՛իմունքովդ այլ կա՛ր Իսկ մ իամ իտ պոետ բ Ե՛լի շէ Ջաբենց՝ որ Ուրարտուն» , զեկուցանող Գ– Մելիքիշվիլի ել
նաեւ գործնական նկատումներով : այնքան ջերմ շունչով մեզ կբ յոխորտար տարիներ « Մ՚ծկրիվների տեսութիւն՛ը ել նրա գործա՚գրոլ -
Մ՛եր գաղափտրներբ թափանցած էին այդ խա– առաջ* «Ան կա իս ո ւթեան պայքա^ր՝ ղա մերն է թիւձԼր գ ր ա բ ա ր ի խոնարՀման նկատմամբ », գհ–
Տւեբէն՝ ներս դ ուր շատեր յանդգնութիւն բ կ՚ունե Հիմա դ գա մերն էր առաջ» յուսաՀատ թէ կիբ– կոլցանոզ՝ Ա * Հթանիձէ է
նային՛ րաց կերպով մինչեւ իսկ մեզ պաշտպանե սլոտինեան « Հայ պբո լետա ր իատ»էն եւ թէ Հա Նքսաի արդիւ՚եքներր ամփոփեց ՀԱԱքի Գիտոլ -
թիւԱներոլ Ակադեմիայի
լու ել մեր գէմ եգած Հտլածւսնքբ դատապարտե յաստանի ՀձիսոբՀ րդա յին ի շխ անաւ թ են էն », 1933 ճ ո ւմ եան նախա՚գաՀ՝ Վ* Համբաբ–
:
լու ։ Ա ա յիս 9ին կբ գրէր (նոր ո ւղղա գրութեամբ) 47
Այս տեսակէտով բացառի կ է աբմէքբ այն տոգերէ բաղկացած իր հռչակաւոր «պատգամ»բ Ողջոյնի Հեռադիրներ Էն վերչ, նիստը փակ -
խոստովանութեանդ որ վրիպած է Հայաստանի բան ա ս տե ղծ ա կան քողարկուած կտոր մ բ ո– ուեցալ Մայիս ՅՕին Երեւանի մէչւ
գրական գաՀճի՝ Վ* կիբպոտինի գրի՛չէն ։ րուն երկ՛րորդ գիրեբր (բացառութեամբ 23րդ յա
« Հակա յեղափո խա կան դ Դաշնակցական դ աբ– ւելուածական տողի) կուտա յին պոետի մ ահ էն ա–
րոցկիսաական թշնամիներբդ կբ վկայէր Կիւպո– ռաջ իր ՚էեբջին կտա կր Հայրենիքին* «Ով Հայ ՊԷՏ* ՈՒՆԻՆ* ՆՈՐ ԲԱԺԱՆՈՐԴՆԵՐՈՒ ԵՒ ԾԱ
ՆՈՒՑՈՒՄՆԵՐՈՒ, ԴԻՄԱ
աին դ վնասարար աշխատանք էին կատարում մողովուբգ դ քո միակ փրկաւթիւնբ քո Հաւաքա ՆԱԼ ԾԱԽԲԵՐՈՒ
ԳԻՆԵՐԸ ։ ՆԵՐԿԱՅ
դրականութեան բնագաւառում : Նրանք ցանկա կան ումի մէջ է» (Եղիշէ Ջաբենց «Գիրք Ճանա ՈՐՊԷՍԶԻ ԿԱՐԵՆԱՆ*
նում էին դրութիւնն այնպէս պատկերացնել, թէ պարՀ ի» դ Երեւանդ 1933, էջ 269 - 270)։ ՅԱՒԵԼՄԱՆ ԵՒ ՊԱՀԵԼ
իբր հայ յ՝ողովուրդբ , որին՛ ղեկավարում է իր կա ( Խմբագրական՝ Հ0ՈԻՍԱԲԵՐ»ի)
Fonds A.R.A.M
եհ Դ Ա 8 ն Ա Կ 8 Ո հ ^ Ի Ի Ն Ը – (Ամփոփուած Սովեաական. Հայաաոան ա մ ս ա » ԽՈՐՀՐԴԱՅԻՆ ՏԱՐԱԳԻՐՆԵՐԸ
փ գ Յունիսի թիլէս) —
(ԹՌՈՒՑԻԿ ԱԿՆԱՐԿ)
