Page 121 - ARM_19-1948_01
P. 121
ԹՈՒՐՔԻԱ Գարապէքիր նեաոսեցաւ դարձեալ քազաքակաճ\ « Հայերը , Նոյեմբեր ծին՝ թշնամութիւնն երր
ՈՐ֊ԲԱՆ ՀԱՅ ԿԱՅ ԱՆԱՏՈԼՈՒԻ
ասպարէզէ, մտաւ Հալք կուսակցութեա՛ն՝ մէչ եւ ղագ բե ցն ելո լ եւ Հ աշտ ութ ի լն կնքելս լ Հ ամա ր
ՄԷՋ Իսթանպուլէն երեսփոխա՛ն բնտրուեցալ : Վերչին գիմ ում կատարած էին : Ա՝ ենք ալ Նո յեմ սեր $թն
անգամ կարգուեցաւ Ազգ. Մեծ Ժ՜ողովի նախւ զինագագարի պայմանները մեր Արտաքին գոր
ծավարութեան Հա.
միկոցաւ Հայկական բանակին
Կեսաբիոյ Ա . Գրիգոր։ Լուսաւորիչ եկեղեցիի ՀՎաթան-չ . Գարապէքիր փաշա ամէնէն ա– գորգեց ին ք % Հաշտութեան բանա կց ութի ւնն երը Ո–
րոնք սկսած էին Ն՛ո յեմ բեր 26ին վերկացան Գեկա *
Հոգեւոր Հովիլշ՝ Հայկազուն քՀնյ . կարապետ եան լելի օգտակար Հ ան գի ս ա ց ա ւ արեւելեան ն աՀանդ–
Կիւմրիւի
խիստ չաՀեկան տեղեկագիր՛ մր պատվաստած է, ներ\ու\ն մէկ, ուր ըմբոստութիւններ ղսպեց եւ գե 2ին եւ 2 Յի գիշեՐբ ստորագրուեցաւ
"Ր թէեւ– լիակատար կարելի չէ Համարել, բա յո տին պատրաստեց է ր զր ում ի եւ Ա վաղի Համ աժո– դաշնագիրը »տ
կը ներ կայացնէ չափազանց մռայլ պատկերը՝ ղովնեբուն ւ (հ ո ւս ի ա ա յն օ ր եր ո լն մ եղի բարեկամ
Անատո Լուի խոր՛երը մնացած այդ խլեակներու կը թուէբ , բայց իրականին մէկ թշնամի էր մեղի։
Ջ էր ուղեր ւոր՛. արեւմ տեան պետո ւթ իլններ ը մ եղ
կենցաղին՝ ,ո լ ապրուստին՝, Հին Եգիպտոսի բուը. ՀԱ6ՈՍՏԱՆ
գևրԼՀ շինող գերիներուն իսկ մատ խածնել տալու, ճզմեն , բայց չէր ուղեր որ նաեւ ինքնիշխան՛ եւ
աստիճան : անկախ Րէէանքւ Հայկական Հարցն ալ ծանր կը ԱՐԹԻԿԻ աշխ ատաւորներր մեծ քանակոմ
Այգ տխուր տեղեկագիրը Հետեւեալ թիլերով կշո֊էր մեր վրա յ X Նորածին Հայաստանր, որ ձա– տուֆ կպարտագրեն Ա՛ո վետ Ա էութեան զանազան
կը ներկայացնէ գա լառն եվ. ու մէք տարտղնուած ր ե ր ու տապալում էն յետ ո յ բա ր ե կամ ական յարա շինոլթիւնւերուն Համար։ Այսպէս ( Տնիէբէբէ
մեր ազգակիցներու աւՀովիլ Հօտը, կեսաբիոյ բերութիւնն եր 1լ ոլղէր մ շակել մ եղի Հետ , քհոլր՝– Հ իտրօե լեկտրակա յանի վԼ րա շինութեան Համ ար
մէք կան 2250 անձ, կեսաբիոյ գիւղերուն մէկ ք ի ո յ գրաւումէն* յետ՛ոյ փոխեց իր քաղաքակտնու.- լայնօրէն) գործածուած էԱրթիկբ տուֆը, սկսած
1091 , Եոզկատի մէք 260, Եոզկատի 18 գիւղերուն թիւնր ։ 1 9 4 5 ^ ։ Տնիէփրօկէսի կառուցո ղ ն ե րր շւ<էւ բՀա կա–
մէք 1525, Սե բաստիւ։ յ մէչ 1520, Աեբաստիոյ 7 Մեծւ– Հայաստանի ե բազէն ի խսղիր պայքար լս ւթ իմն՝ յայտնեցին վե բկերս Աովետ . Հա լաստա
գիւղերուն մէք 1405, Թոքատի մէչ 350, Թոքա տի կը մղէր մեղի ղէմ , մ՛եր եւ (իուսիոյ միկեւ երկա նի աշխատաւորներուն իրենց տուած օգն ութ ե անէ
3 գիւղերուն մէչ 42 , Ամ ասիս յ մէչ 500 , Մար. թուղային կապր կր խղէր , ամէն ինչ կ՚ընէր ՝որ– Հ ամ ար հ
ղուանի, Հաճի ՚Բէօյի եւ շրջակայքի մէչ 485, Ջօ. պէսղի Աոսկուայէ օգնութիւն չգտնենք հ (\՝ո ւս ի ա ՝Հհ ԵՐԳԱՀԱՆ Արամ –Բոչարեան մօտ օրէն պի
վումի եւ Մէճիտ կօզիւի մէչ 41 , Արա բկի րի մէք առ երեսս կը ժպտէր մեզի, >իսկ ձեռքի տակէ Հա–, տի Հրատարակէ Հայկական աշուղական երկերու,
