Page 91 - ARM_19-1947_04
P. 91
միչ\եւ։ Թուրքը դարաւոր փորձառութիւն ը ունէր ՊՈԻՏ՚Մ ԵԻԾԱ% Համ երգի վե ր ^ա-ւոր ո լթ եանր , սրաՀ ին դռան՝ մօտ
այղ քաղաքականութեան ել չէր սխալած (* ) : սպասեցին՛ , տեսն ե լու ել բարեւելու Համ ար զինք է
Ղձ9 դոլ. Համար որ սլա տղան իշխաա՛սն ո ւ- Երբ տեսաւ զանոնք «Օ՜ բաբէ։ էք եկեր , աս ինէ–
անդորրու
թիւնները որքան բծախնդիր եղած են $ուշ$%ք յաշնէ.. ՚ ՚ / Հ " էք կրցած դուրս դալ ձեր քաղաքէն՝ : Զ է՞՛Հր
թիւնը չխանգարելու իրենց տրամ ագրո լթեան , վախենար\ ... շ> րսելէն րնկերացալ ո ո յն ինտա -
արտագրենք նմոյչ մը <Լյազթա~ակ»ի օրերէն։ նիքին՝: Աշա կերտու՛եր ու Համերգի յան ձնա խումրի
^Էմալ պէյ ինքն է որ կշ պատմէ։ Մեծ ել լուրք *էաոդի1լկ ալ ո փ է ն իրենց տղա* անդամներ բ կր Հետեւէին 1 Լանտո մրն\ ալ վար ֊
* ^ոլԻսՐ տօնական օրեր կ՚ապրէր; էՍրախ-ա. յտկան կաաա կն եբլ» % ձած էին ի պատիւ էրեն Հ
՛ն ութը լեւ. եր լ, տեւեցին օրերով։ յ՛այց անհրաժեշտ ՚/ ո մ ի սւ ւս ս ՚Լլ՚ղ * Էր աշխատսձ րէ սեղանին , ե– *Լ ա բ գ ա սլ ե ա 1 կառքբ ձեզի կր սպասէ , րսի X
,
Էր սլա Հ սլա՛ն ել ս/եգորբութիւնը : Անգամ մ^ը նոյն, էլեղձցւոյ մէք կամ դասամիքոցէչն ով՛ քան լուրք ի Աստուած, էս ոտքեբր ինէո*լ է տուած մե
իսկ պոռլժ կումն եր ալ տեղէ .ոլեեցան Հերայի մէչՀ։ ա յդքան աչ դուար թ ու կատակող կր իր Հ անղստ ղի, րսելէն շարուձւ՚ակեց ճամբան իր Հայրենակից
Ապազի գոտրող չարամիտներ խառնուած էին խա մամ եր ո ւն՛ : ՛ն եր ո ւն Հետ խօսակց ելէն :
ղաղ ցոլցարարսերոլ րաղմութեան մէչ\։ Օր մր , երկսեռ երգչաիյումրր , Ե"այեան Հետեւոզն՚ե րր զարմ ա ցած կր Հա ր ցնէ ին թէ
^աԼո1"է °ք\Ըէ ԱոլլթանաՀմէտ հրապարակին ՚էարմարանի սրաՀր Հ ա ւ ա ք ո ւ ա ծ իրեն կր սսլասկր X ովքե^ր եւ՛ ասո՛նք X Վ^ավ. գապետէւն ազգականԱ՚ե^րն
վրայ հաւաքուած բաղմ՚ո ւթ իլեր դարձեալ գէ՚ՂՐ Հ ե ր ա թ ա փ գլէսոլն ՔՐաէ1՚Ք\Ր ս Ր րե լէ՝՚Լ՝ ներս մտաւ են յրդեօք
իերա ուղղուիլ ուգեց։ Գրաւմւս՚ե .ուժեբո ա րտա– Վարգապետր : Ղ՚կմքկն ենթադրեցինք , որ զո՛ւար Երբ կլրր ՝բաէթՒահմոնւաէբ՛ ՛էր Հայրենակիցներէն՝,
կարգ մ ԷԼոցնե ր ձեռք առած էին։ Աշխատեցայ , ճալի րան մր ա ն ց ա ծ է Գ Լ Րոլ ,Ա ։ յա՛ ձ։ արարեց ան ոնց , օր մր իր տ՝ ո ւ ն,բ գալ սուրճ
՝^1՚Լ"՚Լ1՛ ՚՛ –1*ՔՈ միասին ք Հայրենասիրական այս ա– Ղ՚իտէ^ք ա ղ ա ք , ի^Լ սլա ա աՀ ե ց ՚. Երր աճա– աո\նելու Համ ար ;
ց՚՚յցէ՝"
լիքը ղասեցնել կամուրշՀին գլուխը : Այգ սլա ր ան՝ քով անցն՛ում էի ք՝ե րայէ\՝, մէ պ ա ռ ա ւ թր֊ ՛Բանի մբ օր ետքր , առա^֊որդեցի զիրենք վար
րսելէն
կաղս՝ ակերսլիչներոլն ել վարիչներովն ցոյց տուի քոլՀի ի ն ձ նայեց եւ «փափ^՜Ա կեսւվռՆր» դապետին աո լ՛ բ : Երբ մ տա՝, ք իբ աշխատասենեա–
