Page 218 - ARM_19-1948_03
P. 218
8 ԱՀԱ*
ԲՈԼՏեՒԻԶՄԸ Աբձ՝սկոէդի ԱաՎակ&Խ •Բանի մը Հարիւր մեթր երկայնաւթեամբ այս
աւաղէ սաւանին վյրայ ուրիշ բան չես տեսն՛եր, ե–
եհ Դ Ա Ժ Ն Ա Կ Տ Ո հ Բ Ի հ ն Ը թէ ոչ ծովածաւալ բազմութիւն մը առանց սեռի
եւ տարիքի՛ խտրութեան ՝:
(ԹՌՈՒՑԻԿ ԱԿՆԱՐԿ) Լաս ի ո թ ա յ ի այս գեղեցիկ սարալանջին վրա– Ատենն անգամ մբ երբ աբելը իր կարմիր ճա
յէն միս մինակ, անՀ ո ւն ուբախութեամբ մբ կբ ռագայթներ ո վը կը սկսի նախ չ բան ի լ այս բախ
գիտեմ Մ իքեբկրականի գեղածիծաղ ափեր բ : Ա— տաւորներու կռնակին վրայ, մէկը միւսին ետելէն
ԺԱ. մ էն կողմ օճառեր ու ա յղիներ X Տուներ Համ եստ կը վազեն ծովը : Յետոյ , դարձեալ կուդան ՛եւ,
եւ սիրուն : Պ ա ր տ իզպաննե ր իրենց բանջարանոց - ըստ իրենց ճաշակին՝ կՀերկննան ալազէն՛ վրայ Տ
« Ե" հաճո յքով պատրաստ եմ ԱնգլԷացԷնեբը նեբուձն աՆուձնեբուն մէջ բբիէ կբ շարժեն X Հունտ, Այսպէս ա՛մբ ո զչ օրը, մինչեւ ՛որ գէշեբը գայ ել.
կ՝ բԱա
"էրելու– , , առէթով մր ըսած ուզեր յ Պէսմաբք, մեր 1\Ր$յ**փահհ աւագանին մօտ՝ քանի մբ մանէ եւ դուրս քշէ ծովափէն տ
— սակայն, Անգլիացիները չեն; սէրուած ըլ աղջիկներ վ ար գա վար֊ կբ խաղան հ Եթերին մէջ
լալ» (՚ԲԱՐԼ ՌԵՍՆԵՐ ֊ «Գահաժառանգ Վէլհէլ– ոսկի փոշիԼ եբու պար մբ գեղեցիկ : Ու տաքբ կ՚իջ էտէնք է : կը վերադառնամ դէպի ետ ։Հոն, ուր՛
մէյուշերը», Պ եր լին, 1922, էչ 7 7 ) ։ նէ անձրեւի մր պէս մեղմ ել Համաչափ X այլեւս քարափն է, կանգ կ՛՚առնեմ ու, ՚Լերչէն՝ ան
Մենք նոյնպէս յօժար էի՛նք «սէ բեթ Ռա֊սէան, Անցնելով Նղյբիթներու մեղեգիին մէջէն, լուռ գամ մըն ալ կբ դէտեմ ծովը •• Արտակարգ ուրա–
սակայն Ռռւս՚էա չէր ուզեր սիբոլած ըլլալ Հայե եւ Հ ան գա ր ա կբ մտնեմ մեբ սիրուն՝ քաղաքին փո խոլթէւն մը կայ սրտէս մէչ՛. Կհուզեմ դեռ մնաւ
րէ , տյլ կ՚ուզէր սիրուած ըԱտլ Թուրքերէ .. • ղոցներուն՝ մէջx ու, այդպէս երկա՛ր, ատեն գէտել էբ վեհաշուք ե–
Թուրքիան, գնելու Համար Ռ"Լ"էա վճռած էր՝ րեւոյթբ։ Բայց իզուր, վերչին օր՛ս է, ժամանակը
՝ք՝ ա՛ր ա ւիբ .որ քաղաքին սիրտբ կբ կո չուի , լե— չսպասեր ինծի :
հ՜ա խել Հայաստան ր, սակայն՛ այս անարգ <1օ Սէ ցուն է սրճարաններո՛վ ; Ալ այս սբճա՚րաններումն Արագ արագ կ^անցնիմ քարափէն, ղբօստշբ–
աքթին
<Խտ/՛ , տյս տիպար «առեւտուր»ի ան կ՝ու– գա բ ա տ ա փ բ , ամէն դասակարգի մ աբգիկ գրեթէ չէկն՚երով լեցուն՛ սրճարանն՛երու դարատափէն,
ազգե՚րու
զէր մասնակից ընել արեւելեան՝ «հա՚ն՚բա– կէս մերկ , ծառեր ո ւն շուքին տակ Հեստած ղովա–
յէն կա՚րծիքբ» • կ՝ոլզէր Հայ Գատէ վաճառքը կա ցուցիչ կ՚առնեն X Աակայն ես սիրտ չուն՛իմ անոնց կ՝առնեմ պայուսակս եւ, հբաժեչտի աղթոյն մբ
տարել «գեմոկրտտէկ» ճանապարհով ... պէս րնելոլՀ Ա՜տքիս մէջ ուրիշ բան կայ, Հայրենի չրթներուս կբ բաժն՛ուիմ սիրելի բարեկամներէս :
Լատին առածը կ՝ըսէ , «կատուն ձուկ կը կարօտ մբ , որ ելեկտրական Հոսանքի մբ պ է ս ինծի կ՚ընկերանան իմ պզտիկաշակերտներէսԱար
սէրէ, սակայն՛ չի սիրեր թաթիկները թրք.ել» •ուժղ\Նօբէն բռներ ձեււքէս կբ քաշէ : գիոն ու Սեղրակբ, Արմենակն ու ՅովՀանն՚էսը
(Շ»էստ տտ&է թւտօ&տ տշճ ոօո VսIէ էաջտւ բ13.ոէ&տ) : մինչեւ կայարան։ Կ՝ ան ցնին քան՛ի մը լուռ վայր–
կարմիր Մ ոսկուան վճռա՛ծ էր Թուրքին Հետ Ա աղերս Հովին՝ կուգամ ու 1լ ս/ւ՝ցն իմ ա յս կեանն֊եր : ԱՀա կառաշարը .. •
հայկական «ձուկ»ը .ուտել՝ ուրիշն՛երու «թաթէկ»– բաղմ ութեան առջեւէՀե՛: չՀամբուս վրա յ գործ էն ՊաՀ մր վերչ ոչ ծով կբ մնայ ել .ո՛չ ալ գիւղ։
յիշտ–
ները այս գործողութեան մէչ թաթխելով : քաշուողներու խումբ մբ X Ասոնց խօսքերն՛ ու սո– Այլ միայն արձակուրդի անոյշ, շատ ան՛ոյշ
Այս նպատակով 1920 Օգոստոս \5էն հրապա վոբութիւսնեբբ զիս իրենց կբ քաշեն ; Հայեր են : տակ մը մտքիս մէչ՛.