Հայ եւ Վրացի սովետական մողովուբդնեբու Ամերիկեան թերթ մբ կբ գբէ թէ ԽորՀբղայիձն
Դիա ո ւթի ւննե բու Ակադեմիաներու նիստբ տեղի տարաղիրներբ կբ բամնուին երկու դա՛սակարգի ,
ԺԵ ունեցաւ. 1948 Մայիս 22ին Թիֆլիզէ մէի անոնք որ պատերազմին վերջաւորութեան՝ ատեն
իք անջեանի գնդակաՀ ար ում Էն՝ ամրող^ 83 օր Հայ գիտնականներս ւ պատ ո ւ ի րա կո ւթեան։ մ էջ դէպի Արեւմուտք անցան եւ կերպով մբ կարգա
վեր^, 1936 Հոկա * 2թն , րնդարձակ զեկուցումով գտնուա\ծ են գիտութիւնն եր ու Ակադեմիայի ի՛ս - դրեցին՝ որ ա՛յլեւս չվերադառնան, դ եւ ^՚Ր^ՐՈՐԳ՝
մր հրապարակ գաԼով Երեւանի կուսակցական կական անգամներ Գր * Վափանց եան, Հր. Աճ այն ռուս ղինուորներ նու քաղաքային պաշտօնեա–
կազմ ակերպութեան «փաղաքա յին Ակտիլ»ի մոգո եան դ Ա, ՏովՀաննէսեան , թղթակից՜– անդամ Ա* նեբբ որոնք պատերազմ բ վերջանալէն ետք դ առիթ
վի ՚> (ի զԷպ , ՛ո յ՛՛ ղեկո՚լցումբ Հրապարակուեցաւ Ղ,արիբեան , գիտութիւներու տոքթորներ Ա *Մկր մբ գտան վւախչելու խորհրդային՛ գօտիէն արեւ
զայն տալէ ամբողջ 28 օր վերջ)՝ Խ անջեանի յա– եան դ էտ * Աղա յեան , Վ * Զա լոյ եան , . Ամ իր մտեան գօտիներբ :
ջոբդբ Ա* Ամատունի՝ ոբ քիչ աւելի ուշ ինք եւս իս անե ան՛ դ գիտո ւթի ւննե բու թեկնածուներ՝ Գ» Այս Բ* դասակարգի մէջ մօտ 5000 Ռուսեր
պիտի գնագակաՀուէբ դ Հետեւեալ ամբաստանու– Աեւակ դ կ * ՛Հաֆ ագար եան , Խ * Աոմճեան , Բ . Ա– կան : Տատեր աւելի քան 20. 000 կբ Հաշուեն թիւբ*
թիւններ՚բ կբ ձեւակերպէր ուրիշ ամբաստանու ռաքելեան դ Ա * Երեմեան , Ա * Աօրուս , եւ ուրիշ Պատերազմէն ան մ՚իջա՚պէս վերջ աւելի շատ էր
թեանց կարգին՛ էյանջեանի եւ միւս դնգա կա - ներ ։ փախչողներու թիլր \ ԱէսկաՀն /& * իշխան՚ոլթիւննե–
Հ ա ր ուածներու Հասցէին * Աինչեւ նիստի րացումբ ^իֆլիգի *ԼրաոԻ ^ա~ բ Բ տար ի մբ առաջ խի ստ Հսկոգութե ան՛ ձեռնար
սարակոլթիլնբ մ եծ Հ ե տ աքր քր ո ւթի ւն\ ցո յց է տ բ– կեցին ։ Անոնք Խ * Մ իոլթիւնբ գրկեց ին բնտանիք -
« Հա շտ ո ւո գա կ ան՝ վերաբերմունք էբ ցուցա ւած անոնց Հանդէպ ։ Ա ա՛մ ուլբ եւ ձայնասփիւռբ ս^ՐՐ.՚> ԻբՐ^լ ՚գատանդդ եւ այս կերպով քիչ մբ
բերում դաշնակների ու նաց՛իոնալիզմի աբտտյայ– լա Անօրէն կբ լուսաբանեն մոգուվինպատակն երբ եւ նուաղեցաւ թիւբ I թէեւ միշտ ալ գմուար է որո
