Page 199 - ARM_19-1948_02
P. 199
ՄՍՏԻՍեԱՆ խՈ^եՐ Ուրեմն , Ս՝այիս 28ը վարչաձեւէ (""գէր մը չէ
ա յ ՝ Լ անկախութեան , պետական Հէմնագբութեան աա 28
թուական մըն է^ որմէ զուրկ մնացած էր մեր
Հայրենէքը 1375 թուական էն ասգէն եւ, գերու Հոգիկան սփոփանք ել֊ սրբայլաձ֊ պարտակա
Հազար ինք Հարիւր տաւ*՚։ը քւթ՝> Մայիթ քսա թեա՛ն ու ստրկութեան շղթան մեր վզէձ անցուած նյւլթիլե մըԱ, Է ^ ազատագրուած՜ յ՜՚ոգհվուրգներու. .
՛ւշ ոք.թ :
կբ մնար գարեր շարունակ ; ճամար, ամէն րա՚նէ վեր գասել , փա/ւթէւոք կեր.
թ՛ուական մը, լուսաւոր , ճառագայթարձակ , Ա յգ պաշտելէ ու ղեբՀ երո սակաս թոլակաա պով տօնել, Հայրենիքի զ/աւակնե^ու. արեան գ՚Լով
Ոք շ եո-ագոյմ \քիրանի գօտիով մը կապար կշէ կա. Ֆին 1 երկար գարերով մեր ճաէն անցուած րւ> ^"Հո ձեռք րհրուաձ Ա՛– կքսխո ւթեան Օրը, յաւեբմ-քսցնե.
կոո կապած շղթան Փհ,Ր^1ո՛Լ ու կարգելով
"էէ 1 կյչ նետէ գէսքէ եա՝ երկար գարերու վյրայէն Լ"քէ միանգամայն այդ արիւնոտ ճամրուն վ\րայ
՜Ու հ-քԼ Հասնի մի։ չեւ. տասնըչորրորղ գարու. գա. •աղա ա 1 անկախ ու մենք մեր ճակատա ինկած Հերոսներու անմաՀ յիշատակ ր ; •
ղաթը , յէյ՛ բ մեր Հայակիլիկեա՚Լ չորս գարեր տե գրէս տէբբ գարձս/ւք^ գլխու պտոյտ պատճառող Մենք որ գա ր երէ է վեր սար կութ ե ա՛ս ծանր հ/>Հ–—
ւող անկախութիւնը կր խորտակուէր եգիպտական դոՀողռււթէւններոլ գնով : ծ ր կրած յ գերութեան խա րաղանովը մ տ րա կո ւած,
մելմլուքներու կողմէ : Մե՚.ք կբ աս)1–ենք, կ՝ոգեկոչենք ոլ կբ պանծաս պէ" պէս աա\–^անքներրլ եւ զրկանքներու գառն
Ք՛ուական մը , ոսկեզօծ ու Հերոսակա, աննա Հք՚եեւ ք այս լուսաւոր. ^ ոսկի ֆաՀ Լրովղաբգաբուած բաժակը ցմրուբ պարպած ազգ մ.ը\^< ենք , ամփոփ–
խընթաց գուպարով մը շաՀոլաՆ , որը մեր ազգա թ ո ւ ա կաԼ յ , անկախութեան , ազատութեան էմ աս՜ ուէնք վայրկեան մը, մէկ կողմ գնենք մեզ կաշ–
յին անկախութեան յարութիւն կուտայ , ։Րեր ցե— աը է անոր առաւելութիւնը լաւ ու խոր ունկ ԷՀ*^՜՛ կանգող բոլոր ժաագոաա՚ծ ն ա խ ա պաշար ո ւմնե րը ,
՛լային գոյութիւնը կը փրկէ, անոր պաւ֊ւմական բռնած սերտած բ/չալով այլեւս ^ վ^ց գարերու յեաագարձ ակնարկ մը նետենք անցեալէ վրայ,
Հայրենիքի՛ մէկ ա՜՝ կիւն ի՛ւ. վըայ Հի՝գերոբղ հա. պաամութեա՛՝ խաւար էգերուն վրայէն ...: ՚/^ՐյՒ^^Ք Ազատութեան ճաապարՀը Հարթող
րստոլթԼան մը Հիմնաքարը տեղաւորելով ու Հաս* «1918 Մայէս 2 8 » մեղէ տուաւ \9\9է մէաց֊ տէաաններռւ թափած գերմ արգկա յ էն ճէգերը,
տատելուի : եալ ուլ Հանրապետական Հայաստանը ։ սրբազան ոսկորներէ կազմուած բլուրները, խո -
Թ ո ւ ա /չան մը , անմոռանալի ու երջանկաբեր , 1 9 1 9 էն յա յա ար ար ուած՝ կամ Հաստատուած ՛հաւ ղնտաններու անկէւն\1,երր Հէւծած ու տրոր–
**\է՝ԼՀ կը լէ\Սհ.է ԱրեւեչաՀա յ մեր զանգո ւած ը Ա~ ՀսՏւրապետութէւնը եւ, 1920 Դեկտեմբեր 2ԷԽ ուած մեր գրչէ եւ զէնքէ վարպետն՛երը , մոխրա -
բեւմ տաՀա քութեա1 ճակատաղր Էն են թարկ ո ւ֊ելէ (^Համայնավարներու րնգունած թուականով՝ Նո~ կոյտէ փոխուած մեր շէն գէլղերն՝ ու վանքերը ,