պա աղա. իշխանութեան մը լիաղօրագիբ^։ Ասիկա թ ք ա ւ ղնտթւ ր : էյս , անմ իրապէս կա՝֊ գնեց ի եւ կր, ինք բացակայ էր։ Մ են ք (նստած, Թէրլէ -
բաւական եղալ ,որ Հարիւր Հազարնոց այգ ԲաՂ.~ սկսայ ռուսերէն րա\Լ<եր մ ր րսել , է՚ՐՎ՚եւ թէ Ր ա ր – մէղեանի Ա կա րներր ել պոչաւոր խոշոր դ աշնոյ կր
ւ) ութիւ*, ը գոՀաեայ Պոլսոյ կողմր պտրտելով։ Այգ կ ա ց ա ծ X Պ ա ռ ա ւ ր վա էս Լցաւ ; Մի ոստիկան՛ Հասաւ դէ/տելէն՛ կբ խօսակց է ի՝ իվ, ա րո լ Հետ : Տ "՚՝ կա րծ ,
օրէն ասդին ցոյցերուն ալ վ^յ՚Հ^ տրուեցալ% I մեր մօտ եւ «չե®ս տեսներ 1այՕ,|1լք , մ ա ր գ ր օտա դաշնակին ետեւէն գոլրս պրծաւ վարդտպետր ,
Փակս լու Համար չարքը տանք յատկանշական ր ա կ ա ն է յ թէ^գի՛1՛ր կյուղես Հանել : ^ւտ ճամրագԴ զուարթ քաՀ - քաՀով մբ «Օ՜ բարո՚,վ, բարով էք
նմոյշ մ ր եւս դաւադրութեան , Փոքր Ասիո յ աղէ. րսելԷ՚Լ՛ լալ մր ա ո ա կ Լ ց պ ա ռ ա ւ ի ն X Ւ^ձ է լ ս\1րա– եկերֆ րսելէն :
տիե ամէնէն եղերակա՛ն օյռերէն ք երբ Յունական շաՀելոլ Համար աւելցոլց «փսւփս*ս Էֆ՚Էնէոի , Փլս ՛Մ եղի կ*րն կե բանար Հյա լա բ շ ՝Բբիսեա1ի1 մա յ^
բանակին Հետ, քրիստոնեայ թև ա կչո ւթի ւնն. ալ կը էտինիզ, շահիլ տիր, իհթիյար ւոյըր» Աւերեցէք , րր , եվ։բ տեսաւ այս ս/1 ակն կալ կատակր , քովէթ՛
ԼՔէյ՛ 1Ր գարաւոր Հաղերն ոլ Հարստութիւնը ,Հընգ տ գ է տ է, ծեր է) X կ\ոմիտաս վ ր գ * լաւ թրքերէն կամացուկ մր «մեղա՛՛յ աս ի*՝լշ ս|Ի^I]-լՈ, վարդապետ
Հուր եւ րնդ սոլրգ ; գիտեր X է$> րսելէւ ւ, զա րմ ացած կ րգիտէ բ զայն՝ ;
Ա ՚ուտանիոյ. Համաձայնութեան Հիման. վրայ Այս պատմ ո ւթ ե ան վրայ րո լո րս մէկ թ ն գ ա -
թ՚րակիա անցած է ՚Րէմալական ութը Հաղարնոց Ո Բ քա՛՛ն էլ ո ւզէ ք , այս տեսակ զո լար թ մ ան ր ա֊.
բանակ մը։ ԱակայՆ.՛ այս բան ակր արտօն՛ուած չէր ցինք եւ սկսան՚ք կատակել։ ք*այց յանկարծ Վրգ * ր վէպեր Վ^աբգապետին կեանքէն : ք*այց այսօր՚ուան՝՛
ծանր ղէ^ք1*ր ունենալու , ինչպէս թնդանօթ, եւ֊ լրբացաւ եւ րսալ, Լ քէ ր թ է^1 քէ լ է ն ե՛՜ր զ աս՝ չ մամ՝֊֊՛ Համար կր բաւէ այսքան մր իբրեւ Համտես :
այլն։ քժ՚ոլրք րն գՀ . Հրամանատարութիւներ կ՛ուղէ է, սկսթնք։ Լռութիւն՛ տիրեց սրաՀին մէ^ : ՚/ւք/ վայելէ® , սակայն ( մ աՀ ո ւան՝ տարեդար
ամէն գնով ղօրացնե լ այդ ուժը Հրետանիով։ ՛Ան։ ձի ա ււ էն ի ւ այ ււ տեսակ կատ ակագրո ւթ ի ւն՝ :
ղարա իսնդիրր, կր յա յանէ Պոլիս՝ ՚Բէմալ պէյի֊ • Հապա ի՝I չո®լ դագաղներու Վրայ պսակ կր
(ղօրավար) • ՚Բէմալ պէյ ալ իր բարեկամ Գալ. 1Լ ար զ ա սլ ե տիւն ծննդավայրէն րնտանիք մր ե– դնեն , դոյն - գոյն զուարթ ծաղիկներէ Հ հ ւո ո ւա ծ Հ
չիին : «Լա Ֆրանսէղ»ի Հայածին տնօբէնլլ կ ըսէ • կահ– էր լիս , Համերգին ներկայ րչչալ"ւ Համար X Կ՚ՊԵՏՈՒՇ
«Ասիկա լաւագոյն առիթն է ցոյց տալու, որ
մենք մեր ՛ուժն՛ ու յանդգնութիւնը կ՚առնենք ոք
թէ դրօշէն (ֆրանսական) , այլ մեր Համողոլմ.