տ ո ւթ ի ւննե բ ին * *» ; խնդիրն երբ ։ շապէս գիտնալ բնդՀ անուր փախստականներուն՝
« քյաղագո\ւթեան՝ եւ Հա շտութեան՝ «վար գա - Աոաջին ն՛իստին կբ լսուի երեք զեկուցում թ ի ՚ ֊ Բ , ոբռվՀ ետ եւ անոնք կբ ծա՛ծ կեն իրենց ինք–
գոյն՛» մշուշ էր * ստեղծում դ ոբպէսղի կարողանան « Անդրկովկասեան ֆեդերացիայի գերբ Աաբբէ– նոլթիլնբդ բայց կ՛՛են՛թա՛դրուի թէ բնդամէնբ կէս
քոգա՛բկել նացիոնալիստական , գաՀնակցա կան ջանի յ Հայաստանի եւ Վբաստանի մողովուրդնե - միլիոնի չափ բլչայ ։
եւ կուլակային տարբերին պաշտպանելու իրենց բու բարեկամութեան՝ ամրապնդման գործումդ , Երբ պատերաղմբ վեբջացալ միլիոններով կա–
բացայայտ նացիոնալիստական գիծ՜բ » : զեկուցանող՝ Ա . Կիկվիցէ , « Ց ետադասն երբ (տսք– յին, անոն ցմ է Ե՚֊բոպա յի մ էջ դ Գեր մանիա , Աւբս^
« Նրանք ճանապարՀ կբ բանային Դաշ– ք^շ) եւ յետադաս գիտելիքեր Փոքր Աս իայի եւ արիա եւայլն՝։ Եալթայի Համաձայնութեամբ գէպ
նա կների ա/ւ^յէււ. . .» : Հարեւան երկիրների տեղանունների մէջֆ , զեկու— ի արեւելք ղրկուեցան շատերբ։ իրազեկներ կ՚ըսեն՝
ակա Հ ա րուածնե բ էն Ն * Ստեփ ան եան ի խմ- ցանող՝ Գ . Վափանցեան եւ երրորդ ^Բարեկամու– թէ շատերբ մեռած են՛ դ կամ աքսորուած են Աիպե–
բակբ կբ յայտարարէր . « Դաշնակներին զուր ո– թեան՝ դաղափարբ վրաց ել հայ գեղարուեստա - Րիա դ կեգր* Ասիոյ կայաններուն մէջ եւ կամ ՝Բո–
չն՚չացրին՛ յ նրանց կաբելի էր օգտագործել։ Նրանք կան գրականութեան մ է ^ * ղեկուցանող ա կա գե - լիմտյի ոսկեՀանքերբ։ Բայց արեւմտեան պետու–
կարող էին օգտակար լինել » ; միկ ֊ բանաստեղծ ք՛ * Գբ՛իշա՚լվի՛լի ։ թիւննեբբ գադբեցուցին վերադարձի գոր՚ծոգոլ -
Հ Խ * Հայաստան » թերթի քա բ տ ո ւղար բ Ո* » Աովետական Հա՛յ գիտնականնեբբ մայիս 2,2,ի՝ն> թիւձններբ 1946^ կիսուն դ որովՀետել տարագիր -
Աթանասեա\ն՝ կբ յիկայէր * Հ բաւի ր ո ւած էին ղի տե լո լ Վրաստանի պետական նեբ խմբական ան՛ձնասպանութեանց կբ դիմէին։
« Վերջին տարիներս կենար * օրդանբ՝ «Խ . թա\նգա՝րանբ ; Տետո յ վրաց ի գիտականներու Հետ Խ ո բՀ բղային քաղաքաց ինեբբ սկսան կեգծթուղթեր
