Page 154 - ARM_19-1948_02
P. 154
ՔՈՅՐ ՈԻ Ե Ղ Բ Ա Յ Ր ՆՈՐ ՍԵՐՈԻՆ՚հԻՆ ՀԱՍ՛ԱՐ Մեր րՐլոր շա&քեբձ ի զուր անցան, զի՛՛՛ք
տեսնելու Հա՛մար :
ՀՀ&՚ԵԱԹ) Բայց մեծագումար կաշառքը ի վերջոյ օդ -
նո ւթեան Հա սա ւ » :
ԿՏԱԿԱԳԻՐ
Եւ Հայրենի գեղերէն ու քաղաքներէն քշուե» Պառաւը կը ցնցուի զարՀուրան՚քով մը, որ ու
ցա-,1 Հ Ո՛֊ գացին , ճամբաները թափթփելով ։ Ո*– մ՛էն մարդու յատուկ չէ :
մաս մը, մինչեւ անա պա՛տ . ի ս կ Հասան ւ Ո՛– ՏէոՀը մեր ողբացեալ ընկերներէն մէկն է՝ Շոլրչիններր կը թելադրեն բնդՀաէոել, պա .
Հոն, Պեաքոս
Հեթում եան Լէթօեան) , Հազիւ քսան եւ. - ռալբ կը զայրանայ, անիրաւուած կը համարէ
Լռւ՝Բ–)ԲոԼո՚Բ Ա-ուր եւ Հրացան՝, միշտ գործի վրայ։ չորս տարեկան , Աէզրէցի
, խարրերդի մ ԷՀ ու»* ինքզինքը, կրէ պաՀանչէ , կշ պաղաւրէ որ շարու
Ա աՀ ը Հնձո ւոյ։ առաււ՜ ո ւթենէ յափրացած - ՚հիակ– սում ատւած եւ ուսուցիչ,
կսպմակեբպիշ եւ քարո նակենք լսել զինք եւ գրի առնենք իր պատմու «
ներՀ. կ^սմ.. դիակցոտձհեր , ուր որ դիա ես ՚ Հիոդո֊ զիչ դարձած
: թիւնը :
՛Լուրդ մլլՊ ջարդուփշուր կո վեր Հան այ Հոն այս՛»
Աէկը՝ մեր անուանի ընկերներէն «Ընկեր կա» կը Համաձայնի՛ւք եւ կը շարունակէ ;
պէս , կո Հալի , կը Հա ան ի *
րօ»ի եւ նմաններու, բարեկեցիկ ընտանիքի մը « Հիւանդանոցի այն սրաՀը, ոլ^ր ղռան ք*վ
Ա ուր իա կան անապատ • - *
զաւակ , րայց գիտակի ց ու ոոՀտրերող, աձնուրաց տախտակէ մաՀճակալ մը յատկացուած էբ իրեն,
Երկու .որը էին անոնք, քոյր ու եղբայր ; Աչ եւ խանդավառ,
յարատեւ ու կարգապաՀ , Հաւա տեղաւոր ո լած էին նաեւ քան՛ի մր աղբամաններ •
ոչ ծնողք, ոչ ուրիշ բան– Ո®֊.ր երթալ, իԲ~*չ ընել։ տաւոր եւ անընկճելի
, ինչպէս բոլոր օրինակելի Ըսին՝ որ՛ գռան քովինն է, մօտեցանք, զն I եա
Ոչ Տար, ոչ փրկութիւն։ Վերը կրակ, վարը կը֊ դ՛աշնակցականները
։ ցինք, բայց եղբօրս չէր նմաներ։ Անճանաչելի
րակ։ &ատոնց մեռեր է ինքը, աստուած՝։
*է^ոյրն է որ՝ կը պա ամ է * • • դարձած էր ։ Աղտոտ , լերդացած ՛ու սեւ արիւնով
Աա Հորիզոնին հ՜այր ը լուսնկաթն , որ մատով
Կը պատմէ լալով, սրտին խորէն կսկծալով, թաթխուա՛ծ՝ կտաւէ շապիկին մէջ պաբոլր՚ուա՚ծ
կ՝ը֊է • «եկէք, եկէք» ։
անան,ուն եւ անպատմելի տառապանք մը ՀրՎԷ^՜Ի դիակ մըն է,ր՛, այտերուն միսերր՝ պատռտած ու
Եզբայրվ7 պզտիկ էր . քոյրը աւելի պզտիկ ։ նման գուբս կը ժ՜այթքի
տ։ որ բեյ՛ն էն Հոսոզ ող - կզակն ի վար երկնցած , ճակատն՛, ու կոպերը կա–՛
Ի նշպէս էիս ոզՀ մնացեր , ի՞նչպէս Հոս ինկեր , բանու ագ բառեր ո ւն Հետ ;
Հիմա ալ անկարելի բան ։ Ու աՀա , լու ս ընկան՛, պոյտ եւ ուռած ՚. Փունջ - փունջ քաշուա՛ծ դլխէ
Ա բբա զան պար տա կա 1 ութիւ ն մբ կատարողի մուգերուն տեղերը ճաղատ դար՛ձած :
մեղքնալովդ կր կան չէր զիրենք։ Ու եղբայրը րյլռա նման ,կը պատմէ,
կը պատմ՛է անվեբՀ ու դոՀու–. Աչեշարժ պառկած էր կռնաէլին վրա ք ք մերթ