եւ , փրկելովդ Հա եւ. Արեւ մտաՀա քութեան Հա ր էւ+ր յեմրեր 29) պարտ ագր ուած թուականները վար» ա կա էւ ո ւ թե ան ա րժէքէ գերագո յն գէտակցու–
Հ ա զա րա ւ ո ր խլեա 1չն եէ ^ ը , ո րոնք ապա ս ա ան դա ա ծ շաձեւե բու թ ո լա կաննե ր են , որոնք շփոթելու չէ թեամբ օժտ ու ած Ղ^արաքէ լէսէ է 1 Ա ար տար ապա Լ
էին Հոն : 1918// անկախութեան ծն\ունգէն՝ Հէմնագրութեան. ւոէ , Պա* Արարան է բուռ մը քաքերու Հերոսական
քՒո լա կան մը , գերմարգկայէն Հ եր ո ս ամար ֊ Հետ : մ ա բտնչումներ ր , պէտ է գանք ա թ եզրակացոլ -
տեբու շարանով ^ ո ր ր մե\ր մողովուրգէն քօն ա^րն– 1918 Մայէս 2Տէն մեր անկախութեան՛ շէսքն է թեան թէ՝ Հայ ա յմմ էական պատմ ո ւթեան ամ ե -
Հէումր վճռող Վայրագ ո ւ արէւնկղակ Ա ո\՚ կո չէն որ վերակերաեցէնք ^ վերակառուցինք : Այո էէ՛" - նաՀոյակապ եւ փառապանծ տօ$ր Աայէս 28 է :
Հաշուէ առ՛նել տուաւ , կանգնեցնելով Աեչճուկ «քին՛ արտա քէն գոյ1 ը ծեփը կլ^ն ա յ փոխուէլ պար
յո րղանե րր Արաքսէ ու Աէյուրեանէ երկայնքն է բերաբար * . . սակայն գ չէսՔԸ կր մնայ նոյնը ու ա– Մասէսները, պար բռնեց էն սրտագին՛,
փար գ մեր ապրելու ^ յարատեւելու վճռական նոր վերակառուռմ ան թուականն ալ՝ անփոփո– •Մայր Աբաքսն ալ , ծափ կբ զարնէր ցն\ծագէն՝ ։
կամքի ցուցաբերեչով ու պարտագրելով թշնա՝– խելի : Տօն \1ուէբտկան,, տօն անզուգական՝ քեզմէ ծը֊
մ էէն։
Ա երկբայօրէն ա րւպէս է էրականութէւնը եւ , նաւ այն եռագո յնր , որուն կա՛րմ է ր շերտը ներ–
Մ՚սյէս 28. ո թո ւակաձ– մրշն Է , որ , շ ա Հ ա ւ ահ՜ , Րս– (ով որ էչաշէսաաէ , մ աքերու, մէ^ շփոթութէւն ըս~ կո ւեց ա ւ քեղ կերտ ողն եվւ\ո ւ ա,րեան կ աթ էլն եր ով ,
ահգհուա՛ծ Է ճանկերովդ եղունգներով ու մագէլ– տեղն ել ն են գա մ տօրէն , երբեք մե ր ն ո րագո յն Հպտրտօըէն ծ ածան ելով գարեր սաաՓ մեղմէ
նելավ ։Մեր մոոովոլրղին անձնուրաց լեգէոն ները պատմութեան աչս թուականը չի կրնար եղծանել : խլա ած պապե\՚.ական Հողերու վրայ ) լուսաւոր
մաՀ< աէ ելան այգ օըերոլՂ վեր^էւ անգամ մը եւս Ոմ անք կր ւ1 սեմ առն՛են այս շողա րձակ թուա~՝ ^աՀ,ր պէտէ րչչայ ^ օտարութեան մէ^ խարխա -
աղաղակելով . Աղատութէւն կամ քաՀ ։ կս/յ.ը , զայն շփոթելով վարչաձեւէ Հետ : փող , անստուգութեան մէ^ ապրող ամ էն Հա յ\ո լ ,
Ա՝՝աՀ էմացեա՚չ ան մ՚աՀութէւն է . .. բարձր պաՀելով մէանգամայն ս/նոնց բա՛րոյական՛
Ո ւ այգ թուականն ու ղայն կե բտ֊.ոզ1 եբու լե Ու ո մ անք ալ բո լո բովէն կ՚ուրանան զայն , կորով ր , երկաթէ կամքը դ ապաՀովեչու Համար
գէոններ բ մեղ բո չորէս , բո լո ր վե ր ա։ սչ,րո ղ\1՝ե ր ո լս մ ոռացոլթեան կուտան անխղճօրէն. , ո ր ը մ եր ան– վաղո՛ւ, ան յաղթանակր *
զ չէսաՀակ քՓրդանք կր պար տագր է : ն կ աբ ագր ե չէ ղ ո Հ ո ղո լթ է ւննե ր էն , պա յքա րն ե րէ\ն> ՂՈՒԿԱՍ ՏԷՐ ԱՋԱԲԵԱՆ
։ռ ւ Ծա վւ ա ծ ծով ծով ար է ւնովբ շաՀո ւած * ծս ունդ
Մ՚ոյէս քսանբութով մեր ապրելու^ 1'^'Ք^էձ.– առած է գեր երկունքէ մը Հ
էւա՚Ա , ու աղատ կեանքի , աղատ շնչելու մեր ար– /* զուր է ոմանց ՛ծո՛ւռ մտածումը, րանաձե - էր՛ պատմական Հայրենիքէն՝ վրայ Հ էն գ մէչէոֆ՝
