Page 125 - ARM_19-1948_01

€յայաար արութեանդ ձեւ չտաք իմ տեղեկութիւ­ դովի Համանուն դաշնադրին ստորագրութիւնը Հ Տրապիղոն ղրկել պատուիրակութիւն մը, բանակ­
Հետ $ Նո յն
ներուս եւ բաւականանանք ղանոնք իբբեւ ականա­ Ինչպէս յայտնի է, այդ միիցին Պվ-էոթ Լի– ցէ՛ լու Համ ար թուրք կառավարութեան

տեսի տեղեկութիւն օգտագործվելով ; թովսքի մ՛էջ Հաշտութեան բանա կց ոլթիւններ կր գէշհրը, այսինքն Փետրուար \1 ին ^ անդրկովկաս­

Նման պարագաներու մէջ որեւէ լրագրող պի­ , կատարուէին գերմս^ն զօրավար Հօֆմանի նախա– եան Սէյմի նախագաՀ Զխիէձէ եւ կառավարու­

՛տ՛ի րնգոլնէր ամենածանր պայմանն անգամ , բա­ գաՀութեան տակ հ ան ա կց՚ութի ւնն ե րո ւն կըմ աս– թեան նախագաՀ ^1էկէէգոքի աշխարՀի ք ո լո ր կա­

ւական էր որ ձեռք ձգէբ \ինչ որ կբ փափաքէր ։ նակցէիս թուրք պատուիրակները , ինչպէս նաեւ ռավար ո ւթի ւնն եր ուն Հաղորգեցին թէ Անգրկով–

Նոյնը բբինք նաեւ մենք դ ու այգ վայրկեանէն ռուս պատուիրակութիւն մը , նախագաՀ ութեամբ կասը չի ճանչնար Պրէսթ ԼէթՈէԼսքէ ԳաԼ\է՚նՔԱ ռ՝~

սկսեալ քակոլեցտն ԻԼօրավար Գարապէքիրի լռու­ Թրոցքիի * ՝որոշած– է իր կողմէ պատուիրակութիւն մը Դք^է

թեան կապանքները յ# Այգ օրերուն էր որ հ Անդրկովկասի նորակազմ Տրապիզոն X

ԷԼհՐ եւե լեա ն՝ ճակատ ի նա թ կին բնդՀ ան ուր Հր–~ Հ անրա պե տ ո ւթի ւնն եր ը կը պատրաստուէին դ Տրա– Զօր • Ղ՝արապէքիր % իր յուշերուն վրայ ակ­

րամ ան ատ արբ մեղմէ խնդրեց թարգմանել Աղեք– պփզոն մարգ ղրկելդ բանակցութեան մանելու Հա­ նարկ մը նետելէ յետոյ , շարունակեց •

սանգր /Ս ատ ի սեան ի այն Հ ատ ո լած՜ն երր , որոնք կր մ՛աբ Ալ գա բա յի նորակազմ թուրք կառավարու­ Պ • Խատիսեան իր գիրքին մէ^ նախընթաց

վեր ա բե ր է ին փ\ր անձին : ^իո Հաց ում տ ո լին ք իր թեան Հետ : Այգ առթիլ բուռն տավ-ակարծու– այս պարագաները չի յիշատակեը։ Աէնչգեռ ա–

փափաքին՝ եւ գօրավարր սկսաւ նօթագրել կարե– թիւններ ծագած էին Վր տցին ել ուն դ Հայերուն ել ռանց ատոր ան կա լ ե լի է լո ւստ բա՛ն ել յետ տզա ւ

ւոր կէտերլլ : Երր աւաբտեցալ այս աշվսատանքըդ Աղրպէյճ ան ցիներուն միչեւ, որո^ք ^՚էֆԺգէ Գ^ս1Ք^է՚ե ։ Վերագառ. ալով մեր պաամ •: ւթեան ,

զօրավար ^արապէքիր վայրկեան՛ մը նեվ՚ողու— խոր Հ ր գա ր ան ը գումարուած Է ին՝ ճշգելու Համ ար մինչ Անգբկովկասի պա տ ղա մ տ ւո յ, ութ ե ան մա ս լ. &
ներկա­
թիւն խնդրելով գնաց իր աշխատասեւ եակը եւ քիք Աւգկովկասի պաՀան^ները^ ՛որոնք պիտի Թիֆլիղի մէչ կր վիճէին, ՀկՀիպ փաշա, Փեար.

