Page 74 - ARM_19-1947_03
P. 74
ՆՈՐ ՍԵՐՈՒՆԴԻՆ ՀԱՄԱՐ Մ Ա Հ Ո ԻԱ Ն Բայց իմ գործիս կուգայ– Ուրիշ դնելիք չունիմ ե՛
թէ ոէ Ք ա ն է մՐ Դ ո յ լ ի ՚ ֊ ր տանիլ իր կնոջ Համար» ։
Ջաոարաստիկ ւուսաԱկադ ՊՈՂՈՏԱՅԻՆ ՎՐԱ8 Մեր մէջէն ամէնէն բախտաւորը Նուրիխանն
էր։ Իր մեծ քոյրը կթն էր Տրապիղոնի զուիցե »
բիական Հիւպատոսին որ իբ երկու միւյւ քոյրերը
իյրւզաբքլութի ինները սքլսելէ տարի մը առա9 եւ կրասեր եղբայրը կը պաՀ էր Հիւպատոսարանին
ողբացեալ ընկեր Խ ոսրով ճանճեան ի Հետ «Աւէտ– չխեղդուողը օձին կը փաթթոլի» , կ՝լՂսէ Հայ մէջ՛, նուրիխան երկայն սրունքներով, գան ղ բա֊ -
կական առաՀք֊
ազե ան» ի կողմ է լուսանկարուեցանք ։ զիսֆ , աղաչեցի մը։ «.Աստուծոյ սիրոյն) "րդեգրէ Հեր կաթոլիկ տղայ մըն էր եւ կը պատմէր թէ մա–
րեն ղիս յ հթէ
Երկուքս ալ սլարղ , մեր ամենօրեայ Հագուստ անոր ։ Այս իրիկուՏն՝ պիտի աքսո ո-ս/նդ՚որգ է Հսկայ Հարստութեան մը , 30 կամ 40
ներով ու գլխաբաց , ոտքի կեցած, մէկ մէկ գիրք չընդունիս» ։ միլիոն ոսկիի զոր Հայ առեւտրական իշխան մը
մեր ձեռքեբուն մէջ, ինչպէս սովորութիւն էր այն՝ Մ արդը ինծի յառեց աչքերը մութ եւ խոմ ոռ թողած էր Հնդկաստանի մէջ՛. Ատկէ կա գար իր
օրեր ո ւն : դէմքով մը։ «Կրնա՞ս ինծի պէս չ է ^ է մը ըլլաթ : անունին ԽԱՆ բառը որ պարսկերէն. կը նշանակէ
Երկու ամիս առաջ ստացած էի՛նք մեր նկար « Այո՛, էֆէնտիմ» , ըսի) կրունկներս ի– իշխան ։
ները ել գուրգուրանքով կը պաՀէինք : Հատ մըն՝ րարու քով բերելով եւ Հրամանի սպասելով։ ինչո՞ւ այդքան դժբախտ պէտք է ՐէէայԻ ՚՛
ալ լուսանկարիչ Ալէ տ ազե ան ը իր ցուցափեղկին Պատասխանս եւ զինուորական կեցուածքս Հա» կեանքիս մնացեալ մասը իսլամական՝ դ ի ՚ ֊ գ ի մը մէջ
մէջ զետեղաց էր , ըստ իս , ոչ այնքան յ ա ^ ո ղ Րէ– ճելի եղան տիրեն ։ Գլխէս մինչեւ ոտքս չափեց ։ անցընելու Հեռանկարը սարսավւ կ ազդէր ինծի ։
լալուն՝ ա յ լ պարզապէս պատանի մեր ընկերն՚ե ր ր « Աչքեբուդ կբ Հաւնիմ , պիտի առնեմ Գէպի կամուրջբ գացի սիրտս լեցուած ։ Հրոսակը
Հմւ ՚յեւ" •յսլո լբելո լ. ն՚պատէ ւկով։ քեղ» ։ Զիէն վար իջաւ, եւ իրեն՝ Հետ գացի գայմա– ինծի կը աղասէր իր բարեկամին Հետ, իսկական
ք(ք ո ւգար կութ եան– ամենասաստ իկ օրեր ո մե , ի - քամին՛ պաշտօ՛ն ասա ւՀևը ուր մ ր աջան քա րա ո ւ զա րը բոկոտն մուրաց իկ մը,Հաց ի տոպրակ մը կախուած
բիկուն՛ մը Հօրեղբայրս շուկայէն վերադարձաւ աւելցուց անունս թրքացած տզոց ցանկին մէջ*. ոլսէն եւ ցուպ մբ ձեռքը։
եւ առանց ընթրելու բարձրացաւ իր ննջասենեակը Հ —- «ճիշդ Հ իմա քեզ չեմ կրնար գիւգս տանիլ , - —֊–Բեղի Հոգ պիտի տան՛ի մինչեւ որ վերա »
Հյա՚տ սպասեցինք իը վերադարձին Հ ըսաւ Հրոսակը ինծի ։ «Երեք շաբաթ բացակա յ աի» դառնամ , ըսաւ Հրոսակը։
Ա եղանը պատրաստ էր : Ե" •> 11՚ո Ք1՚ Հ°ՐաՔո յ Րս » տի ըլլամ , բայց բարեկամ մը ունիմ որ խնամք
նո յն օրը մ եղի Հ ի՛՜ր եկած Տպաղեան Ա իըան՚ո յշր պիտի տանի քեղի» ։ Տետոյ բացաւ չուանէ քսակը Մուրացիկը խնդաց ակռաները ցոյց տալով ։
ղիս։ Բո