–°ս,ե ՔՐոՏյԼ ՜թաթիկէն , պինդ բռնեց , ու ըսաւ–, ն ակութ իւնն ունի որ ունկնդիրներ
ունի, իր ան րնդ մերթ Հառա՛չելով միայն՛ ։
«երթանք» ;
Հուն ցաւին կարեկից ու բախտակից։ Վերջապէս սթալիեցալ ։
Վր անն՛եր էն գ թշնամի պաՀակնեբ անցան, չտեսան , Եւ ո՞ր ունկնդիր Հայն է ոբ պիտի լսէ այդ Հարց ո ւց ի՛՛ւ՛ք թէ թ՚նչ պատաՀած է:
քանի որ պզտիկ էին գիմ ան ա յ , չպիտի փղձկի ու
նապատէնւ^ բղէզնեբու ու աննշմար ։ Ու Րաէեցիս ա– եղերերգը եւ պիտի —՜ Ոչինչ, քիչ մը Հիւանդ եմ յլսալ •
որ
նման։ Աւր* ՚իմուար Հա ր - կսկծա լ : Աղաչեցինք, լացինք, պաՀանջեցինք բա֊
ցում ։ *ք–ալեց ի և : Կը Հեռանային Հարդի Հնոցէն Հ Ու Հինգ ունկնդիրները կուլան.՛ ու տունը ի» ւյատրէ սլատաՀածը ։
Ու ինկան; Ու ելան,; Ու ա»
Անա ցածը բախտին։ ՚ //֊ գացին ր ական մե ռելատու ն մը կը պա՛տ կեր աւո րէ : ե– ՊաՀ մը վարանելէ վերջ պատասխանեց «երբ
, միշա գացին ։ : հաս ա,
յ՚իւեեցան ։ Ո՛– էա$Ի^՛ ճամբան^ : Ե ւ քդ յրը կ Ր՝ պատ մ է՝ «տ ասնե ւՀ ինզ. տ ար ճերմա՚կեղէններս լուա՛նաք, ամէն բան կը
Լու ււնկանւ , կբ ցուցնէր կ տ ն էր երբ ՝ Պ՚աՀնա կցակ ան ւ արձան ա՚գր ո ւեցաւ Կ՛՛՛աք » :
Ա է կը ազտիկ էր , միւսը աւելի պզտիկ : //ւ. ՛հոլք կ՝ ըմբռնէք թէ ինչ կբ նշանակէ բ Գաշնակ ֊ Մածուն տարած էինք, իր սիրած կերակուր»
րո–
ներա ա՛րցունքը կը պաղէ բ վախէն ։ ք) ւ ներա ուր ցական զառնուլ , մանաւանդ այն օրերուն : ներուն Հետ : Երկու գդալ միայն մած՛ուն կերաւ :
սլիկ "աքերը կր ծակծկէին տատասկներէն ։ Եւ : Եղբայրս մեր շրՀանի երիտասարդներու զար– Ի՞նչ կ՝ուզես եղբայր , ըսէ իԴչ կ\,լղես , է*նչ
ին
որ ներա արիւնը կաթէր , կր բուսն էին վարդեր դրն է բ , պարծանքը • •• բերենք, ի՞նչ ընենք, ի՞ն՛չ պատաՀած Է։
Եւ ուր որ ներա արց ո ւնյքը թափէր , կը ցաթէ Ան՝ . . . ախ , ան չՀասաւ իր « մուրազին »: Լաւ քանի որ այդպէս է լսեցէք , երկու օր ,
մ ա բ գ ա\ր իտնւեր % օէե ր բա կա լո ւթ ի լննեբն սկսած էին , ղանւազան Ղ/՚ԺՐ ՚ " ց՛երեկ անընդհատ ծեծեցին պաՀանջե -
• • * Թո ւր Հը , գի շերին մ ԷՀ , շն ադա յլեբու ոռ» շր Հանւն եր ու Հ ա ւ եր ո լ տեզւսՀ անութ ե ան ց մ ա ս ինւ ցին ,որ՝ զէնքեր՛ուն տեղը յայանեմ , պահանջեցին
բաց եր ախէն Լ֊ր , /// սուր ատամ՛ներ ո՛ւ րո— ս րտ ա ճ մ լ ի էլ լուրեր կը Հասէ ին : Որ ընկերներուս ցանկը յան՚ձնեմ :
ո Է լե կութքեր։ Այնտեղ, չոր՛ս կողմ, ամէն էն չ ւս֊ Ու քոյրը կը լոէ , կը վւորձէ թուքը կալ տալ Երրորդ օրր՝ կարմրած —• շիկացած երկաթով
բիլն , արիւն էլուգէր : Հիմա իսկական չո՚րքոտա–՝ իր այրող սիրւոբ քիչ մը թբՀելու Համար կարծես, այրեցին ոտներս , կռ՛նակս , խաշածոլսաստիկտաք
նի շԼւսդայլերը, ՛եր կո էսան ինւ երէն ետք։ Բոյբը ա– կոկորդէն սեղմ ուած ՀԼԱալ կը թուի % Հաւկիթներ տեղաւորեցինւ թեւերուս տակը, ախ ,
ւելի պղտիկ է՛ր , կր վախնար ւ Եղրայրյէ սիրտ կու Անէւսխորմ դեղնութիւն մը, որ՝ վշտին՛ սասա» անտանելի էր զարՀուրելի էր . . .
