Page 212 - ARM_19-1948_01

աաՅԹ ս օթ ա ղ ե ն ք Կսւրսհ ո ւ ս ր տ ս ա ն հ ի ՚ ն դ ի ր ը ԻԱչպես ե& խաղաթխէուՎ
պատմաթէռևը

ճառագայթ մ զ բազմանշոյլ: ճառագայթը կյլ Վերիէպէս «8առաշդիմակսճւ\ների Ամերիկա՛

թաղուէի է Ահա տեսէք վերջալոյսը բոցավառ, ՛ոբ Հայ Ազգ* 10որՀոլրդը% ՄԱԿի դիւանից ձեռք է բե* (ք*. է ւ վերջին * » ս )
Ւուբք ներ­
էլէ խորասուզուի Հորիզոնին վյրայ : Կր թաղուի® Հ րել 1947 թ՛ Հոկտ. 24ի՝ Վիչինսքիի

0 շա էլան տակաւին ի Վիճակէ էր ս տ ե դծ ա գո բ - կա յաց ո ւց ի չ Աէլիմ Սար բերին տուած՜ պատաս­ Պրոֆ* Տեստակովի գրքից թարգմանուած՛ մի

ծ՚ելու, երբ գա Լ ա գիլ. երակ մը պայթեցուց իր խանի արձանագրութիւնն ը ել Հրատարակել է ։ Փա­ Հատուած Էր » որտեղ ասած՜ Էր *

սի բար ։ րիզի իբենց լուս աղբարին– խմ բադբ ութ իւն էք « Մեր երկրռւմ ամենաՀխ պետութիւնը եղել

Ե ւ ի ն չ ե ղեր ա կա%\ զուգադիպութիւն Հ պարտք է Համարել արտատպելու ; Է Հարաւային անդր կո վկաս ում , սրանից 3900 տա­

* րնկաւ ճ ի չ գ ա յ ն Տամբուն վրայ որուՀԼ սար­ Լաւ է որ իրենք, ՀՏառա^գիմակա՛ններն » է լ ր ի առաԼ։ Անդրկովկասի այդ պետութիւնը կոչ -

սափները պաամելոլ ձեռնարկած– էր , «Մնացոր֊ ոմնեցա\Ա ՎՀԻ չէն ս քի ի ծանօթ ճառի բնագիրը եւ. լոլմ Էբ Ուրարտու , որը գտնւում էր Արարատ

դաց» ի վերջին չար քլէ , «Արեան ճանապարհով» է Հրատարակեցին իրե^ց թերթերի մէԼ * չերան եւ Վանա յ լճի շքիս պա տում: Այդ պետու .

Այն ճամբուն վյրայ ուր ամբ–ող2ժւողովուրգ մը ՜ Իսկ մ եր Դաշնակցական օրա թերթե ր ը &րը 0– թեան սահս՝ ՛ակ՛ներ ում այն ժամաբակ ապրում էին
ր ին Հրատարակեց ին, պ աշտ Վրացիք.երի նախահայրեբը
փո շիացալ Ակնունիներով ^ ՏԼարգարեա^նե րով , ՐԷՅ քաղած՝ տեղեկութիւնները օնա կան ել լր ա գիր նի - . . *» ելն . ;
Մինչ ես կարդացածս
քամակներովդ Բժ * $աղաւաբեա՝ններով, Ս՝ Մի - նախ երկու Վրացի կբկնում է ի ոլ երբոր*,

ն աս ե անն եր ով % ^անկիւլեաններով : Ապա եւ Զ°Հ– գիտնականների ծ՜անօթ ելո յ թ ի եւ ապա *Լիշինս– դում , Պա պա շան զայր ո յթէց ի^ք*՚ե իրեն էր ա.