եւ մայրը լուռ , խորՀբգաւոբ ակնարկներ կը փո եւ. թ դ տուաւ պզինձէ գրամ մը։ «Գնա քեզի Հա Աիրտ՚՚խառնուուք նողկանքով մը լեցոլց ցեղին կը–
խանակէին՛ք, սպասելով այգ անսովոր երեւոյթին՛ մար քիչ մբ Հաց առ եւ ինծի Հանդիպէ կամ ուր– վը չէի կրնար կենալ ։ Մուրացիկնեըու
բացատրութիւնը : ջին վրայ , ար ելա մ ուաթն » : ծու, գարշ Հոտբ կուդար վրայ էն Հ
Բայց Հօրեգբայրս չեկաւ .րնթրելու։ Ուրեմն ազա՛տ էի % Այդ պաՀուն Հոգս չէր բա» Երր որ մեծնայ չէթէւ պիտի ըլլայ , ըսաւ
րեր սրիս արՀեստը ;
Վերջապէս , մեր տախտակէ սանդուղին վրա յ բարերարս գնելով ձեռքը ուսիս ։
սպ ա ֊
ոտնաձայներ լԱելով, մեր ականջնեբր սրած, Կրկին եւ կրկին Հրամայելով որ մուրացիկը
սեցինք եկողին՝ ; Հ ացագո ր ծ ի խան ութ մը գա ց ի եւ խո շո ր կը՜՜ լաւ Հոգ տանի ինծի, Հրոսակը Հեծաւ ձին եւ Հե »
Հօրեղբօրս կինն Էի՛՛ Գտցեր Էբ Հօրեղբայրս տոր մը եւ Հաց գնեցի։ Տեսայ որ Միքայէլը զբա ռաոաւ . ւելի շատ կողոպտելու եւ ս պանն ե լո ւ
Համոզելու <ոբ գա լ ընթրելու : Տուզուած Էր •, աչ. ղած էր սրճարանին մ ր մէջ եւ ապ ս սլ բա՛հքն եր Մուրացիկը այնքան ակնածանքով կը վարուէր
քեբը կարմրած Էին , շա՛տ Էացեր էր : կ՝ առնէ ր ծանրաբարո յ յաճախորդներէն , կբ Հար» Հետս որ զուարճալի էր։ կարծես շատ Հպարտ էր
Ք՝ոնրատան մ ուտքին առջեւ , կան զն ե ցաւ , խ ո լ՛ ցնէր անոնց թէ սոլրճբ շաքարո՞վ թէ առան ց շա - որ իր խնամքին յանձնուած էի* Խարտիշուկ էր ,
քարի կ՝ու.զե%է շէ^էըփ"
Հրդաւոր ակնարկ մը նետեց վրաս ՛ու փզձկեցաւ։ թէ սատէ : /.,/,./. մէկ սլրզ– մօտ քսանըչորս տարեկան , աուի երկու ակռա -
Մօտեցայ իրեն եւ պատճառը Հարցուցի ւ տիկ սուրճի քամակին Հետ ճարպկօրէն կը ճօճէր
• Գուն մեր տուն՛ը պիտի քանդե՛ս, պատաս գաւաթ մը ջուր ափսէին վրայ, նման վարձառու ները պակաս ։ Խճուղիէն դէպի իբ գ ի ՚ ֊ ղ ր քալե
խանեց ել յառաջացաւ , ղոյգ ձեոռե րով ծունկը սպասարկուի մը ։ Ոմանք իրենց մամանակը էլան՛» ցին՛ք I Աղտոտ պզտիկ ստաՀակներ որ կը խազային
գրկեց ու նստաւ թոնրատան՝ մէկ անկիւնը ։՛ ցընէւին նարտ խաղալիով ել ո ւմո\վ զա րնե լո վքա բե րը ճամ բուն վրայ, թանձր փոշիին մէջ, ոզջունեցին
Ի^նչ է եղեր , ի^նչ կայ, Հարցուցի նեղս ր» Լզար^ աչքերուն , 7 րոնք քանդա՛կուած էին զայն քրքիջներով, «խենդ Հասան» կոչեշով ։
տած * տափով, ել պարսկերէն կը Համրէին «տիւ պարա , Ո**վ է ա յ դ կե՜սւվռւր շունը։ Ո® ւ֊բ կբ տա »
նիս զայն , պոռացին , քարեր նետելով ինհ՜ի ։ Վ^եր–
Պատասխան չստացայ : տիւ պէշ , շէ՛շ պէ՛շ» .Ուրիշներ ՚Աարկիլէ կը խմէին ցուց րի Ր ր եւ անոնց ետելէն վազեց , երբ կը փախ
չէին աջ ու ձախ ։
Մօտեցայ Հօրեղբօրս կնոջ եւ սկսայ Համբա— երազկոտ անդորրութեամբ : Պատերը զարդարուած
րել ու խնդրել ո ր –բա զ աա ր է իր տխրութեան ո ւ լա էին ճանճաւեր շողշոգուն պա տ կե րն ե բ ո վ ո ր կը
ցի պատճառը * ն եր կ ա յա ցնէ ին բա րձր օր էն առա ս պելա կ ան պատե Խենդ Հասան , խենդ Հասան , կը պոռա յին
Հյ աա կը ս ի րէ ի Հօրեղբօր ս կինը , վասնզի , ան րազմ ի տեսարաններ թրքական՝ պատմութենէն ։ մ ա ց առն ե րո ւն։ ել սլ ա ա եր ո ւն ետեւէն ; Ջգէ ո ր առ»