ներէն » : ո ս ւթ ե ան մ ի շա ֆրանսական ԳՐ°ձռՎ) Պոլսէն ճամ Մ ո ւտ ան ի ո յ Համաձա յն՚ո ւթեան մ ե լան ր չէ
Եւ կր պա ա ր ա ս տ են ծ բագի ր ր որ աՀալասիկ : բորդ առնելով Ւդմիբ պիտի երթայ X ճամբորդնե չո բցած տա կաւին , ել ո՛ շ ալ գա լաճ ան օր էն լրք–
Շոգենաւ մր (Հակառակ Գալչիի պ՚ոռոտախօ– րէ պարպելէ Վեր^ , Հ աբիւր թոն արմ տիք բե ռցած ուած ել ՛ն աՀ ատակո ւած քր իստոն է ո լթեան ա–
( * ) Տեղին է Հոս արձանագրել Հանղոլցեաւ պիտի բոն է վե ր ա դա բ ձ ի ճամբան , ել Աարմ արայի րիւեր » » *
Ս՝ էքաո՚Լ ըլաի Պոլիս այցելութեան պատմութի՛ւնը, մ է^ Ր՚ֆգՀ ատելով ճամբորդոլթիլն ր պիտի անցն ի Եւ ՚" յ ս անանուն՝ ոճէրր՝ յանուն պետական՛
Միչլի շարժմա՛ն ծաւալուն– շրջանին։ Թուրքը ս ի– իր բուհ ՛նպատակին, *• • Պանտրմայի նաւաՀ անգիս֊ իմ տ ս տ ո ւթ ե ան ^ եւ կա յ ս ե ր ա կան գեր ագո յն՝ 1ա~
ր ա շաՀ ե լուքաղաքա կան ո ւթիւն ը բնորոշող օրինա՛կ, տէն պիտի ստանայ; թնդանօթաձիգ գուևգր եւ Հերու X
՛ներէն մէկն է Անդլիո յ աշխատաւորական մ եհ ա. սլիտի փոխադրէ (իոտոսթոյ % Ալ ,էն չո® լ զարմանալ ո ր Եւրոպան աւերակ է,
(հուն պետին այգ քայլը։ ՉԼօրավարր իր տպաւո. Այո &՜րագիբ ր կ*են թ ար կեն՝ ան թ ի կե ան ի Հա կա յս բո ւթ իլհներ փլատակ ել, ուրիշն՛երու արիւ-
րոլթիլններր կր յայտնէ Հետեւեալ տողերով՛ ; ւանութեան, եւ վալերացմ՛ան : Բանթիկեան 1լ ՝աւել– ն ով ճարպ կապած մ ե՛ծ ա տ ո ւն ե երր մ ուրացիկ յ
«Պոլսռյ րանա ւո րա կա՛ն կուսակցութիւն ր մեծ ցընէ Անպատէ/մ ճէււաղԼ ե®ր , , ուրէւշ աշխարՀակալ -
ընդունելութիւն՝ մ\րՀ կաղմ ակերպեց ի պատիւ Աշ «Հ՚ե տա պնդուելիք ճամ բան ա պա Հ՛ո վ դարձնե նե®ր "կան X
խատաւորական
կուսակցութեան պետին՝ ։<ձէք իւտա- լու Համար ղրոյց աէ՚տէւ տարածենք թէ՝ ՏԼոնկուլ– Բայց ո® վ բսաւ որ ա ր դա ր ոլթ իլն։ր՝Տ է բ սուրր
ֆաաի Մչ՚չլիյէ^ի ել այս րարձր անձնաւորութեան աարի ել իյնէատայի միֆել փոխադրութիւն տեղի պատեան։ դրաւ
միչ^եւ պաշտօնական շփում մր յարմար չէր նկաա. պիտի ուհենա լ Հ Այսպէս ո լշադբ ո ւթի՝ւն ր պիտի Հ՛ ՎՌԱՄ
ոլած : Բայց, Արեւելեան շրջանակին մէչ1 (Հալա, կեդր՚ոնանա ք Աել \քովոլ Վրայ, ել պաՀ մր Հսկո–
նարար Սէրքյը Տ՝Օրիան ըսել կ՛ուղէ) սար քուած ղութիւնր պիտի վերնա յ Մաբմաբայէն՛։ ՎԱՐԳԱՊԵՏԸ կը հարց՛ էյ, օր մր իր հիւրանո–
մեծ ճաշկերոյթին , Հիւսէյին ճաՀիա եւ ԱՀմէա Այդպէս ալ ^լրլլայ X էքոգենալր; երկու երթե ց քձն՝ մէք բանաստեղծ Ա* ք1 սաՀ ա կեանւէն որ երկու
էմին պէյերոլ կողքին ներկայ եղան նաեւ Ս՚իլլխ ւեկ կր կատարէ Պան արմ ալի ել քիոտոսթո յի մի– ձ եռքե բր ա քո ւց ած , բթամ ատեր ր կր դա րձնէր ան–
կեդրոՀւ. էն չորս հինգ Հոգի : Ահմէտ էմին քեւ , բն ա կան ա բար գի՝ շերներ բ : Եր կրո րգ ել վեր վերք– Աւետքօք, ՀՈ ր ձա֊ձրանա՚ս ի®ն չ ես ա\Լ՝ելու՚.
թարգմանեց Մ է քտ՚ոն ըլա ին ճառր որ շատ բարե քին դիշեր՛ր , «անծանօթ՝^ աո րմիղ մ ր իր լուսար ք1 ււ ա Հ ա կե ան ա՛՝ էս ռո Վ բթ ամ ատ եր\ր Հ ա կ ա ռա կ շա բ–
կամական էր։ Աշխատաւորական պետը յիշեցուց ձակներով կ՚ողողէ շոգեն աւր ո ր ետ ին կապած է մո ւմ ով մր մ ի շա շա ր ո ւն ա կե լո վ դար ձնել կր պա
ուղ–
թէ՝ Թուրք՚եբ^ իրենց գործը պիտի յաչՀողցնեն ի՛ նաեւ ձիով բեռնաւոր էքաօլ՚յԱլյլլէԱՕւեր : (I ե աո յ տասխանէ . Ա՛՜յ 1 այսպէս եմ անելու ; Մրքիւձ֊-ին
րենց իսկ նախաձեռնութեամբն : Գ"լթիլ^1Ր փոխէ ել ելանՀետանայ • • .* : ու ճ պո լռին առա կր չյիչեց ի®ք է
նրանէւց էր , որ նա իրեն զգում էր այնպէս , ինւշ֊ միւսների գէմքին ու հայեացքների մէշՀ, եւ աւելէ
պ է ս դերեզմ անից ելած կամ մ աՀ ից փա խ ա ծ , որ ժ՜պտաց ց ,, ղզաար,մրացմաւացալ ոոււ ժժպ՜պտւաց , ուր եմն՛ ոչինչ
տեսնում է ն՛ո րից աբեւի լո յսր ե լ աստծու աՀ– չգիտե®ն , որ ինքր փախել աղա սւ ո ւե լ է , անցաւ
խարՀը ։ նրա մտքով : Մ իթէ^ Ղ*ար անտր չի պատմ ե լ * * * եւ
Երբ մ ի շաբաթ յետոյ , Գ՜ա բան աղու֊ց իմա ցո յո տալու Համ ար , \որ նրանց խ զճ ա Հ ա բո ւթ էւ ւեն
նալով , ո բ ա ե ց ո լ գ ա ր ձ ր կա\1՚անց Համ ար դարձել Է անտեղի է Եոթերնւ այս անգամ աւելի մպտաց ,
Բայց պառաւր յարմար մարդ չգտաւ ՚ոլգաբ - անվտանգ, եւ պ ա ռ ա ւ սկեսուրից Է լ լուր եկաւ թէ ու մպիտէւց նրա դէմքն այնքա\ն ձգուեց , որ սպի
կելոլ մտածելով ոբ ա յդպիսով կբ մատն ի իրեն՛ , արի, ԷՏսթեին ա ն չ ա փ ո ւ ր ա խ ա ց ա ւ , ոբ կարող է տակ ատամն՛եր բ բացուեցին երկու շարքով ՚;
՝"Ր ք^աՔ9Բ^՚Լ Է « " ՚աՐ ու ծ մի Հարսի» , իսկ ին՚քր վա– վ ե ր ք ա պ է ս տեսնել իրայիններին % տ. Բա յց տեսնելոՎ բո լո բ գէմ քերբ դարձեալ
խեցաւ գ՚^ալ . բայց երկրորդ թէ երրորդ օբբ ինքր «Որ քան 1լ ո ւր ա էս ա\Նա յ » , մ տածում էր տխուր են նա չկարողացաւ Համբերել ել Հար–
գն՛աց , Ե" թեր ի պառաւ սկես րոքյչ դուրս կան չե ց նա, ՛ոլ այնպիսի կ ա ր օ տ էր դդում , կարծես ամէւս– ՁՐԿ ՚.