յետոյ վերտգարձաւ՝ բեռնաւո ր ուա՛ծ լուսանկար­ յացուէին օրապղոյ–ի խորՀրգաժողովին : Ղ.նին Թ լ ֆլիզ կը գրկէր ծանուցագիր մը , ո ր

ներու ,՛ թե ր թե րոլ ել տետըակնել՚ոլ գէոով մը ։ Մինչ Թիֆլիզի մէչ վիճաբանութեան բըռ– Պրէսթ Լիթո՚էսքէ գ՛" շ՛– ագք ին յենլով կը սլա Հ ան՛–

Ա յ ս ՐՈԼՈՐԲ հ։Ր վեր ա բերին Հա յաստանի ն ււ ւա ծ էին կո վկա սեան ազգերու ներ կա յ տ ց՛ո լցիչ­ 2Է ր ամ ենա կարճ ժամ անա կամ իֆոց ի է^՚1^աՅՔէս

գէմ մգոլած՝ պատերազմին դ ըսաւ զօրավար 9*ա– ները , անգին Պրէսթ Լիթովսքի մէչ Թքո&քի ա– պար պե լ կարսը , ԱրտաՀանբ եւ Պ ա թումը յ ՚ԼյՈ յն՝

րապէքի ր\ եւ ա յգ վաւերագրերը սեղան ին՝ վլ ա՝ ք ռա I ց քննելո ւ ե ւ առանց որեւէ առար կո ւթեան կբ օրն իսկ Անգ լ՛.կո վկաս ի կա ռա վա ր ո ւ թ իւն ը պա­

գասաւորելէ յետոյ ըսաւ * ստոր ագր էր *իերմ անա ցիներուն պատրաստած՜ տասխանեց թէ մաս աւոր պատուիրակութիւն մը

Երկար ատենէ ի վեր խնամքով կբ պաՀեմ Հաշտ՛ութեան գա շնա գիրը է ըսելով թէ իրենց Հա­ ճամ բայ Հանած է գէաի Տրասլիղոն ^ Հաշտութեան

այս փաս տա թուղթե ր\ր , ո րո վՀե տեւ մ տա գիր եմ մար սաՀմաններբ կարեւոր՛ութիւն չունին եւ բան ա կց ո ւթ ի ւնն եր վարելու Թ ո ւբքի ո յ Հետ յ աւել­

Հրատարակել յիշատակներս Հ Հիմա ձեզի պիտ\ի պատրաստ են՝ ստորագրելու ո րեւէ գա շն ա գի ր՝ ցնելով թէ չի ճանչնար Պրէսթ Լէ^ո1Լսքէ գաշնա–

ներկայացնեմ կարգ մր վաւերագիրներ , որոնք առանց նկատի առնելու թէ ու,րկէ կը սկսին եւ ուր գիրր եւ կ */ք ՚֊ղէ առան ձ ին գա շնագի ր կնքել թուրք

կապ ունին Պ • Խա ա ի ս ե ան ի ^Էհ***՝0^ գէ պքեր ո ւն՝< կը վե ր^անան ա յս կամ այն երկրին սաՀմ աններ ը ; կառավարութեան Հետ է

Հետ : Պրէոթ Լիթովսքի գա՚շնագրին՝ ոտ ոբագրոլ- Անգրկովկասի վարչապետ կեկեչգորի է յա–
նիստի
Զօրավար *իարապէքիր դ իր փաստաթուղթերր թեան լու\րբ ռումբի մը տպաւորութիւնը գործ՜ած՛ 2."ՐԳ °ԲԼՀ » Փետրուար 2,Հ)ին արտակարգ