գար է բաւո ւնքյւ ապաՀովեցէնք : Այլտպէս , ա– ւ ում՝ ր այս փառաւո ր թուականէն Համ աբ : Համրանքէ մը Հաւասար պէտէ (ԼէէաՐ ։
րէ1՛՛ ոուշտ թշնամէն կանգ պէտէ չառնէր էր սա^ /* ղուր է նաեւ ոմսՀ՝ց ուրացումն՛ ու կուրաա։ Պաամոլթէւնը ց՛ոյց կուտայ , գաբձեաէ . —-
ցում ր այս պատմական , անգերա՛զանցելի թուա ֊
գա յէ լական հ թաղէ ր ր գո րծագրե լու Արեւե լա - կան էն մաս էն ։ 1թ թէ մեր (ք-ողովուրգը չմղէր Ա՚այէսեան; Հհ–
Հայութիւնն ալ բ\ա^ն^ելով էր եբաղոսծ՛ Համա– բոս ամ արար ու մեր ժառանգական - թշնամէն զէ՜
թոլ(է անականոլթեան ճամբան– յ ա ր գա ր ելով է Ա* այ ի ս 28 հ/ արգէն Հասակ նետած ու արքենի , ֆումե ^՝ղել չտար էր ապրեչու կամքովյը , այսօր»
Ա՝ա;Էս ՀՏբ , ԷնէպԷ" ,Ը"էնք 1 մեր՜ պատմական՝ ե ր ե ս ո լն տա րոլ կա բէճ մ ըն է գաբձա՚ծ այժմ 1 էր ուան ք& . Հայաստա՛նը կրնայէ^Հ ք ունենաչ էր
Հաբստու..-
Հայրենէքէն վրայ ^ " Ր –ոլ Հէնգերորգ ու ան կա էէ մէ^ադգայէն կարմրագո յն Հ ագուստնեբուն տակ • * մ է կո լկէ ս մէ չէոն բն ակչո ւթեան էսնըսուե տոկոս
թեան մ լլ հ^^ունգ տալովդ մեղ աղատ մէ^ագգա– Ո լ մե՛ք բո լո րս ՛յ մեր աչքերը յառած ենք է» Հայ Համբան քով ը :
աղգերոլ կաբգէն այ ձա\՝ ագրեշ աուալ բեն , էբրել մեր Հ^Հայ Ափէւռքէն փրկութեան, Պատմ ո ւթեան պոզպատեայ տրամ ա բան ութ է ւ -
լաստը, խարէսխը, քարափը :
յէ ո գ աշն աղէ բն եբով Հ նը ասկէ տարբեր չէ կրնար բանաձեւել :
Ան է կա մեր յո յսն է( ապաւէնը՝ ապրելու , Ու Հասարակ բաղտախնգէրներ աչ չեն կրնար
Այս լուսաւոր թուականբ , երեսուն՝, տարէ ա– այս ճաճանչափայլ թուականը, որը մեր որսա
ռա^ , գեղահ՜էհ՜աղ Աելանա՛յ լճԷ1 րոէ"ԲաէքքՐ ^աա յարատեւելու կաէ1՝քը ։ մ՛ութեան մէ^ ոսկետառերով քանդակուած էն
Հու եւ կԼԼաց պայքար մղող եօթբ Հայ էկր յէսոէ&\ ՊատմութԷւնը 1չըսէ * փառաւո ր էգերէն մէկն է եղծանել , փոխել ու
Հաղա բնոց Համ րանք ունեցող մ եր <ե ո ղո վո լրգէն Եթէ \878ին Պերլինի մէչ Ալպիոնի վեթօն ան՛որ աեղ ոչ ազգ՛այ էն ու օտարէն պարտագրուաւծ
թէլՐ կր կնապաա կե լով այսօր Հասցուցահ՝ է ա ր- ՝ն՝ե տփուած * ք՚ք քա ք՛ ռուսական, յառաջխաղացութեան թուական մ բ տեզաւոբել :
գէն մօտաւորապէս մէկոլկէս մէլէո\ւէ : առֆեւ, 1915/՛ մեր Աղգ ՚էն մեծ եղեռնը խնայուած Առեցեալ եւ մեր օ րերոլ բո լո ր պատմ ութ էլն ^
Այս ոսկեղօհ– թուականի՜ն շնորՀէւն էր^ "Ր պէտէ բչչար մ եր մ ո ղո վո լր գէն ու մէն չեւ ա յգ ներր վկայ՝ սուտ էսուչ մ է ձեւաձ աք * • • ով ոլ^րա–
Հայսոցէ
այսօրոլան մեր տւէ մը Հայ.րենէքը ղուտ թուականը 1915 մեր ժոգովոլբգը ամ բող - աՀադնեան Ա* այէսէն՝ ոսկեգանգուր՛ :
վեբա&ուեցաւ ... : էութեամբ ռուսական Հովանաւորութեան տակ ու ՀԱՑԿ ԱՐՄԷՆ
ՑԱՌԱՋ »Ի ԹԵՐԹՕՆԸ (12) րուխբ կր գնէ էն կոտրա՛ծ ու անպէտ կասկարայ կտրած գեո * ուսաէւ՝ գազան ա յէն անղթութեամբ
մը , կը թ^ էէն երեսր եւ ծաղր ական ձեւով ծ<ուն–
կի եկած անոր առ^ե լ կը կան չէ էն * շէկացուցէն եբկաթր կրակէն վրայ գ եւ անով խա
րանեց էն գմբախտ թագաւորէն մ արմ էն ը հ ^ենճե–
Սա 1.1ՊԱԹ Ռզխ/1֊– քեզ , Հ ս յ յ ո ց թագաւոր ։ վաւ. Հոտը տաըա՚ծուեցաւ ամէն կողմ • ծուխէ գո»՝