րակ ելաւ կոմինտէրնի «Կոչ»ը, ուղղուած «Իրա ԱՀա երկու երիտասարդի եր \եւս , որ հեւէ հել գոր–
&ի կբ վաղեն : կանգ կ՚առնենք X ք1 ւբաքանչիլրբ իր ԾԱՏՈՒՐ ՊԷՐՊԷՐԵԱՆ
նի, Հայաստա՛նի ել Թուրքիս յ ճնշուած ժողովյր– սիրտբ կբ բանայ X Ուշագր՚ոլթեամբ կբ կարդամ :
գա կան զանգուածն՛երուն» : Ամէն մէկբ տարբե՛ր Հոգեր ՛ունի, գառն, ՚էրգո*Լէլ\Հ
Այս «Կոչ»ով կոմինտէրնը արեւելեան ազգերը Տակոբ կբ շեշտէ ե րի տ ա ս ա բ գո ւթ ի ւն\ր իր՛արու
կապող
Համաժողովի կր հրաւիրէր Պաքուի մէչ : ագդակի մ բ անՀ ր աժ ե շտ ո ւթ ի ւն բ : Ա ա– ԳԱՂՈՒԹԷ գաղութ
Համաժողովին բացումը տեղի ունեցաւ 1920 մուէլ կբ պարզէ մեր մայրե՛նի լեզուին Հ անդէպ Լ–
Աեպտեմբերին , նտխագահութեանը տակԶինովիե– ղած աւն տարբերս ւթ իւՏձնեբ բ X Ու կ^բնեն ուր ի չ ՍՈՒՐԻՈՅ ԵՒ ԼԻԲԱՆԱՆԻ Հտյ Առաքելական
լի (նախագահ բ կոմին՛տէրնի Գործադիր կոմէ– կարգ մբ տրտու՛նջներ կարօտ անմիջական դարմա եկեղեցւոյ անգամն եբու թիւն է աւելի քան 155
տէէ) , ՛Բար լ Ռատեքի (Պ եր լինի մէշ\ առածին կապ նումիդ ՝թանի մր քաջալերական խօսքն ր ել կբ հազար, Հայ կաթոլիկներոլն՚բ 10.000 եւ Հայ Աւե
Հաստատողը Թուրքիա յէն փախած մարդա՛բար բաժնուիմ X տարանականներուն՛ թիւը 8 9000, համաձայն նոը
էթթէհատականներոլ հետ) ել էնվէր փաշայի (ո– Ա իո մինակ 1լ անցնիմ քագաքապետար անի վիճակագրութեան մը է
ա՛րիւ–
բուն «իյղճին» կր ծանրանար Մէկ Միլիոնի առջեւէն ու կբ յառաջանամ գէպե ձովեղրբէ Հոս ՀալԷպի մէչ հայ Առաքելականներուն է^՝էլ,Ը.
Աւետարանա–
նը) , ուր կբ սկսի ծովբ , պաՀ մ ր կանգ կխառնեմ : Տա^– 50.000, կտթոլիկներունը 2000, եւ
Համաժողովին կըլ մասնակցէին զանազան ե ր– րին երէ ի վեր կարօտ մնա ցողի մ բ պէս աչքերս կաննԼբունբ երեք Հազար կբ Հաշուեն–: Պէյբոլլ$՝,է
կիրն որ է 1891 «պատգամաւորէն եր , որոնք կբ ներ– Հորիզոնին՝ կբ նայիմ : Ջուր, ջուբ , ջուր : Աւելի եւ արուարձաններուս ^էլ\ կան 60000 Հայեր, իսկ
կայացնէին Մ՛երձաւոր Արեւելքի 36 ԱԶԳԵՐԸ– կբ մ օաենամ ; կեռքեր ս կբ թաթխեմ ^՚էջբ ու, Լեռնային Լիբանանի մէջ՝ 1500։
քէիկ Քէ1՚^1 1լԲ քսեմ տ ք տեր ուս : Հեշտանք մբ կբ
գլխաւոր աղգո ւթ ի մններ ր ներկայացուած էէ^ ՊՈԼՍՈՅ ՄԷՋ բարեկամներու սեղմ շրջանա
^ պա տ գա մ աւո բ%նե բու Հետեւեալ քոթնակով , - զգամ։ Աարմինս կբ Հանգչիլ Այսպէս , պաՀ մբ կի մէջ տօնուած է Սերոբէ քՀնյ * Պուրմաեանի 85–
Տաճիկներ՝ 235 Հոգի, Լագեր՝ 215, Պարսիկներ՝ մոոյնալով Փարիզբ, կր յանձն֊ուիմ Աիջերկրակա– ամեակբւ Ե գահ՜ է անձնուէր քա Հ ան ա յ մբ* տարա՝–
192, ՀԱՏԵՐ՝ 157, Ռ.,,.,Լլ, 104, Վր^թնեբ \&) , Հնի ՚" յ " *** ք ի քնե լ։ ո*5ւ , ՛ւ ր դա*էւ՚*էԱյդօրկքււ կ ՚/*#՚#ւ.& ե ն՝ ղիս գրութեան միջոցին բնտանիքբ անապատին ՚^է^
եւային , ւեւայլնւ Տեղեկատուութեան՝ ՚ ^ է ջ 200 ու կր տանին՝ իբենց փրփրադէզ ծոցբ : Տետոյ վեբ ստոյգ փճացումէն աղատած է մ հ ծ քաջութեամբ :
Հպատգամաւոր՚ֆներոլ ազգութիլնբ ճշդուած չէբ , կ *ճլլեմ ու կբ սկսիմ շարսւնակել պտո րո ս : Կե սարիս յ մէջ փրկաբար գեր կատարած է փրկե–
իսկ 103 <ձպատգամա՝ւոր՝ֆներոլ մասին իսպաու տե էով Հայ բեկորնեբբ :
ղեկութիւն էԽ**\ր (աես «Հայրենիք» ամսագրի Գրեթէ ամ էն քայլափոխի կր Հանգիպիմ ան
)937ի Դեկտեմբերի թիւբ)։ ցորդներու , որոնց շբթնեբուքն վրայ կբ թրթռա ք