պր պա ե լով Հան դե ր ձ կր շարունակ էբ * էր Թիֆլիղի Համաժողովին ԳյՐայ ) Որ՛ովՀետեւ Հ ր ալ ի րեց խո րՀրգա բանը , եւ մ անր ամ ասն կեր­

Զայն ճանչնալու տռիթլձ աւնեցայ Ագեք– մինչ անոնք կը չարունակէին թիզ մբ Հ ո * լ Է մասին պով բացատրեց *ԼԷՀ իպ փաշա յի պաՀան^ները ,

սանգրապոլի դաշնագրին՛ բանակցութեանց եւ վիճաբտնիլ, անգին Պրէոթ Լիթովսքէ գաշնագի– անգրկովկասի • կառավարութեան պատասխանը եւ

ս սւ ո ր ագր ո ւմ\ին առթիւ ; Եթէ չեմ սխալիր ատենօր յ՚եւ Թ՛ուրքիսյ կը կցէր ԱրաաՀանըՀ կարսը եւ Պա– պատ ո լ իր ակութ եան Տրապիղոն մ եկն ումի պարա­

Թիֆլիղի քաղաքապետի պաշտօն՝ վարած՜ էր՝ : Ո*–—թումը : Զօրավար բ իր խօսքեր ը Հաստատելու Հա– գաներ բ :

շէ՚մ անձ մրն է բ ք ԲայՅ էբ գիւանագիտակտն աս– մար ցո յց տուաւ Հետեւեա լ Հ եռագիրը , ՚ է ո V սո­ Զ°\Ր * Ղ*ա րապէքի ր , Հին թերթերոլ կտրօն մ բ

պարէ զքէն մէջ առաւելապէս զգացում է 1լ՚առա^– վիէթ պատուիրակութեան անգամ Լիաբախտն քա­ ձեռք առնելով ակն ար կ մր նետեց անոր վրա յ եւ

՛նո րգո լէր : Այգ պատճառով յաճախ խզումի *Լա– շած էր Թիֆլիղի խորՀրգաժոգովին * շարունակեց *

տանգ անց՚ո լցին զին ա գագար ի բանակց ութ իւ)ննե– Հ *իեր մտնացին երը բացարձակապէս մերժե– Զարման՛ալին այն է^ որ կէկէչգորի առա­

րը Հ Ա՝ ի այն թէ այգ պարագան յատուկ չէր 1Ս ա֊ ց ին պատերազմ ական գործ՜ոզութիւ1ներ,ը գագրե– քէին անգամ Րէէա էով Անգրկովկասի ան կա խո ւթեան

տիսեանին , քան\ի որ նո յն՝ տրամ ագր ո ւթի ւնբ կր ցնել Հաշտութեան գա շնա գրին ստորագրութենէն սկզբունքը մէ^տեզ գրաւ Հրապարակով , եւ բսաւ

տեսնուէր նաեւ իր ընկերներուն մ օտ դ էն չ որ ան­ առաշ » թէ Անգւր կո վկա ս բ ան կախ քաղաքական մ ի ութիւն՝

կարելի կբ գտրձյ էր Օ րո լան պայ մ անն եր ուն \ե ւ մրն է եւ այգ Հ անտ զ մ ան քով կը գործէ էկէկէչգո–

ընգՀանուր։ Հոսանքին՝ գէմ թիավարումը։ ՝Րիչ^յե– Մեր պատուիրակութիւնը որոշեց ստոր ագր ե / րի աւելի առա ջ երթալով աւելց՚ոլց թէ առանց

տո յ արդէն պիտ ի մ անենք մ՚անրամ ււսնութիւննե– Հ աշտ ո ւթե ան գա շ նա գի րը ( առան ց զայն նա խա– Տրապիղոն ի խորՀ ը գաժ ո զո վին սպասելու Պրէսթ

րու մէ^գ քանի որ կը տեսեմ թէ Պ՛ ատ իսեանի բ՛ Ավէս քննած՜ \ԸԱ"՚ԼՈԼ֊ եւ մ եկն ի լ անմիրապէս հ Ամե– Լի թովսքի մէջ անջատ Հաշտութիւն կնքուած՜ էր \է