բա սիներով ո լ ՎարդդԷսն եր ով ։ կիի չարաբաստիկ ճառի մասին, ուժգին կերպով տաւմ՝ հոլովելով թարգմանչի անուձնը եւ իմ օձի­

ինք Հրաշքով փրկուած– է ր Հո*յա^ին^ սպւսՀւ ֊ ԲոԳոքելռվ թէ Վիրացի գիտնականների բերած՛ ան– քից պինդ բռնած՝ աղաղակում •

գէն , եւ ահաւասիկ իր տեղը կը գտնէ նոյն ճամ– Հիմն> փաստարկութեան եւ թէ Վիչինսքիի Վրացի­ Եղբայր , էս մ եր թաբդմ ա^հիչբ ա յնքան

բո ւն տէյրայ : * ների առաջարկի պաշտպանութեան՝ դէմ ։ բառն\լ է լ չգիտէ, ոը Արարատի եւ Վանի շրջակայ­

Ատով իսկ նորաբաց փոսը կը գառն ա յ խոր­ քում Վրացիներն ոԲւմ շու)ն\ն՛ էին մաշկում այն

հրդանշան մը ա յս գերեզմանատան մէՀ–֊– Հոգվր՝ա Իբաււսցիօբէն մեր թերթեր՛ը պաՀան^ում ժամանակներին * »• •

տիք՝ մեր իմաստուն ժողովուրդին բառով ; էին, որ <ձ8առա2դիմականներն՝» է լ քաջութիւն ու՛ Խնդիրը կնճ ռոտ էր ։ էս առանց որեւէ բաս

Օշական պէտք է մնայ այստեղ, յ էշացնելու ն են ա՛ն երկու Վրացի գիտնականների եւ ՎիչթԼս - վւոխս/Լակե լոլ վե Ր ց րի Հ եռա խօսի ընկալուչը ՝.

համար թէ իր երկունքը կանգ առաւ, իր շունչը քիի ելոյթների մասին իբե(1ց կարծիքի յայտնեն ; 8 / / ° յ աոլէք խնդրեմ «Բ . >> խմբագրոլ .

սպառեցաւ ն ո յն եր աղով ; Հիմի վարդապետ - խմբագիրը այս առթիւ թիւնը ։

իր մաՀըգ խոըապէս կսկծ՜ալի , կբ դառ՛նայ յա յանում է, որ ինքը մի անգամ է միայն արտա– Թարգմանիչ Ա * ին կսՀնչէք Հեռախօսի մօտ,

կատարեալ ողբէ րդո ւթիւն մբ , ^իշդ անոր համ ար մ աա յ ւտ՚ո լել , ասելով Այո * • • լսիր , ա յ՛՛ քո թարգման՛ութեան

որ չկրցաւ Լիացնել «Արեա՛ն ճանապարհով»ը % Ա^ն «Որ՛ Աով* Ա՝իութեսՀն պաաուիրակին՛ վերա - մէչ սխալներ են "պրգել **•

ինչ որ սկսած՜ էր «Մնա ցոր դաց» ով , կը կազմէ ա– գրուած՜ խօսքեբը իր ական ութեան չեն՜ Հ ամ ապա Հ Գիտեմ , գիտեմ , ինչի մասին՛ է խօսքր

մէնէ\ն\ վճռական վկայութիւնը ծ՜րագրուած– գոր­ տաս խանում»։ Ե՛֊ ապա աւե՜լացնում է ոբ «Ամ ե ֊ Հասկացայ, աւելի լաւ է եկէք այստեղ եւ ա՝4Դ

ծ՛ին մեծ՜ութեան՛, խո լ ո ւթեան % ր ի կայ ի Հայ Ազդ • խորհուրդը ձեռք բերելով եւ խնդիրը խմըագրի Հետ պարղեցէք •*•

Մ՝Աաց , որ , <ոՐ՝՝ ւէ պիտի փ՚ո\րձէբ չափել խորու­ Հրատարակելով խնդրոյ ա լլա ր կ ա յ եղող ճս^ռի Մ ի ՀաԲցՐոլ– դրան , թէ Վանում Վրացի
ծ՛առայու­
թիւնը Օշականի մշակաֆ֊ դրականութեան Հ Մա– պ աշտ օ՝ն ա կ ան., արձանագրութիւնը ^ մեծ^
յո ւթեան , ՀոբովՀե– տեսէ՛*լ ես ոը - * .
ւանգ այս ԳոԲձ օրերուն , ուր ոբ եւ է դ պ ի ր կամ թիւն է մատուցել դաղութաՀա -— Սպասիր Պ ապա շ , ձուկը գլխից է Հոտել*