1250, հարբեր ղի մէք 750, Մէզրէի մէչ 700, Մա. յեբը կր գրգուէր : ԱՀա այգ դժնդակ օրերուն Հարկ ժողովածու մը։ Ան կը գբէնտյնպէս Հ ամ ան ո ւա–
լաթիս յ մէչ 500, Տիգրանակեբաի մէչ 1005, Օր֊ եղաւ պատերազմ Հռչակել Հայաստանի գէմ եւ գային՝ ս ո ւի իժ մը որու մէկ լա յն օր էն օգտագոր
աուի մէչ 200՝, Գոնիայի մէչ Հարիւր, էրէյլիի մէք Գարապէքիր Հիանալի գեր մը կատարեց այս գոր ծած է Հայ ժոգովրգական ՛ե բաժ շտոլթիւնը ;
250, Անգաջայի մէչ 1500, Այնթապի մէ\ 150 , ծին մ էկ , արեւելքի ճամբան բացաւ , Հա յաստա * ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ գ րովն եր ո լ Տան մէկ Երեւա
Հ
Աքւթապի կից 7 գիւղերու ե լ ՚Բիլիսի մէչ 3 5 7 , նի Հաշտութիւն պարտագրեց նի ^Աւանգարտ» թերթը կազմակերպած է Հանգի–
րնդՀանոկր՛ գումար 14261 անձ ։ քՒուրք թերթեբր կը Հրատարակեն նաեւ պում մը , Հռչակաւս ր գեր ասան Վ^աՀ րամ Փափագ֊
որուն
Այս Հաշիւին մէկ մտած չեն էսկիշէՀիրի , Հատ ո ւած մը Աթա թուրքի ծանօթ ճառէն նկարա եանի Հետ , որ վե բ ա գար ձ ած է Հա լաստան ։ Ա" եծ
՚ԲէօիաՀիայի , Աֆիոն ԳարաՀիսարի , Աերսինի , մէկ ա յս վհբկւ՚նը իր Հասկցած ձեւով կը գեր աս ա ն ի մ ասին՛ խօսեցաւ ^Աւան գա րգ» թերթի
Ատան՚ա յի , քՒա՚րսո լս ի եւա յէ վայրերու Հա յ խըլ– գրէ \920ի գէպքերը* քարտուղար ՀԱա չիկեան , ց ան կո ւթ ի ւն յայտնւե էով
եակները , ՛որոնց թիւր 5000^3> պակաս չէ ։ Ուրեմն որ • Փ ա փա զե ան մնա յ Հա յա աո ա I : Ապա խօսք
առն ուագն 20.000 ճորտեր կան, զ՛՛չ՛" պէտքէ փէՀԸ֊ « 9 Յու՚Լիս \920ին արեւելք շրկանին մէկ առ առաւ ընկեր Գուրգէն Զանիբէկեան , ^/. Հայաս
կել աուսէկյին Հերթին ։ ժամ եայ դօբակոչ Հրատարակեցինք : 1 Տրգ ղօրա֊ տանի գերասաններու նախագաՀ ը ։ քՍ օս ո զն ե բ՛ո լն՝
Տղայութիւն Է մեղադրել այս բեկորԱ-երը, թէ բաԼակի Հ րամ ան ատ ար փեազըմ Գարապէքիր փա պատասխանեց ՎաՀրամ Փափազեան , ե լ պատմեց
Ի՚եՀ"0*– Ւ,Ր^Ք ճիգ մր չեն ըներ այգ դժոխ շան Արեւելեան ճակատի Հրամանատար կարգե թէ խաղի եւ բեմի մ աս ին՛ * Վ^եր կա ցնե լո վ Փա
քէն գալ. ս նետելու Համ ար % Այս գատում ր պիտի ցինք : 1920 Յունիսէն Հայեր ը շարժման անցնելով փազեան կատարեց Հ Համ լէ թ» ի մ ենա խօսութէ լն ը է
ւն՚շսւն ակէր ան գի տան ալ թ՛ո Լ^րք ո ոտիկ սէԼ ո լ թ ե ան արշաւած էին Օլթիի չրկա<սԷՀ՛ » ու\Ր՝ տեղական Հանգի պո ւմին մասնակցեցաւ մաաւո րականնե–
սարսափը : Պոլսո յ սլ ա ար ի ար քար անն ալ աէր չէ թուրք վարչութիւն մը կազմուած էր* 7 Յ՛ուլիս բ՛ու, դերասաններու եւ ուսանողներու խուռն
կրցաօ՜ կանգնի լ ւս յս գժբախտնեբուն , քանի որ 1 92,0ին մ եր արտաքին գո ր ծ ա վա ր ո ւթ ե ան կողմէ բազմութիւն մը է
թուրք ճչայիք դեմոկրասի»ն կր պաշտպա\նէ ղա վհրկնագիր մ ր տրուեցաւ Հայերուն : Հա յերլՀ շա
նոնք ^.քաղաքացիական՝ Հաւասարութեան՛ իրա րունակեց ին՛ իրենց ն՛ոյն ընթացքը։ Վեբկապէս
ւունք» ով ։ ղօբակո չէն երեքուկէս , չորս ամիս յետ ո յ պատե ՍՏԱՑԱՆ*
ԽՄԻ՝ * * ՚Բեազիմ Գարապէքիրի մաՀուան առ֊ րազմ ական՝ գործողութեանց սկսուեցաւ, Հայերու
ՊոլսաՀա ք
թի՛– Հետեւեալ տողերը կր կարդանք կողմէ կատարուած յարձակումով ընգգէմ ՚^եր
թերթերուն մէկ այն ո ւժեբ՚ո ւձն՛, որ ոնք Հ աւաքուած է ին *Ց ի°ք^էքի ԺՈՂՈՎԱԾՈՒ ԵՐԿԵՐԻ Ա . ԱՀ աբոն եան Բ .