Ապա երկաթէ գալաղաննե ր ով ու խա բազա՛ն - լոր շէն ե ր սկսան բարձրանալ խարանուող մարմնէ
(ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՎԷՊ) ՛ներով կը զարնէ էն անոր * կապտացած մ արմն է՝ն զանազան մասեբէն : Ղբայողը կր սոսկար ուղզա—
Հ.էք^ լԷ(^ ^ԼԸ. ^*ոսԷ V արէւնր ե լ կաթի լ կաթիլ կ*ի յ֊ կէ , բայց գաՀէճներր ղոկրկ էԷ1 գութէ զգա
երկաթը
՚նաբ գետի՚ւը : ՀՈԳԸ ^էոլէ կ՛" "՛ար արեան Կաթէե~ ցում էն . մ էշ ա աւեչէ էւոր կր մխրճէէն
Զ– %երբ, իբրեւ սրբազան աւանգ Ամբատ աբքայէնւ : մարմնէն մէլ :
Ամբ ատ վերտէն անգամ բացաւ աստուածային
Վ էր այգ մարգը ^ որուն յաղթանգամ մար •»՝• չանքի ՛Ն ա Հ ա՛տ ա կո ւո ղր լուռ էր եւ անխօս * Հառա լո յսով չե ց ո ւա՛ծ ա չքե ր ր , վ ե ր^էն մնաք բարեւ՝ն
ոչ մէկ ձայն դ արս կ՚ելլէր անոր կուրծ բսաւ Հայրե էքէն , եւ վերտէն շունչը պէտէ փչէր »
մ՛է նը գրե թէ աւերակ գա րձած էր ծան բ , տամ ա — քէն . գէմքին Հմկա\1ունքՌ. էսկ չէր " ^ ^ " ՚ - ե ր
նելէ վէշտեվու ազգեցութեա\Հ տակ՛. Կը լսէր ան Հարուածներու ծան՛ր՝ երբ գա՛Հէճչւ կտր՛եց անոր գչուխը :
ցաւէն տակ : կատաղութեան փր փուրը բե րն էն՝ Ե ուս ուֆ
թշնամէն եր ուն՝ նախաաէնքը, ծաղրն– ու ծանա ԱնՀ աւատն երր կը տեսն է էն այս անխռով վե– Հբամայեց գէակր փոխագրել *)՝ոլէն , ել իբրեւ
կանքը^ բայց գարձեալ կը մնար անխռով ու Հան– , եւ ՀեազՀ ետէ աւելէ կը ս աս տ կա ցն է էն\
էն չ որ աշխարՀա— Հոլթէւնը նախատ թև ք քր էստո՚Լ ե աներ ուն՝ ք"ա^1 կ՛" յն՝1՝Ր՛էս֊
՛չ է աո , կարծես արՀամաբՀելով
տանջանքները ^ ո րպէ սզէ Ամ բատ ո լրանա չ Լուսա– աո ս է II ման : Անկուշտ ղաղան ր չէր կշտացա՛ծ ա–
յէն էր. ու անցաւոր :
լ"\րէձէ Հաէ–աաքը եւ ընգունէ էսլամէ ^ԼԲ°^Ք1Լ ։ նոր արէմՆով ք եւ 1չուղէր ռէակն աչ անպատուել;
է՝
Ե՚ուսուֆէ կարո՝; աւորնեբէն էր ան՝ % Ղ՛աման ք^այց անՀուն տոկու\ւ ութեամբ կը տանէր ան ա՛մէն
ու բանա լոր ոստ էկանը խոր ատե լութե ամբ լեց - ցաւ ու տանտան ք հ
ւած է ր ան ո ր գէմ • 1լ ու զէ ր չա րա չար տանջանք - Զէ՚եուորներէն մէկը առնելով թագաւորէն Կէ" գՒ։լր էր ••
ներով սպաննել զայն՝ է տես ա յն բուռ մը Հայե —
Խոր մթութիւն կր աիրէր ամէն կողմ։ Ոչ մէկ
բուն , ոբո\՝ւ ք պաշարուած էէն Երնջակէ մէ^ եւ ո^ թաշկէնակր , կոխեց ղայն անոր բերան բ . ապա
բոնք կր յամառէ էն գէմագրել գեռ ՚ .վերցուց ճպոտնեբէն մէկբ եւ սկսաւ երան ե չէ ար֊ շշուկ կր իւան գա րէ ր մեռելային լռութիւնը։ Տան՛
Չկրնալով վբէմ լուհել անոնցմէ , էքուսոլֆ քայէն կոկորգէն վար թխել թաշկէնակր , որպէս– կաըձ֊ Հեոուէն երեւացի՚ւ երկու ձիաւորներ,
ՂՒ ձՈԼ^^ԼՀ կտրուէ; Ամ բատ դեռ կը Հ՚^չէր սակայն ՛հոլին ըագարի աա\–ող ճամրուն վրայ :
էր ամբող^ բարկութէւնբ կը թափէր այս ան &ա\1ր ու մա՚Հաբեր շունչով ել մտովէ կ^աղօթէր : Նետի ա ր ագ ոլթեամր աո կը սլանային ա.
պաշտպան մ՝ա բ գո ւ՚Լ վրայ, որ անզէ\1 ու անմռունք Ցե աոյ վզէն անցուց էն ղե լարանը, ծանր բեռ գը~ ՚ն։ո\1ք գէպի Գութ , ու ր նստաձ֊ էր Եուսուֆը : Եր
կեցած էր էր աււ^հւ եւ ամէն տանջանք կը տա\կէր Բ էն գչխուն վրայ եւ տասը գաՀ էճներ մ է ամ ամ ա֊ կու վիթխարի Հսկաներոլ կը նմանէին անոնք.