Համաժողովի միակ եւ Հիմնական նպատակն՝ մ եր մ ա յրենի լեզուին բար բա ռբ : *Լե ր ջա՚պէ ս կբ « ՅԱՌԱՋ»Ի ՍՊԱՌՈՒՄԸ ՄԻՇՏ ԱԼ ԿԸ ՄՆԱՅ
Էր - ԹԱ՛ԼԵԼ ԹՐԲԱՀԱՅ ԳԱՏԸ՝ 36 ազգերու, Հասնիմ Հոն՝ ՈԼԲ՝ Հեռաւոր թէ մերձաւո՛ր, վայրե
րէն Հ ա զա ր ա ւո բն եր եկեր են տասնբ Հ ինգ օ րո ւան ՆԱԽԱՆՁԵԼԻ։ ԾԱԽԲԵՐՈՒ ՅԱՐԱՃՈՒՆ ՅԱԻԵ -
իսկ առաչթ հ՛երթին ՀԱՅ ել ԹՈՒՐԲ ժողովուրդ Համար մ ա քուր օգ ու արել ծնելու X ԼՈՒՍՆ է ՈՐ ԿԸ ՍՏԻՊԷ ՆՈՐ ԵԿԱՄՈՒՏՆԵՐ ՃԱ
մէի
ներու ընդհանուր ՀԱՄԵՐԱՇԽՈՒԹԵԱՆ Այս տեղ կբ սկսի ծովեղրբ :
Իր «Կոչ»ին՛ մէչ կոմինտէբնբ կը յայաարա - ՐԵԼ, ԱՒԵԼՑՆԵԼՈՎ ԲԱԺԱՆՈՐԴՆԵՐՈՒ ԹԻՒԸ :
բէր. -
« ԳԻՒՂԱՑԻՆԵ՛Ր ԵՒ ԲԱՆՈՒՈՐՆԵ՛Ր ՀԱՅԱՍ
ՏԱՆԻ. լռութեամբ կանցնէր ա յս Հարցերս ւ վրա յէն, ոբ– յօդուածին մէջ Թ՛ուրքիս յ սաՀմաննեբբ ^Հ/Է^Լով՝
դաշնադբոգ կողմ երբ կբ յայտարա՛րէին •
« Պ ատ եր աղմի ատեն գրամատէ րնեբբ ձեզի ոք պէսղի Թուրքեր բ իրմէ չվանէ՝» ւ
մ իա յն անկախութիւն կր խո ստանա յին , այլ եւ կբ ^ Կոչ »ի այս բովանգակութեանբ մ ասին բստ - « ՆԵՐԿԱՅ ԳԱՇԻՆԲԻՆ ՄԷՋ ԹՈՒՐԲԻԱ
. գրգէին՝ ձեր վարժապետները ,տէ բտէ րներ բ եւ վա— էութեան արտա յայտուելովն /» ո ր եան՛ ոն ղգՆուած ԸՍԵԼՈՎ ԿԸ ՀԱՍԿՑՈՒԻՆ ԱՅՆ ՀՈՂԵՐԸ (է«ա–
ճառականները ԹՈՒՐԲ ԳԻՒՂԱՑԻՆԵՐՈՒ ՀՈ՛ԼԵ տողերով կբ յայտարարէր • էա«) , ՈՐ ԸՆԳՈՒՆՈՒԱԾ ԵՆ ԻԲՐԵՒ ԹՐ֊ԲԱԿԱՆ
ՐԸ (այսինքն՝ ԹՐԲԱՀԱՅԱՍՏԱՆԸ պա– - « ԽՈՐՀՐԳԱՅԻՆ ԻՇԽԱՆՈՒԹԵԱՆ ԱՐՏԱ - ՀՈՂԵՐ 1336 (1920) ՅՈՒՆՈՒԱՐ 28Ի ԹՐԲԱԿԱՆ
Հանջել , ո րպէսզի այս ձեւով յաւերժանայ կո՚իւբ ՀԻՆ աղԱԲԱԿԱՆՈՒԹԵԱՆ ՀԱՄԱՐ ԱՐԵՒԵԼԲԻ ԱԶԳԱՅԻՆ ՈՒԽՏՈՎ, ՄՇԱԿՈՒԱԾ ԵՒ ՀՌՉԱԿ
Հ այ եւ թուրք ժողսվուբգներոլ միջեւ , որմէ մբշ– ՄԷԶ ԱՆՀՐԱԺԵՇՏ ԷՐ ԱՅՍ (այսինքն՝ այս սւրա– ՈՒԱԾ ՕՍՄԱՆԵԱՆ ԵՐԵՍՓՈԽԱՆԱԿԱՆ ԺՈՎՈՎԻՆ
տական շաՀ ունին իրենք, ոբովՀետեւ , քանի տա ցսւմբ հայկական ԲՈԼՈՐ իրաւունքներու. «3.»)* ԿՈՂՄԷ ՊՈԼՍՈՅ ՍԷՋ ԵՒ ՀԱՎՈՐԳԱԳՐՈՒԱԾ
կաւին ձեր միքեւ այս կուիւբ կբ շաբունակո՚լի , ԵՐԲ ՄԱՆԱՒԱՆԳ ԳԻՏԵՆ* , ՈՐ ԹՐԲԱՀԱՅԱՍՏԱ ՄԱՄՈՒԼԻՆ ՈՒ ԲՈԼՈՐ ՊԵՏՈՒԹԵԱՆՑ» («Հաւա–
գրամատէ րնեբբ անկէ իրենց չտՀերբ պիտի քա ՆԻ ՄԷՋ ՀԱՅ ՋԿԱՐ , ԻՍԿ ԱՆԳՐԿՈՎԿԱՍԵԱՆ ՀԱ քածոյ Գործող Գաշինքնեբուֆ , Հրատ . հ • Ա ի ո ւ–
ղեն , Թուրքիան վախցնելով Հա յ կա կան՝ ապրս— ՅԵՐԸ Կ՝ԱՊՐԷԻՆ «ՌՈՒՍԻՈՅ » ՄԷՋ (ԶԱԿԵՐՏ -
ա ա մբ ո լթ ե ան սպառնալիքով, իսկ Հայլլ քբտա– թեան Արտ* Գոբհ՜ոց Նախարարութեան՝, Աոսկուա
կան չարդերով» («ՀԱՄԱՅՆԱՎԱՐ ՄԻՋԱԶԳԱՅ - ՆԵՐԸ՝ իրմէ. բսել կ՝սւզէ՝ Անդրկովկասի մէչ 1935, էչ 158)։
ՆԱԿԱՆ», թիւ 12, էչ 2261 • մենք կբ քաղենք բ. Հայաստան ԶԿԱՐ, ա ,լ կար՝ ՌՈՒՍԱՍՏԱՆ Այս յօդուածով չեղեալ կը ն կատուէ ր ՍԵՒՐԸ
ԲՈՐԵԱՆԻ «Արմենիա»յէն՚, Հ. բ. էչ 283—284։ « 3 • »)• եւ ԿԱՊՈՒԱԾ ԷԻՆ ՌՈՒՍԱԿԱՆ ԻՐԱԿԱ– եւ ԲՈՎԱՆԳԱԿ ԹՐ-ԲԱՀԱՅԱՍՏԱՆԸ կը մանէր
Կոմինտէրնի «կոչ»ը մեկնաբանելով՝ Բորեան ՆՈՒԹԵԱՆ » («Արմենիա» , Հ • Բ •, էչ 284) : ԹՈՒՐԲԻՈՅ սահմաններուն մէչ իբրեւ ԹՐԲԱԿԱՆ
կը դրէ հո՛ղ ւ
Այս մթին ճամբան եբու վրայ որո՛նեցինք բո
լս ր գաղտնի եւ յայտնի Հայագաւ գաշխնքնեբու Նոյն՛ օրն իսկ, 1921 Մտրտ \6էն, նո՛յն Ռուս իա
« Հոս բնորոշն այն է, ո՛ր «Կոչ»ի մէչ բնաւ յ ի – թուրքե ւխորՀ րգային Հետքեբբ : Լոնտոնի մէչ կր կնքէր այլ դա շէն՛ք մը Անգլէո՚ք
անկախ
շտտակոլթիւն չկայ ոչ ԻՆՔՆԱՎԱՐ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ Հոս որ ոնեցէք ԹրքաՀա յ Ղ՝ս* ա ի ո լրաց ո ւմ՛բ : հես, որով Անգլէա <Տտ. ք&ՕէՕ կ՝ուրանար