Հատոր Լհ/եղճէեբը, Արագը՛,
եւ Պարտէզի մէչ֊. Մ՚ՐԲԿԻ Սուրբը) ,
Ան գա բայ ի Հեռագրական գործակալութենէն • Հրատ– «Հայրենիք» , Պոսթըն՝ 1947։
-— « Ե վարձ իր՛ բարւոք ծառայութեան , փաշա « Հայերը ^ 1920 Աեպտեմբեր 2,4էի առաւօտուն՛ ԿԵԱՆ-Բ ԵՒ ԳԻՐ Տարեգիրք, 1948, Հրատ -
կազմեց՝ Հ*
յին տ րուեցալ ՀՀ Հա յա սա ան ի յաղթական» տիագՈ– Պարտէզի ճ ակտ էն իրենց կատարած անաԼլնկա ք Ա* Աչպօյաճեան եւ Գ* &աՀլամեան։
սՐ* Այս Հանգամանքով մասնակցեցաւ կարսի եւ մ էկ ք արձակում ով յակողեցան ; ք՛ա յց յետ ո յ Հա (Իամկոչեա%–, ^հ՚սՀիքԷ 5
Աղեքսատգրապո լի խորՀրդաժողովնե րուն , եւ յք՛ րը ետ մ ղուեցս/հ՝ : Ա եր բանակըԱ եպտեմբեր 2,&ի
պարտագրեց Գ՚ոշնագիրր ; ՊաՀ մ ր եղաւ բանակի առաւօտուն յառակխաղացումի անցաւ : Աեպտ * ՃՇՄԱՐՏՈՒԹԵԱՆ ՈՒՂԻՆԵՐՈՎ - Հեղինակ
, Հրատ՛
քննիչ , յետ ո յ Էա իրնէի երեսփոխան , 1924^5/ կաղ– 29ին Աարըքամըշ մտանք ։ 30ին\ Ա՝էրտէնէքր գրա Մ • Մ աՀտէսի - Յարտլթիլնեան : Ա • գիրք
մեց <$,$առակգիմասէր» կուսակցութիւնը , \ 92Հ)ին ւեցինք : Աակայն կարգ մը պատճառներով եւ նը֊ Շ թութ կարտ, 1947։
դատ ո ւեցալ անկախ՛ութեան՝ ատեան՛ին՝ առկեւ ,Կա– կատ՚ումներռվ մինչեւ 1920 Հոկտեմբեր 2,Տը մէկ ԲԱԶՄԱՎԷՊ Ամսագիր, Յունուար - Փե–
Աարըքամըշ Լալաօղլու
ղի փաշային գէմ ծրագրուած մ աՀափո րձին առ– ամիս կանգ առինք տր\ո՛լար թիւ֊ը * Ա * *Լազար , Վենետիկ X
թիւ– ։ Անպարտ արձակուեցաւ եւ Հ անգս տ - գիծին վրայ : Հ. ՕԳՆ՛ ՄԻՈՒԹԻՒՆ Եռամսեայ Ցուն.
ես/ն՝ կո չ ո ՚ ֊ ե ց ա ւ % « 1920 Հո կտեմբեր 2,$ին\ մ եր՝ բանակը քա ո ւար ի թ ի լ ը , Հրատ * Հա յ Օգնութեան Ա իութեան ,
Տասը տարի քաշուեցաւ քաղաքական կեան լեց կարս ի վրա յ • քՒչնամին առանց դէ^ ագրու– Ամերիկա :
իշատակ–
քէ եւ այղ շրկանթե՝ Հ ր ա տ ա րա կե ց ի թ հՅ ցին Ա– թեան լքեց կարսը , զոր գրաւձե ց ինք Հոկտ • ՅՕթե՛ Հ ԹՈՒԳԹ ՀՐՈՎԱՐՏԱԿ կարտինալ Աղա.