չին՚ո վւՆ ի կ յ յետին թշուառականը, կր\ ա յ ճակաա տեւ այսպիսի փաստ՛երով միա յն կարելի է վըբ Հանգստացրի ծերուկին՝ ընկալուչը կախ տալով :
է ր ։ Բարե­
եւ արժէք մրոտել : դո վու հան գար էաց՚ւել , արտ ո ւ. Սրըադբիչէւձ այւգէն վերադարձել

Ուսուցիչ յեաամնաց դիւգի մը ^է^^ Օշական թի է֊նը հ ան բութ եան՝ մ ատ չելի դար ձնել բախտաբար ՚իլավլիտի էիազօրը «սխալներ» չէր

զգուշութեամբ մտաւ դրական անդաստանը, հէք­ Ա սւ ա աւ ե լացնում Է որ ^Վէչինսկիի ճառի ի՛ն՛ գտել եւ ստորագրել էր տպագրելու ար տօն ու­

եաթներ Հ իւսելով յ թերյյումրց աարղւոլմ կ ո ր՝- թեան վրա յ ։ ւ
կարսի Թեր թն սկս եց տպադ բ ւել ։ Մ ի քանի օ բ ինակ
Բայց , աս աՓին օրէն իսկ օտար յառաջապահ 1) ՄԱԿԷ ժողովում եւ. Ար լուանհաա՝նք,

գրականութեան ընթերցումը դարձաւ տեսակ մը Հարց չ ի դրոլել :

մ ոլութիլ\ն\ճ իրեն համ ար : Շաբաթբ աոն ուաւլն 2) Վիշինսվւին չի պահա՚Լ 9ել , որ Կար Աքէ I. վեր ցնելով վերադարձայ ։

մէկ անգամ Պըու֊սայէն Պոլի՛ս կԴքնէբ Հեւի Հեւէ Ար տահանը Վրաստանին կցուին: Երբ մտաք թարգմանչի սենեակը նա բաց ա–

Փա րի զեան գիրքեր , մ ասԼաւո րապէս 1^61՚Շ1Մ6 շ1շ 3) Աով* Միութեան (որ Է եւ Սով* Հայտս - րեց գրքի նոյ՝՚ն– էչը եւ ինձ մեկնեց՝ ասելով *

քքՏաՇՇ եւ ան ո ր Հր ատար ակո ւթ ի ւնն ե ըը փո իւ ա ո - տանի ) նե բկա յա՛ցուց ի չը այդ մ ասին ար տա յա յ–

%ելոլ \եւ վերադարձնելու համար : ւոուե լ Է ոչ թէ թԼքնաբե բա բաբ , այլ ի պատաս­

Երբ հետղի ետ է տ իր՛ս կան գի բք մը բոյԱ եց խան քՒուրքիոյ ներկայացուցիչ Աելիմ Սերբերի ։ քլափար կարողանան կազմել նախկին վարդապետի

հ ր ա պար ա կին ՛էրա յ , կը խ ո ս տ ո վան էր թէ երկու Այս նշսճհ՚ա կում է, որ՝ Վի շի՛ ՛սքին կարսի եւ Ար -

հ ա ղա բ հատոր կ ար դաց ած է ար դ էն Հ տաՀանի խօսքը չէր անի , եթէ քՒուբքիոյ ներկա­ փաստարկութեան մասին ;

Անշուշտ ա յ դ է մ էկ պատճառը , եթէ , ւոա ^ յացուցիչը այգ ուղղութեամբ չակնարկէր :, Հիմի է լ տեսնենք թէ՝ ըստ «3 առանիմ ական­