գերմ արգկա յէն Համ բե րութեամբ % կարՆես կ՝ եր թային լավւելոլ եւ Հ իմ՛/ ա յատակ ընե
Հայոց թագաւոր Ամ բատն էր ա յ ս ՀեաՀա– նակ ուձախ շարմեցէն զ ա յ ն ։ Բայց թագաւորը լու աՀադին քաղաքը :
աակը . . . •
ԳաՀէճները մէկ մէկ կր մօտենային անոր գը֊ ԱնՀ աւատները տեսան որ կեանքի թելը ձէՐ ԲԱԳՐԱՏ ԱՅՎԱԶԵԱՆՑ
Fonds A.R.A.M
ա յ ՝ Լ անկախութեան , պետական Հէմնագբութեան աա 28
թուական մըն է^ որմէ զուրկ մնացած էր մեր
Հայրենէքը 1375 թուական էն ասգէն եւ, գերու Հոգիկան սփոփանք ել֊ սրբայլաձ֊ պարտակա
Հազար ինք Հարիւր տաւ*՚։ը քւթ՝> Մայիթ քսա թեա՛ն ու ստրկութեան շղթան մեր վզէձ անցուած նյւլթիլե մըԱ, Է ^ ազատագրուած՜ յ՜՚ոգհվուրգներու. .
՛ւշ ոք.թ :
կբ մնար գարեր շարունակ ; ճամար, ամէն րա՚նէ վեր գասել , փա/ւթէւոք կեր.
թ՛ուական մը, լուսաւոր , ճառագայթարձակ , Ա յգ պաշտելէ ու ղեբՀ երո սակաս թոլակաա պով տօնել, Հայրենիքի զ/աւակնե^ու. արեան գ՚Լով
Ոք շ եո-ագոյմ \քիրանի գօտիով մը կապար կշէ կա. Ֆին 1 երկար գարերով մեր ճաէն անցուած րւ> ^"Հո ձեռք րհրուաձ Ա՛– կքսխո ւթեան Օրը, յաւեբմ-քսցնե.
կոո կապած շղթան Փհ,Ր^1ո՛Լ ու կարգելով
"էէ 1 կյչ նետէ գէսքէ եա՝ երկար գարերու վյրայէն Լ"քէ միանգամայն այդ արիւնոտ ճամրուն վ\րայ
՜Ու հ-քԼ Հասնի մի։ չեւ. տասնըչորրորղ գարու. գա. •աղա ա 1 անկախ ու մենք մեր ճակատա ինկած Հերոսներու անմաՀ յիշատակ ր ; •
ղաթը , յէյ՛ բ մեր Հայակիլիկեա՚Լ չորս գարեր տե գրէս տէբբ գարձս/ւք^ գլխու պտոյտ պատճառող Մենք որ գա ր երէ է վեր սար կութ ե ա՛ս ծանր հ/>Հ–—
ւող անկախութիւնը կր խորտակուէր եգիպտական դոՀողռււթէւններոլ գնով : ծ ր կրած յ գերութեան խա րաղանովը մ տ րա կո ւած,
մելմլուքներու կողմէ : Մե՚.ք կբ աս)1–ենք, կ՝ոգեկոչենք ոլ կբ պանծաս պէ" պէս աա\–^անքներրլ եւ զրկանքներու գառն
Ք՛ուական մը , ոսկեզօծ ու Հերոսակա, աննա Հք՚եեւ ք այս լուսաւոր. ^ ոսկի ֆաՀ Լրովղաբգաբուած բաժակը ցմրուբ պարպած ազգ մ.ը\^< ենք , ամփոփ–
խընթաց գուպարով մը շաՀոլաՆ , որը մեր ազգա թ ո ւ ա կաԼ յ , անկախութեան , ազատութեան էմ աս՜ ուէնք վայրկեան մը, մէկ կողմ գնենք մեզ կաշ–
յին անկախութեան յարութիւն կուտայ , ։Րեր ցե— աը է անոր առաւելութիւնը լաւ ու խոր ունկ ԷՀ*^՜՛ կանգող բոլոր ժաագոաա՚ծ ն ա խ ա պաշար ո ւմնե րը ,
՛լային գոյութիւնը կը փրկէ, անոր պաւ֊ւմական բռնած սերտած բ/չալով այլեւս ^ վ^ց գարերու յեաագարձ ակնարկ մը նետենք անցեալէ վրայ,
Հայրենիքի՛ մէկ ա՜՝ կիւն ի՛ւ. վըայ Հի՝գերոբղ հա. պաամութեա՛՝ խաւար էգերուն վրայէն ...: ՚/^ՐյՒ^^Ք Ազատութեան ճաապարՀը Հարթող
րստոլթԼան մը Հիմնաքարը տեղաւորելով ու Հաս* «1918 Մայէս 2 8 » մեղէ տուաւ \9\9է մէաց֊ տէաաններռւ թափած գերմ արգկա յ էն ճէգերը,
տատելուի : եալ ուլ Հանրապետական Հայաստանը ։ սրբազան ոսկորներէ կազմուած բլուրները, խո -
Թ ո ւ ա /չան մը , անմոռանալի ու երջանկաբեր , 1 9 1 9 էն յա յա ար ար ուած՝ կամ Հաստատուած ՛հաւ ղնտաններու անկէւն\1,երր Հէւծած ու տրոր–
**\է՝ԼՀ կը լէ\Սհ.է ԱրեւեչաՀա յ մեր զանգո ւած ը Ա~ ՀսՏւրապետութէւնը եւ, 1920 Դեկտեմբեր 2ԷԽ ուած մեր գրչէ եւ զէնքէ վարպետն՛երը , մոխրա -
բեւմ տաՀա քութեա1 ճակատաղր Էն են թարկ ո ւ֊ելէ (^Համայնավարներու րնգունած թուականով՝ Նո~ կոյտէ փոխուած մեր շէն գէլղերն՝ ու վանքերը ,