վեր չ ,
ները» , որոնք ա ա րա կա ր ծ ո ՚-թի ՛՛ն ստեղծե \թո յեմ բեր 7ին մ եր ուժե րը գրաւեցին այն շ)րկանը ճանեանի , Հրատ* Հայ կաթողիկէ տպարան , Պէյ֊
թաթ իւր քի Հետ–. 1938/^, Աթայփ, մաՀէն որ կ՚՛երկարէր մինչեւ Արբաչայ եւ կիւմրիւ։ բութ 1947։
«ՅԱՌԱՋ»Ի ԹԵՐԹՕՆԸ ւո լ ո ճր ագո րծը , արիւնն ու վրէժ՛ը եւ սկսան Հար՛ Հեռուն , Հօ բալ չաստուածը , Հեռազգայու
ցնել իրարու ։ թեան ալիքի մը զարնուած , ցնցուեցաւ ուժգին իր՝
֊ Ո՞վ է ԱլլաՀը ... պատ՛ուանդանին վրայ Հ Աչքերը ապշաՀար բացաւ
կա եԻ աս տ -—• Ա ա անծանօթը անշուշտ կը փսփսա յին՛ ի– կաաբայի մեՀեանւին մթութեան՝ տւբ մէկը Գաբ–
(
րարոլ ։ մ՚իէլ Հրեշտակապետին առաջնորդութեամբ, սա-
ԽՈՐՀՐԳԱՎԷՊ) Հիմա, եղերավայրը եղած էր քարոզավայր ։ րը քաշած, կը վավէը իր՛ վրան։ ԱեՀեանին չաստ
Աարգասպանրլ Հաւատացեալ, միւսները ճեղ ուածը , քանի մը տեղ ք ա յ լ ըրաւ աՀաբեկ ^ երե
Գ՛ ԳԼՈՒԽ քուած ապառաժներ , ԱլլաՀ ին գերազօր ալիքնե րաց սաՀմ/ւկած ու թեւերովը փաթթուեցաւ իր՝
րուն զարն՛ուած ։ Ւ ո կ էսա աւելի քան՛ կերմեռանգ կնոկ Աանավաթին ։ Այդ օրը, կայծքարով նշանա
Հաւատացեալ մը նոր՛ աշխարՀի այս կոյս Հոգի գրեց ծնո ւն՛դը ՛իսլամ ութեան Համ ակերպու–
ՄԱՀԻԿ ներուն մէկ, ԱլլաՀին տարածման ; թիմն Աստուծոյ կամքին է
Գրեց՛ ՏԻԳՐԱՆ ՓԻՐԱՆԵԱ՚ե
Արդարեւ, նոր մարդիկ , նար՛ ենթաՀող ։ Բը -
\ն,ութիւնը, միսն ու ճարպը Հա՚-՚Լր է բաժին խո -
Յետ՛ս յ , Հրամայեց չորս արկածներուն, ա– ղերուն Տ իսկ ոսկորն ու կաշին, կիզն ու նեար– Օրը Հաւաքեց իր լուսածին մանուկներէ, փէ–
գրած,
ռակ գալու ձեռքերը մեռելին ափեր՛ուն մէկ գերը սակաւակեր , թխամարմին, միկաՀասակ , շերուԱ տակ , սրբելով ան՛ոնց ճակտին քրաինքը ,
կարգով արտասանել բարձրաձայն : ձուագէմ , սեւաչոլի եւ բար՛ձրասրունք Արաբին՛։ բեՀեզեայ շորերով ու անոնց Ի^ո,լլԻԿ* թրթռուն՛
Յանուն ԱլլաՀ ին կ՝եր գնդում , որ ես չեմ ոճ Անոր Հոգին՝ պարապ ու ան՛մշակ, աւր՛ ոտք չեն թեւե ր էն բռնած , Հեռացաւ Հորիզոնէն արագա
րագործը ։ կո խած զի բար խա չաձեւոզ , մ ո լո ր ե ց ո ւ ց՝է չ վար շարժ ։ Ա՛ութը , խիժանփլ սայլի մը վրայ բազ
Կը տի րէ խոր ու միստիք լռութիւն։ Մինչ^ դապետ ո ւթ ի ւնն երր : Ա իաստուածո ւթիւն , եր^ մած , իկաւ ե ր կ)իր\, յուշիկ , յ ո * ֊ շ ի կ ման դալով
՛երգումի ա ր ար ո զո ւթե ան ընթացքին , էսայի ե լ կաս տ ո ւած ութ իւն ^ ե ռա ս տո լած ո ւթ ի ւ\ն ։ Բ ե զո ւն ռէտինէ քույլերով հ
Համ ատի աՀազղեցիկ, խորՀրդաւոր Հալեացրր եւ արգաւանդ անդաստան՝ աւր կը բնակին՛ Արեւ, Իր տամ ււ ւ կ ձեռքեր բ սկսաւ քսել շնչաւոր ու
մ ագնիս ի մբ պէս մխրճուած էին ամբաստան՚եալ– լուսին եւ աստ ղեր՛ ; անշունչ արարածներ ուն քրտնածոր մար միննե.
նեբու աչքերուն է
*՝այՑ ՚".(Գ ՕՐԸ* լուսինր աննախընթացօրէն ե– բոլն * Ա՝ օտեցալ ց եր՛ե կո լան տաքէն Հանգստացող
Առակինը կրկնեց երգում ր , երկրորդը \Է–Ո յն– բեւցաւ Հորիզոնին վրայ , տժդոյն ու զ ա լկա Հ ար : կա ր աւանին , որուն մեծ ու սլւլտ իկ բոժոժնե ր բ
պէս , երրորդը չվեր կաց ո ւցած , սկսաւ աղաղակել
Աստղերը կերմատե\դէ բռնուած , կր գալարուէին Հնչեցնելով , տուաւ մե կնում ք. ազղ ան։ շան ր ան ո ո :
լեղապատառ է իրենց մաՀիճին մէկ։ Ոմաճք Հազիւ կրնային կ՝ազգո լբուած կա շ աւանը վերստին ինկաւ ճանա–
Հասէք*»* օգնութեան Հասէք, մեոյելբ կանգնի լ ոտքի : Ոմ անք , ար ճիճի ծան ր ո ւթե ամ բ պարՀ X
ձեռքերս բռնած , թող չ ի տար : մր իրենց գլոլխնե րր կտոր յաին զամ ած , կր այխյ յին • Ասլուձ՛ է * • • խօսք առաւ Համ ատ , կայծքա–
Աե–
Բազմութիւնը ալիւրի ցնցուած տոպրակի ՚** * Հառաչակուլ։ Ուր՛իշներ ^ խենգեցած աչք մր նե– րբ զարնուեցաւ թիկունքին , ուր կայծեր ր բռրն–
զոՀն արդէն , ինչպէս տե
պէս, սկսաւ գունատի լ, գեղն ի լ ու ճերմկիլ։ աելէ ետք չորս դին , իրենց գողգոկուն բազուկնե կեցան ու նաՀանկշ սկսաւ
ռելա շարժ , եզեււնա յա յանգութիւն , ^ԲաԼՔ րը երկարած , յանկարծ կը նեաուէին աեգունգնե– սար է
Սո-նչոզ առիւծը լո-եց անմիկապէս % Ա ոռցան րու մէկ ։ (20)
Fonds A.R.A.M
ՈՐ֊ԲԱՆ ՀԱՅ ԿԱՅ ԱՆԱՏՈԼՈՒԻ
ասպարէզէ, մտաւ Հալք կուսակցութեա՛ն՝ մէչ եւ ղագ բե ցն ելո լ եւ Հ աշտ ութ ի լն կնքելս լ Հ ամա ր
ՄԷՋ Իսթանպուլէն երեսփոխա՛ն բնտրուեցալ : Վերչին գիմ ում կատարած էին : Ա՝ ենք ալ Նո յեմ սեր $թն
անգամ կարգուեցաւ Ազգ. Մեծ Ժ՜ողովի նախւ զինագագարի պայմանները մեր Արտաքին գոր
ծավարութեան Հա.