էր որ կը փոխարին՛էր մայրս յ ան էր որ կը խնա Մ իքայէլը զոՀ էր։ ինծի բսալ թէ սրճեփը նենք, իշու ձագ, մենք կհուզենք այդ անՀաւատ
կ՚ըսէին
մէր զի" է կը գուրգուրար վրաս*. Ան Էր որ դիտէր փիսը։ Եւ բարձրաձայն՝ թէ ինչ պիտի ր ֊
իմ բո լո բ գագտնի^ներս ու լ՛ոլո ր մ իջադէպերոլ չալ կը վարուէր իրեն Հետ ։ «Բայց չուզեր որ այլ»
ատեն Հ աշտ ար ար դա տ ա ւո ր բ կը Հ անդի ս ան ար իմ եւս Հայ տզոց Հետ ընկեր ըլլամ ։ կ^ուզէ որ անց ֊ նէին ինծի :
եւ Հօրեղբօրս միջեւ : եալս մոռնամ ։ Ես Հիմա $՝ուրք մըն եմ» ելըսէ »: Այս էկտի լակոտներուն վաւաշոտ , անճոռնի
բա րո յա -
Ի՞նչ կայ, ըսէ՛ յ ալ չեմ կրնար Համբերել, Տետո լ այցելեցի Նո ւր իխս/ն՚ին– որ միեւնոյն լեզուն կը պարզէր այս աղտոտ գիւղին
պօռացի սպառնագին : շէնշող տղան։ էր, կատակախօս։ կան վիճակը ; Գ՛ող մը եկաւ վրաս :
Ան չխօսեցաւ , գոգնոց ի տակի գրպանէն նկար « Արզռւհալսիձ ըսաւ ինծի թէ պէտք չկար որ
մր Հ, յնեց եւ եբկնցուց ինծի Հ թրքանայի» , պատմեց ՝ոլրախ զուարթ *. կրթուած (8) ԼԵՒՈՆ Զ ՍԻՒՐՄԷԼԵԱՆ
Խլեց ի նկարը , մօտեցուց ի սեղանին եւ ձէթի մարգ է ել ղիս առաւ պարզապէս կեանքս փրկելու
ճրագին լոյսով սկսայ գիտել : Համա բ՛։ Բայց կինը չուզեր որ տունը մնամ , գե -
Մեր նկարն էր* ես ու Խոսբովբ միասին։ տ ինն անցնի : Կ^րսէ թէ ես տանըերեք տրեկւ ԱՏԱմԱՆ-Բ
Բայց զին՛ուած էինք տասնոց ատրճանակներով եմ , եւ ինք ալ տասնըչորս տարեկան աղջիկ մը ՀԱՅՐԵՆԻ-Բ ԱՄՍԱԳԻՐ, ԻԵ. աարի թիւ. 3
եւ դաշոյններով , մեր դլուխնեբուն փափախ գրած ՛ունի * Երկուքն ալ քօգեր՛ը վար կբ քաշեն ՛երբ աու» (260) , Մայիս - Յունիս 1947 ճոիյ եւ այ չաղան՝ յ* ՛ւ ™
եւ երկարավիզ կօշիկներ ($ԷՀմէ)ներ Հ ագաօ՜ : նէն ներս կը մտնեմ ։ էրիկ կնիկ կը վիճին իմ մա վանդակս ւթեամ ր ։ Տարեկան բաժնեգին 3 տոլար :
Զարմացած կբ դիտէի ել չէի Հաւտար ա չքեր ո ւս * սիս ) Հոս գբասենեակին մէջ պէտք է բնանամ ; Հասսէ.– 212 Տսաւ-է Տէ. Տօտէօո, 16, 1\1յտտ. (Ս.ՏՃ.):
Մենք մէկ անգամ միայն նկաբուած էինք ,
ա՛յն ալ անզէն՝ , պարզ Հագուստով *,
Կատարեալ առեղծուած մը Հ
Գիտեցի անխօս ու շուարած Հ Ա ի րած կե րա » փրկարար զէնքր ձեռքին., Հերոսի մաՀով, վէրքՐ
ճակատին։ ո լ կրծքին , արժանաւոր
կուբներս , մ անաւա՚նգ կա թնա պո ւր բ մէ յմ էկ փշա–. Ա յգ ատեն ես նկատեց ի ո ր Հ օ ր եղբօր ս ձա յնբ զաւակ» ։ Հօր, անարժան
լից լեռներ գարձահ , կը բարձրան՛ային ու կարծես դողդղալ սկսաւ : Ան երերաց ու թաւագլոր ինկաւ
թէ կր՝ ծռէին՝ իրեն՛ց գագաթները գի՝ս ճզմե՝ լու , յատակին վրայ։ Գժուարութեամբ զինք ուշքի բե» Ջկցայ քնանալ, տառապեցայ ամբողջ գիշերը ,
մերթ ՔաԼ^՚9ի է մերթ երկնցայ
ռե տ նին Հաւասարեցնելու Համար : կ՛՝բմբոքևէի թէ րինք։ Ան Հարկադրուեցաւ թոնրատան մէջ քնանալ բայ , մինչեւ ոբ ժամկոչ Աիմոն մաՀճակալիս վր–
աըլը՚նգ –V ա ը լ ը ՚ ն գ արձագանգեց
աՀաւոր գազտն՚իք մր կայ այգ լուսանկարին մէջ^ այգ ԳԻԺԲԼ՛– ախպօբ կոչն՚ակբ