Հա յա ստանար գաշնակնե բ ի գէմ ո ւղղո ւած յ°գ– կ^այ ց ե լեն Գոր ի ՝ Ա տա լինի \ծննգա՚վայ րբ , եւ շթել ;
աւածնեբ չէր տպում ։ Այգ կա ա ար ո լ ե լ է Խա\նջեա– Ա տա լին ի տուն ֊ թանգար անբ ։ Վե ր ա գա բ ձ ին Հիւ– Ասոնց մէչ զան Հատ մր խորՀբգային քաղաքա
նի ցուցումով ։ րե լաւն ցոյց կո ւտ ան Վր աստ ան ի ամ էն էն Հին ցիներ որոնք աւելի ուշագրաւ են եւ Համբաւաւոր
« Երբ այս Հարցով (յօդուածներ տպելու .* ճարտարապետական՝ կսթողներբ դ Աամթավիսի քան թէ չգային ուսուցչուհին՝ Տիզին կողենքի–
ն՝ա միշտ
« Տ * » ) մենք գիմում էինք իյանջետնին՝ վանքբ դ ԱոխռԻ^այի հնութիւնն երբ դ տաճարներբ ։ նան որ աատոլՀանէն վար նետուեցաւ Նիւ Եորքի
այսպիսի պ ատ ւս ս խ ան էբ տալիս .֊— Հէյե բկայպա յ – Նիոտերբ վերսկսելուն կբ սկսին զեկոլցո ւմ– մէչ–. Անոձց ա&ոսններր կամ ինքն ութի ւնր կարելի
մաններոտւմ ոչ մի կարիք չկայ Դաշնակցութեան նեբբ ՀՀսՀյ աս տ ան՝ի Հաս արա կական՝ կ ար գի Հիմ ֊ չէ մէքւոեղ Հանել, որովՀետել կր վտանգուին :
գէմ յօգոէւածներ տպելու * Գա աւելորդ կբ լինէր նա կան յա տ կան ի շներ բ Հ ելլեն ի ս տ ական էպոխա - Կան ուսուցչապետներ , գիտոսններ , զօրավարներ,
* * • Դրան՝ ոչ մի կարիք չկայ * * .» : յում (շրջան)» ։ զեկուցանող Ա* Երեմեանդ ^Գե– լրագրողներ , եւ մարդիկ որոնք Համբաւի տիրա
« Խանջեանն՛ ամէն՝ կերպ պաշտպ ան ո ւմ ու կաբրիստներբ ու Վբաստտնբ՝» դ գե կո լցան ո ղ Ն• ցած են խո րՀ բղա յին պետութեան մէի (Ն • Ե՞րք
խրախուսում էր Դաշնակցական գաղափարներով Աախաբաձէ դ ՀաՀայկական՝ Հղ» Հնչիւնի մասին՝ » Հէրրլտ)։
Համակուած գրական աղէտն եր ի Հակայեղափոխա - զեկուցան՛ող՝ Հ* Աճաոեան , ^Աայեաթ Նովայի
կան խմբակին, որին գլխաւորում էբ կուսակցու կե անքն ու ստեգծագոբծութիւնն՛երբ» դ ղեկուցա -
թեան նախկին՝ անգամ Բակու\նցբ նող Մ ՛ Ա օրուս , <ձԴբա կան Հերոսի կերպաբբ սո–
Ջա՚վււ յանլ ւշագրաւ Է Ամատունիի ° մանւ վետաՀայ ոճրականութեան մէջ» դ ղեկուցանող Ա-* Շանիցէն Վէկսւան, ԶուբրնաշվիլիՆ,, Լիոնիձէն,
ւան՝գ Հետեւեալ ^այտաբար ո ւթ իւնբ Տարութիւնեան դ «իոնա եյելաշվելու Հասարակա (բանաստեղծ) Բարամիձէն–, Աբուլաձին , Աախա -