ԳՐքին մէջ տար բեր ձեւով ներկա յա ցուցած՜ է ՝ևալուր^ վատթարացումը Փետրուար 11 ի պայ­ վնաս Անգրկովկասի եւ իրյայտաբաբութիւնյէՎեր՝–

կարգ մը խնդիրներ ։ մաններուն՛ այն է յ որ Ո՚ուսիայէն՝ կ^ան^ատալէն 1 ջացոլց Հետեւեալ բառերով %

Այո յառաջաբանէն յետոյ դ Զօր՛ Գաբապէքիր ինքնորոշմտն պա՛տրուակովդ Ար՚տաՀանը^ կաբսր ( & ար ո ւնա կ ելի )

վերտգարձաւ իր թիկնաթոոձին գիրկլՀ ել իր զա­ ել Պա թո ւմ ը : Ա տորա ղ րո *֊թ/՛ *֊ն՝ *իտրախ ան :

տած՜ փաստա թուղթերը աչքէ անցնելով շարւ-ւնա– Աւելորգ է րսել թէ այս Հ եռագիրը զարման՝ք

կես . •եւ յուսախաբութիւն– պատ ճառած՛ էր ^Ւֆէէգէ ՍՏԱ8ԱՆ-Բ

. Ամէն բանէ աո աք կ՝՛ուզեմ ճշդել կաբելով/՛ Համ աժողովին\ , մ ան ա ւան գ Հա յերուն յ որոնք ի–

կէա մբ : Օտաբ եւ Հայ աղբիւրները կը փոըձեն րենց սաՀմ աններս ւն բն գար ձա կմ ան մ ասին կր

ինհ՜ի վերագրել դերեր , զոր ՛երբեք չեմ ունեցած : խորՀէին աձԳ միջոցին ել այգ նպատակով վէճի «ՀԱՑ ԱԶԱՏԱԳՐԱԿԱՆ ՇԱՐԺՄԱՆ ՕՐԵՐԷՆ».

Մ ինչգեռ Արեւելեան ճակատին վրայ իմ գորւձ՜ոլ– մ էջ էին՝ նաեւ գբացի Վ^րաստանին՝ ու Ագրսվէ յ ^ ա – - Յուչեր \աէն 1940, Հեղինակ Արաակ Գար–

նէոլիիիւնս կը՝ սկսի այն թուականէն, երբ ընգՀ • նին Հետ հ բինեան : Հրատ. Փարիզ 1947, գին՝ 650 ֆրանք,

Հրամանատար կարգ՛ուեցայ։ ինձմէ առա^ Արեւել­ Ա իւս կողմ է Վրացիներն ու Աղէրպէյճան ցի­ Ամերիկա 6 տոլաբ, արտասաՀմ ան 30 չիլփն :

եան ճակատի պատասխանատու Հրամանատարը ները աւելի քան ան.Հրաժեշտ կը նկատ էին Համա–

ՎԷՀիպ վւաշան էր , որուն Հետ եր կտրատել բա­ ձայն\ութիւն մը կնքել Թուրքիոյ Հետ , քանի որ

՛ն՛ակցութիւնն եվ։՛ վարաձ– էին Անդրկովկասի նորա­ Պրէոթ Լիթ"վսքի ԴաԼ\էսՔՐ Հիմնովյին լուծ՜ած՜ էր ԿԸ եՆԳՐՈԻԻ Հ. 8– Գ– , Կապոյտ Խաչի եւ.

կազմ Հ ան ր ապետոլթիւնն եր ը Հ ՚Վձէճելի գլխաւոր խնգիրները % զանազան՝ կազմ ա կե ը պ ո ւթ ե ան ց գաւառի կո միտէ–

Այդ շրքանի դէպքերուն մասին ստոյգ գաղա­ Այգ պատճառով Թիֆլիղի Համ աժողովր եր\– ն երէն եւ մ արմիններէն որ ժ ո գովն եր ո լ եւ Հան"
որոշեց
փար կազմելու Համար պէտք է երթալ աւելի ետ, կարատեւ վիճաբան ո ւթի ւնն երէ յետ ո յ կողմէ գէսնե բու ազգե րը խմբագը ատոլն Հասցնեն՝ թուա­