որ կրնա յ ՛նաեւ աղէտի մը մ ատն ել մեզ բո լո բս , Անձայն Հաւաքեցի դիրքերս եւ բարձրացայ մեր փողոցի մէջ։
բայց Հգիաէի թէ ով ի՞ն չպէս պատրաստած է ննջասենեակս : Ու մեր մշակը ախոռէն դուրս քաշեց մեր սեւ
այգ նկարը։ « Փօլիս Ապօն տուաւ»* Այգ ՒՕՍՔՐ անոնդ» ձին , երեսը խաչակնքեց ու պատրաստուեցաւ Աա
Զկչաացտ՞ր , վերջապէս խօսեցաւ Հօրեզ - Հատ կը Հնչէր ականջիս ։ Ու կը թուէր թէ՝ Թաշ– բարուց սարն երթալ, փայտ բերելու Համար։
բօրս կինը, եւ աւելցուց . « Այգ նկարը պատճառ խանային Լկեդը . բանտին՝) մէջ կը գտնուինք Լուսաբացբ կը մօտենար : Վարագի սարի կա
պիտի դաշ»
բայրգ դառնա յ մեր կործանմ ան , խեղճ Հօրեզ - շղթայակապ • տարէն՝ ԳԼուխբ պիտի բարձրացնէր արեւը, ու
պիտի
բանտերուն մէ^ պիտի վւտտի , Հացի կարօտ Հօրեղբա յրս կծկուած է ինձ մ է Հեռուն՝ , անոր տերը պիտի լեցուէին Հօտաղներու երգեբուին
մնանք՝» : Եւ գեռ ինչե՛ր , ինչե՛ր ։ մ արմին՚ը Հ բացան ի կոթի եւ մտ բակի Հ ա բո լ ա՛հն ե» սրինգներուն թրթռումներովր ։
֊ — Ուրկէ՞ գտաք , ո՞ վ տուաւ , ըսէ՛ *, շուտ ր ֊ րէն կապտած է, մեր տունն ու վաճառատունբ կո Բոլո՛ր , Ր"ԼՈՐՐ ուրախ զուարթ պիտի բոնէին
շուկայի ճամբան ;
սէ , մենք ա յգ վիճակով նկաբուած չենք ,ւվնգեց\ի ղոպտուած ։ Տնեցիները ուրիշներու դուռը կեցած
լացի նոիիսկ Հաց կր մ ուրան ։ Բ ա բե կամնե ր եւ ազգականները (ծ՚ազեց ինե ր ր պիտ՛ի խռնուէ ին մեր դրան առ»
Պէտք եղաւ որ իմ ամէնէն նուիրական՝ , ն ա Հ ա - երես դարձուցած են մեղմէ ։ ջեւ ու մեղ դուրս պիտի քաշքշէին մեր Հայրենա
տակ Հօրս ո ս կո րնե րո ւՀե վ ր ա յ ե բդում ընեմ , թէ կան օճախէն , մեր ծննդավայրէն։
տեղեակ չեմ , թէ մենք զէնքով նկաըուած չենք Եւ վերջապէս Հօրեղբա յրս ծեհի , տանջանք -
բնաւ ։ ներու մէջ մեռած էգ անէհքը շուրթերուն ։ Ես ու Հօրեգբայրս , թուրք ոստիկաններու
գոգայինք
Ասոր՛ վրայ Հօրեղբօրս կինը մեղմացաւ , աչ ինչո՞ւ լուսան կտրուեցանք , բա յց մ ենք ղին » անգութ նայուածքներուն տակ պիտի
բուրեց մեր բազուկ՛
քեր ո ւն արցունքը սրբեց , մ օտեցաւ , Համ թելա ուած չէինք*, ոչ ալ փափախ կար մեր գլխուն վյը– անզօր ՚. Ձ՛եռնակապեր պիտի սեղմէին մ եր մ արմ ին՛
ու թեւէս բռնելով սեղանին– մօտեցոլց ել րայ։ կ^անիծէի ծննդեանս օրը, կ՝անիծէի մտա նե րը ։ Մ տրակները պիտի շառաչէին
դրեց որ ընթրեմ : ծումներս եւ արարքներս , կը զգնայի նոր սերն գա՛» ներու վրա յ ։
Այդ քնքոէ֊շ վերաբերմունքը աւելի ս ասա կա ֊ կան բլլալուս ; Մեր տնեցիները պիտի մարէին , իյնային թա -
մարդիկ պիտի քրքջային՛
ցուց յուղումս եւ նոր Էն՛՝ էկրցայ զսպել լացս : Բա յց մ իեւեո յն ատեն , Հ ոգիի ս խռովքին ծո լա1Գ1ՈՐ » է Ա Ս Ռ Լ ՍՂԷԲԼ ։
Կուլայի բարձրաձայն , կցկտուր , յաճախ՝ անՀ աս– ցէն ձայն մը կը լսէի* «Ամօթ է, ամօթ, երդ » մեր թշուառութեան վրայ
կանալի բառեր արտասանելով : ուընցար որ՝ կեանքդ , արիւնդ ղո Հ ա բե բ ե ս սուրբ Վախկո տ , ամօ՛թ Է ՚ * * կը լսէի միշտ ներքին՝
Այդ պաՀուն , մեր տանտան Լթոնրատան^ շե գործին, պաշտած կուսակցութեանդ եւ աԳգէգ ձայն մը եւ կը մտաբերէի երդումս ։