« Պէաք է նշելդ որ վիճաբանութիւնն այն մա կան քաղաքական իդէաչներբ» դ ղեկուցան՚ող Ա• րաձէն եւ ուրիշներ Երեւանի մէչ կլլ դիմաւոր -
սին դ թէ արգեօ ք Գ ա շն ա կց ո ւթի ւնբ մ ան՚ր բոէւբ– Բեբձենիշկիլի դ ^Գոլինի պեղումն երբ» , գե կու ցա ս լ ի Խ բարեկամութեան ցոյցերով։ Անոնք կր
մ ո ւական՝ յեղափոխական կո ւս ա՛կ զ ութիւն է ^՚ղել նող կ . Վաֆադարեան՛ դՀ^Պաւո մա կանո լթեան՛ սլր ո բ ֊ դիտեն Հայկա՛կան ճարտարաապետութեան՝ եւ Հին
մ ին չեւ մի որոշ մամ ան ա կա շր՛ջանն դ թէ^ ա յգ կու— լէմբ աբտա՚սաՀմանեան մամանակակից լեզուաբա մամ տնակներու յուչարձա՝եներր, ՚իուձինլէ , կարմիր
սակցոՀւթիւնբ մի շա է լ արտայայտել է Հայկական նութեան մէջ» դ զեկուցանող Ա* Զիքորաւադ հայ Բլուրր, ԶուարթնւոցրէԱշտարակի շրչանի պատմա
բուբմուազիայի դ Հայկական՝ մարտնչող նացիոնա՝– ռուս * յարա բեր՛ս ւթի ւն նեբբ \ Տրգ դա՛րի $()ա կա% կան վայրերը, Աեւաեր եւ կ՝այցելեն Հայաստանի
լիգմ ի շաՀերբ դ մ թնչել վեր ջին մամանակնեբս թուականներուն , գեկուցանոգ Ա* ՏովՀաննէսեան մ չակութայ-վձն՝ եւ գիտական բազմ աթ իւ Հասաատոլ–
շատ մեծ տեղ է գրաւէ լ Հայաստանում դ մանա կի ւթներբ եւ Անդր կո վկա սբ» , զեկուցանող Բ* թիւձհներր Տ
ւանդ ինտելիգենցիայի , սլաւոմ արսՀննե ր ի ու գրոգ Պիստ րովս ելի ։ ԹԷ Ըիֆլիզի ե>– թէ Երեւանի մէչ միացեալ
ների շրջանում : Ա ա յիս 2,7ին նի ս տ ե բո ւն աշխատանքն երբ կբ նիստերուն– ն՛երկայ եղան Ատալիւնեան մրցանակի
սկսին Երեւան ։ պատ ո ւիրա՚կո ւթի լնբ
«կարիք կա® յ արդեօք ապացուցանելու դ ոբ պսակաւորներ Ա՛ Ալիզագէն ե ւ Ա* Րաբայեւրւ
ներկա՛յում ս ա յգ Հար ց ին ցոլցաբերուող լարուած Վբաց գի տն՛ականներու
Երեւանի մէչ եղած զեկուցումներ ր Հետեւեալ^
Հետաքրքրութիւն բ սոսկ պատմական ճշմաբտոլ– ներն են* ՀԱ՛իչ<օրէական աստիճան՛ային էա–
թիւնբ պաբզելոլ ցանկութիւնբ չէ, ՚"Հք/ նացիոնալ մունիստաքյւան կաւ ս ակց ո ւթի ւնբ , որին՝ ղեկավա - փումներև՝ ըստ Հին՛ Հայկական՛ աղբիւրնեբի՝^ ղե -
եւ
–ուկլոն ի ս տա կան (թարգման.աբաբ՝ ազգային՝ - բում է բանուոր գասակարգբ դ թշնամաբար է վե– կոցաետղ Տ ՛ Ա՚անանդեան , ՀԱրմա՚ղեան գիրը