էսնձո րե\սինե ր ի տակ ել էս ո րին գաղտնիք Հ ա զո ր ^ ն՚ե րոՎ ան քա տ ո ւա ծ է ր նրան ցից : • Բա չէ^ք իմացել, ոբ փախել եմ ... Բա
Գողի "վէ ս , յ ա յ ա ն ե ց յա-նձն ար ար ութ իլե՛ր, պատ ֊ • Գնանք, ՛Լա դեն , գնաՀԼք։ Գաբանր չասա®ւ, որ գի շե ր բ վւախայ մտայ նրանց
մ ելով եւ այն բո լո բ ր , ին.Հ պատմել էր Եոթերն ի֊ Եւ պ ա ռ ա ւ Գարանր, ապաՀովութեան Հա– տուն՝ X Ե ո ախր կէս ճաԼ ապարՀ ից փախա յ * • .
բեն։ Պ մ ար , ուղեկցեց Ե"թեր ին , որ ամբողք ճւամ\սեա պաարա – Ու նոր ից Հ րճ ո լալից նա յեց շո*֊րքր եւ բո լորի
տռալ ՀԼանին– ել ուրախացաւ ել զարմացաւ Հին մտածում էր դարձեալ , թէ «մերոնք» որքան դէմքէ՛ն դարձեալ էսզճաՀա բութիւն՝ ո լ մի տեսակ
այգ ամէնր լսելով, իսկ վերքում յայտնեց, թէ կ ր զար ման ՛ան իր են՝ ա ե սն ել ով ել իր փա խ չե լո ւ սառնութիւն նկատեց * նրան՛ թուաց , որ իրեն՝ չեն
թոզ Եոթերր մ\^՚այ մի քանի օր էլ, մինչեւ «Հա–. պատմութիւնբ էԱելով : Հաւատում : Լռում են ուրեմն կասկածում են X
գարտի» , որից յետոյ ինքր կր կանչիւ Եւ ա յ՛է Օ– Եւ , Է՚Ր°Ք 1 աանր շատ զարմ ացա՛ծ Ե ոճերին Բա, վւախայ, կրկնեց նա, ել նորից սկսեց
րից Եոթերր մամ եր էր Համրոլմ իրենց տուեր տե ս\ն ե լով X Ւ՛ն չպէս յա բութ է ւն՝ առած մ ի մեռել* պատմել , թէ ինչպէս էր փախել , ինչպէ ս էր րնկել
դառւ ա լու , սպասում էր միայն յարմար մամ տնա նա ամէնքին՝ ապշեցրեց կարծես , թէեւ լ ՛ ՛ ե լ է ին ցեխերի մ էք , էն չ պէս էր թուրքերի գուռեր ծեծել
կի X Մ է՛ ամ ամ ան ակ մ տածում է ր , թէ որքան՝ ելու^ "Դք է եւ պաՀ ուած X Այգտեղ էին դար ձետ լ ա Հհ մ ին չեւ Գա բան ի տուն Հասնելբ : ՚(/ ա պատմելով
րախանան՛ ա յմմ սկեսուրն ու կես բաբ ր , երբ իմ ա– բո լոր մ աբգիկ , որ սկզբում Հաւաքուած է է՛ն թոն^ այգ ամէւևւբ՝ դարձեալ մպտում էր , յաղթանակ
ն՚ան , որ իրեն ոՀ,ինէ չէ՛ պատաՀել, որ կարոդացել բատանր, բացի կոյր աշուղից, որ գնացել էր, տանողի պէս, սպասելով Հ աւանո ւթ ի ւ֊նն եր ի ու
է վւախչել ոլ անտ րա տ մնալ Հ յայտնի չէ ուր ։ Սկզբում ոչ ոք չկաբոզաացցաւ գովասան՛քի , ոկր ախո լթեան է
Ու երբեմն նա մտքում ասում էր ինքն իրեն, էսօսք ասել, եւ Եսթե ր թե թուաց , որ բո լո ր ր զաոար - Բայց նրան լսում Էին տէսոլբ Հառաչանքնե -
«Այ կր զարմանան Հա, եթէ րո լո ր բ պատմեմ» ... մացած են՝, թէ ինչպէս է կարողացել վւախչել րով , ե բբեմւ՝ տա րա կո յսով ոլ կասկածով , իրար
Մ ի եւ ո / ւ մամ տնակ նա ուրաէս կբ , որ Հէր մե– 1 ի եւ մսլ աս \ոլ առաք նեւ .մէնից երեսէ՝ նայելովx Ոչ ՛ոք կարծես չէր Հաւատում , որ
ռտք պառաւ \,սճի վզով փարոլե/ու : Բայց
ռել. Որքան պիտի տէսրէր մ արգր՝ Արամր , ե– սկե մէէ կին՝ կարողանար փախչել տանողների ձեռից է
թէ է՚նքր մեռած լին՛էր։ *հտր տեսնէր չկայ խել– սուրը, փոխանակ գիրկը ֊բան բանալու, խղճա . Եւ երբ նավերքացրեզ՝ սկեսուր բ տրոտուեց ձեռր
Քր կր թռցնէր էոեզճր, մտածում էր Եոթերր ա– Հարոլթեամբ թէ ցաւով նայեց նրսՏե ու գլուխն ծւկանր խփելով •
մուսնոլ մասին մի օտարոտի սրտագին խանդա - իջեցրեց, աչքերր սրբելով։ նոթերն այգ խղճա (16)
դատան՛քով, ոբ երբեք չէր գգ՚"ցել. գուցէ այդ հարութեան արտայայտութիւնը (ն՛կատեք նաեւ. ՍՏ ՚ ԶՕՐԵԱՆ
Fonds A.R.A.M
այղ քաղաքականութեան ել չէր սխալած (* ) : սպասեցին՛ , տեսն ե լու ել բարեւելու Համ ար զինք է