եւ ոչ ալ ՀԱՅԵՐՈՒ ԱԶԱՏԱԳՐՈՒԹԵԱՆ մասին , Հոս ո բոնեցէք պատճառներբ նաեւ այն՝ դա Հայաստանի գոյու թէլնբ ԱՆԳՐԿՈՎԿԱՍԻ մէչ,
խեէաէս որ այգ մասին վարժ էին խօսիլ աշխար– ժան յօշոտումի, որուն ենթարկուեցաւ Հայկ*Հո– իրականին մէչ կ՛՚ուրանար
ղբ Անդրկովկասի մէջ * * •
Հակալ պետութեանց գիւանագէտնեբբ : Հոս խօսք ՍԵՒՐԸ (Վ. ՆԱՒԱ–
կայ միայն Մերձաւոր Արեւելքի ազատագրման Թուբքր կբ պաՀանջէր մեր բնակավայբբ փո ՍԱՐԳԵԱՆ ֊ «Նեղուցները», 1947, Գ՚սհիըէ, էչ
եւ Համ աշխարՀա յին Հանրապետութեան՝ կաղմ ա– շիացնել նաեւ սաՀմանէն ասդին , ու Մ եհ՝ Ուքացո– 206 - 208) :
կերպման մասին ։ ՀԱՅԵՐՈՒ ԻՆ-ԲՆՈՐՈՇՄԱՆ ղբ՝ կարմիր Ա՝ ո ս կո ւան՝ ոլոր - մ ոլոր ճամբանե Այս ձեւով, միջազգայն\օրէն, իրաւական ՛որոշ
մասին ալ «կոչ»բ յ ի չա՚տակո ւթ իւն չունի։ Ասիկա րով կ՝բնգառաջէր Թուրքին , քանզի մենք , Անդր աքթեբով, Ա ոսկուա կբ դե բեղմ անէր անկախ Հա
կը բացատրուի ստեղծուած պատմական կացու— կովկասի մէջ , կ՚ապրինք եղեր ոչ թէ ՀԱ8ԱՍ - յաստան ի գաղափար բ սաՀմ անի մէկ թէ միւս
թեամբ եւ Կոմինտէրնի հետապնդած նպատակ՛նե ՏԱՆԻ, այէ՝ ՌՈՒՍԻՈՅ մէջ, եւ կապուած ենք ե– կողմբ:
իբակա–
րով։ Միւս կողմէ այս երեւոյթը նաեւ անով կբ ղեբ ոչ թէ ՀԱՅԿԱԿԱՆ , այլ՝ ՌՈՒՍԱԿԱՆ ՛Բ ի չ աւելի ո՛ւշ, 1921 Հոկտեմբեր \3թ , Սոս–
բացատրուի , որ պա տ մ ա կան օրէն այն՛ բացորոշ ն ո ւթեան՛ . . , կուայի դա շնա գբ ի առաջին յօդուած բ
ՆՈՅՆՈՒ -
հասկացողութիւնը ստեղծուած է՛ր ,թէ խօսիլ ՀԱ 36 ազգերու բնգհանուբ եւ համերաշխ մթնո ԹԵԱՄԲ կբ կրկնուէր կարսի դաշնադրի 2րգ յօդ
ՅԱՍՏԱՆԻ , ՀԱՅԵՐՈՒ ԱԶԱՏԱԳՐՄԱՆ եւ ԻՆՔ լորտի մէչ «ժողովրդավար» ուրացումի այս հաս ուածի՛ն մէչ համաձայն՛ այն յանձնառութեան,
ՆԱՎԱՐ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ մասին, այս կբ նշա՛ւակէ տատուն գբամագլուիսը շահելէ յետոյ, Մեծ Նեն– որ Մոսկ ուայի դաշնագրի \Տբգ յօդուածով Ռու–
ՁԳՏԻԼ ԱՆՋԱՏԵԼ ԹՐԲԱՀԱՅԱՍ՛ՏԱՆԸ ՕՍՄԱՆ - գբ անցաւ գործէ : ս իա սաանձնած էր Թուրքիոյ առջեւ ուՐո*Լ)
ինչպէս ըսինք,
ԵԱՆ ԿԱՅ ՍՐՈՒԹԵՆԷՆ եւ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԱՆԿԱԽ ՊԵ 1921 Մտրտ 16/5ք Մոսկուայի մէչ կնքու՛եցաւ կը նկատուէր ԲՈՎԱՆԳԱԿ ԹՐ֊ԲԱՀԱՅԱՍՏԱՆԸ
որուն առա չին՛
ՏՈՒԹԻՒՆ ՍՏԵՂԾԵԼ : Այս նկ ատումներով ^ոձ^>բ ռուսելթոլբք ծան՛օթ դաշինքը, ԹՐ-ԲԱԿԱՆ հող։
(Խմբա գրական
«ՅՈՒՍԱԲԵՐ» ի)
Fonds A.R.A.M
ԲՈԼՏեՒԻԶՄԸ Աբձ՝սկոէդի ԱաՎակ&Խ •Բանի մը Հարիւր մեթր երկայնաւթեամբ այս
աւաղէ սաւանին վյրայ ուրիշ բան չես տեսն՛եր, ե–
եհ Դ Ա Ժ Ն Ա Կ Տ Ո հ Բ Ի հ ն Ը թէ ոչ ծովածաւալ բազմութիւն մը առանց սեռի
եւ տարիքի՛ խտրութեան ՝:
(ԹՌՈՒՑԻԿ ԱԿՆԱՐԿ) Լաս ի ո թ ա յ ի այս գեղեցիկ սարալանջին վրա– Ատենն անգամ մբ երբ աբելը իր կարմիր ճա
յէն միս մինակ, անՀ ո ւն ուբախութեամբ մբ կբ ռագայթներ ո վը կը սկսի նախ չ բան ի լ այս բախ
գիտեմ Մ իքեբկրականի գեղածիծաղ ափեր բ : Ա— տաւորներու կռնակին վրայ, մէկը միւսին ետելէն
ԺԱ. մ էն կողմ օճառեր ու ա յղիներ X Տուներ Համ եստ կը վազեն ծովը : Յետոյ , դարձեալ կուդան ՛եւ,
եւ սիրուն : Պ ա ր տ իզպաննե ր իրենց բանջարանոց - ըստ իրենց ճաշակին՝ կՀերկննան ալազէն՛ վրայ Տ
« Ե" հաճո յքով պատրաստ եմ ԱնգլԷացԷնեբը նեբուձն աՆուձնեբուն մէջ բբիէ կբ շարժեն X Հունտ, Այսպէս ա՛մբ ո զչ օրը, մինչեւ ՛որ գէշեբը գայ ել.