մին վ բա լ աբձանացաւ Հօրեգբայրս , գիշերանոցը փրկութեան Համար։ Վատո՛գի, փոքրո՛գի, երկ» Ու յանկարծ սփոփարար միտք մը զիս մղեց
Հագած եւ անկոգնէն՝ դուրս ելած : չոտ • • • Ի՞նշ փոյթ թէ Հօրեղբայրդ պիտի մեռնի, արտասանելու մեծ մայրիկիս աւանդական աղօթ»
« Փօլքւս Ապօն տուաւ, խուզարկութեան ա՛ ձեր տնեցիքմուրացկան պիտի դառնան –.ի^նչ փոյթ քբ , «Բարի լոյսի քաղցրիկ Բրիսաոս Աստուած ,
գո՛ւն Հասիր, դո՛ւն փրկիր մեզ»***
տեն գտած են, ոստիկան ութիւն՛ը ձեր խումբի ան եթէ ծեծի ազդեցութեան տակ գուն ալ մեռնիս ։
ուանացանկն ալ ձեռք անցուցած է : Անիծեալ ր լ– Չե՞ս յիշեբ Հայրգ<, ՈՐ պատնէշին վրայ ինկաւ., ԶԱՐԶԱՆԴ
լա՝՛ս , որդի յ մեր տունը քանդեցիր, ա՛Լ *\որանք,
Fonds A.R.A.M
թէ ոէ Ք ա ն է մՐ Դ ո յ լ ի ՚ ֊ ր տանիլ իր կնոջ Համար» ։
Ջաոարաստիկ ւուսաԱկադ ՊՈՂՈՏԱՅԻՆ ՎՐԱ8 Մեր մէջէն ամէնէն բախտաւորը Նուրիխանն
էր։ Իր մեծ քոյրը կթն էր Տրապիղոնի զուիցե »
բիական Հիւպատոսին որ իբ երկու միւյւ քոյրերը
իյրւզաբքլութի ինները սքլսելէ տարի մը առա9 եւ կրասեր եղբայրը կը պաՀ էր Հիւպատոսարանին
ողբացեալ ընկեր Խ ոսրով ճանճեան ի Հետ «Աւէտ– չխեղդուողը օձին կը փաթթոլի» , կ՝լՂսէ Հայ մէջ՛, նուրիխան երկայն սրունքներով, գան ղ բա֊ -
կական առաՀք֊
ազե ան» ի կողմ է լուսանկարուեցանք ։ զիսֆ , աղաչեցի մը։ «.Աստուծոյ սիրոյն) "րդեգրէ Հեր կաթոլիկ տղայ մըն էր եւ կը պատմէր թէ մա–
րեն ղիս յ հթէ
Երկուքս ալ սլարղ , մեր ամենօրեայ Հագուստ անոր ։ Այս իրիկուՏն՝ պիտի աքսո ո-ս/նդ՚որգ է Հսկայ Հարստութեան մը , 30 կամ 40
ներով ու գլխաբաց , ոտքի կեցած, մէկ մէկ գիրք չընդունիս» ։ միլիոն ոսկիի զոր Հայ առեւտրական իշխան մը
մեր ձեռքեբուն մէջ, ինչպէս սովորութիւն էր այն՝ Մ արդը ինծի յառեց աչքերը մութ եւ խոմ ոռ թողած էր Հնդկաստանի մէջ՛. Ատկէ կա գար իր
օրեր ո ւն : դէմքով մը։ «Կրնա՞ս ինծի պէս չ է ^ է մը ըլլաթ : անունին ԽԱՆ բառը որ պարսկերէն. կը նշանակէ
Երկու ամիս առաջ ստացած էի՛նք մեր նկար « Այո՛, էֆէնտիմ» , ըսի) կրունկներս ի– իշխան ։
ները ել գուրգուրանքով կը պաՀէինք : Հատ մըն՝ րարու քով բերելով եւ Հրամանի սպասելով։ ինչո՞ւ այդքան դժբախտ պէտք է ՐէէայԻ ՚՛
ալ լուսանկարիչ Ալէ տ ազե ան ը իր ցուցափեղկին Պատասխանս եւ զինուորական կեցուածքս Հա» կեանքիս մնացեալ մասը իսլամական՝ դ ի ՚ ֊ գ ի մը մէջ
մէջ զետեղաց էր , ըստ իս , ոչ այնքան յ ա ^ ո ղ Րէ– ճելի եղան տիրեն ։ Գլխէս մինչեւ ոտքս չափեց ։ անցընելու Հեռանկարը սարսավւ կ ազդէր ինծի ։
լալուն՝ ա յ լ պարզապէս պատանի մեր ընկերն՚ե ր ր « Աչքեբուդ կբ Հաւնիմ , պիտի առնեմ Գէպի կամուրջբ գացի սիրտս լեցուած ։ Հրոսակը
Հմւ ՚յեւ" •յսլո լբելո լ. ն՚պատէ ւկով։ քեղ» ։ Զիէն վար իջաւ, եւ իրեն՝ Հետ գացի գայմա– ինծի կը աղասէր իր բարեկամին Հետ, իսկական
ք(ք ո ւգար կութ եան– ամենասաստ իկ օրեր ո մե , ի - քամին՛ պաշտօ՛ն ասա ւՀևը ուր մ ր աջան քա րա ո ւ զա րը բոկոտն մուրաց իկ մը,Հաց ի տոպրակ մը կախուած