Ղձ9 դոլ. Համար որ սլա տղան իշխաա՛սն ո ւ- Երբ տեսաւ զանոնք «Օ՜ բաբէ։ էք եկեր , աս ինէ–
անդորրու
թիւնները որքան բծախնդիր եղած են $ուշ$%ք յաշնէ.. ՚ ՚ / Հ " էք կրցած դուրս դալ ձեր քաղաքէն՝ : Զ է՞՛Հր
թիւնը չխանգարելու իրենց տրամ ագրո լթեան , վախենար\ ... շ> րսելէն րնկերացալ ո ո յն ինտա -
արտագրենք նմոյչ մը <Լյազթա~ակ»ի օրերէն։ նիքին՝: Աշա կերտու՛եր ու Համերգի յան ձնա խումրի
^Էմալ պէյ ինքն է որ կշ պատմէ։ Մեծ ել լուրք *էաոդի1լկ ալ ո փ է ն իրենց տղա* անդամներ բ կր Հետեւէին 1 Լանտո մրն\ ալ վար ֊
* ^ոլԻսՐ տօնական օրեր կ՚ապրէր; էՍրախ-ա. յտկան կաաա կն եբլ» % ձած էին ի պատիւ էրեն Հ
՛ն ութը լեւ. եր լ, տեւեցին օրերով։ յ՛այց անհրաժեշտ ՚/ ո մ ի սւ ւս ս ՚Լլ՚ղ * Էր աշխատսձ րէ սեղանին , ե– *Լ ա բ գ ա սլ ե ա 1 կառքբ ձեզի կր սպասէ , րսի X
,
Էր սլա Հ սլա՛ն ել ս/եգորբութիւնը : Անգամ մ^ը նոյն, էլեղձցւոյ մէք կամ դասամիքոցէչն ով՛ քան լուրք ի Աստուած, էս ոտքեբր ինէո*լ է տուած մե
իսկ պոռլժ կումն եր ալ տեղէ .ոլեեցան Հերայի մէչՀ։ ա յդքան աչ դուար թ ու կատակող կր իր Հ անղստ ղի, րսելէն շարուձւ՚ակեց ճամբան իր Հայրենակից
Ապազի գոտրող չարամիտներ խառնուած էին խա մամ եր ո ւն՛ : ՛ն եր ո ւն Հետ խօսակց ելէն :
ղաղ ցոլցարարսերոլ րաղմութեան մէչ\։ Օր մր , երկսեռ երգչաիյումրր , Ե"այեան Հետեւոզն՚ե րր զարմ ա ցած կր Հա ր ցնէ ին թէ
^աԼո1"է °ք\Ըէ ԱոլլթանաՀմէտ հրապարակին ՚էարմարանի սրաՀր Հ ա ւ ա ք ո ւ ա ծ իրեն կր սսլասկր X ովքե^ր եւ՛ ասո՛նք X Վ^ավ. գապետէւն ազգականԱ՚ե^րն
վրայ հաւաքուած բաղմ՚ո ւթ իլեր դարձեալ գէ՚ՂՐ Հ ե ր ա թ ա փ գլէսոլն ՔՐաէ1՚Ք\Ր ս Ր րե լէ՝՚Լ՝ ներս մտաւ են յրդեօք
իերա ուղղուիլ ուգեց։ Գրաւմւս՚ե .ուժեբո ա րտա– Վարգապետր : Ղ՚կմքկն ենթադրեցինք , որ զո՛ւար Երբ կլրր ՝բաէթՒահմոնւաէբ՛ ՛էր Հայրենակիցներէն՝,
կարգ մ ԷԼոցնե ր ձեռք առած էին։ Աշխատեցայ , ճալի րան մր ա ն ց ա ծ է Գ Լ Րոլ ,Ա ։ յա՛ ձ։ արարեց ան ոնց , օր մր իր տ՝ ո ւ ն,բ գալ սուրճ
՝^1՚Լ"՚Լ1՛ ՚՛ –1*ՔՈ միասին ք Հայրենասիրական այս ա– Ղ՚իտէ^ք ա ղ ա ք , ի^Լ սլա ա աՀ ե ց ՚. Երր աճա– աո\նելու Համ ար ;
ց՚՚յցէ՝"
լիքը ղասեցնել կամուրշՀին գլուխը : Այգ սլա ր ան՝ քով անցն՛ում էի ք՝ե րայէ\՝, մէ պ ա ռ ա ւ թր֊ ՛Բանի մբ օր ետքր , առա^֊որդեցի զիրենք վար
րսելէն
կաղս՝ ակերսլիչներոլն ել վարիչներովն ցոյց տուի քոլՀի ի ն ձ նայեց եւ «փափ^՜Ա կեսւվռՆր» դապետին աո լ՛ բ : Երբ մ տա՝, ք իբ աշխատասենեա–
պա աղա. իշխանութեան մը լիաղօրագիբ^։ Ասիկա թ ք ա ւ ղնտթւ ր : էյս , անմ իրապէս կա՝֊ գնեց ի եւ կր, ինք բացակայ էր։ Մ են ք (նստած, Թէրլէ -
բաւական եղալ ,որ Հարիւր Հազարնոց այգ ԲաՂ.~ սկսայ ռուսերէն րա\Լ<եր մ ր րսել , է՚ՐՎ՚եւ թէ Ր ա ր – մէղեանի Ա կա րներր ել պոչաւոր խոշոր դ աշնոյ կր
ւ) ութիւ*, ը գոՀաեայ Պոլսոյ կողմր պտրտելով։ Այգ կ ա ց ա ծ X Պ ա ռ ա ւ ր վա էս Լցաւ ; Մի ոստիկան՛ Հասաւ դէ/տելէն՛ կբ խօսակց է ի՝ իվ, ա րո լ Հետ : Տ "՚՝ կա րծ ,
օրէն ասդին ցոյցերուն ալ վ^յ՚Հ^ տրուեցալ% I մեր մօտ եւ «չե®ս տեսներ 1այՕ,|1լք , մ ա ր գ ր օտա դաշնակին ետեւէն գոլրս պրծաւ վարդտպետր ,
Փակս լու Համար չարքը տանք յատկանշական ր ա կ ա ն է յ թէ^գի՛1՛ր կյուղես Հանել : ^ւտ ճամրագԴ զուարթ քաՀ - քաՀով մբ «Օ՜ բարո՚,վ, բարով էք
նմոյշ մ ր եւս դաւադրութեան , Փոքր Ասիո յ աղէ. րսելԷ՚Լ՛ լալ մր ա ո ա կ Լ ց պ ա ռ ա ւ ի ն X Ւ^ձ է լ ս\1րա– եկերֆ րսելէն :