կ՝ բԱա
"էրելու– , , առէթով մր ըսած ուզեր յ Պէսմաբք, մեր 1\Ր$յ**փահհ աւագանին մօտ՝ քանի մբ մանէ եւ դուրս քշէ ծովափէն տ
— սակայն, Անգլիացիները չեն; սէրուած ըլ աղջիկներ վ ար գա վար֊ կբ խաղան հ Եթերին մէջ
լալ» (՚ԲԱՐԼ ՌԵՍՆԵՐ ֊ «Գահաժառանգ Վէլհէլ– ոսկի փոշիԼ եբու պար մբ գեղեցիկ : Ու տաքբ կ՚իջ էտէնք է : կը վերադառնամ դէպի ետ ։Հոն, ուր՛
մէյուշերը», Պ եր լին, 1922, էչ 7 7 ) ։ նէ անձրեւի մր պէս մեղմ ել Համաչափ X այլեւս քարափն է, կանգ կ՛՚առնեմ ու, ՚Լերչէն՝ ան
Մենք նոյնպէս յօժար էի՛նք «սէ բեթ Ռա֊սէան, Անցնելով Նղյբիթներու մեղեգիին մէջէն, լուռ գամ մըն ալ կբ դէտեմ ծովը •• Արտակարգ ուրա–
սակայն Ռռւս՚էա չէր ուզեր սիբոլած ըլլալ Հայե եւ Հ ան գա ր ա կբ մտնեմ մեբ սիրուն՝ քաղաքին փո խոլթէւն մը կայ սրտէս մէչ՛. Կհուզեմ դեռ մնաւ
րէ , տյլ կ՚ուզէր սիրուած ըԱտլ Թուրքերէ .. • ղոցներուն՝ մէջx ու, այդպէս երկա՛ր, ատեն գէտել էբ վեհաշուք ե–
Թուրքիան, գնելու Համար Ռ"Լ"էա վճռած էր՝ րեւոյթբ։ Բայց իզուր, վերչին օր՛ս է, ժամանակը
՝ք՝ ա՛ր ա ւիբ .որ քաղաքին սիրտբ կբ կո չուի , լե— չսպասեր ինծի :
հ՜ա խել Հայաստան ր, սակայն՛ այս անարգ <1օ Սէ ցուն է սրճարաններո՛վ ; Ալ այս սբճա՚րաններումն Արագ արագ կ^անցնիմ քարափէն, ղբօստշբ–
աքթին
<Խտ/՛ , տյս տիպար «առեւտուր»ի ան կ՝ու– գա բ ա տ ա փ բ , ամէն դասակարգի մ աբգիկ գրեթէ չէկն՚երով լեցուն՛ սրճարանն՛երու դարատափէն,
ազգե՚րու
զէր մասնակից ընել արեւելեան՝ «հա՚ն՚բա– կէս մերկ , ծառեր ո ւն շուքին տակ Հեստած ղովա–
յէն կա՚րծիքբ» • կ՝ոլզէր Հայ Գատէ վաճառքը կա ցուցիչ կ՚առնեն X Աակայն ես սիրտ չուն՛իմ անոնց կ՝առնեմ պայուսակս եւ, հբաժեչտի աղթոյն մբ
տարել «գեմոկրտտէկ» ճանապարհով ... պէս րնելոլՀ Ա՜տքիս մէջ ուրիշ բան կայ, Հայրենի չրթներուս կբ բաժն՛ուիմ սիրելի բարեկամներէս :
Լատին առածը կ՝ըսէ , «կատուն ձուկ կը կարօտ մբ , որ ելեկտրական Հոսանքի մբ պ է ս ինծի կ՚ընկերանան իմ պզտիկաշակերտներէսԱար
սէրէ, սակայն՛ չի սիրեր թաթիկները թրք.ել» •ուժղ\Նօբէն բռներ ձեււքէս կբ քաշէ : գիոն ու Սեղրակբ, Արմենակն ու ՅովՀանն՚էսը
(Շ»էստ տտ&է թւտօ&տ տշճ ոօո VսIէ էաջտւ բ13.ոէ&տ) : մինչեւ կայարան։ Կ՝ ան ցնին քան՛ի մը լուռ վայր–
կարմիր Մ ոսկուան վճռա՛ծ էր Թուրքին Հետ Ա աղերս Հովին՝ կուգամ ու 1լ ս/ւ՝ցն իմ ա յս կեանն֊եր : ԱՀա կառաշարը .. •
հայկական «ձուկ»ը .ուտել՝ ուրիշն՛երու «թաթէկ»– բաղմ ութեան առջեւէՀե՛: չՀամբուս վրա յ գործ էն ՊաՀ մր վերչ ոչ ծով կբ մնայ ել .ո՛չ ալ գիւղ։
յիշտ–
ները այս գործողութեան մէչ թաթխելով : քաշուողներու խումբ մբ X Ասոնց խօսքերն՛ ու սո– Այլ միայն արձակուրդի անոյշ, շատ ան՛ոյշ
Այս նպատակով 1920 Օգոստոս \5էն հրապա վոբութիւսնեբբ զիս իրենց կբ քաշեն ; Հայեր են : տակ մը մտքիս մէչ՛.