բիկուն՛ մը Հօրեղբայրս շուկայէն վերադարձաւ աւելցուց անունս թրքացած տզոց ցանկին մէջ*. ոլսէն եւ ցուպ մբ ձեռքը։
եւ առանց ընթրելու բարձրացաւ իր ննջասենեակը Հ —- «ճիշդ Հ իմա քեզ չեմ կրնար գիւգս տանիլ , - —֊–Բեղի Հոգ պիտի տան՛ի մինչեւ որ վերա »
Հյա՚տ սպասեցինք իը վերադարձին Հ ըսաւ Հրոսակը ինծի ։ «Երեք շաբաթ բացակա յ աի» դառնամ , ըսաւ Հրոսակը։
Ա եղանը պատրաստ էր : Ե" •> 11՚ո Ք1՚ Հ°ՐաՔո յ Րս » տի ըլլամ , բայց բարեկամ մը ունիմ որ խնամք
նո յն օրը մ եղի Հ ի՛՜ր եկած Տպաղեան Ա իըան՚ո յշր պիտի տանի քեղի» ։ Տետոյ բացաւ չուանէ քսակը Մուրացիկը խնդաց ակռաները ցոյց տալով ։
ղիս։ Բո
եւ մայրը լուռ , խորՀբգաւոբ ակնարկներ կը փո եւ. թ դ տուաւ պզինձէ գրամ մը։ «Գնա քեզի Հա Աիրտ՚՚խառնուուք նողկանքով մը լեցոլց ցեղին կը–
խանակէին՛ք, սպասելով այգ անսովոր երեւոյթին՛ մար քիչ մբ Հաց առ եւ ինծի Հանդիպէ կամ ուր– վը չէի կրնար կենալ ։ Մուրացիկնեըու
բացատրութիւնը : ջին վրայ , ար ելա մ ուաթն » : ծու, գարշ Հոտբ կուդար վրայ էն Հ
Բայց Հօրեգբայրս չեկաւ .րնթրելու։ Ուրեմն ազա՛տ էի % Այդ պաՀուն Հոգս չէր բա» Երր որ մեծնայ չէթէւ պիտի ըլլայ , ըսաւ
րեր սրիս արՀեստը ;
Վերջապէս , մեր տախտակէ սանդուղին վրա յ բարերարս գնելով ձեռքը ուսիս ։
սպ ա ֊
ոտնաձայներ լԱելով, մեր ականջնեբր սրած, Կրկին եւ կրկին Հրամայելով որ մուրացիկը
սեցինք եկողին՝ ; Հ ացագո ր ծ ի խան ութ մը գա ց ի եւ խո շո ր կը՜՜ լաւ Հոգ տանի ինծի, Հրոսակը Հեծաւ ձին եւ Հե »
Հօրեղբօրս կինն Էի՛՛ Գտցեր Էբ Հօրեղբայրս տոր մը եւ Հաց գնեցի։ Տեսայ որ Միքայէլը զբա ռաոաւ . ւելի շատ կողոպտելու եւ ս պանն ե լո ւ
Համոզելու <ոբ գա լ ընթրելու : Տուզուած Էր •, աչ. ղած էր սրճարանին մ ր մէջ եւ ապ ս սլ բա՛հքն եր Մուրացիկը այնքան ակնածանքով կը վարուէր
քեբը կարմրած Էին , շա՛տ Էացեր էր : կ՝ առնէ ր ծանրաբարո յ յաճախորդներէն , կբ Հար» Հետս որ զուարճալի էր։ կարծես շատ Հպարտ էր
Ք՝ոնրատան մ ուտքին առջեւ , կան զն ե ցաւ , խ ո լ՛ ցնէր անոնց թէ սոլրճբ շաքարո՞վ թէ առան ց շա - որ իր խնամքին յանձնուած էի* Խարտիշուկ էր ,
քարի կ՝ու.զե%է շէ^էըփ"
Հրդաւոր ակնարկ մը նետեց վրաս ՛ու փզձկեցաւ։ թէ սատէ : /.,/,./. մէկ սլրզ– մօտ քսանըչորս տարեկան , աուի երկու ակռա -
Մօտեցայ իրեն եւ պատճառը Հարցուցի ւ տիկ սուրճի քամակին Հետ ճարպկօրէն կը ճօճէր
• Գուն մեր տուն՛ը պիտի քանդե՛ս, պատաս գաւաթ մը ջուր ափսէին վրայ, նման վարձառու ները պակաս ։ Խճուղիէն դէպի իբ գ ի ՚ ֊ ղ ր քալե
խանեց ել յառաջացաւ , ղոյգ ձեոռե րով ծունկը սպասարկուի մը ։ Ոմանք իրենց մամանակը էլան՛» ցին՛ք I Աղտոտ պզտիկ ստաՀակներ որ կը խազային
գրկեց ու նստաւ թոնրատան՝ մէկ անկիւնը ։՛ ցընէւին նարտ խաղալիով ել ո ւմո\վ զա րնե լո վքա բե րը ճամ բուն վրայ, թանձր փոշիին մէջ, ոզջունեցին
Ի^նչ է եղեր , ի^նչ կայ, Հարցուցի նեղս ր» Լզար^ աչքերուն , 7 րոնք քանդա՛կուած էին զայն քրքիջներով, «խենդ Հասան» կոչեշով ։
տած * տափով, ել պարսկերէն կը Համրէին «տիւ պարա , Ո**վ է ա յ դ կե՜սւվռւր շունը։ Ո® ւ֊բ կբ տա »