մինչեւ Պրէսթ Լիթ՝ոՎ"քէ Հաշտութեան. Համամ֊ո– Անգբկովկասեան Աէյմին ԼխորՀրգա բան՝) կանէն առն ո ւաոքհ երեք օբ առաջ։

հ8ԱՌԱՋ»Ի ԹԵՐԹՕՆԸ կուռքերու բանակ մբ ատամներ՛ը սրած՝ , կատաղ– ժամ ագր ուած՝ X

օրէն կ՚ոռնար երեսին ; Տէր Աստուած՜ ^ ա յս քանի­ Ապունէ դ 1լ ա ռա ջն ո ր գե մ քեզ Հոնդ ուր կբ

երորդ ան՛կի ւնա դաւրձը իր կեանքին՝ • • * ; Աքսոր ^ սկսիս գրել քար ո զադ իր քր Ալլա Հին Տ իՍկ ես Գ ա–

լտ եւ ա տ I տա. րո ւմ. էիւսիւ ս լ Հ իմ ա նա® Հանջ .ոչ, մասկոս վերջին երթ ոլ գաբձ մը կատար ելէ ետք,
( ԽՈՐՀՐԳԱՎԷՊ) ոչ յ ամենեւին
գործերս Հաշուե յա րգարփ՝ ենթարկած դ կբ– միա­

Համաա , մայէին թ"–ԷձՔԼՀ պա բզած , ակնթար­ նամ քեղի դ թեւարկութեանդ տակ ( Բռէո՝Բո։Լէս

թի մը մէջ բաժն ո ւե ց ա լ կա ր աւան էն ար ադա վա զ : ԱլլաՀ ին քարոզութեան նու ի բո ւած՜ X

Գ՛ ԳԼՈՒԽ Գիշերանց մտաւ Աէքքէ , շ/վեցալ փողոցէ փո­ • Ատածումդ Հրաշալի էդ ապագադ խոստ­

ղոց դ տունէ տուն . . . յետ ո յ գլուխբ շարժելով , մնա լից; Արո դ աւելի կեանք կայ առանձնութեանդ

յուսաՀատ վերտգարձաւ էսայի մօտէ Տկար, վը»– քան թէ քազաքին ժխորին մէջ։ Մ ե կուսաց ում բ

ՄԱՀԻԿ տաՀե լի թաքստոց մը իր վարդապետին Համ ար է բանալին՛ է խ որ Հ ո ւր գին դ որ կը բանայ իմ աստու-
Գրեց՝ ՏԻԳՐԱՆ ՓԻՐԱՆԵԱ՜Ն
Ա յս անգամ ^ ինքն իր մէջ դարձած՜ աչքերը սեւե­ թեան գռնե ր ր ^ մ աղա ղա թ ե ա յ էջեր ո ւն՝ վրա յ ։

ռն ց դուրս % Համ ատ գարձուց կարաւանին գլո լխը դ դէպի

ք՝այՑ հ^Գ1™***Հէ Մ է քքէ՝ գժուարայագթ բեր գ Ղ՝իմացը ճէպէլ էն Ն ո ւլւ Լեռը իսկապէս աջ ։ Լո յս ին կծ՜իկր սկսաւ ինքն իր վրա յ ո լո բուի յ

մրն էդ ուր կատաղի Գօրէիշեաննե րը , իրենց երեք կ՝ար դա ը ա ցնէ ր իր անունը ^ լո յսերւոլ մ էջ լողա­ ու ոտ առ ոտ , մատ առ մատ առաջնոըգել կարա­

Հարիւր կուռքերը գրկած՜ , Հակակռապաշտ վաբ֊ լով : Նոր առագաստ մտած՜ գիշերաՀարս մըն էր ւանը Հոն՛դ ՝ոլս^ւէց ճամբով.գած էր ք ^ ^ լ առ թեք