եւ , փրկելովդ Հա եւ. Արեւ մտաՀա քութեան Հա ր էւ+ր յեմրեր 29) պարտ ագր ուած թուականները վար» ա կա էւ ո ւ թե ան ա րժէքէ գերագո յն գէտակցու–
Հ ա զա րա ւ ո ր խլեա 1չն եէ ^ ը , ո րոնք ապա ս ա ան դա ա ծ շաձեւե բու թ ո լա կաննե ր են , որոնք շփոթելու չէ թեամբ օժտ ու ած Ղ^արաքէ լէսէ է 1 Ա ար տար ապա Լ
էին Հոն : 1918// անկախութեան ծն\ունգէն՝ Հէմնագրութեան. ւոէ , Պա* Արարան է բուռ մը քաքերու Հերոսական
քՒո լա կան մը , գերմարգկայէն Հ եր ո ս ամար ֊ Հետ : մ ա բտնչումներ ր , պէտ է գանք ա թ եզրակացոլ -
տեբու շարանով ^ ո ր ր մե\ր մողովուրգէն քօն ա^րն– 1918 Մայէս 2Տէն մեր անկախութեան՛ շէսքն է թեան թէ՝ Հայ ա յմմ էական պատմ ո ւթեան ամ ե -
Հէումր վճռող Վայրագ ո ւ արէւնկղակ Ա ո\՚ կո չէն որ վերակերաեցէնք ^ վերակառուցինք : Այո էէ՛" - նաՀոյակապ եւ փառապանծ տօ$ր Աայէս 28 է :
Հաշուէ առ՛նել տուաւ , կանգնեցնելով Աեչճուկ «քին՛ արտա քէն գոյ1 ը ծեփը կլ^ն ա յ փոխուէլ պար
յո րղանե րր Արաքսէ ու Աէյուրեանէ երկայնքն է բերաբար * . . սակայն գ չէսՔԸ կր մնայ նոյնը ու ա– Մասէսները, պար բռնեց էն սրտագին՛,
փար գ մեր ապրելու ^ յարատեւելու վճռական նոր վերակառուռմ ան թուականն ալ՝ անփոփո– •Մայր Աբաքսն ալ , ծափ կբ զարնէր ցն\ծագէն՝ ։
կամքի ցուցաբերեչով ու պարտագրելով թշնա՝– խելի : Տօն \1ուէբտկան,, տօն անզուգական՝ քեզմէ ծը֊
մ էէն։
Ա երկբայօրէն ա րւպէս է էրականութէւնը եւ , նաւ այն եռագո յնր , որուն կա՛րմ է ր շերտը ներ–
Մ՚սյէս 28. ո թո ւակաձ– մրշն Է , որ , շ ա Հ ա ւ ահ՜ , Րս– (ով որ էչաշէսաաէ , մ աքերու, մէ^ շփոթութէւն ըս~ կո ւեց ա ւ քեղ կերտ ողն եվւ\ո ւ ա,րեան կ աթ էլն եր ով ,
ահգհուա՛ծ Է ճանկերովդ եղունգներով ու մագէլ– տեղն ել ն են գա մ տօրէն , երբեք մե ր ն ո րագո յն Հպտրտօըէն ծ ածան ելով գարեր սաաՓ մեղմէ
նելավ ։Մեր մոոովոլրղին անձնուրաց լեգէոն ները պատմութեան աչս թուականը չի կրնար եղծանել : խլա ած պապե\՚.ական Հողերու վրայ ) լուսաւոր
մաՀ< աէ ելան այգ օըերոլՂ վեր^էւ անգամ մը եւս Ոմ անք կր ւ1 սեմ առն՛են այս շողա րձակ թուա~՝ ^աՀ,ր պէտէ րչչայ ^ օտարութեան մէ^ խարխա -
աղաղակելով . Աղատութէւն կամ քաՀ ։ կս/յ.ը , զայն շփոթելով վարչաձեւէ Հետ : փող , անստուգութեան մէ^ ապրող ամ էն Հա յ\ո լ ,
Ա՝՝աՀ էմացեա՚չ ան մ՚աՀութէւն է . .. բարձր պաՀելով մէանգամայն ս/նոնց բա՛րոյական՛
Ո ւ այգ թուականն ու ղայն կե բտ֊.ոզ1 եբու լե Ու ո մ անք ալ բո լո բովէն կ՚ուրանան զայն , կորով ր , երկաթէ կամքը դ ապաՀովեչու Համար
գէոններ բ մեղ բո չորէս , բո լո ր վե ր ա։ սչ,րո ղ\1՝ե ր ո լս մ ոռացոլթեան կուտան անխղճօրէն. , ո ր ը մ եր ան– վաղո՛ւ, ան յաղթանակր *
զ չէսաՀակ քՓրդանք կր պար տագր է : ն կ աբ ագր ե չէ ղ ո Հ ո ղո լթ է ւննե ր էն , պա յքա րն ե րէ\ն> ՂՈՒԿԱՍ ՏԷՐ ԱՋԱԲԵԱՆ
։ռ ւ Ծա վւ ա ծ ծով ծով ար է ւնովբ շաՀո ւած * ծս ունդ
Մ՚ոյէս քսանբութով մեր ապրելու^ 1'^'Ք^էձ.– առած է գեր երկունքէ մը Հ
էւա՚Ա , ու աղատ կեանքի , աղատ շնչելու մեր ար– /* զուր է ոմանց ՛ծո՛ւռ մտածումը, րանաձե - էր՛ պատմական Հայրենիքէն՝ վրայ Հ էն գ մէչէոֆ՝
գար է բաւո ւնքյւ ապաՀովեցէնք : Այլտպէս , ա– ւ ում՝ ր այս փառաւո ր թուականէն Համ աբ : Համրանքէ մը Հաւասար պէտէ (ԼէէաՐ ։