տար ներա, ու բռնա՛ծ թեւէ թեւ, կ՚երթային , կ ու թիւն բ կր պ ա ւոցնէ աՀա ւո բ վեր յ իշ ո ւմն եր ո լ» Ի վերջոյ ոտքիս եւ ձեռքիս եղունգներ՛ը քա
կ երթային, աո ան ո գիտնալու թէ .ո՞ւր : Ու նէ նեղ ողներ ու ղէմքինւ վյրայ , մ տածել կոււուո՛յ թէ՝ շեցի՛։ , բայց շոմ՚երը իրենց նպատակին չՀասան։
Հծծես վախէն , Հծծեց , ղազանները ցուցնելով . պիտի նուազ ի , սլիտի մե լլ՚Լ՚ի * . . Ալ ամէն բան վերջացած է, մաՀր պտոյտ կ՛ու
ԱոՐաձ1՚Ղ ւ աղբարիկ , Հիմա է՞ն Լ ընենւք : Ո՛" յց ււլաււ "՛ւր ի ՚իերՀոյ կբ սթափի , իր ո ւ– տայ դ ւխիս վրայ , մէկ լիափաք ունիմ միայն :
Հիմա՛, քուրուկ, Հիմա, դառեանք թիթեռ–^ ժերբ կբ Հաւաքէ , իր եղբօր կտակը իրագորօ ե լու «ՄաՀէս վերջ, գրել տուէք իմ այս անսահ
՚ւ՚իկ • Ցանկութիւն էր թէ,Լլ, բայց այգպէս ալ ե– ժ ամն է : Ե րե ո ան երեք տարի , սրբազան աւանդը ման չարչարանքներս, թող նոր սերունդը կար–
ղալ : Ո ւ֊ երկու սպիտակ թիթեռ , ըսես երկու ա֊ արիւ ն արց ո ւնք ով ու կսկիծով սլաՀած է ք կ ա֊ գայ ու տեղեակ մ՛՛ալ իր նախոըգներոլ կրա՛ծ տա–
սուպ , լուսարձակելո՛վ րաց երախներու շրջագի ռա պա Լ քն ե ը ո ւն ել անընկճելի դառն՛այ ,մե րոլգիով
ծէն , վ երերէն, թռա՛ւ գացին, Հեռացան % (\լ ւիո հ - չեկից , գործադիր անձ չէ զա ած , կտակագիբբ րնթանոլյ ել մեր վրէժ՜ը լուծէ » :
մ ակր , ոռնալով, վագ՛եց անհետացաւ : զ րե լ տալու Համար ոլ կը շար ո ւնւակէ ՝ •
&ԲԲ վտանգ չմնաց , վար ի^սւն կրկին : Ու նո~ « Այ՛ր առաւօտ , մեծ Հայրս չարագուշակ ե բ աղ կուլան բո լո րր , կր Հան.ամ զսպել յուղում ս ,
րէ՚ն ցաւի կաղապար ր Հագան : Ու դարձան մա– մը սլաւոմ եց մեզի ել գլուխն երերցնելով , եղ– պառաւը կբ նկատէ թուղթի^.՝ ինկած արցունքին
(ւ՚ուկ : Ու նորէն գացին , ու ն ո ր էն գացին ^ Գա բ ա՝ ք ր 5> ե ք֊ ուս թել ագ րե ց աո ւն էն դուրս չելլել : կաթիլները ու խորին եր ախտ տգիտութեամբ կը
ցին , գիչերբ կծկեցին : Ու Հատալ ա ն : Հիմա ի՞նչ Այղ միՀոցինյ, թրքական չորս մանտաբմանեբ մրմնՀԷ Աստ՛ուա՛ծ զաւակդ պաՀԷ որդի , Աստ
րնես։ Այն՛տեղ կարաւան մր, գուցէ որսորդ Հ Որ" ներս խո ւմեց ինւ եւ Հ բա ցա՛նն եր ո Լ խողովակներբ ուած երկար կեանք տայ քեզ զաւակս , քեղի ան–
լորդի" ինչ պէտք, Հո՛ն, ուր ամէւն ոք Հայ որս է ։ ւիոքր եղբօրս , Պետրոսին ուղղա՛ծ , զինք ձե բ բա– Հսւնգխսա բրի • * •
^ " յ ՚ Ր Բ փարեցաւ եղբօր, փարեցաւ ու Հծծեց վ՛տ կ Աւլեցին ու տարաս Կը՝ յւսնղզձնիմ Հարցնելու իր ՛եղբօր վախճան՛ը։
«ո ս տ ի կ ան–
իւ էն. Մեր ւինաււաուքևերն ի գ ՚ " ֊ բ անցան\ Ա ն՝ սրա ա պնդ ուած կը վ ե բ՛ո կսի՝
վոնտեցին
— Աղբար՛ի կ , աղբարիկ, Հիմա" ինչ ընենք : Երլե՛ո՛ք Օր վերջ, տեղեկացանք որ թրքտկլ նեբը եկտնւ , Հրելով\ ՛ծեծելով դուրս
մենք ։ դաոնանք է:
Հիմա, քուրուկ, Հիմա, թո չան. ղինուորակա՚ն Հիւանդանոցբտեղափոխուած մեզ, ծրար մը լաթ յտնձնելով մեղի։
Ցանկուի/իւ ն էբ թէեւ . բայց այդպէս ալ ե»
զան։ Ու դար Հան թոչնւիկ։ Եւ իրենց թեւիկն/երբ
Ղա1՚Կէ^յ » զարկին , ու խրեցաք) եթեր ։ կարաւանլլ, &իշզ այղ սլա Հուն ալ ղունղթկ ՚էէաեըբ պա՛» /// չճչացին բնաւ , դիանալով որ՛ լսող ու
գ ան գազ , ք ու լեց ո լ անւց աւ ։ շար ե ց ին զիրենք ։ Ու նէ սառե ցաւ վախէն , ու եղ֊ ողնող չկայ։ Ո՛ ալ արիւն։ չելաւ, ոբովՀետեւ չոր–
Երբ վտանգ չմն՛աց 1 ՛ք՛ ՛՛՛յ՛ Ի Հ ս , ն նոբէն՛ ։ Ո՛– րայրբ յաւրացաւ ու չկրցաւ խօսքբ լրացնել : Ո՛֊ ցած էբ ուն : Ու չթաւիեցալ տ՚բցուԼք, որով Հ ե -
մա
կբկին ցաւի կաղապաբբ մ տա\1 : Ո* զարձան ալ ոչ ցանկութիւն եւ ոչ լրում ։ տեւ ցսւմքած էր ան : Ու չբուսս/ե վարգեր , ու
նուկ ; կեավո լրնւե ր , ոռնաց Ա իմէ ։ չշողացին ղոհսւբներ I
Վերը կրակ, վարը կրակ։ Աուլ ին վտանգ , ան~ — Ի՞՛նչ են ասոնք, քրքՀեց Վէլէ տ Եւ անոնց ւոոտիկներն ու թաթիկները թօշնե֊
խո -
գին վէոանզ : Եք1 կի՛ւք թշնյամի , զեւոինը գետինն Ո*~ Ա իմէ սկսաւ սմբակները դոփել ու ղը– ցան , թօշն՛ե ցան ու կախոլեցան՛ I Ու ա՛ն՛ոնց
իջան