գապետութւ՛ ւննե բու դէմ պիտ ի ծառանան սո լրով կարծ՜ե ս յ որ կբ յածէր մ ոլորակներէն ծ՜աղկած՜ , քակուելով ։ Զախին գժոխաՀ իւս վա ր ագո յ րը

ոլ արիւնովւ Ես Մէքքէցի եմ * կրն՛ամ պաշտպան– լուսեղէն պարտէզի մը մէջ*, իր բարձրակարկառ. սլատռեցալ վերէն վար ք ծ^ուէն 1 հլուէն ;

Աէ-իլ , նոյնիսկ քարողէ լ ԱլլաՀը , գաղտագողի ^ . ստինքներէն կաթ \ոլ Հալա՛ծ՜ լէոյս կր Հոսեցնէր Աատանաներբ կատղած դ վազեցին Մ էքքէ է

իսկ գո^լն՛*»* որ օտարական մբ ես : ՚Հօրա չերան՝ վրայ , որ՝ կաթնակեր մ ան ո լկի մբ Եր րեք լուս ինը դ ա յսքան անսպառ ներքեաՀո–

Տղաս դ ես քաւութեան նոխազ մրն եմ ար­ պէս փէշերունէ փակած , կր՝ Համբուրուէր էր^ն սումով մըդ չէր Հասած իր ճերմակ արբունքին X

դէն , կեանքս թող շ լ լ ա յ յենարան՝ դ կուռքերու Հետ ։ Այս ցայգային Հովուերգոլթեան մէջ , Գի– Երբեք աստղաՀոյլքը չէր պարպոլած֊ այսքան

տապալում ին Համար ո լ արիւնս՝ ոզ^ակկ ւլ ) Ալլա– շք՚ՐՐ կր տառապէր տարփանքի սարսուռներով :, պոռթկա շուն չ* Երբեք կապոյտբ չէր նուազած ,

Հ ին տա ր ահ մ ան ու փ ա ռա բան ո ւթ ե ան : Լոյսի կծիկ մբ յանկալ10– լերան գագաթէն ճերմակին՝ թրթռացումներ ուն տակդ այսքան՝ շլա­

^ Լ » "էէ ԳՈԼ<Ա պիաԷ 1 ՚ յ Լ ա ս Հիմնագիրը քա­ բաժնուած , յ ո լ ^ Է ^ Լ » յ ո լ 1 \ / է ^ 1 լուսնա յին Հեռաւո­ ցուցիչ ։ ^հիչերր աըեւին Լոյոը Հաւաքեր դ գեղինր
վաբ–
րոզած , ճ շմար իա կրօնվն , ազբիւ^րբ անոր՝ պէտք րք ութիւն բ կտրելով , փաթթուեցալ Համ ատի ոտ– շսլրտե ր դ յետոյ տիեղե լա չափ սառն ար աննե ըու,

գտպետութեան ու ես գեռ աշակերտ , շատ քերուն՛։ Համ ատ իսկոյն ճանչցաւ զայն ու այս­ մէջ զովացուցած՜ դ ուզխօ^էն թափեր էր գետին։

ունիմ քու ճուսոլցումին եւ ցուցմունքին ։ պէս խօսեցաւ ; Հորիզոնին վրայ բացուած գիրքը կբ կտրզտցուէբ

Լռեցին ; ԱՀա , դիմացը , լուսեղէն լեռը , իր գրախ– ուք՚իշ Հորիզոնէ մըդ տաճալանման պա քծառու֊

էսա քիւ այնպէս թուեցաւ ( որ սեւ վարագս յր ւագեզ Հ օրա յով։ Այս աեգ քարայր մբ կայ , ուր թեամ բ ։

մը դարձեալ փռուեցաւ իր առաքելութեան ճամ– ես ւնձնլ •լ-հ֊ եմ >ատ ա I. Հտգե խ Լո յս դ լուսաղբիւր դ լուսագէտ , լուսածով .•%
թեան՝ տիեզերքէն (21)
յ*ուն վրայ ։ Գարձեալ անկիւնագարձ , տորու ետին բռնուելոլ Անծանօթին Հ ետ յ

Fonds A.R.A.M