բիներռւ ընթացքին , դարձաւ զարտուղի դէմք մը , 4) Ս՛ովետական եւ ո շ ս ո վե տ ա կան մամ ուլի ներին իՐնչ է յայտարարել Ս"վ՛ Միութեան*

եւ արտագր ո ւթեամբ եւ լե ղոլո վ : Այ լ մ անաւանդ մէչ ներ կա յաց ո լա ծ՜ Հ ո ղա յ ին պահ ան ^ն երը յ ո - պատուիրակ Վի շի" սքթ^ *

լեղուով) որ՝ մինչեւ վեբ^ը մնաց խտրթ եւ խրթին։ րոնց– մասին ակնարկել կ թ՝ուրքիոյ պատուիրակը, «Այս գիտնականները^ այս խաղաղասէր ակա­

Մ /՛այն երեւութապէս ս/էյ՚մաաչելի ; Վի շի՛սքին՝ համարում է «Պզաւոոնական յա յա ւս - դեմականները , կհուզեն վեր ան՚կատ ո ղո ւթեան առ­

Ափսոս որ առիթ չեղալ. մեր աշխարհաբարին բարութիւնն\եր» , է՛"է "Ր նշանակում է թէ Աով* նել այս Հարցը եւ գիտնալ թէ արդար պիտի չլՀլ–
հոյակապ
վերածելու նմոյշ մբ «Մնացորդաց»ի Մ իութեաւ համար գեռ ժաման ակր չի եկել այԳ լա®ր այս Հողերը յաՏսձնել Վրաց * Հանրապետու­
, ոբպէսղի
էգերէն : Առանց ստորակէտ փոխելու տպաւ որո ւ + հարցը պաշտօնապէս ներկայացնելու ։ ՚&լ որ գըլ– թեան , տ՝^ տեսական եւ բազմաթիւ ուրիշ պատ -

տ եսՏԼ է ինք թէ ին չ պ իա ի Ըէէա ր իր իւաւոբն է . ճառներով։ Անոնք կ1 աստիս ր կեն ոբ ասիկա նկա֊

թիւնը ։ աուլութեան առնուի։ Մենք չենք մեբժեբ ատիկա

Ամ՛էն պարագայի մէչ, այգ լեզուքն եթէ կը դժ­ 5 ) Վէչէն սքքքն է՛ I՛ աւացի կ ղ տ՝ն ո ւմ կարս ի ե ւ վերանկատսղութեան առնել ել երբ ասիկա \1 կա -

ուարացնէ ընթերցումը , ոքէնչ կը պակսեցուէ իր Արտտհ ա$ ւի մ ա՛սին արած Վբաս է գիտԵ. ականների աուլ ո ւթ եան աոձ ն ու ի ք եթէ առիթն. ոմն՚ենանք

ստեղծ ագոր&ութեանւլ հիմնական արժէքէն ՚. յայտարարութիւնը , ինչպէս եւ իրաւացի է գըտ– ոա/ե նկաաի առներու , ինչպէս որ այս Վրացի ա.

Հեղումր իր բառով -— ա,քնՔա^ ,/" ՐԳ ռ ՚՜ ն ում քՒբքաՀ ա քաստանի մասին ներկա քացուած՜ էլագեմա կթաններ ր իրալյուՏնք ուձեին այգ ընելու, ե.

որըեթաց , թերեւս թ ո յ լ չէր տար ՛ոճի նբրութիճնԼ Հայոց պահ անձները , ասելաք թէ ասիկա ն կա ս, ո ղո ւթ ե ան աոճ՚ուի , «Մ ՛ե՛նք պի­

նեբով զբաղելու : Ապացոյց՝ իր բարի , երբեմն «Այս հողերը , որ թ րքական՝ լո ւծ ին տակ աի պ1գենք թէ այս Հ ո զերր Վրացական են, որով–

սկեպտիկ ժպիտը , մ՛եր դիտողութեանց առթիւ : եե, թրքական Հանրապետութեան մէ^^ իբողու - Հ եաեւ անո՛ն՛ք Վրացական են ^ :