անցնի; Ու րոյր ու եղբայր, քովքովի, քալեցին, ռալ ։ Անւ պոչը տնկեց ու ասդին անդին վա »• պոպները թավւեցան , թափեցան եւ իջան : բի
քալեցին, մաՀու չափ աԼսուաղ ու պապակած ։Ա–~ զեյլ ։ Մ օտեցաւ , ճ ի ի անն ե բը ազՀնակին ՚իիզր ան֊ լայնաբաց ու խոշոր ու. խոր իմաստ հայկական Հար՜
ու ձ՛եւացուցին՛, մէկմէկ
ւ ասլաաը ո շ կողմ ունի , ո շ ս^իգբ 1 ՚^*– Ո՝Հ\ աԷ վախ– ցուց ու ՀաՀեց ։ \,ո՚րէն Հեռու գնաց ու մօտ եկաւ։ բերուն վրայ : իջան՝
հան : Շ բ Հան ակ ի մը մ ԷՀ դարձիր , դարձիր։ Ո*– Մ իմէ սկսաւ վեր վար իյխալ։ իր դէմքի քառ - ցական :
գացինւ , գա ց ինւ , բախտէն քշո լելով : Հյաա գացին , սին լիրայ դժ՛ոխքը կ՝աշխումնար։ Մագիլները
քիչ գացին , ամբոխ մը գտա՛ն % Այնքան մո՛ւթ ու տարածելով գլուխէն վեր նայեցաւ, երՀանիկ Վէլէ եւ Մ իմէ, վեր բո։նած որբերուն
սել։ Ո՛– էԱհց իւ գէլ րի աղմուկ ո լ սուրերս լ չկա» այսպիսի Թ ուէրի մը Համար , որ իբ ոճրաբեռ ո– նիՀար ու պզտիկ դիակները , սուինի ու տէգի վը՜
Հիլն ՝. Ու տեսան պսսլւլուն մեւ/ւավնեբոԼ չ՚՚ղալբ– %գիին արքայութիւն եւ Հուրիներ կը ՀնորՀէրւ Վ"ս,Ի ւ՚Բւ՚ե՛– պատերազմի յաղթական աւար՛, Հը–
Զօբագւււնզ մր որ աո ա Հ կր թաւալէր ։ *)*րօշները Միմէի վրայ Հրճուանքի խենթութիւն եկաւ : պարտ Հպարտ ու սէգ շարժումներով , քալեցին
վեր բռնած ։ Ոմանք արիւնի մէՀ թաթխուած , ՚քյոբէն վագեց Հոս Հ ոն : Ո սա ո ւմ ով մը մ օտեցաւ զօրագունդին տոԳեւէն; Ու զինուորակա՛ն նուա ՜
ասազ մաՀիկ վրան Հ Ա իլս՝, երր սեւ, ճերմակ, ոբբուՀիին։ Զարկաւ որբուՀին զետին ։ Զոքեցաւ. ՂԸ 1 "Ր պա յ իժ ե ցաւ. «Աէլիմիղ, սւՀվալիմիզ, խէ–
կարմիր, բայց երկուքն ալ նոյնը։ Որ մօտեցան, ոբբուՀիինւ վրան : Ո՞ղՀ էը– Լէ դեռ։ Ու սկսաւ Հե» պալի վաթան տիր՝» : Եւ անոր յաԼո ր դե ւյ . «Գեր -
մօաեցան ։ կը լսուէր թուրքերէն ու գերմաներէն , լալ , Հեւալ ։ Երբ ՚գիած Գ"Ր°՜Ր աւաբտեցաւ , խրեց մանիա, Գերմանիա, ամէն բանէ վեր, ամէն բանէ
կը ճայթէ ինւ խոզովակւեր, կր ճօճէին, տէգեր : տէգբ ներա կուրծքին ու զայն տնկեց ՚Ա^Ր ՚՛ Ո*~ վեր, աշխարհի վբայ՛» (Գերման գայքեըգը) :
Հիմա պզտիկ որբ են, ի՞նչ ընեն, ո՞ւր եր– սկսաւ վազել, ւիազել ՀաՀելով : Ու Հովեր ՛ելան; Հովեր զարկին ահազանգ ու
թա՛ն, որ այս Հյէչնեբէնւ չի կաբթուին ։ ՝Քաբ Վէլէ չ"ւզեց իր լոկերէն ետ մնալ : Վէլէ կանչեցիս ի՛՛չ որ սովրած էին։
չկայ , տա կը մտնես, թաւի չկայ մէՀր պաՀոլիս ։ ւի որձ եց իբ ռա զմ ավա րո ւ թիւն յէ , կ *ըս ե ն այն - Ա–՚11՚"՚1՚1՚կ աղբարիկ, Հիմա ի՞նչ ընենք :
Հապա, իլշո՞լ ըսեր ,Լն անապատ : Վերը կրակ, քան զաբգացսւհ *իեբմ անէի ո յ մ ԷՀ ։ ՀբացսՈւբ ասդին Ու Հովեր սրստասխան տուինք Հովերուն .
վար ր կրակ ։ ՝Բրիսաւ,նեան թշնամի , թուրքը թշ շարժեց , անդին, շարժեց , տարաւ ու բերաւ գայթէ։ Հիմա, քուրուկ, հիմա, ա/ ընեք իք չու -
Հանեց նոր ու շողշողուն սուին մբ ու .ծայրբ փակ» նի՛ւ՛ք :
նամ՛ի ։ Ու երկուքբ ձեռք ձեոքի :
՝^ոյՀէ1 և(Տ վախնար , կբ դողար ու կուլար ։ՋԷԲ ցուց ։ Տ ե՚ոո յ զա յն ճօճեց Հոս ու Հ ոն ։ ք-իբե բունէ Ախ, այ՚ւաեզ , անգին, աշխարհի լքուած մէկ
կարմիր իՀաւ օաւրը,
ոբ աւելի սլզաիկ էր ։ Փարեցաւ եղբօր , փարեցաւ ձըր զարնել։ : ՎէլԷի Ք՚"Հ "իրՏ՚Ր սկսաւ բար »՝ հեռու, սուր իա՚կսւԼ անապատին իւորը։ Հ՛եռու
մտուլ տղեկին վրա,
ո ւ Հծծես . Հա, հ \ յ , Հա, Վարմ Հարուած մրէ Ու երկաթը աչքէ ու սրտէ մէկ կողմ, անապատներուն
Աղբարիկ, աղբարիկ, Հիմա" 0չ փՓւ՚ք • կռնակէն ու կուրծքէն դուվՀս ելաւ։ :
՝ •— Հիմա քուրուկ, Հիմա ... Հա, քրքջացին Վէլէ ել Մթէ , ԵՐ– ԲՈԶԵԱՆ
Fonds A.R.A.M
տեսնելու Հա՛մար :
ՀՀ&՚ԵԱԹ) Բայց մեծագումար կաշառքը ի վերջոյ օդ -
նո ւթեան Հա սա ւ » :
ԿՏԱԿԱԳԻՐ
Եւ Հայրենի գեղերէն ու քաղաքներէն քշուե» Պառաւը կը ցնցուի զարՀուրան՚քով մը, որ ու
ցա-,1 Հ Ո՛֊ գացին , ճամբաները թափթփելով ։ Ո*– մ՛էն մարդու յատուկ չէ :
մաս մը, մինչեւ անա պա՛տ . ի ս կ Հասան ւ Ո՛– ՏէոՀը մեր ողբացեալ ընկերներէն մէկն է՝ Շոլրչիններր կը թելադրեն բնդՀաէոել, պա .