միկոցաւ Հայկական բանակին
Կեսաբիոյ Ա . Գրիգոր։ Լուսաւորիչ եկեղեցիի ՀՎաթան-չ . Գարապէքիր փաշա ամէնէն ա– գորգեց ին ք % Հաշտութեան բանա կց ութի ւնն երը Ո–
րոնք սկսած էին Ն՛ո յեմ բեր 26ին վերկացան Գեկա *
Հոգեւոր Հովիլշ՝ Հայկազուն քՀնյ . կարապետ եան լելի օգտակար Հ ան գի ս ա ց ա ւ արեւելեան ն աՀանդ–
Կիւմրիւի
խիստ չաՀեկան տեղեկագիր՛ մր պատվաստած է, ներ\ու\ն մէկ, ուր ըմբոստութիւններ ղսպեց եւ գե 2ին եւ 2 Յի գիշեՐբ ստորագրուեցաւ
"Ր թէեւ– լիակատար կարելի չէ Համարել, բա յո տին պատրաստեց է ր զր ում ի եւ Ա վաղի Համ աժո– դաշնագիրը »տ
կը ներ կայացնէ չափազանց մռայլ պատկերը՝ ղովնեբուն ւ (հ ո ւս ի ա ա յն օ ր եր ո լն մ եղի բարեկամ
Անատո Լուի խոր՛երը մնացած այդ խլեակներու կը թուէբ , բայց իրականին մէկ թշնամի էր մեղի։
Ջ էր ուղեր ւոր՛. արեւմ տեան պետո ւթ իլններ ը մ եղ
կենցաղին՝ ,ո լ ապրուստին՝, Հին Եգիպտոսի բուը. ՀԱ6ՈՍՏԱՆ
գևրԼՀ շինող գերիներուն իսկ մատ խածնել տալու, ճզմեն , բայց չէր ուղեր որ նաեւ ինքնիշխան՛ եւ
աստիճան : անկախ Րէէանքւ Հայկական Հարցն ալ ծանր կը ԱՐԹԻԿԻ աշխ ատաւորներր մեծ քանակոմ
Այգ տխուր տեղեկագիրը Հետեւեալ թիլերով կշո֊էր մեր վրա յ X Նորածին Հայաստանր, որ ձա– տուֆ կպարտագրեն Ա՛ո վետ Ա էութեան զանազան
կը ներկայացնէ գա լառն եվ. ու մէք տարտղնուած ր ե ր ու տապալում էն յետ ո յ բա ր ե կամ ական յարա շինոլթիւնւերուն Համար։ Այսպէս ( Տնիէբէբէ
մեր ազգակիցներու աւՀովիլ Հօտը, կեսաբիոյ բերութիւնն եր 1լ ոլղէր մ շակել մ եղի Հետ , քհոլր՝– Հ իտրօե լեկտրակա յանի վԼ րա շինութեան Համ ար
մէք կան 2250 անձ, կեսաբիոյ գիւղերուն մէկ ք ի ո յ գրաւումէն* յետ՛ոյ փոխեց իր քաղաքակտնու.- լայնօրէն) գործածուած էԱրթիկբ տուֆը, սկսած
1091 , Եոզկատի մէք 260, Եոզկատի 18 գիւղերուն թիւնր ։ 1 9 4 5 ^ ։ Տնիէփրօկէսի կառուցո ղ ն ե րր շւ<էւ բՀա կա–
մէք 1525, Սե բաստիւ։ յ մէչ 1520, Աեբաստիոյ 7 Մեծւ– Հայաստանի ե բազէն ի խսղիր պայքար լս ւթ իմն՝ յայտնեցին վե բկերս Աովետ . Հա լաստա
գիւղերուն մէք 1405, Թոքատի մէչ 350, Թոքա տի կը մղէր մեղի ղէմ , մ՛եր եւ (իուսիոյ միկեւ երկա նի աշխատաւորներուն իրենց տուած օգն ութ ե անէ
3 գիւղերուն մէչ 42 , Ամ ասիս յ մէչ 500 , Մար. թուղային կապր կր խղէր , ամէն ինչ կ՚ընէր ՝որ– Հ ամ ար հ
ղուանի, Հաճի ՚Բէօյի եւ շրջակայքի մէչ 485, Ջօ. պէսղի Աոսկուայէ օգնութիւն չգտնենք հ (\՝ո ւս ի ա ՝Հհ ԵՐԳԱՀԱՆ Արամ –Բոչարեան մօտ օրէն պի
վումի եւ Մէճիտ կօզիւի մէչ 41 , Արա բկի րի մէք առ երեսս կը ժպտէր մեզի, >իսկ ձեռքի տակէ Հա–, տի Հրատարակէ Հայկական աշուղական երկերու,
1250, հարբեր ղի մէք 750, Մէզրէի մէչ 700, Մա. յեբը կր գրգուէր : ԱՀա այգ դժնդակ օրերուն Հարկ ժողովածու մը։ Ան կը գբէնտյնպէս Հ ամ ան ո ւա–
լաթիս յ մէչ 500, Տիգրանակեբաի մէչ 1005, Օր֊ եղաւ պատերազմ Հռչակել Հայաստանի գէմ եւ գային՝ ս ո ւի իժ մը որու մէկ լա յն օր էն օգտագոր