րակ ելաւ կոմինտէրնի «Կոչ»ը, ուղղուած «Իրա ԱՀա երկու երիտասարդի եր \եւս , որ հեւէ հել գոր–
&ի կբ վաղեն : կանգ կ՚առնենք X ք1 ւբաքանչիլրբ իր ԾԱՏՈՒՐ ՊԷՐՊԷՐԵԱՆ
նի, Հայաստա՛նի ել Թուրքիս յ ճնշուած ժողովյր– սիրտբ կբ բանայ X Ուշագր՚ոլթեամբ կբ կարդամ :
գա կան զանգուածն՛երուն» : Ամէն մէկբ տարբե՛ր Հոգեր ՛ունի, գառն, ՚էրգո*Լէլ\Հ
Այս «Կոչ»ով կոմինտէրնը արեւելեան ազգերը Տակոբ կբ շեշտէ ե րի տ ա ս ա բ գո ւթ ի ւն\ր իր՛արու
կապող
Համաժողովի կր հրաւիրէր Պաքուի մէչ : ագդակի մ բ անՀ ր աժ ե շտ ո ւթ ի ւն բ : Ա ա– ԳԱՂՈՒԹԷ գաղութ
Համաժողովին բացումը տեղի ունեցաւ 1920 մուէլ կբ պարզէ մեր մայրե՛նի լեզուին Հ անդէպ Լ–
Աեպտեմբերին , նտխագահութեանը տակԶինովիե– ղած աւն տարբերս ւթ իւՏձնեբ բ X Ու կ^բնեն ուր ի չ ՍՈՒՐԻՈՅ ԵՒ ԼԻԲԱՆԱՆԻ Հտյ Առաքելական
լի (նախագահ բ կոմին՛տէրնի Գործադիր կոմէ– կարգ մբ տրտու՛նջներ կարօտ անմիջական դարմա եկեղեցւոյ անգամն եբու թիւն է աւելի քան 155
տէէ) , ՛Բար լ Ռատեքի (Պ եր լինի մէշ\ առածին կապ նումիդ ՝թանի մր քաջալերական խօսքն ր ել կբ հազար, Հայ կաթոլիկներոլն՚բ 10.000 եւ Հայ Աւե
Հաստատողը Թուրքիա յէն փախած մարդա՛բար բաժնուիմ X տարանականներուն՛ թիւը 8 9000, համաձայն նոը
էթթէհատականներոլ հետ) ել էնվէր փաշայի (ո– Ա իո մինակ 1լ անցնիմ քագաքապետար անի վիճակագրութեան մը է
ա՛րիւ–
բուն «իյղճին» կր ծանրանար Մէկ Միլիոնի առջեւէն ու կբ յառաջանամ գէպե ձովեղրբէ Հոս ՀալԷպի մէչ հայ Առաքելականներուն է^՝էլ,Ը.
Աւետարանա–
նը) , ուր կբ սկսի ծովբ , պաՀ մ ր կանգ կխառնեմ : Տա^– 50.000, կտթոլիկներունը 2000, եւ
Համաժողովին կըլ մասնակցէին զանազան ե ր– րին երէ ի վեր կարօտ մնա ցողի մ բ պէս աչքերս կաննԼբունբ երեք Հազար կբ Հաշուեն–: Պէյբոլլ$՝,է
կիրն որ է 1891 «պատգամաւորէն եր , որոնք կբ ներ– Հորիզոնին՝ կբ նայիմ : Ջուր, ջուբ , ջուր : Աւելի եւ արուարձաններուս ^էլ\ կան 60000 Հայեր, իսկ
կայացնէին Մ՛երձաւոր Արեւելքի 36 ԱԶԳԵՐԸ– կբ մ օաենամ ; կեռքեր ս կբ թաթխեմ ^՚էջբ ու, Լեռնային Լիբանանի մէջ՝ 1500։
քէիկ Քէ1՚^1 1լԲ քսեմ տ ք տեր ուս : Հեշտանք մբ կբ
գլխաւոր աղգո ւթ ի մններ ր ներկայացուած էէ^ ՊՈԼՍՈՅ ՄԷՋ բարեկամներու սեղմ շրջանա
^ պա տ գա մ աւո բ%նե բու Հետեւեալ քոթնակով , - զգամ։ Աարմինս կբ Հանգչիլ Այսպէս , պաՀ մբ կի մէջ տօնուած է Սերոբէ քՀնյ * Պուրմաեանի 85–
Տաճիկներ՝ 235 Հոգի, Լագեր՝ 215, Պարսիկներ՝ մոոյնալով Փարիզբ, կր յանձն֊ուիմ Աիջերկրակա– ամեակբւ Ե գահ՜ է անձնուէր քա Հ ան ա յ մբ* տարա՝–
192, ՀԱՏԵՐ՝ 157, Ռ.,,.,Լլ, 104, Վր^թնեբ \&) , Հնի ՚" յ " *** ք ի քնե լ։ ո*5ւ , ՛ւ ր դա*էւ՚*էԱյդօրկքււ կ ՚/*#՚#ւ.& ե ն՝ ղիս գրութեան միջոցին բնտանիքբ անապատին ՚^է^
եւային , ւեւայլնւ Տեղեկատուութեան՝ ՚ ^ է ջ 200 ու կր տանին՝ իբենց փրփրադէզ ծոցբ : Տետոյ վեբ ստոյգ փճացումէն աղատած է մ հ ծ քաջութեամբ :
Հպատգամաւոր՚ֆներոլ ազգութիլնբ ճշդուած չէբ , կ *ճլլեմ ու կբ սկսիմ շարսւնակել պտո րո ս : Կե սարիս յ մէջ փրկաբար գեր կատարած է փրկե–