նիս զայն , պոռացին , քարեր նետելով ինհ՜ի ։ Վ^եր–
Պատասխան չստացայ : տիւ պէշ , շէ՛շ պէ՛շ» .Ուրիշներ ՚Աարկիլէ կը խմէին ցուց րի Ր ր եւ անոնց ետելէն վազեց , երբ կը փախ
չէին աջ ու ձախ ։
Մօտեցայ Հօրեղբօրս կնոջ եւ սկսայ Համբա— երազկոտ անդորրութեամբ : Պատերը զարդարուած
րել ու խնդրել ո ր –բա զ աա ր է իր տխրութեան ո ւ լա էին ճանճաւեր շողշոգուն պա տ կե րն ե բ ո վ ո ր կը
ցի պատճառը * ն եր կ ա յա ցնէ ին բա րձր օր էն առա ս պելա կ ան պատե Խենդ Հասան , խենդ Հասան , կը պոռա յին
Հյ աա կը ս ի րէ ի Հօրեղբօր ս կինը , վասնզի , ան րազմ ի տեսարաններ թրքական՝ պատմութենէն ։ մ ա ց առն ե րո ւն։ ել սլ ա ա եր ո ւն ետեւէն ; Ջգէ ո ր առ»
էր որ կը փոխարին՛էր մայրս յ ան էր որ կը խնա Մ իքայէլը զոՀ էր։ ինծի բսալ թէ սրճեփը նենք, իշու ձագ, մենք կհուզենք այդ անՀաւատ
կ՚ըսէին
մէր զի" է կը գուրգուրար վրաս*. Ան Էր որ դիտէր փիսը։ Եւ բարձրաձայն՝ թէ ինչ պիտի ր ֊
իմ բո լո բ գագտնի^ներս ու լ՛ոլո ր մ իջադէպերոլ չալ կը վարուէր իրեն Հետ ։ «Բայց չուզեր որ այլ»
ատեն Հ աշտ ար ար դա տ ա ւո ր բ կը Հ անդի ս ան ար իմ եւս Հայ տզոց Հետ ընկեր ըլլամ ։ կ^ուզէ որ անց ֊ նէին ինծի :
եւ Հօրեղբօրս միջեւ : եալս մոռնամ ։ Ես Հիմա $՝ուրք մըն եմ» ելըսէ »: Այս էկտի լակոտներուն վաւաշոտ , անճոռնի
բա րո յա -
Ի՞նչ կայ, ըսէ՛ յ ալ չեմ կրնար Համբերել, Տետո լ այցելեցի Նո ւր իխս/ն՚ին– որ միեւնոյն լեզուն կը պարզէր այս աղտոտ գիւղին
պօռացի սպառնագին : շէնշող տղան։ էր, կատակախօս։ կան վիճակը ; Գ՛ող մը եկաւ վրաս :
Ան չխօսեցաւ , գոգնոց ի տակի գրպանէն նկար « Արզռւհալսիձ ըսաւ ինծի թէ պէտք չկար որ
մր Հ, յնեց եւ եբկնցուց ինծի Հ թրքանայի» , պատմեց ՝ոլրախ զուարթ *. կրթուած (8) ԼԵՒՈՆ Զ ՍԻՒՐՄԷԼԵԱՆ
Խլեց ի նկարը , մօտեցուց ի սեղանին եւ ձէթի մարգ է ել ղիս առաւ պարզապէս կեանքս փրկելու
ճրագին լոյսով սկսայ գիտել : Համա բ՛։ Բայց կինը չուզեր որ տունը մնամ , գե -
Մեր նկարն էր* ես ու Խոսբովբ միասին։ տ ինն անցնի : Կ^րսէ թէ ես տանըերեք տրեկւ ԱՏԱմԱՆ-Բ
Բայց զին՛ուած էինք տասնոց ատրճանակներով եմ , եւ ինք ալ տասնըչորս տարեկան աղջիկ մը ՀԱՅՐԵՆԻ-Բ ԱՄՍԱԳԻՐ, ԻԵ. աարի թիւ. 3
եւ դաշոյններով , մեր դլուխնեբուն փափախ գրած ՛ունի * Երկուքն ալ քօգեր՛ը վար կբ քաշեն ՛երբ աու» (260) , Մայիս - Յունիս 1947 ճոիյ եւ այ չաղան՝ յ* ՛ւ ™
եւ երկարավիզ կօշիկներ ($ԷՀմէ)ներ Հ ագաօ՜ : նէն ներս կը մտնեմ ։ էրիկ կնիկ կը վիճին իմ մա վանդակս ւթեամ ր ։ Տարեկան բաժնեգին 3 տոլար :
Զարմացած կբ դիտէի ել չէի Հաւտար ա չքեր ո ւս * սիս ) Հոս գբասենեակին մէջ պէտք է բնանամ ; Հասսէ.– 212 Տսաւ-է Տէ. Տօտէօո, 16, 1\1յտտ. (Ս.ՏՃ.):
Մենք մէկ անգամ միայն նկաբուած էինք ,
ա՛յն ալ անզէն՝ , պարզ Հագուստով *,
Կատարեալ առեղծուած մը Հ
Գիտեցի անխօս ու շուարած Հ Ա ի րած կե րա » փրկարար զէնքր ձեռքին., Հերոսի մաՀով, վէրքՐ
ճակատին։ ո լ կրծքին , արժանաւոր