տիե ամէնէն եղերակա՛ն օյռերէն ք երբ Յունական շաՀելոլ Համար աւելցոլց «փսւփս*ս Էֆ՚Էնէոի , Փլս ՛Մ եղի կ*րն կե բանար Հյա լա բ շ ՝Բբիսեա1ի1 մա յ^
բանակին Հետ, քրիստոնեայ թև ա կչո ւթի ւնն. ալ կը էտինիզ, շահիլ տիր, իհթիյար ւոյըր» Աւերեցէք , րր , եվ։բ տեսաւ այս ս/1 ակն կալ կատակր , քովէթ՛
ԼՔէյ՛ 1Ր գարաւոր Հաղերն ոլ Հարստութիւնը ,Հընգ տ գ է տ է, ծեր է) X կ\ոմիտաս վ ր գ * լաւ թրքերէն կամացուկ մր «մեղա՛՛յ աս ի*՝լշ ս|Ի^I]-լՈ, վարդապետ
Հուր եւ րնդ սոլրգ ; գիտեր X է$> րսելէւ ւ, զա րմ ացած կ րգիտէ բ զայն՝ ;
Ա ՚ուտանիոյ. Համաձայնութեան Հիման. վրայ Այս պատմ ո ւթ ե ան վրայ րո լո րս մէկ թ ն գ ա -
թ՚րակիա անցած է ՚Րէմալական ութը Հաղարնոց Ո Բ քա՛՛ն էլ ո ւզէ ք , այս տեսակ զո լար թ մ ան ր ա֊.
բանակ մը։ ԱակայՆ.՛ այս բան ակր արտօն՛ուած չէր ցինք եւ սկսան՚ք կատակել։ ք*այց յանկարծ Վրգ * ր վէպեր Վ^աբգապետին կեանքէն : ք*այց այսօր՚ուան՝՛
ծանր ղէ^ք1*ր ունենալու , ինչպէս թնդանօթ, եւ֊ լրբացաւ եւ րսալ, Լ քէ ր թ է^1 քէ լ է ն ե՛՜ր զ աս՝ չ մամ՝֊֊՛ Համար կր բաւէ այսքան մր իբրեւ Համտես :
այլն։ քժ՚ոլրք րն գՀ . Հրամանատարութիւներ կ՛ուղէ է, սկսթնք։ Լռութիւն՛ տիրեց սրաՀին մէ^ : ՚/ւք/ վայելէ® , սակայն ( մ աՀ ո ւան՝ տարեդար
ամէն գնով ղօրացնե լ այդ ուժը Հրետանիով։ ՛Ան։ ձի ա ււ էն ի ւ այ ււ տեսակ կատ ակագրո ւթ ի ւն՝ :
ղարա իսնդիրր, կր յա յանէ Պոլիս՝ ՚Բէմալ պէյի֊ • Հապա ի՝I չո®լ դագաղներու Վրայ պսակ կր
(ղօրավար) • ՚Բէմալ պէյ ալ իր բարեկամ Գալ. 1Լ ար զ ա սլ ե տիւն ծննդավայրէն րնտանիք մր ե– դնեն , դոյն - գոյն զուարթ ծաղիկներէ Հ հ ւո ո ւա ծ Հ
չիին : «Լա Ֆրանսէղ»ի Հայածին տնօբէնլլ կ ըսէ • կահ– էր լիս , Համերգին ներկայ րչչալ"ւ Համար X Կ՚ՊԵՏՈՒՇ
«Ասիկա լաւագոյն առիթն է ցոյց տալու, որ
մենք մեր ՛ուժն՛ ու յանդգնութիւնը կ՚առնենք ոք
թէ դրօշէն (ֆրանսական) , այլ մեր Համողոլմ.
ներէն » : ո ս ւթ ե ան մ ի շա ֆրանսական ԳՐ°ձռՎ) Պոլսէն ճամ Մ ո ւտ ան ի ո յ Համաձա յն՚ո ւթեան մ ե լան ր չէ
Եւ կր պա ա ր ա ս տ են ծ բագի ր ր որ աՀալասիկ : բորդ առնելով Ւդմիբ պիտի երթայ X ճամբորդնե չո բցած տա կաւին , ել ո՛ շ ալ գա լաճ ան օր էն լրք–
Շոգենաւ մր (Հակառակ Գալչիի պ՚ոռոտախօ– րէ պարպելէ Վեր^ , Հ աբիւր թոն արմ տիք բե ռցած ուած ել ՛ն աՀ ատակո ւած քր իստոն է ո լթեան ա–
( * ) Տեղին է Հոս արձանագրել Հանղոլցեաւ պիտի բոն է վե ր ա դա բ ձ ի ճամբան , ել Աարմ արայի րիւեր » » *
Ս՝ էքաո՚Լ ըլաի Պոլիս այցելութեան պատմութի՛ւնը, մ է^ Ր՚ֆգՀ ատելով ճամբորդոլթիլն ր պիտի անցն ի Եւ ՚" յ ս անանուն՝ ոճէրր՝ յանուն պետական՛
Միչլի շարժմա՛ն ծաւալուն– շրջանին։ Թուրքը ս ի– իր բուհ ՛նպատակին, *• • Պանտրմայի նաւաՀ անգիս֊ իմ տ ս տ ո ւթ ե ան ^ եւ կա յ ս ե ր ա կան գեր ագո յն՝ 1ա~
ր ա շաՀ ե լուքաղաքա կան ո ւթիւն ը բնորոշող օրինա՛կ, տէն պիտի ստանայ; թնդանօթաձիգ գուևգր եւ Հերու X
՛ներէն մէկն է Անդլիո յ աշխատաւորական մ եհ ա. սլիտի փոխադրէ (իոտոսթոյ % Ալ ,էն չո® լ զարմանալ ո ր Եւրոպան աւերակ է,
(հուն պետին այգ քայլը։ ՉԼօրավարր իր տպաւո. Այո &՜րագիբ ր կ*են թ ար կեն՝ ան թ ի կե ան ի Հա կա յս բո ւթ իլհներ փլատակ ել, ուրիշն՛երու արիւ-
րոլթիլններր կր յայտնէ Հետեւեալ տողերով՛ ; ւանութեան, եւ վալերացմ՛ան : Բանթիկեան 1լ ՝աւել– ն ով ճարպ կապած մ ե՛ծ ա տ ո ւն ե երր մ ուրացիկ յ