իսկ 103 <ձպատգամա՝ւոր՝ֆներոլ մասին իսպաու տե էով Հայ բեկորնեբբ :
ղեկութիւն էԽ**\ր (աես «Հայրենիք» ամսագրի Գրեթէ ամ էն քայլափոխի կր Հանգիպիմ ան
)937ի Դեկտեմբերի թիւբ)։ ցորդներու , որոնց շբթնեբուքն վրայ կբ թրթռա ք
Համաժողովի միակ եւ Հիմնական նպատակն՝ մ եր մ ա յրենի լեզուին բար բա ռբ : *Լե ր ջա՚պէ ս կբ « ՅԱՌԱՋ»Ի ՍՊԱՌՈՒՄԸ ՄԻՇՏ ԱԼ ԿԸ ՄՆԱՅ
Էր - ԹԱ՛ԼԵԼ ԹՐԲԱՀԱՅ ԳԱՏԸ՝ 36 ազգերու, Հասնիմ Հոն՝ ՈԼԲ՝ Հեռաւոր թէ մերձաւո՛ր, վայրե
րէն Հ ա զա ր ա ւո բն եր եկեր են տասնբ Հ ինգ օ րո ւան ՆԱԽԱՆՁԵԼԻ։ ԾԱԽԲԵՐՈՒ ՅԱՐԱՃՈՒՆ ՅԱԻԵ -
իսկ առաչթ հ՛երթին ՀԱՅ ել ԹՈՒՐԲ ժողովուրդ Համար մ ա քուր օգ ու արել ծնելու X ԼՈՒՍՆ է ՈՐ ԿԸ ՍՏԻՊԷ ՆՈՐ ԵԿԱՄՈՒՏՆԵՐ ՃԱ
մէի
ներու ընդհանուր ՀԱՄԵՐԱՇԽՈՒԹԵԱՆ Այս տեղ կբ սկսի ծովեղրբ :
Իր «Կոչ»ին՛ մէչ կոմինտէբնբ կը յայաարա - ՐԵԼ, ԱՒԵԼՑՆԵԼՈՎ ԲԱԺԱՆՈՐԴՆԵՐՈՒ ԹԻՒԸ :
բէր. -
« ԳԻՒՂԱՑԻՆԵ՛Ր ԵՒ ԲԱՆՈՒՈՐՆԵ՛Ր ՀԱՅԱՍ
ՏԱՆԻ. լռութեամբ կանցնէր ա յս Հարցերս ւ վրա յէն, ոբ– յօդուածին մէջ Թ՛ուրքիս յ սաՀմաննեբբ ^Հ/Է^Լով՝
դաշնադբոգ կողմ երբ կբ յայտարա՛րէին •
« Պ ատ եր աղմի ատեն գրամատէ րնեբբ ձեզի ոք պէսղի Թուրքեր բ իրմէ չվանէ՝» ւ
մ իա յն անկախութիւն կր խո ստանա յին , այլ եւ կբ ^ Կոչ »ի այս բովանգակութեանբ մ ասին բստ - « ՆԵՐԿԱՅ ԳԱՇԻՆԲԻՆ ՄԷՋ ԹՈՒՐԲԻԱ
. գրգէին՝ ձեր վարժապետները ,տէ բտէ րներ բ եւ վա— էութեան արտա յայտուելովն /» ո ր եան՛ ոն ղգՆուած ԸՍԵԼՈՎ ԿԸ ՀԱՍԿՑՈՒԻՆ ԱՅՆ ՀՈՂԵՐԸ (է«ա–
ճառականները ԹՈՒՐԲ ԳԻՒՂԱՑԻՆԵՐՈՒ ՀՈ՛ԼԵ տողերով կբ յայտարարէր • էա«) , ՈՐ ԸՆԳՈՒՆՈՒԱԾ ԵՆ ԻԲՐԵՒ ԹՐ֊ԲԱԿԱՆ
ՐԸ (այսինքն՝ ԹՐԲԱՀԱՅԱՍՏԱՆԸ պա– - « ԽՈՐՀՐԳԱՅԻՆ ԻՇԽԱՆՈՒԹԵԱՆ ԱՐՏԱ - ՀՈՂԵՐ 1336 (1920) ՅՈՒՆՈՒԱՐ 28Ի ԹՐԲԱԿԱՆ
Հանջել , ո րպէսզի այս ձեւով յաւերժանայ կո՚իւբ ՀԻՆ աղԱԲԱԿԱՆՈՒԹԵԱՆ ՀԱՄԱՐ ԱՐԵՒԵԼԲԻ ԱԶԳԱՅԻՆ ՈՒԽՏՈՎ, ՄՇԱԿՈՒԱԾ ԵՒ ՀՌՉԱԿ
Հ այ եւ թուրք ժողսվուբգներոլ միջեւ , որմէ մբշ– ՄԷԶ ԱՆՀՐԱԺԵՇՏ ԷՐ ԱՅՍ (այսինքն՝ այս սւրա– ՈՒԱԾ ՕՍՄԱՆԵԱՆ ԵՐԵՍՓՈԽԱՆԱԿԱՆ ԺՈՎՈՎԻՆ
տական շաՀ ունին իրենք, ոբովՀետեւ , քանի տա ցսւմբ հայկական ԲՈԼՈՐ իրաւունքներու. «3.»)* ԿՈՂՄԷ ՊՈԼՍՈՅ ՍԷՋ ԵՒ ՀԱՎՈՐԳԱԳՐՈՒԱԾ
կաւին ձեր միքեւ այս կուիւբ կբ շաբունակո՚լի , ԵՐԲ ՄԱՆԱՒԱՆԳ ԳԻՏԵՆ* , ՈՐ ԹՐԲԱՀԱՅԱՍՏԱ ՄԱՄՈՒԼԻՆ ՈՒ ԲՈԼՈՐ ՊԵՏՈՒԹԵԱՆՑ» («Հաւա–
գրամատէ րնեբբ անկէ իրենց չտՀերբ պիտի քա ՆԻ ՄԷՋ ՀԱՅ ՋԿԱՐ , ԻՍԿ ԱՆԳՐԿՈՎԿԱՍԵԱՆ ՀԱ քածոյ Գործող Գաշինքնեբուֆ , Հրատ . հ • Ա ի ո ւ–
ղեն , Թուրքիան վախցնելով Հա յ կա կան՝ ապրս— ՅԵՐԸ Կ՝ԱՊՐԷԻՆ «ՌՈՒՍԻՈՅ » ՄԷՋ (ԶԱԿԵՐՏ -
ա ա մբ ո լթ ե ան սպառնալիքով, իսկ Հայլլ քբտա– թեան Արտ* Գոբհ՜ոց Նախարարութեան՝, Աոսկուա
կան չարդերով» («ՀԱՄԱՅՆԱՎԱՐ ՄԻՋԱԶԳԱՅ - ՆԵՐԸ՝ իրմէ. բսել կ՝սւզէ՝ Անդրկովկասի մէչ 1935, էչ 158)։
ՆԱԿԱՆ», թիւ 12, էչ 2261 • մենք կբ քաղենք բ. Հայաստան ԶԿԱՐ, ա ,լ կար՝ ՌՈՒՍԱՍՏԱՆ Այս յօդուածով չեղեալ կը ն կատուէ ր ՍԵՒՐԸ
ԲՈՐԵԱՆԻ «Արմենիա»յէն՚, Հ. բ. էչ 283—284։ « 3 • »)• եւ ԿԱՊՈՒԱԾ ԷԻՆ ՌՈՒՍԱԿԱՆ ԻՐԱԿԱ– եւ ԲՈՎԱՆԳԱԿ ԹՐ-ԲԱՀԱՅԱՍՏԱՆԸ կը մանէր