Հոն, Պեաքոս
Հեթում եան Լէթօեան) , Հազիւ քսան եւ. - ռալբ կը զայրանայ, անիրաւուած կը համարէ
Լռւ՝Բ–)ԲոԼո՚Բ Ա-ուր եւ Հրացան՝, միշտ գործի վրայ։ չորս տարեկան , Աէզրէցի
, խարրերդի մ ԷՀ ու»* ինքզինքը, կրէ պաՀանչէ , կշ պաղաւրէ որ շարու
Ա աՀ ը Հնձո ւոյ։ առաււ՜ ո ւթենէ յափրացած - ՚հիակ– սում ատւած եւ ուսուցիչ,
կսպմակեբպիշ եւ քարո նակենք լսել զինք եւ գրի առնենք իր պատմու «
ներՀ. կ^սմ.. դիակցոտձհեր , ուր որ դիա ես ՚ Հիոդո֊ զիչ դարձած
: թիւնը :
՛Լուրդ մլլՊ ջարդուփշուր կո վեր Հան այ Հոն այս՛»
Աէկը՝ մեր անուանի ընկերներէն «Ընկեր կա» կը Համաձայնի՛ւք եւ կը շարունակէ ;
պէս , կո Հալի , կը Հա ան ի *
րօ»ի եւ նմաններու, բարեկեցիկ ընտանիքի մը « Հիւանդանոցի այն սրաՀը, ոլ^ր ղռան ք*վ
Ա ուր իա կան անապատ • - *
զաւակ , րայց գիտակի ց ու ոոՀտրերող, աձնուրաց տախտակէ մաՀճակալ մը յատկացուած էբ իրեն,
Երկու .որը էին անոնք, քոյր ու եղբայր ; Աչ եւ խանդավառ,
յարատեւ ու կարգապաՀ , Հաւա տեղաւոր ո լած էին նաեւ քան՛ի մր աղբամաններ •
ոչ ծնողք, ոչ ուրիշ բան– Ո®֊.ր երթալ, իԲ~*չ ընել։ տաւոր եւ անընկճելի
, ինչպէս բոլոր օրինակելի Ըսին՝ որ՛ գռան քովինն է, մօտեցանք, զն I եա
Ոչ Տար, ոչ փրկութիւն։ Վերը կրակ, վարը կը֊ դ՛աշնակցականները
։ ցինք, բայց եղբօրս չէր նմաներ։ Անճանաչելի
րակ։ &ատոնց մեռեր է ինքը, աստուած՝։
*է^ոյրն է որ՝ կը պա ամ է * • • դարձած էր ։ Աղտոտ , լերդացած ՛ու սեւ արիւնով
Աա Հորիզոնին հ՜այր ը լուսնկաթն , որ մատով
Կը պատմէ լալով, սրտին խորէն կսկծալով, թաթխուա՛ծ՝ կտաւէ շապիկին մէջ պաբոլր՚ուա՚ծ
կ՝ը֊է • «եկէք, եկէք» ։
անան,ուն եւ անպատմելի տառապանք մը ՀրՎԷ^՜Ի դիակ մըն է,ր՛, այտերուն միսերր՝ պատռտած ու
Եզբայրվ7 պզտիկ էր . քոյրը աւելի պզտիկ ։ նման գուբս կը ժ՜այթքի
տ։ որ բեյ՛ն էն Հոսոզ ող - կզակն ի վար երկնցած , ճակատն՛, ու կոպերը կա–՛
Ի նշպէս էիս ոզՀ մնացեր , ի՞նչպէս Հոս ինկեր , բանու ագ բառեր ո ւն Հետ ;
Հիմա ալ անկարելի բան ։ Ու աՀա , լու ս ընկան՛, պոյտ եւ ուռած ՚. Փունջ - փունջ քաշուա՛ծ դլխէ
Ա բբա զան պար տա կա 1 ութիւ ն մբ կատարողի մուգերուն տեղերը ճաղատ դար՛ձած :
մեղքնալովդ կր կան չէր զիրենք։ Ու եղբայրը րյլռա նման ,կը պատմէ,
կը պատմ՛է անվեբՀ ու դոՀու–. Աչեշարժ պառկած էր կռնաէլին վրա ք ք մերթ
–°ս,ե ՔՐոՏյԼ ՜թաթիկէն , պինդ բռնեց , ու ըսաւ–, ն ակութ իւնն ունի որ ունկնդիրներ
ունի, իր ան րնդ մերթ Հառա՛չելով միայն՛ ։
«երթանք» ;
Հուն ցաւին կարեկից ու բախտակից։ Վերջապէս սթալիեցալ ։
Վր անն՛եր էն գ թշնամի պաՀակնեբ անցան, չտեսան , Եւ ո՞ր ունկնդիր Հայն է ոբ պիտի լսէ այդ Հարց ո ւց ի՛՛ւ՛ք թէ թ՚նչ պատաՀած է:
քանի որ պզտիկ էին գիմ ան ա յ , չպիտի փղձկի ու
նապատէնւ^ բղէզնեբու ու աննշմար ։ Ու Րաէեցիս ա– եղերերգը եւ պիտի —՜ Ոչինչ, քիչ մը Հիւանդ եմ յլսալ •
որ
նման։ Աւր* ՚իմուար Հա ր - կսկծա լ : Աղաչեցինք, լացինք, պաՀանջեցինք բա֊
ցում ։ *ք–ալեց ի և : Կը Հեռանային Հարդի Հնոցէն Հ Ու Հինգ ունկնդիրները կուլան.՛ ու տունը ի» ւյատրէ սլատաՀածը ։
Ու ինկան; Ու ելան,; Ու ա»
Անա ցածը բախտին։ ՚ //֊ գացին ր ական մե ռելատու ն մը կը պա՛տ կեր աւո րէ : ե– ՊաՀ մը վարանելէ վերջ պատասխանեց «երբ
, միշա գացին ։ : հաս ա,
յ՚իւեեցան ։ Ո՛– էա$Ի^՛ ճամբան^ : Ե ւ քդ յրը կ Ր՝ պատ մ է՝ «տ ասնե ւՀ ինզ. տ ար ճերմա՚կեղէններս լուա՛նաք, ամէն բան կը
Լու ււնկանւ , կբ ցուցնէր կ տ ն էր երբ ՝ Պ՚աՀնա կցակ ան ւ արձան ա՚գր ո ւեցաւ Կ՛՛՛աք » :
Ա է կը ազտիկ էր , միւսը աւելի պզտիկ : //ւ. ՛հոլք կ՝ ըմբռնէք թէ ինչ կբ նշանակէ բ Գաշնակ ֊ Մածուն տարած էինք, իր սիրած կերակուր»
րո–
ներա ա՛րցունքը կը պաղէ բ վախէն ։ ք) ւ ներա ուր ցական զառնուլ , մանաւանդ այն օրերուն : ներուն Հետ : Երկու գդալ միայն մած՛ուն կերաւ :
սլիկ "աքերը կր ծակծկէին տատասկներէն ։ Եւ : Եղբայրս մեր շրՀանի երիտասարդներու զար– Ի՞նչ կ՝ուզես եղբայր , ըսէ իԴչ կ\,լղես , է*նչ
ին
որ ներա արիւնը կաթէր , կր բուսն էին վարդեր դրն է բ , պարծանքը • •• բերենք, ի՞նչ ընենք, ի՞ն՛չ պատաՀած Է։
Եւ ուր որ ներա արց ո ւնյքը թափէր , կը ցաթէ Ան՝ . . . ախ , ան չՀասաւ իր « մուրազին »: Լաւ քանի որ այդպէս է լսեցէք , երկու օր ,
մ ա բ գ ա\ր իտնւեր % օէե ր բա կա լո ւթ ի լննեբն սկսած էին , ղանւազան Ղ/՚ԺՐ ՚ " ց՛երեկ անընդհատ ծեծեցին պաՀանջե -
• • * Թո ւր Հը , գի շերին մ ԷՀ , շն ադա յլեբու ոռ» շր Հանւն եր ու Հ ա ւ եր ո լ տեզւսՀ անութ ե ան ց մ ա ս ինւ ցին ,որ՝ զէնքեր՛ուն տեղը յայանեմ , պահանջեցին
բաց եր ախէն Լ֊ր , /// սուր ատամ՛ներ ո՛ւ րո— ս րտ ա ճ մ լ ի էլ լուրեր կը Հասէ ին : Որ ընկերներուս ցանկը յան՚ձնեմ :
ո Է լե կութքեր։ Այնտեղ, չոր՛ս կողմ, ամէն էն չ ւս֊ Ու քոյրը կը լոէ , կը վւորձէ թուքը կալ տալ Երրորդ օրր՝ կարմրած —• շիկացած երկաթով
բիլն , արիւն էլուգէր : Հիմա իսկական չո՚րքոտա–՝ իր այրող սիրւոբ քիչ մը թբՀելու Համար կարծես, այրեցին ոտներս , կռ՛նակս , խաշածոլսաստիկտաք
նի շԼւսդայլերը, ՛եր կո էսան ինւ երէն ետք։ Բոյբը ա– կոկորդէն սեղմ ուած ՀԼԱալ կը թուի % Հաւկիթներ տեղաւորեցինւ թեւերուս տակը, ախ ,
ւելի պղտիկ է՛ր , կր վախնար ւ Եղրայրյէ սիրտ կու Անէւսխորմ դեղնութիւն մը, որ՝ վշտին՛ սասա» անտանելի էր զարՀուրելի էր . . .