«Պոլսռյ րանա ւո րա կա՛ն կուսակցութիւն ր մեծ ցընէ Անպատէ/մ ճէււաղԼ ե®ր , , ուրէւշ աշխարՀակալ -
ընդունելութիւն՝ մ\րՀ կաղմ ակերպեց ի պատիւ Աշ «Հ՚ե տա պնդուելիք ճամ բան ա պա Հ՛ո վ դարձնե նե®ր "կան X
խատաւորական
կուսակցութեան պետին՝ ։<ձէք իւտա- լու Համար ղրոյց աէ՚տէւ տարածենք թէ՝ ՏԼոնկուլ– Բայց ո® վ բսաւ որ ա ր դա ր ոլթ իլն։ր՝Տ է բ սուրր
ֆաաի Մչ՚չլիյէ^ի ել այս րարձր անձնաւորութեան աարի ել իյնէատայի միֆել փոխադրութիւն տեղի պատեան։ դրաւ
միչ^եւ պաշտօնական շփում մր յարմար չէր նկաա. պիտի ուհենա լ Հ Այսպէս ո լշադբ ո ւթի՝ւն ր պիտի Հ՛ ՎՌԱՄ
ոլած : Բայց, Արեւելեան շրջանակին մէչ1 (Հալա, կեդր՚ոնանա ք Աել \քովոլ Վրայ, ել պաՀ մր Հսկո–
նարար Սէրքյը Տ՝Օրիան ըսել կ՛ուղէ) սար քուած ղութիւնր պիտի վերնա յ Մաբմաբայէն՛։ ՎԱՐԳԱՊԵՏԸ կը հարց՛ էյ, օր մր իր հիւրանո–
մեծ ճաշկերոյթին , Հիւսէյին ճաՀիա եւ ԱՀմէա Այդպէս ալ ^լրլլայ X էքոգենալր; երկու երթե ց քձն՝ մէք բանաստեղծ Ա* ք1 սաՀ ա կեանւէն որ երկու
էմին պէյերոլ կողքին ներկայ եղան նաեւ Ս՚իլլխ ւեկ կր կատարէ Պան արմ ալի ել քիոտոսթո յի մի– ձ եռքե բր ա քո ւց ած , բթամ ատեր ր կր դա րձնէր ան–
կեդրոՀւ. էն չորս հինգ Հոգի : Ահմէտ էմին քեւ , բն ա կան ա բար գի՝ շերներ բ : Եր կրո րգ ել վեր վերք– Աւետքօք, ՀՈ ր ձա֊ձրանա՚ս ի®ն չ ես ա\Լ՝ելու՚.
թարգմանեց Մ է քտ՚ոն ըլա ին ճառր որ շատ բարե քին դիշեր՛ր , «անծանօթ՝^ աո րմիղ մ ր իր լուսար ք1 ււ ա Հ ա կե ան ա՛՝ էս ռո Վ բթ ամ ատ եր\ր Հ ա կ ա ռա կ շա բ–
կամական էր։ Աշխատաւորական պետը յիշեցուց ձակներով կ՚ողողէ շոգեն աւր ո ր ետ ին կապած է մո ւմ ով մր մ ի շա շա ր ո ւն ա կե լո վ դար ձնել կր պա
ուղ–
թէ՝ Թուրք՚եբ^ իրենց գործը պիտի յաչՀողցնեն ի՛ նաեւ ձիով բեռնաւոր էքաօլ՚յԱլյլլէԱՕւեր : (I ե աո յ տասխանէ . Ա՛՜յ 1 այսպէս եմ անելու ; Մրքիւձ֊-ին
րենց իսկ նախաձեռնութեամբն : Գ"լթիլ^1Ր փոխէ ել ելանՀետանայ • • .* : ու ճ պո լռին առա կր չյիչեց ի®ք է
նրանէւց էր , որ նա իրեն զգում էր այնպէս , ինւշ֊ միւսների գէմքին ու հայեացքների մէշՀ, եւ աւելէ
պ է ս դերեզմ անից ելած կամ մ աՀ ից փա խ ա ծ , որ ժ՜պտաց ց ,, ղզաար,մրացմաւացալ ոոււ ժժպ՜պտւաց , ուր եմն՛ ոչինչ
տեսնում է ն՛ո րից աբեւի լո յսր ե լ աստծու աՀ– չգիտե®ն , որ ինքր փախել աղա սւ ո ւե լ է , անցաւ
խարՀը ։ նրա մտքով : Մ իթէ^ Ղ*ար անտր չի պատմ ե լ * * * եւ
Երբ մ ի շաբաթ յետոյ , Գ՜ա բան աղու֊ց իմա ցո յո տալու Համ ար , \որ նրանց խ զճ ա Հ ա բո ւթ էւ ւեն
նալով , ո բ ա ե ց ո լ գ ա ր ձ ր կա\1՚անց Համ ար դարձել Է անտեղի է Եոթերնւ այս անգամ աւելի մպտաց ,
Բայց պառաւր յարմար մարդ չգտաւ ՚ոլգաբ - անվտանգ, եւ պ ա ռ ա ւ սկեսուրից Է լ լուր եկաւ թէ ու մպիտէւց նրա դէմքն այնքա\ն ձգուեց , որ սպի
կելոլ մտածելով ոբ ա յդպիսով կբ մատն ի իրեն՛ , արի, ԷՏսթեին ա ն չ ա փ ո ւ ր ա խ ա ց ա ւ , ոբ կարող է տակ ատամն՛եր բ բացուեցին երկու շարքով ՚;
՝"Ր ք^աՔ9Բ^՚Լ Է « " ՚աՐ ու ծ մի Հարսի» , իսկ ին՚քր վա– վ ե ր ք ա պ է ս տեսնել իրայիններին % տ. Բա յց տեսնելոՎ բո լո բ գէմ քերբ դարձեալ
խեցաւ գ՚^ալ . բայց երկրորդ թէ երրորդ օբբ ինքր «Որ քան 1լ ո ւր ա էս ա\Նա յ » , մ տածում էր տխուր են նա չկարողացաւ Համբերել ել Հար–
գն՛աց , Ե" թեր ի պառաւ սկես րոքյչ դուրս կան չե ց նա, ՛ոլ այնպիսի կ ա ր օ տ էր դդում , կարծես ամէւս– ՁՐԿ ՚.