րէ1՛՛ ոուշտ թշնամէն կանգ պէտէ չառնէր էր սա^ /* ղուր է նաեւ ոմսՀ՝ց ուրացումն՛ ու կուրաա։ Պաամոլթէւնը ց՛ոյց կուտայ , գաբձեաէ . —-
ցում ր այս պատմական , անգերա՛զանցելի թուա ֊
գա յէ լական հ թաղէ ր ր գո րծագրե լու Արեւե լա - կան էն մաս էն ։ 1թ թէ մեր (ք-ողովուրգը չմղէր Ա՚այէսեան; Հհ–
Հայութիւնն ալ բ\ա^ն^ելով էր եբաղոսծ՛ Համա– բոս ամ արար ու մեր ժառանգական - թշնամէն զէ՜
թոլ(է անականոլթեան ճամբան– յ ա ր գա ր ելով է Ա* այ ի ս 28 հ/ արգէն Հասակ նետած ու արքենի , ֆումե ^՝ղել չտար էր ապրեչու կամքովյը , այսօր»
Ա՝ա;Էս ՀՏբ , ԷնէպԷ" ,Ը"էնք 1 մեր՜ պատմական՝ ե ր ե ս ո լն տա րոլ կա բէճ մ ըն է գաբձա՚ծ այժմ 1 էր ուան ք& . Հայաստա՛նը կրնայէ^Հ ք ունենաչ էր
Հաբստու..-
Հայրենէքէն վրայ ^ " Ր –ոլ Հէնգերորգ ու ան կա էէ մէ^ադգայէն կարմրագո յն Հ ագուստնեբուն տակ • * մ է կո լկէ ս մէ չէոն բն ակչո ւթեան էսնըսուե տոկոս
թեան մ լլ հ^^ունգ տալովդ մեղ աղատ մէ^ագգա– Ո լ մե՛ք բո լո րս ՛յ մեր աչքերը յառած ենք է» Հայ Համբան քով ը :
աղգերոլ կաբգէն այ ձա\՝ ագրեշ աուալ բեն , էբրել մեր Հ^Հայ Ափէւռքէն փրկութեան, Պատմ ո ւթեան պոզպատեայ տրամ ա բան ութ է ւ -
լաստը, խարէսխը, քարափը :
յէ ո գ աշն աղէ բն եբով Հ նը ասկէ տարբեր չէ կրնար բանաձեւել :
Ան է կա մեր յո յսն է( ապաւէնը՝ ապրելու , Ու Հասարակ բաղտախնգէրներ աչ չեն կրնար
Այս լուսաւոր թուականբ , երեսուն՝, տարէ ա– այս ճաճանչափայլ թուականը, որը մեր որսա
ռա^ , գեղահ՜էհ՜աղ Աելանա՛յ լճԷ1 րոէ"ԲաէքքՐ ^աա յարատեւելու կաէ1՝քը ։ մ՛ութեան մէ^ ոսկետառերով քանդակուած էն
Հու եւ կԼԼաց պայքար մղող եօթբ Հայ էկր յէսոէ&\ ՊատմութԷւնը 1չըսէ * փառաւո ր էգերէն մէկն է եղծանել , փոխել ու
Հաղա բնոց Համ րանք ունեցող մ եր <ե ո ղո վո լրգէն Եթէ \878ին Պերլինի մէչ Ալպիոնի վեթօն ան՛որ աեղ ոչ ազգ՛այ էն ու օտարէն պարտագրուաւծ
թէլՐ կր կնապաա կե լով այսօր Հասցուցահ՝ է ա ր- ՝ն՝ե տփուած * ք՚ք քա ք՛ ռուսական, յառաջխաղացութեան թուական մ բ տեզաւոբել :
գէն մօտաւորապէս մէկոլկէս մէլէո\ւէ : առֆեւ, 1915/՛ մեր Աղգ ՚էն մեծ եղեռնը խնայուած Առեցեալ եւ մեր օ րերոլ բո լո ր պատմ ութ էլն ^
Այս ոսկեղօհ– թուականի՜ն շնորՀէւն էր^ "Ր պէտէ բչչար մ եր մ ո ղո վո լր գէն ու մէն չեւ ա յգ ներր վկայ՝ սուտ էսուչ մ է ձեւաձ աք * • • ով ոլ^րա–
Հայսոցէ
այսօրոլան մեր տւէ մը Հայ.րենէքը ղուտ թուականը 1915 մեր ժոգովոլբգը ամ բող - աՀադնեան Ա* այէսէն՝ ոսկեգանգուր՛ :
վեբա&ուեցաւ ... : էութեամբ ռուսական Հովանաւորութեան տակ ու ՀԱՑԿ ԱՐՄԷՆ
ՑԱՌԱՋ »Ի ԹԵՐԹՕՆԸ (12) րուխբ կր գնէ էն կոտրա՛ծ ու անպէտ կասկարայ կտրած գեո * ուսաէւ՝ գազան ա յէն անղթութեամբ
մը , կը թ^ էէն երեսր եւ ծաղր ական ձեւով ծ<ուն–
կի եկած անոր առ^ե լ կը կան չէ էն * շէկացուցէն եբկաթր կրակէն վրայ գ եւ անով խա
րանեց էն գմբախտ թագաւորէն մ արմ էն ը հ ^ենճե–
Սա 1.1ՊԱԹ Ռզխ/1֊– քեզ , Հ ս յ յ ո ց թագաւոր ։ վաւ. Հոտը տաըա՚ծուեցաւ ամէն կողմ • ծուխէ գո»՝
Ապա երկաթէ գալաղաննե ր ով ու խա բազա՛ն - լոր շէն ե ր սկսան բարձրանալ խարանուող մարմնէ
(ՊԱՏՄԱԿԱՆ ՎԷՊ) ՛ներով կը զարնէ էն անոր * կապտացած մ արմն է՝ն զանազան մասեբէն : Ղբայողը կր սոսկար ուղզա—