Կոմինտէրնի «կոչ»ը մեկնաբանելով՝ Բորեան ՆՈՒԹԵԱՆ » («Արմենիա» , Հ • Բ •, էչ 284) : ԹՈՒՐԲԻՈՅ սահմաններուն մէչ իբրեւ ԹՐԲԱԿԱՆ
կը դրէ հո՛ղ ւ
Այս մթին ճամբան եբու վրայ որո՛նեցինք բո
լս ր գաղտնի եւ յայտնի Հայագաւ գաշխնքնեբու Նոյն՛ օրն իսկ, 1921 Մտրտ \6էն, նո՛յն Ռուս իա
« Հոս բնորոշն այն է, ո՛ր «Կոչ»ի մէչ բնաւ յ ի – թուրքե ւխորՀ րգային Հետքեբբ : Լոնտոնի մէչ կր կնքէր այլ դա շէն՛ք մը Անգլէո՚ք
անկախ
շտտակոլթիւն չկայ ոչ ԻՆՔՆԱՎԱՐ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ Հոս որ ոնեցէք ԹրքաՀա յ Ղ՝ս* ա ի ո լրաց ո ւմ՛բ : հես, որով Անգլէա <Տտ. ք&ՕէՕ կ՝ուրանար
եւ ոչ ալ ՀԱՅԵՐՈՒ ԱԶԱՏԱԳՐՈՒԹԵԱՆ մասին , Հոս ո բոնեցէք պատճառներբ նաեւ այն՝ դա Հայաստանի գոյու թէլնբ ԱՆԳՐԿՈՎԿԱՍԻ մէչ,
խեէաէս որ այգ մասին վարժ էին խօսիլ աշխար– ժան յօշոտումի, որուն ենթարկուեցաւ Հայկ*Հո– իրականին մէչ կ՛՚ուրանար
ղբ Անդրկովկասի մէջ * * •
Հակալ պետութեանց գիւանագէտնեբբ : Հոս խօսք ՍԵՒՐԸ (Վ. ՆԱՒԱ–
կայ միայն Մերձաւոր Արեւելքի ազատագրման Թուբքր կբ պաՀանջէր մեր բնակավայբբ փո ՍԱՐԳԵԱՆ ֊ «Նեղուցները», 1947, Գ՚սհիըէ, էչ
եւ Համ աշխարՀա յին Հանրապետութեան՝ կաղմ ա– շիացնել նաեւ սաՀմանէն ասդին , ու Մ եհ՝ Ուքացո– 206 - 208) :
կերպման մասին ։ ՀԱՅԵՐՈՒ ԻՆ-ԲՆՈՐՈՇՄԱՆ ղբ՝ կարմիր Ա՝ ո ս կո ւան՝ ոլոր - մ ոլոր ճամբանե Այս ձեւով, միջազգայն\օրէն, իրաւական ՛որոշ
մասին ալ «կոչ»բ յ ի չա՚տակո ւթ իւն չունի։ Ասիկա րով կ՝բնգառաջէր Թուրքին , քանզի մենք , Անդր աքթեբով, Ա ոսկուա կբ դե բեղմ անէր անկախ Հա
կը բացատրուի ստեղծուած պատմական կացու— կովկասի մէջ , կ՚ապրինք եղեր ոչ թէ ՀԱ8ԱՍ - յաստան ի գաղափար բ սաՀմ անի մէկ թէ միւս
թեամբ եւ Կոմինտէրնի հետապնդած նպատակ՛նե ՏԱՆԻ, այէ՝ ՌՈՒՍԻՈՅ մէջ, եւ կապուած ենք ե– կողմբ:
իբակա–
րով։ Միւս կողմէ այս երեւոյթը նաեւ անով կբ ղեբ ոչ թէ ՀԱՅԿԱԿԱՆ , այլ՝ ՌՈՒՍԱԿԱՆ ՛Բ ի չ աւելի ո՛ւշ, 1921 Հոկտեմբեր \3թ , Սոս–
բացատրուի , որ պա տ մ ա կան օրէն այն՛ բացորոշ ն ո ւթեան՛ . . , կուայի դա շնա գբ ի առաջին յօդուած բ
ՆՈՅՆՈՒ -
հասկացողութիւնը ստեղծուած է՛ր ,թէ խօսիլ ՀԱ 36 ազգերու բնգհանուբ եւ համերաշխ մթնո ԹԵԱՄԲ կբ կրկնուէր կարսի դաշնադրի 2րգ յօդ
ՅԱՍՏԱՆԻ , ՀԱՅԵՐՈՒ ԱԶԱՏԱԳՐՄԱՆ եւ ԻՆՔ լորտի մէչ «ժողովրդավար» ուրացումի այս հաս ուածի՛ն մէչ համաձայն՛ այն յանձնառութեան,
ՆԱՎԱՐ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ մասին, այս կբ նշա՛ւակէ տատուն գբամագլուիսը շահելէ յետոյ, Մեծ Նեն– որ Մոսկ ուայի դաշնագրի \Տբգ յօդուածով Ռու–
ՁԳՏԻԼ ԱՆՋԱՏԵԼ ԹՐԲԱՀԱՅԱՍ՛ՏԱՆԸ ՕՍՄԱՆ - գբ անցաւ գործէ : ս իա սաանձնած էր Թուրքիոյ առջեւ ուՐո*Լ)
ինչպէս ըսինք,
ԵԱՆ ԿԱՅ ՍՐՈՒԹԵՆԷՆ եւ ՀԱՅԿԱԿԱՆ ԱՆԿԱԽ ՊԵ 1921 Մտրտ 16/5ք Մոսկուայի մէչ կնքու՛եցաւ կը նկատուէր ԲՈՎԱՆԳԱԿ ԹՐ֊ԲԱՀԱՅԱՍՏԱՆԸ
որուն առա չին՛
ՏՈՒԹԻՒՆ ՍՏԵՂԾԵԼ : Այս նկ ատումներով ^ոձ^>բ ռուսելթոլբք ծան՛օթ դաշինքը, ԹՐ-ԲԱԿԱՆ հող։
(Խմբա գրական
«ՅՈՒՍԱԲԵՐ» ի)
Fonds A.R.A.M