Պահ մր աչքի առ^ել բերէք իր անընգհատ եր­ թեան մէչ Հայկական՛ են եւ ոչ թրքական» : Այս - Այսպիսով ՀՏառաիէի մ ականներն » է լ կար -

կունքը՝ հէքեաթներէն մինչեւ «Մնացս րգաց»ի պիսով նա իրաւունք է տալիս թէ Վրացիներին եւ գալով իրենց պաչաօ՝1ակաէն օրաթերթերը, պիտի

եր՝ կա. ^ազտո էշերը միայն ա պա գրուած մասը։ թէ մեր հողայ ին պ ա հ անչն եր ի ն : Այս մաս թե՛ քա\ ՛ո)տեսնեն, ւ։ր մեր Դաշնակցական թերթերի մԷԼ

Տետո յ այն հազարաւս բ էքեր բ որ կր մնա$յ ան>– լռութիւն պահեց Գաշնակ մամուլը հասկանալի Վիշինսքիի պաչւոմէական յայտարարութիւնը

տիպ։ Իւ զեռ այն միւս հազարնեբր ղոբ պիտի պատճառներով »: Կարսշ եւ ԱրաաՀաևր Վրացիների պա ական ելո լ

լհցնէր : ՛Ի իտմամբ այսքան երկար մ է չբեր՛ում^ ՛եր ՛ս­ մասթհ, միանգամայն ճիշգ է եղել թարգմանուած

Այս աննմանն՝ դէզին ք"վ շա՝Ր՝ե՜ցէք ի ր քննա­ րի , ո\րէսզի մ եր ք^եբթի բնթե բցոդնե բ լ րի՛ գա ֊ պաշտօնական տեղեկութիւններից եւ ոչ թէ աղա.

դատականէ տեսռւթիլնները , սկսելով այլեւս պատ* ահ֊աղ կամ մ՛իաումէաւոր խեղաթիւրումներ են ։

մա կան « Հարթեմ քէներէ ն , եւ ապա լեռն ակո ւտակ Փաստե" լ։ կ՝ուղէք, ահաւասիկ կարսի եւ Աբասք

ոլՍումնասիրութիւննեբը , մեն ագրո ւթիւնն՚եր ը , շռայլաբան վկա յ՛ո ւթիւՀննե ր ը աղանդաւոր , հատ– հա՛նի մասին եղաձ֊ Վիչինսքիի յտյտաըար՚ութիւ -

վերլուծո լ մներբ , թատե րախ աղեր բ ա պագի բ ուածամսլ Եըեւա՝նէւ\ եւ անոր դո յզգո յ՛ն բանբե ր - նը, Մենք պիաի պ\ն\ղե$ւք թէ այս հողերը վըա -

. թէ անտիպ : ներէն ։ ցական ե\ւ , որովհետեւ անոնք վրացական են Տ

Ո*֊ վերջապէս իր «Համապատկերը* , որուն 12 Ամ բ" զչ քաղաք մը ոտքի , խո րապէս յսււլ– Երեւի Վիչինսքիի այս յայտարարութեան հի՜

Հ աա ո բներ կ ն՛ միա յն մ է կբ ր՛ յո աե սա ծ՝ է : (&*երեւ ս \ոլած– եւ երկիւղած՜ ;* ս ան՛ ւՀրա յ է ՛որ , 1ւա իլկին* վար գա պետը քձձօըէԽ,

ալ ուր ի շ ա շիւատո ւթ ի ւ՚՚նե բ ո լ ծրագիին՚եր ՚. Ահա թէ ինչպէս թաղեցինք այս բացառիկ իր հերթի,՝։ , այս առթիւ գրաօ՜ խմ բնագրականի մէք^

Աչքի առ,շեւ բերէք այս աննախընթաց , այս դէմքը գ Տակոբ Օշական , որ սերունդներու երախ­ բանաձեւած հէնգերորգ կէտը սկսում է հետեւ­