Հ.էք^ լԷ(^ ^ԼԸ. ^*ոսԷ V արէւնր ե լ կաթի լ կաթիլ կ*ի յ֊ կէ , բայց գաՀէճներր ղոկրկ էԷ1 գութէ զգա
երկաթը
՚նաբ գետի՚ւը : ՀՈԳԸ ^էոլէ կ՛" "՛ար արեան Կաթէե~ ցում էն . մ էշ ա աւեչէ էւոր կր մխրճէէն
Զ– %երբ, իբրեւ սրբազան աւանգ Ամբատ աբքայէնւ : մարմնէն մէլ :
Ամբ ատ վերտէն անգամ բացաւ աստուածային
Վ էր այգ մարգը ^ որուն յաղթանգամ մար •»՝• չանքի ՛Ն ա Հ ա՛տ ա կո ւո ղր լուռ էր եւ անխօս * Հառա լո յսով չե ց ո ւա՛ծ ա չքե ր ր , վ ե ր^էն մնաք բարեւ՝ն
ոչ մէկ ձայն դ արս կ՚ելլէր անոր կուրծ բսաւ Հայրե էքէն , եւ վերտէն շունչը պէտէ փչէր »
մ՛է նը գրե թէ աւերակ գա րձած էր ծան բ , տամ ա — քէն . գէմքին Հմկա\1ունքՌ. էսկ չէր " ^ ^ " ՚ - ե ր
նելէ վէշտեվու ազգեցութեա\Հ տակ՛. Կը լսէր ան Հարուածներու ծան՛ր՝ երբ գա՛Հէճչւ կտր՛եց անոր գչուխը :
ցաւէն տակ : կատաղութեան փր փուրը բե րն էն՝ Ե ուս ուֆ
թշնամէն եր ուն՝ նախաաէնքը, ծաղրն– ու ծանա ԱնՀ աւատն երր կը տեսն է էն այս անխռով վե– Հբամայեց գէակր փոխագրել *)՝ոլէն , ել իբրեւ
կանքը^ բայց գարձեալ կը մնար անխռով ու Հան– , եւ ՀեազՀ ետէ աւելէ կը ս աս տ կա ցն է էն\
էն չ որ աշխարՀա— Հոլթէւնը նախատ թև ք քր էստո՚Լ ե աներ ուն՝ ք"ա^1 կ՛" յն՝1՝Ր՛էս֊
՛չ է աո , կարծես արՀամաբՀելով
տանջանքները ^ ո րպէ սզէ Ամ բատ ո լրանա չ Լուսա– աո ս է II ման : Անկուշտ ղաղան ր չէր կշտացա՛ծ ա–
յէն էր. ու անցաւոր :
լ"\րէձէ Հաէ–աաքը եւ ընգունէ էսլամէ ^ԼԲ°^Ք1Լ ։ նոր արէմՆով ք եւ 1չուղէր ռէակն աչ անպատուել;
է՝
Ե՚ուսուֆէ կարո՝; աւորնեբէն էր ան՝ % Ղ՛աման ք^այց անՀուն տոկու\ւ ութեամբ կը տանէր ան ա՛մէն
ու բանա լոր ոստ էկանը խոր ատե լութե ամբ լեց - ցաւ ու տանտան ք հ
ւած է ր ան ո ր գէմ • 1լ ու զէ ր չա րա չար տանջանք - Զէ՚եուորներէն մէկը առնելով թագաւորէն Կէ" գՒ։լր էր ••
ներով սպաննել զայն՝ է տես ա յն բուռ մը Հայե —
Խոր մթութիւն կր աիրէր ամէն կողմ։ Ոչ մէկ
բուն , ոբո\՝ւ ք պաշարուած էէն Երնջակէ մէ^ եւ ո^ թաշկէնակր , կոխեց ղայն անոր բերան բ . ապա
բոնք կր յամառէ էն գէմագրել գեռ ՚ .վերցուց ճպոտնեբէն մէկբ եւ սկսաւ երան ե չէ ար֊ շշուկ կր իւան գա րէ ր մեռելային լռութիւնը։ Տան՛
Չկրնալով վբէմ լուհել անոնցմէ , էքուսոլֆ քայէն կոկորգէն վար թխել թաշկէնակր , որպէս– կաըձ֊ Հեոուէն երեւացի՚ւ երկու ձիաւորներ,
ՂՒ ձՈԼ^^ԼՀ կտրուէ; Ամ բատ դեռ կը Հ՚^չէր սակայն ՛հոլին ըագարի աա\–ող ճամրուն վրայ :
էր ամբող^ բարկութէւնբ կը թափէր այս ան &ա\1ր ու մա՚Հաբեր շունչով ել մտովէ կ^աղօթէր : Նետի ա ր ագ ոլթեամր աո կը սլանային ա.
պաշտպան մ՝ա բ գո ւ՚Լ վրայ, որ անզէ\1 ու անմռունք Ցե աոյ վզէն անցուց էն ղե լարանը, ծանր բեռ գը~ ՚ն։ո\1ք գէպի Գութ , ու ր նստաձ֊ էր Եուսուֆը : Եր
կեցած էր էր աււ^հւ եւ ամէն տանջանք կը տա\կէր Բ էն գչխուն վրայ եւ տասը գաՀ էճներ մ է ամ ամ ա֊ կու վիթխարի Հսկաներոլ կը նմանէին անոնք.
գերմ արգկա յէն Համ բե րութեամբ % կարՆես կ՝ եր թային լավւելոլ եւ Հ իմ՛/ ա յատակ ընե
Հայոց թագաւոր Ամ բատն էր ա յ ս ՀեաՀա– նակ ուձախ շարմեցէն զ ա յ ն ։ Բայց թագաւորը լու աՀադին քաղաքը :
աակը . . . •
ԳաՀէճները մէկ մէկ կր մօտենային անոր գը֊ ԱնՀ աւատները տեսան որ կեանքի թելը ձէՐ ԲԱԳՐԱՏ ԱՅՎԱԶԵԱՆՑ
Fonds A.R.A.M