տար ներա, ու բռնա՛ծ թեւէ թեւ, կ՚երթային , կ ու թիւն բ կր պ ա ւոցնէ աՀա ւո բ վեր յ իշ ո ւմն եր ո լ» Ի վերջոյ ոտքիս եւ ձեռքիս եղունգներ՛ը քա
կ երթային, աո ան ո գիտնալու թէ .ո՞ւր : Ու նէ նեղ ողներ ու ղէմքինւ վյրայ , մ տածել կոււուո՛յ թէ՝ շեցի՛։ , բայց շոմ՚երը իրենց նպատակին չՀասան։
Հծծես վախէն , Հծծեց , ղազանները ցուցնելով . պիտի նուազ ի , սլիտի մե լլ՚Լ՚ի * . . Ալ ամէն բան վերջացած է, մաՀր պտոյտ կ՛ու
ԱոՐաձ1՚Ղ ւ աղբարիկ , Հիմա է՞ն Լ ընենւք : Ո՛" յց ււլաււ "՛ւր ի ՚իերՀոյ կբ սթափի , իր ո ւ– տայ դ ւխիս վրայ , մէկ լիափաք ունիմ միայն :
Հիմա՛, քուրուկ, Հիմա, դառեանք թիթեռ–^ ժերբ կբ Հաւաքէ , իր եղբօր կտակը իրագորօ ե լու «ՄաՀէս վերջ, գրել տուէք իմ այս անսահ
՚ւ՚իկ • Ցանկութիւն էր թէ,Լլ, բայց այգպէս ալ ե– ժ ամն է : Ե րե ո ան երեք տարի , սրբազան աւանդը ման չարչարանքներս, թող նոր սերունդը կար–
ղալ : Ո ւ֊ երկու սպիտակ թիթեռ , ըսես երկու ա֊ արիւ ն արց ո ւնք ով ու կսկիծով սլաՀած է ք կ ա֊ գայ ու տեղեակ մ՛՛ալ իր նախոըգներոլ կրա՛ծ տա–
սուպ , լուսարձակելո՛վ րաց երախներու շրջագի ռա պա Լ քն ե ը ո ւն ել անընկճելի դառն՛այ ,մե րոլգիով
ծէն , վ երերէն, թռա՛ւ գացին, Հեռացան % (\լ ւիո հ - չեկից , գործադիր անձ չէ զա ած , կտակագիբբ րնթանոլյ ել մեր վրէժ՜ը լուծէ » :
մ ակր , ոռնալով, վագ՛եց անհետացաւ : զ րե լ տալու Համար ոլ կը շար ո ւնւակէ ՝ •
&ԲԲ վտանգ չմնաց , վար ի^սւն կրկին : Ու նո~ « Այ՛ր առաւօտ , մեծ Հայրս չարագուշակ ե բ աղ կուլան բո լո րր , կր Հան.ամ զսպել յուղում ս ,
րէ՚ն ցաւի կաղապար ր Հագան : Ու դարձան մա– մը սլաւոմ եց մեզի ել գլուխն երերցնելով , եղ– պառաւը կբ նկատէ թուղթի^.՝ ինկած արցունքին
(ւ՚ուկ : Ու նորէն գացին , ու ն ո ր էն գացին ^ Գա բ ա՝ ք ր 5> ե ք֊ ուս թել ագ րե ց աո ւն էն դուրս չելլել : կաթիլները ու խորին եր ախտ տգիտութեամբ կը
ցին , գիչերբ կծկեցին : Ու Հատալ ա ն : Հիմա ի՞նչ Այղ միՀոցինյ, թրքական չորս մանտաբմանեբ մրմնՀԷ Աստ՛ուա՛ծ զաւակդ պաՀԷ որդի , Աստ
րնես։ Այն՛տեղ կարաւան մր, գուցէ որսորդ Հ Որ" ներս խո ւմեց ինւ եւ Հ բա ցա՛նն եր ո Լ խողովակներբ ուած երկար կեանք տայ քեզ զաւակս , քեղի ան–
լորդի" ինչ պէտք, Հո՛ն, ուր ամէւն ոք Հայ որս է ։ ւիոքր եղբօրս , Պետրոսին ուղղա՛ծ , զինք ձե բ բա– Հսւնգխսա բրի • * •
^ " յ ՚ Ր Բ փարեցաւ եղբօր, փարեցաւ ու Հծծեց վ՛տ կ Աւլեցին ու տարաս Կը՝ յւսնղզձնիմ Հարցնելու իր ՛եղբօր վախճան՛ը։
«ո ս տ ի կ ան–
իւ էն. Մեր ւինաււաուքևերն ի գ ՚ " ֊ բ անցան\ Ա ն՝ սրա ա պնդ ուած կը վ ե բ՛ո կսի՝
վոնտեցին
— Աղբար՛ի կ , աղբարիկ, Հիմա" ինչ ընենք : Երլե՛ո՛ք Օր վերջ, տեղեկացանք որ թրքտկլ նեբը եկտնւ , Հրելով\ ՛ծեծելով դուրս
մենք ։ դաոնանք է:
Հիմա, քուրուկ, Հիմա, թո չան. ղինուորակա՚ն Հիւանդանոցբտեղափոխուած մեզ, ծրար մը լաթ յտնձնելով մեղի։
Ցանկուի/իւ ն էբ թէեւ . բայց այդպէս ալ ե»
զան։ Ու դար Հան թոչնւիկ։ Եւ իրենց թեւիկն/երբ
Ղա1՚Կէ^յ » զարկին , ու խրեցաք) եթեր ։ կարաւանլլ, &իշզ այղ սլա Հուն ալ ղունղթկ ՚էէաեըբ պա՛» /// չճչացին բնաւ , դիանալով որ՛ լսող ու
գ ան գազ , ք ու լեց ո լ անւց աւ ։ շար ե ց ին զիրենք ։ Ու նէ սառե ցաւ վախէն , ու եղ֊ ողնող չկայ։ Ո՛ ալ արիւն։ չելաւ, ոբովՀետեւ չոր–
Երբ վտանգ չմն՛աց 1 ՛ք՛ ՛՛՛յ՛ Ի Հ ս , ն նոբէն՛ ։ Ո՛– րայրբ յաւրացաւ ու չկրցաւ խօսքբ լրացնել : Ո՛֊ ցած էբ ուն : Ու չթաւիեցալ տ՚բցուԼք, որով Հ ե -
մա
կբկին ցաւի կաղապաբբ մ տա\1 : Ո* զարձան ալ ոչ ցանկութիւն եւ ոչ լրում ։ տեւ ցսւմքած էր ան : Ու չբուսս/ե վարգեր , ու
նուկ ; կեավո լրնւե ր , ոռնաց Ա իմէ ։ չշողացին ղոհսւբներ I
Վերը կրակ, վարը կրակ։ Աուլ ին վտանգ , ան~ — Ի՞՛նչ են ասոնք, քրքՀեց Վէլէ տ Եւ անոնց ւոոտիկներն ու թաթիկները թօշնե֊