թեքռւոգակս/ն՝ » «է^ *» ) տար բեր ի մի փորձս՝ բա՛բերւում դէպի ի ր Գռս* ո կր ա տ ա կան անցետչբ դ վրացական այբուբենի աււա՚էացման պրոբլէմր
«Վրաստանի
Դաշնակցութեան՝– մանր — բու բմ ուա կանութեան գէպի անցեալի յեղափոխական^ տենդենցներբ ։ (ինդիրր) » , զեկուցում՝ կերեթէլիի ,
(այլ խօսքով՝ աշէսատտ-ւոր գիւզացիական * Հ Այդ վն՛ասարարական– գիծ էր դ մի գիծ դ որի ՍԱՌ. Գիտո ւ թ ի լեների Ակադեմիայի պատմո՛ւթեան՛
« 3 » ) , իբրեւ թէ անց ե ալում կաճառի Հնագիտական պեղումները 10 տարում» ,
նրա մ աա ո լ ցած յե նպատակն էր ցոյց տալ դ թէ փՀա՝յ պրոլետաբիատբ
ղափոխական՝ ծառա յ ութ իւննե բ ի եւ այլն՝ պիտակի չէ դ Հայաստանի խո րՀ րդա յին իշխանութիւն բ չէ դ ղեկուցան՛ող՝ ^"Բ՜^լ^ՒձՎՒլԻ ^ ^՝ Հ ա յ մողովբդի
տակ դ նացիոնալիստական Հաշտոլողական վերա որ Հ ան դի ս ան ում է ան ց ետ լի բո լոր կ ուլտո լրական մասնակցութիւներ Հայրենական մեծ պատերազ
բեր մունք սնցեացնել ներկայումս Դ աշե ակ ցու Հարստութիւնն եր ի կբոդր , աձԼ^ ասենք , Գտշնա կ– մին» , զեկուցանող՝ Ա՛ (ք՚Լացական՚եան, ՀձՀայե -
թեան նկատմամբ» նեբբ («Գրական թերթ» դԵբեւան դ 23Ապրիլ ,1937) : ր է ն ի պա՛տմութեան՝ շրջանաբաժանումը» , զեկու~
Ունկնգիրներբ Ամատունիի այս յայտարաբու– \\) ո ս տ.ոլիանո ւթե ամ բբ Վ * կ իր պո տ ինն եր ու , ցանող Ա* ՚Լարիբեան, «Վրացական սովետական
թեանբ միա՛ձայն բացադանչ աւթեամր կ արձադան– հայ մողովուրդբ , ամբող^ տասնբեօթբ երկար ու գրականութեան չրչանա բամանմ ան Հարցի չուր–
լեն՝, ճիչգ ^» ( « ծ * Հայաստան» դ 30 Հոկտեմ– խաղաղ տարիներ Համայնավար իշխանութեան՝ չ ը » զեկուցանող՝ Ա. Ո-ոբակիցէ, «Մուսասիրը եւ
բուոն ու լար–
բեր 1936) բա բ ի քն ե րբ վա յ ռ լ ռ էով , եկած էր ա յն անխորտա^ լեզո լական՛ Հան դիպումն երր» , զեկուցանող՝ Ա՛
Այսքանով շատանանք Հ կե լի համոզումին դ թէ Հա յ անցեալի բո լո բ Հարս– Աուրվալեան, «| Օրդ գարու վյրացակա՚Ա մի քան է
Ուրեմն 1936 թուականներո՛ւն տութիւններոլ կրողբ ՝՝ո՚չ Համայնավարներն են՛ եւ պատկերազարդ Հեռադիրների մասին», զե կո լցա
ոՀւած հ ետտքբ քրութիւն՝ կար Գա շնակց ութեան՝ ոչ ալ խո րՀ րդա յին՝ ի շիւանս ւթիւններբ դ այլ Դաշ ՛ն ալ Հ/մերլինգ, «Ջկան պաշտամուն՛քի Հարցի չուր.,