էսնձո րե\սինե ր ի տակ ել էս ո րին գաղտնիք Հ ա զո ր ^ ն՚ե րոՎ ան քա տ ո ւա ծ է ր նրան ցից : • Բա չէ^ք իմացել, ոբ փախել եմ ... Բա
Գողի "վէ ս , յ ա յ ա ն ե ց յա-նձն ար ար ութ իլե՛ր, պատ ֊ • Գնանք, ՛Լա դեն , գնաՀԼք։ Գաբանր չասա®ւ, որ գի շե ր բ վւախայ մտայ նրանց
մ ելով եւ այն բո լո բ ր , ին.Հ պատմել էր Եոթերն ի֊ Եւ պ ա ռ ա ւ Գարանր, ապաՀովութեան Հա– տուն՝ X Ե ո ախր կէս ճաԼ ապարՀ ից փախա յ * • .
բեն։ Պ մ ար , ուղեկցեց Ե"թեր ին , որ ամբողք ճւամ\սեա պաարա – Ու նոր ից Հ րճ ո լալից նա յեց շո*֊րքր եւ բո լորի
տռալ ՀԼանին– ել ուրախացաւ ել զարմացաւ Հին մտածում էր դարձեալ , թէ «մերոնք» որքան դէմքէ՛ն դարձեալ էսզճաՀա բութիւն՝ ո լ մի տեսակ
այգ ամէնր լսելով, իսկ վերքում յայտնեց, թէ կ ր զար ման ՛ան իր են՝ ա ե սն ել ով ել իր փա խ չե լո ւ սառնութիւն նկատեց * նրան՛ թուաց , որ իրեն՝ չեն
թոզ Եոթերր մ\^՚այ մի քանի օր էլ, մինչեւ «Հա–. պատմութիւնբ էԱելով : Հաւատում : Լռում են ուրեմն կասկածում են X
գարտի» , որից յետոյ ինքր կր կանչիւ Եւ ա յ՛է Օ– Եւ , Է՚Ր°Ք 1 աանր շատ զարմ ացա՛ծ Ե ոճերին Բա, վւախայ, կրկնեց նա, ել նորից սկսեց
րից Եոթերր մամ եր էր Համրոլմ իրենց տուեր տե ս\ն ե լով X Ւ՛ն չպէս յա բութ է ւն՝ առած մ ի մեռել* պատմել , թէ ինչպէս էր փախել , ինչպէ ս էր րնկել
դառւ ա լու , սպասում էր միայն յարմար մամ տնա նա ամէնքին՝ ապշեցրեց կարծես , թէեւ լ ՛ ՛ ե լ է ին ցեխերի մ էք , էն չ պէս էր թուրքերի գուռեր ծեծել
կի X Մ է՛ ամ ամ ան ակ մ տածում է ր , թէ որքան՝ ելու^ "Դք է եւ պաՀ ուած X Այգտեղ էին դար ձետ լ ա Հհ մ ին չեւ Գա բան ի տուն Հասնելբ : ՚(/ ա պատմելով
րախանան՛ ա յմմ սկեսուրն ու կես բաբ ր , երբ իմ ա– բո լոր մ աբգիկ , որ սկզբում Հաւաքուած է է՛ն թոն^ այգ ամէւևւբ՝ դարձեալ մպտում էր , յաղթանակ
ն՚ան , որ իրեն ոՀ,ինէ չէ՛ պատաՀել, որ կարոդացել բատանր, բացի կոյր աշուղից, որ գնացել էր, տանողի պէս, սպասելով Հ աւանո ւթ ի ւ֊նն եր ի ու
է վւախչել ոլ անտ րա տ մնալ Հ յայտնի չէ ուր ։ Սկզբում ոչ ոք չկաբոզաացցաւ գովասան՛քի , ոկր ախո լթեան է
Ու երբեմն նա մտքում ասում էր ինքն իրեն, էսօսք ասել, եւ Եսթե ր թե թուաց , որ բո լո ր ր զաոար - Բայց նրան լսում Էին տէսոլբ Հառաչանքնե -
«Այ կր զարմանան Հա, եթէ րո լո ր բ պատմեմ» ... մացած են՝, թէ ինչպէս է կարողացել վւախչել րով , ե բբեմւ՝ տա րա կո յսով ոլ կասկածով , իրար
Մ ի եւ ո / ւ մամ տնակ նա ուրաէս կբ , որ Հէր մե– 1 ի եւ մսլ աս \ոլ առաք նեւ .մէնից երեսէ՝ նայելովx Ոչ ՛ոք կարծես չէր Հաւատում , որ
ռտք պառաւ \,սճի վզով փարոլե/ու : Բայց
ռել. Որքան պիտի տէսրէր մ արգր՝ Արամր , ե– սկե մէէ կին՝ կարողանար փախչել տանողների ձեռից է
թէ է՚նքր մեռած լին՛էր։ *հտր տեսնէր չկայ խել– սուրը, փոխանակ գիրկը ֊բան բանալու, խղճա . Եւ երբ նավերքացրեզ՝ սկեսուր բ տրոտուեց ձեռր
Քր կր թռցնէր էոեզճր, մտածում էր Եոթերր ա– Հարոլթեամբ թէ ցաւով նայեց նրսՏե ու գլուխն ծւկանր խփելով •
մուսնոլ մասին մի օտարոտի սրտագին խանդա - իջեցրեց, աչքերր սրբելով։ նոթերն այգ խղճա (16)
դատան՛քով, ոբ երբեք չէր գգ՚"ցել. գուցէ այդ հարութեան արտայայտութիւնը (ն՛կատեք նաեւ. ՍՏ ՚ ԶՕՐԵԱՆ
Fonds A.R.A.M