աուի մէչ 200՝, Գոնիայի մէչ Հարիւր, էրէյլիի մէք Գարապէքիր Հիանալի գեր մը կատարեց այս գոր ծած է Հայ ժոգովրգական ՛ե բաժ շտոլթիւնը ;
250, Անգաջայի մէչ 1500, Այնթապի մէ\ 150 , ծին մ էկ , արեւելքի ճամբան բացաւ , Հա յաստա * ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ գ րովն եր ո լ Տան մէկ Երեւա
Հ
Աքւթապի կից 7 գիւղերու ե լ ՚Բիլիսի մէչ 3 5 7 , նի Հաշտութիւն պարտագրեց նի ^Աւանգարտ» թերթը կազմակերպած է Հանգի–
րնդՀանոկր՛ գումար 14261 անձ ։ քՒուրք թերթեբր կը Հրատարակեն նաեւ պում մը , Հռչակաւս ր գեր ասան Վ^աՀ րամ Փափագ֊
որուն
Այս Հաշիւին մէկ մտած չեն էսկիշէՀիրի , Հատ ո ւած մը Աթա թուրքի ծանօթ ճառէն նկարա եանի Հետ , որ վե բ ա գար ձ ած է Հա լաստան ։ Ա" եծ
՚ԲէօիաՀիայի , Աֆիոն ԳարաՀիսարի , Աերսինի , մէկ ա յս վհբկւ՚նը իր Հասկցած ձեւով կը գեր աս ա ն ի մ ասին՛ խօսեցաւ ^Աւան գա րգ» թերթի
Ատան՚ա յի , քՒա՚րսո լս ի եւա յէ վայրերու Հա յ խըլ– գրէ \920ի գէպքերը* քարտուղար ՀԱա չիկեան , ց ան կո ւթ ի ւն յայտնւե էով
եակները , ՛որոնց թիւր 5000^3> պակաս չէ ։ Ուրեմն որ • Փ ա փա զե ան մնա յ Հա յա աո ա I : Ապա խօսք
առն ուագն 20.000 ճորտեր կան, զ՛՛չ՛" պէտքէ փէՀԸ֊ « 9 Յու՚Լիս \920ին արեւելք շրկանին մէկ առ առաւ ընկեր Գուրգէն Զանիբէկեան , ^/. Հայաս
կել աուսէկյին Հերթին ։ ժամ եայ դօբակոչ Հրատարակեցինք : 1 Տրգ ղօրա֊ տանի գերասաններու նախագաՀ ը ։ քՍ օս ո զն ե բ՛ո լն՝
Տղայութիւն Է մեղադրել այս բեկորԱ-երը, թէ բաԼակի Հ րամ ան ատ ար փեազըմ Գարապէքիր փա պատասխանեց ՎաՀրամ Փափազեան , ե լ պատմեց
Ի՚եՀ"0*– Ւ,Ր^Ք ճիգ մր չեն ըներ այգ դժոխ շան Արեւելեան ճակատի Հրամանատար կարգե թէ խաղի եւ բեմի մ աս ին՛ * Վ^եր կա ցնե լո վ Փա
քէն գալ. ս նետելու Համ ար % Այս գատում ր պիտի ցինք : 1920 Յունիսէն Հայեր ը շարժման անցնելով փազեան կատարեց Հ Համ լէ թ» ի մ ենա խօսութէ լն ը է
ւն՚շսւն ակէր ան գի տան ալ թ՛ո Լ^րք ո ոտիկ սէԼ ո լ թ ե ան արշաւած էին Օլթիի չրկա<սԷՀ՛ » ու\Ր՝ տեղական Հանգի պո ւմին մասնակցեցաւ մաաւո րականնե–
սարսափը : Պոլսո յ սլ ա ար ի ար քար անն ալ աէր չէ թուրք վարչութիւն մը կազմուած էր* 7 Յ՛ուլիս բ՛ու, դերասաններու եւ ուսանողներու խուռն
կրցաօ՜ կանգնի լ ւս յս գժբախտնեբուն , քանի որ 1 92,0ին մ եր արտաքին գո ր ծ ա վա ր ո ւթ ե ան կողմէ բազմութիւն մը է
թուրք ճչայիք դեմոկրասի»ն կր պաշտպա\նէ ղա վհրկնագիր մ ր տրուեցաւ Հայերուն : Հա յերլՀ շա
նոնք ^.քաղաքացիական՝ Հաւասարութեան՛ իրա րունակեց ին՛ իրենց ն՛ոյն ընթացքը։ Վեբկապէս
ւունք» ով ։ ղօբակո չէն երեքուկէս , չորս ամիս յետ ո յ պատե ՍՏԱՑԱՆ*
ԽՄԻ՝ * * ՚Բեազիմ Գարապէքիրի մաՀուան առ֊ րազմ ական՝ գործողութեանց սկսուեցաւ, Հայերու
ՊոլսաՀա ք
թի՛– Հետեւեալ տողերը կր կարդանք կողմէ կատարուած յարձակումով ընգգէմ ՚^եր
թերթերուն մէկ այն ո ւժեբ՚ո ւձն՛, որ ոնք Հ աւաքուած է ին *Ց ի°ք^էքի ԺՈՂՈՎԱԾՈՒ ԵՐԿԵՐԻ Ա . ԱՀ աբոն եան Բ .