հոծ եւ քա՛ր աճ ո լն ւէաստակր , եւ դուք ւիճռեցէք թէ տագիտութիւնը շահեցաւ : իբրեւ գրագէտ քնԱա ~ եալ բառե ր ով .— «Վիշինսքին իրաւացի է գտնում

որ բարձունքին՝ վրայ թառած պիտի. ըլլարՏակոը Կարսի ել Արտահաէ ի մասին Վրացի գիտնական,

Օշական, որեւէ օտար գրականս ւթեան մէչ : դատ՝ իր Հոծ՜ ել մշտահոս գրէէո՚Լէ եւ իբրեւ ու* 1լեբի յայտարարութիւնը»; իսկ գուք , պարո՛նայք

էք.Լ այս բք*ր*,րը՝ Է շաՀ ԳաԼո*ք սերունդներու : ս՚ուցիչ իր վերանորոգիչ շունչով : «Յառաքդիմականներ–» «Հայաստանասէր–» հայրե

Անսաաււ ղւսնձ մըճ յաւիտենական Հայրենիքին /I ու ռ ա գայթ մը՝ արեան ճամբուն վրայ : 9»^֊ ՚ւակիցներ, ի՞նչ է ձեր անձնական եւ կամ հալա ՚

համար , ռրօւն ա յսօ րուան աժ դո յն մ անըանկաբը րագոյն սւիոփանքը մտքի հերոսի մը Համար , որ քական կւսրծիքր կարսի ել Արտահանի Հայերի»

այնքան տմարդի դիրք ՚**ը բռնեց իրեն հանդէպ , ՛նոյնպէս արիւն քամեց , անդադար պեւլելու , քըր՜ ել՛ կամ Վրացիներ թ. պատկս/նելոլ չատ կարեւոր

գնոգրհիւ օտարոտի կարգուսարքի մը ՚ քբելու , վե ր լո ւծ ե լո ւ հւսմ ա թ Հալածական ժողո~ Հարցի մասին : ՝

վուբգի հոգեկան խոըութիւններն ո լ բարձունք­ (

Ոչև֊չ ՝֊ Այն յո՚ԲԴ ահոսս/ւ , անհամ ար բազմ ու - ները ։ Մե՛ր Դաշնակցականներս թէ մեր մամուլի

Ջիլն բ ո ր հ եաեւե ցաւ իր քո ւ Հարկաւս ր ո ւթ ե ան ^ Պիաի կրնա ւիԲք ցուցնել յիշատակական՝ մը ա - մէչ՝ եւ իմէ հրապարակային էհոգովներում յայտա -

Լալէպի եեձղեսիէն մինչեւ աղդ • գերեզմա՞< ւսսւոլ– իր ստեղ­ բարում ենք ի գիտութիւն ամբող՚է աշխարհի , որ

նը Հ այն արց՚ունքներբ ո բ Հոսեցան իր Հողաթում­ ւելի 1Ժանկագի\ն\ քան արձանագրութիւնը

բ ի ն Ա՛րայ) այն կբանոտ երիտասարդութիւնը ոբ ծ՜ագործութեանց։ Իր մշտանորոգ երկունքին ու Կարսն ու Արտահանը պատկանում է մեզ Հայերիս

գագավր կրեց իր ոլսերոմւՀ վրա ի - այս իողռւ» վաստակին ։ Անօրինակ՝ նոյ՛ն իսկ իրենց հակա սու - եւ ո չ թէ Վրացիներին : Գոլք է լ յստակ ձեւակեր­

գաղաղո սր՞ս րր «ւ–««/՛"^^՛ X* •/ ՚ երեւոյթներ յ թիլններով։ պեցէք ձեր տեսակէտը :

թիները ել ն*խքանւՀ պերճախօս * քան ամէնէն (Աւփււդք) ՀԱԻԱԲՀ ՄԻՍաԵԱՆ ԲԵՆՕ

հա՚բխրապա&իկ աւելի՛ կդրժեն

Fonds A.R.A.M