շուրջ Խ * Հայաստանի վարիչ շրջանակներուն մէջ։ նակն երբ • • • չր» զեկուցանող՝ Ա. (իոբակիցէ , «Ա"Լսասերը ել
Կար ոչ միայն՛ տեսական Հ՛իմունքովդ այլ կա՛ր Իսկ մ իամ իտ պոետ բ Ե՛լի շէ Ջաբենց՝ որ Ուրարտուն» , զեկուցանող Գ– Մելիքիշվիլի ել
նաեւ գործնական նկատումներով : այնքան ջերմ շունչով մեզ կբ յոխորտար տարիներ « Մ՚ծկրիվների տեսութիւն՛ը ել նրա գործա՚գրոլ -
Մ՛եր գաղափտրներբ թափանցած էին այդ խա– առաջ* «Ան կա իս ո ւթեան պայքա^ր՝ ղա մերն է թիւձԼր գ ր ա բ ա ր ի խոնարՀման նկատմամբ », գհ–
Տւեբէն՝ ներս դ ուր շատեր յանդգնութիւն բ կ՚ունե Հիմա դ գա մերն էր առաջ» յուսաՀատ թէ կիբ– կոլցանոզ՝ Ա * Հթանիձէ է
նային՛ րաց կերպով մինչեւ իսկ մեզ պաշտպանե սլոտինեան « Հայ պբո լետա ր իատ»էն եւ թէ Հա Նքսաի արդիւ՚եքներր ամփոփեց ՀԱԱքի Գիտոլ -
թիւԱներոլ Ակադեմիայի
լու ել մեր գէմ եգած Հտլածւսնքբ դատապարտե յաստանի ՀձիսոբՀ րդա յին ի շխ անաւ թ են էն », 1933 ճ ո ւմ եան նախա՚գաՀ՝ Վ* Համբաբ–
:
լու ։ Ա ա յիս 9ին կբ գրէր (նոր ո ւղղա գրութեամբ) 47
Այս տեսակէտով բացառի կ է աբմէքբ այն տոգերէ բաղկացած իր հռչակաւոր «պատգամ»բ Ողջոյնի Հեռադիրներ Էն վերչ, նիստը փակ -
խոստովանութեանդ որ վրիպած է Հայաստանի բան ա ս տե ղծ ա կան քողարկուած կտոր մ բ ո– ուեցալ Մայիս ՅՕին Երեւանի մէչւ
գրական գաՀճի՝ Վ* կիբպոտինի գրի՛չէն ։ րուն երկ՛րորդ գիրեբր (բացառութեամբ 23րդ յա
« Հակա յեղափո խա կան դ Դաշնակցական դ աբ– ւելուածական տողի) կուտա յին պոետի մ ահ էն ա–
րոցկիսաական թշնամիներբդ կբ վկայէր Կիւպո– ռաջ իր ՚էեբջին կտա կր Հայրենիքին* «Ով Հայ ՊԷՏ* ՈՒՆԻՆ* ՆՈՐ ԲԱԺԱՆՈՐԴՆԵՐՈՒ ԵՒ ԾԱ
ՆՈՒՑՈՒՄՆԵՐՈՒ, ԴԻՄԱ
աին դ վնասարար աշխատանք էին կատարում մողովուբգ դ քո միակ փրկաւթիւնբ քո Հաւաքա ՆԱԼ ԾԱԽԲԵՐՈՒ
ԳԻՆԵՐԸ ։ ՆԵՐԿԱՅ
դրականութեան բնագաւառում : Նրանք ցանկա կան ումի մէջ է» (Եղիշէ Ջաբենց «Գիրք Ճանա ՈՐՊԷՍԶԻ ԿԱՐԵՆԱՆ*
նում էին դրութիւնն այնպէս պատկերացնել, թէ պարՀ ի» դ Երեւանդ 1933, էջ 269 - 270)։ ՅԱՒԵԼՄԱՆ ԵՒ ՊԱՀԵԼ
իբր հայ յ՝ողովուրդբ , որին՛ ղեկավարում է իր կա ( Խմբագրական՝ Հ0ՈԻՍԱԲԵՐ»ի)
Fonds A.R.A.M