Հատոր Լհ/եղճէեբը, Արագը՛,
եւ Պարտէզի մէչ֊. Մ՚ՐԲԿԻ Սուրբը) ,
Ան գա բայ ի Հեռագրական գործակալութենէն • Հրատ– «Հայրենիք» , Պոսթըն՝ 1947։
-— « Ե վարձ իր՛ բարւոք ծառայութեան , փաշա « Հայերը ^ 1920 Աեպտեմբեր 2,4էի առաւօտուն՛ ԿԵԱՆ-Բ ԵՒ ԳԻՐ Տարեգիրք, 1948, Հրատ -
կազմեց՝ Հ*
յին տ րուեցալ ՀՀ Հա յա սա ան ի յաղթական» տիագՈ– Պարտէզի ճ ակտ էն իրենց կատարած անաԼլնկա ք Ա* Աչպօյաճեան եւ Գ* &աՀլամեան։
սՐ* Այս Հանգամանքով մասնակցեցաւ կարսի եւ մ էկ ք արձակում ով յակողեցան ; ք՛ա յց յետ ո յ Հա (Իամկոչեա%–, ^հ՚սՀիքԷ 5
Աղեքսատգրապո լի խորՀրդաժողովնե րուն , եւ յք՛ րը ետ մ ղուեցս/հ՝ : Ա եր բանակըԱ եպտեմբեր 2,&ի
պարտագրեց Գ՚ոշնագիրր ; ՊաՀ մ ր եղաւ բանակի առաւօտուն յառակխաղացումի անցաւ : Աեպտ * ՃՇՄԱՐՏՈՒԹԵԱՆ ՈՒՂԻՆԵՐՈՎ - Հեղինակ
, Հրատ՛
քննիչ , յետ ո յ Էա իրնէի երեսփոխան , 1924^5/ կաղ– 29ին Աարըքամըշ մտանք ։ 30ին\ Ա՝էրտէնէքր գրա Մ • Մ աՀտէսի - Յարտլթիլնեան : Ա • գիրք
մեց <$,$առակգիմասէր» կուսակցութիւնը , \ 92Հ)ին ւեցինք : Աակայն կարգ մը պատճառներով եւ նը֊ Շ թութ կարտ, 1947։
դատ ո ւեցալ անկախ՛ութեան՝ ատեան՛ին՝ առկեւ ,Կա– կատ՚ումներռվ մինչեւ 1920 Հոկտեմբեր 2,Տը մէկ ԲԱԶՄԱՎԷՊ Ամսագիր, Յունուար - Փե–
Աարըքամըշ Լալաօղլու
ղի փաշային գէմ ծրագրուած մ աՀափո րձին առ– ամիս կանգ առինք տր\ո՛լար թիւ֊ը * Ա * *Լազար , Վենետիկ X
թիւ– ։ Անպարտ արձակուեցաւ եւ Հ անգս տ - գիծին վրայ : Հ. ՕԳՆ՛ ՄԻՈՒԹԻՒՆ Եռամսեայ Ցուն.
ես/ն՝ կո չ ո ՚ ֊ ե ց ա ւ % « 1920 Հո կտեմբեր 2,$ին\ մ եր՝ բանակը քա ո ւար ի թ ի լ ը , Հրատ * Հա յ Օգնութեան Ա իութեան ,
Տասը տարի քաշուեցաւ քաղաքական կեան լեց կարս ի վրա յ • քՒչնամին առանց դէ^ ագրու– Ամերիկա :
իշատակ–
քէ եւ այղ շրկանթե՝ Հ ր ա տ ա րա կե ց ի թ հՅ ցին Ա– թեան լքեց կարսը , զոր գրաւձե ց ինք Հոկտ • ՅՕթե՛ Հ ԹՈՒԳԹ ՀՐՈՎԱՐՏԱԿ կարտինալ Աղա.
վեր չ ,
ները» , որոնք ա ա րա կա ր ծ ո ՚-թի ՛՛ն ստեղծե \թո յեմ բեր 7ին մ եր ուժե րը գրաւեցին այն շ)րկանը ճանեանի , Հրատ* Հայ կաթողիկէ տպարան , Պէյ֊
թաթ իւր քի Հետ–. 1938/^, Աթայփ, մաՀէն որ կ՚՛երկարէր մինչեւ Արբաչայ եւ կիւմրիւ։ բութ 1947։
«ՅԱՌԱՋ»Ի ԹԵՐԹՕՆԸ ւո լ ո ճր ագո րծը , արիւնն ու վրէժ՛ը եւ սկսան Հար՛ Հեռուն , Հօ բալ չաստուածը , Հեռազգայու
ցնել իրարու ։ թեան ալիքի մը զարնուած , ցնցուեցաւ ուժգին իր՝
֊ Ո՞վ է ԱլլաՀը ... պատ՛ուանդանին վրայ Հ Աչքերը ապշաՀար բացաւ
կա եԻ աս տ -—• Ա ա անծանօթը անշուշտ կը փսփսա յին՛ ի– կաաբայի մեՀեանւին մթութեան՝ տւբ մէկը Գաբ–
(
րարոլ ։ մ՚իէլ Հրեշտակապետին առաջնորդութեամբ, սա-
ԽՈՐՀՐԳԱՎԷՊ) Հիմա, եղերավայրը եղած էր քարոզավայր ։ րը քաշած, կը վավէը իր՛ վրան։ ԱեՀեանին չաստ
Աարգասպանրլ Հաւատացեալ, միւսները ճեղ ուածը , քանի մը տեղ ք ա յ լ ըրաւ աՀաբեկ ^ երե
Գ՛ ԳԼՈՒԽ քուած ապառաժներ , ԱլլաՀ ին գերազօր ալիքնե րաց սաՀմ/ւկած ու թեւերովը փաթթուեցաւ իր՝