խո -
գին վէոանզ : Եք1 կի՛ւք թշնյամի , զեւոինը գետինն Ո*~ Ա իմէ սկսաւ սմբակները դոփել ու ղը– ցան , թօշն՛ե ցան ու կախոլեցան՛ I Ու ա՛ն՛ոնց
իջան
անցնի; Ու րոյր ու եղբայր, քովքովի, քալեցին, ռալ ։ Անւ պոչը տնկեց ու ասդին անդին վա »• պոպները թավւեցան , թափեցան եւ իջան : բի
քալեցին, մաՀու չափ աԼսուաղ ու պապակած ։Ա–~ զեյլ ։ Մ օտեցաւ , ճ ի ի անն ե բը ազՀնակին ՚իիզր ան֊ լայնաբաց ու խոշոր ու. խոր իմաստ հայկական Հար՜
ու ձ՛եւացուցին՛, մէկմէկ
ւ ասլաաը ո շ կողմ ունի , ո շ ս^իգբ 1 ՚^*– Ո՝Հ\ աԷ վախ– ցուց ու ՀաՀեց ։ \,ո՚րէն Հեռու գնաց ու մօտ եկաւ։ բերուն վրայ : իջան՝
հան : Շ բ Հան ակ ի մը մ ԷՀ դարձիր , դարձիր։ Ո*– Մ իմէ սկսաւ վեր վար իյխալ։ իր դէմքի քառ - ցական :
գացինւ , գա ց ինւ , բախտէն քշո լելով : Հյաա գացին , սին լիրայ դժ՛ոխքը կ՝աշխումնար։ Մագիլները
քիչ գացին , ամբոխ մը գտա՛ն % Այնքան մո՛ւթ ու տարածելով գլուխէն վեր նայեցաւ, երՀանիկ Վէլէ եւ Մ իմէ, վեր բո։նած որբերուն
սել։ Ո՛– էԱհց իւ գէլ րի աղմուկ ո լ սուրերս լ չկա» այսպիսի Թ ուէրի մը Համար , որ իբ ոճրաբեռ ո– նիՀար ու պզտիկ դիակները , սուինի ու տէգի վը՜
Հիլն ՝. Ու տեսան պսսլւլուն մեւ/ւավնեբոԼ չ՚՚ղալբ– %գիին արքայութիւն եւ Հուրիներ կը ՀնորՀէրւ Վ"ս,Ի ւ՚Բւ՚ե՛– պատերազմի յաղթական աւար՛, Հը–
Զօբագւււնզ մր որ աո ա Հ կր թաւալէր ։ *)*րօշները Միմէի վրայ Հրճուանքի խենթութիւն եկաւ : պարտ Հպարտ ու սէգ շարժումներով , քալեցին
վեր բռնած ։ Ոմանք արիւնի մէՀ թաթխուած , ՚քյոբէն վագեց Հոս Հ ոն : Ո սա ո ւմ ով մը մ օտեցաւ զօրագունդին տոԳեւէն; Ու զինուորակա՛ն նուա ՜
ասազ մաՀիկ վրան Հ Ա իլս՝, երր սեւ, ճերմակ, ոբբուՀիին։ Զարկաւ որբուՀին զետին ։ Զոքեցաւ. ՂԸ 1 "Ր պա յ իժ ե ցաւ. «Աէլիմիղ, սւՀվալիմիզ, խէ–
կարմիր, բայց երկուքն ալ նոյնը։ Որ մօտեցան, ոբբուՀիինւ վրան : Ո՞ղՀ էը– Լէ դեռ։ Ու սկսաւ Հե» պալի վաթան տիր՝» : Եւ անոր յաԼո ր դե ւյ . «Գեր -
մօաեցան ։ կը լսուէր թուրքերէն ու գերմաներէն , լալ , Հեւալ ։ Երբ ՚գիած Գ"Ր°՜Ր աւաբտեցաւ , խրեց մանիա, Գերմանիա, ամէն բանէ վեր, ամէն բանէ
կը ճայթէ ինւ խոզովակւեր, կր ճօճէին, տէգեր : տէգբ ներա կուրծքին ու զայն տնկեց ՚Ա^Ր ՚՛ Ո*~ վեր, աշխարհի վբայ՛» (Գերման գայքեըգը) :
Հիմա պզտիկ որբ են, ի՞նչ ընեն, ո՞ւր եր– սկսաւ վազել, ւիազել ՀաՀելով : Ու Հովեր ՛ելան; Հովեր զարկին ահազանգ ու
թա՛ն, որ այս Հյէչնեբէնւ չի կաբթուին ։ ՝Քաբ Վէլէ չ"ւզեց իր լոկերէն ետ մնալ : Վէլէ կանչեցիս ի՛՛չ որ սովրած էին։
չկայ , տա կը մտնես, թաւի չկայ մէՀր պաՀոլիս ։ ւի որձ եց իբ ռա զմ ավա րո ւ թիւն յէ , կ *ըս ե ն այն - Ա–՚11՚"՚1՚1՚կ աղբարիկ, Հիմա ի՞նչ ընենք :
Հապա, իլշո՞լ ըսեր ,Լն անապատ : Վերը կրակ, քան զաբգացսւհ *իեբմ անէի ո յ մ ԷՀ ։ ՀբացսՈւբ ասդին Ու Հովեր սրստասխան տուինք Հովերուն .
վար ր կրակ ։ ՝Բրիսաւ,նեան թշնամի , թուրքը թշ շարժեց , անդին, շարժեց , տարաւ ու բերաւ գայթէ։ Հիմա, քուրուկ, հիմա, ա/ ընեք իք չու -
Հանեց նոր ու շողշողուն սուին մբ ու .ծայրբ փակ» նի՛ւ՛ք :
նամ՛ի ։ Ու երկուքբ ձեռք ձեոքի :
՝^ոյՀէ1 և(Տ վախնար , կբ դողար ու կուլար ։ՋԷԲ ցուց ։ Տ ե՚ոո յ զա յն ճօճեց Հոս ու Հ ոն ։ ք-իբե բունէ Ախ, այ՚ւաեզ , անգին, աշխարհի լքուած մէկ
կարմիր իՀաւ օաւրը,
ոբ աւելի սլզաիկ էր ։ Փարեցաւ եղբօր , փարեցաւ ձըր զարնել։ : ՎէլԷի Ք՚"Հ "իրՏ՚Ր սկսաւ բար »՝ հեռու, սուր իա՚կսւԼ անապատին իւորը։ Հ՛եռու
մտուլ տղեկին վրա,
ո ւ Հծծես . Հա, հ \ յ , Հա, Վարմ Հարուած մրէ Ու երկաթը աչքէ ու սրտէ մէկ կողմ, անապատներուն
Աղբարիկ, աղբարիկ, Հիմա" 0չ փՓւ՚ք • կռնակէն ու կուրծքէն դուվՀս ելաւ։ :
՝ •— Հիմա քուրուկ, Հիմա ... Հա, քրքջացին Վէլէ ել Մթէ , ԵՐ– ԲՈԶԵԱՆ
Fonds A.R.A.M