րուն զարն՛ուած ։ Ւ ո կ էսա աւելի քան՛ կերմեռանգ կնոկ Աանավաթին ։ Այդ օրը, կայծքարով նշանա
Հաւատացեալ մը նոր՛ աշխարՀի այս կոյս Հոգի գրեց ծնո ւն՛դը ՛իսլամ ութեան Համ ակերպու–
ՄԱՀԻԿ ներուն մէկ, ԱլլաՀին տարածման ; թիմն Աստուծոյ կամքին է
Գրեց՛ ՏԻԳՐԱՆ ՓԻՐԱՆԵԱ՚ե
Արդարեւ, նոր մարդիկ , նար՛ ենթաՀող ։ Բը -
\ն,ութիւնը, միսն ու ճարպը Հա՚-՚Լր է բաժին խո -
Յետ՛ս յ , Հրամայեց չորս արկածներուն, ա– ղերուն Տ իսկ ոսկորն ու կաշին, կիզն ու նեար– Օրը Հաւաքեց իր լուսածին մանուկներէ, փէ–
գրած,
ռակ գալու ձեռքերը մեռելին ափեր՛ուն մէկ գերը սակաւակեր , թխամարմին, միկաՀասակ , շերուԱ տակ , սրբելով ան՛ոնց ճակտին քրաինքը ,
կարգով արտասանել բարձրաձայն : ձուագէմ , սեւաչոլի եւ բար՛ձրասրունք Արաբին՛։ բեՀեզեայ շորերով ու անոնց Ի^ո,լլԻԿ* թրթռուն՛
Յանուն ԱլլաՀ ին կ՝եր գնդում , որ ես չեմ ոճ Անոր Հոգին՝ պարապ ու ան՛մշակ, աւր՛ ոտք չեն թեւե ր էն բռնած , Հեռացաւ Հորիզոնէն արագա
րագործը ։ կո խած զի բար խա չաձեւոզ , մ ո լո ր ե ց ո ւ ց՝է չ վար շարժ ։ Ա՛ութը , խիժանփլ սայլի մը վրայ բազ
Կը տի րէ խոր ու միստիք լռութիւն։ Մինչ^ դապետ ո ւթ ի ւնն երր : Ա իաստուածո ւթիւն , եր^ մած , իկաւ ե ր կ)իր\, յուշիկ , յ ո * ֊ շ ի կ ման դալով
՛երգումի ա ր ար ո զո ւթե ան ընթացքին , էսայի ե լ կաս տ ո ւած ութ իւն ^ ե ռա ս տո լած ո ւթ ի ւ\ն ։ Բ ե զո ւն ռէտինէ քույլերով հ
Համ ատի աՀազղեցիկ, խորՀրդաւոր Հալեացրր եւ արգաւանդ անդաստան՝ աւր կը բնակին՛ Արեւ, Իր տամ ււ ւ կ ձեռքեր բ սկսաւ քսել շնչաւոր ու
մ ագնիս ի մբ պէս մխրճուած էին ամբաստան՚եալ– լուսին եւ աստ ղեր՛ ; անշունչ արարածներ ուն քրտնածոր մար միննե.
նեբու աչքերուն է
*՝այՑ ՚".(Գ ՕՐԸ* լուսինր աննախընթացօրէն ե– բոլն * Ա՝ օտեցալ ց եր՛ե կո լան տաքէն Հանգստացող
Առակինը կրկնեց երգում ր , երկրորդը \Է–Ո յն– բեւցաւ Հորիզոնին վրայ , տժդոյն ու զ ա լկա Հ ար : կա ր աւանին , որուն մեծ ու սլւլտ իկ բոժոժնե ր բ
պէս , երրորդը չվեր կաց ո ւցած , սկսաւ աղաղակել
Աստղերը կերմատե\դէ բռնուած , կր գալարուէին Հնչեցնելով , տուաւ մե կնում ք. ազղ ան։ շան ր ան ո ո :
լեղապատառ է իրենց մաՀիճին մէկ։ Ոմաճք Հազիւ կրնային կ՝ազգո լբուած կա շ աւանը վերստին ինկաւ ճանա–
Հասէք*»* օգնութեան Հասէք, մեոյելբ կանգնի լ ոտքի : Ոմ անք , ար ճիճի ծան ր ո ւթե ամ բ պարՀ X
ձեռքերս բռնած , թող չ ի տար : մր իրենց գլոլխնե րր կտոր յաին զամ ած , կր այխյ յին • Ասլուձ՛ է * • • խօսք առաւ Համ ատ , կայծքա–
Աե–
Բազմութիւնը ալիւրի ցնցուած տոպրակի ՚** * Հառաչակուլ։ Ուր՛իշներ ^ խենգեցած աչք մր նե– րբ զարնուեցաւ թիկունքին , ուր կայծեր ր բռրն–
զոՀն արդէն , ինչպէս տե
պէս, սկսաւ գունատի լ, գեղն ի լ ու ճերմկիլ։ աելէ ետք չորս դին , իրենց գողգոկուն բազուկնե կեցան ու նաՀանկշ սկսաւ
ռելա շարժ , եզեււնա յա յանգութիւն , ^ԲաԼՔ րը երկարած , յանկարծ կը նեաուէին աեգունգնե– սար է
Սո-նչոզ առիւծը լո-եց անմիկապէս % Ա ոռցան րու մէկ ։ (20)
Fonds A.R.A.M