կուբներս , մ անաւա՚նգ կա թնա պո ւր բ մէ յմ էկ փշա–. Ա յգ ատեն ես նկատեց ի ո ր Հ օ ր եղբօր ս ձա յնբ զաւակ» ։ Հօր, անարժան
լից լեռներ գարձահ , կը բարձրան՛ային ու կարծես դողդղալ սկսաւ : Ան երերաց ու թաւագլոր ինկաւ
թէ կր՝ ծռէին՝ իրեն՛ց գագաթները գի՝ս ճզմե՝ լու , յատակին վրայ։ Գժուարութեամբ զինք ուշքի բե» Ջկցայ քնանալ, տառապեցայ ամբողջ գիշերը ,
մերթ ՔաԼ^՚9ի է մերթ երկնցայ
ռե տ նին Հաւասարեցնելու Համար : կ՛՝բմբոքևէի թէ րինք։ Ան Հարկադրուեցաւ թոնրատան մէջ քնանալ բայ , մինչեւ ոբ ժամկոչ Աիմոն մաՀճակալիս վր–
աըլը՚նգ –V ա ը լ ը ՚ ն գ արձագանգեց
աՀաւոր գազտն՚իք մր կայ այգ լուսանկարին մէջ^ այգ ԳԻԺԲԼ՛– ախպօբ կոչն՚ակբ
որ կրնա յ ՛նաեւ աղէտի մը մ ատն ել մեզ բո լո բս , Անձայն Հաւաքեցի դիրքերս եւ բարձրացայ մեր փողոցի մէջ։
բայց Հգիաէի թէ ով ի՞ն չպէս պատրաստած է ննջասենեակս : Ու մեր մշակը ախոռէն դուրս քաշեց մեր սեւ
այգ նկարը։ « Փօլիս Ապօն տուաւ»* Այգ ՒՕՍՔՐ անոնդ» ձին , երեսը խաչակնքեց ու պատրաստուեցաւ Աա
Զկչաացտ՞ր , վերջապէս խօսեցաւ Հօրեզ - Հատ կը Հնչէր ականջիս ։ Ու կը թուէր թէ՝ Թաշ– բարուց սարն երթալ, փայտ բերելու Համար։
բօրս կինը, եւ աւելցուց . « Այգ նկարը պատճառ խանային Լկեդը . բանտին՝) մէջ կը գտնուինք Լուսաբացբ կը մօտենար : Վարագի սարի կա
պիտի դաշ»
բայրգ դառնա յ մեր կործանմ ան , խեղճ Հօրեզ - շղթայակապ • տարէն՝ ԳԼուխբ պիտի բարձրացնէր արեւը, ու
պիտի
բանտերուն մէ^ պիտի վւտտի , Հացի կարօտ Հօրեղբա յրս կծկուած է ինձ մ է Հեռուն՝ , անոր տերը պիտի լեցուէին Հօտաղներու երգեբուին
մնանք՝» : Եւ գեռ ինչե՛ր , ինչե՛ր ։ մ արմին՚ը Հ բացան ի կոթի եւ մտ բակի Հ ա բո լ ա՛հն ե» սրինգներուն թրթռումներովր ։
֊ — Ուրկէ՞ գտաք , ո՞ վ տուաւ , ըսէ՛ *, շուտ ր ֊ րէն կապտած է, մեր տունն ու վաճառատունբ կո Բոլո՛ր , Ր"ԼՈՐՐ ուրախ զուարթ պիտի բոնէին
շուկայի ճամբան ;
սէ , մենք ա յգ վիճակով նկաբուած չենք ,ւվնգեց\ի ղոպտուած ։ Տնեցիները ուրիշներու դուռը կեցած
լացի նոիիսկ Հաց կր մ ուրան ։ Բ ա բե կամնե ր եւ ազգականները (ծ՚ազեց ինե ր ր պիտ՛ի խռնուէ ին մեր դրան առ»
Պէտք եղաւ որ իմ ամէնէն նուիրական՝ , ն ա Հ ա - երես դարձուցած են մեղմէ ։ ջեւ ու մեղ դուրս պիտի քաշքշէին մեր Հայրենա
տակ Հօրս ո ս կո րնե րո ւՀե վ ր ա յ ե բդում ընեմ , թէ կան օճախէն , մեր ծննդավայրէն։
տեղեակ չեմ , թէ մենք զէնքով նկաըուած չենք Եւ վերջապէս Հօրեղբա յրս ծեհի , տանջանք -
բնաւ ։ ներու մէջ մեռած էգ անէհքը շուրթերուն ։ Ես ու Հօրեգբայրս , թուրք ոստիկաններու
գոգայինք
Ասոր՛ վրայ Հօրեղբօրս կինը մեղմացաւ , աչ ինչո՞ւ լուսան կտրուեցանք , բա յց մ ենք ղին » անգութ նայուածքներուն տակ պիտի
բուրեց մեր բազուկ՛
քեր ո ւն արցունքը սրբեց , մ օտեցաւ , Համ թելա ուած չէինք*, ոչ ալ փափախ կար մեր գլխուն վյը– անզօր ՚. Ձ՛եռնակապեր պիտի սեղմէին մ եր մ արմ ին՛
ու թեւէս բռնելով սեղանին– մօտեցոլց ել րայ։ կ^անիծէի ծննդեանս օրը, կ՝անիծէի մտա նե րը ։ Մ տրակները պիտի շառաչէին
դրեց որ ընթրեմ : ծումներս եւ արարքներս , կը զգնայի նոր սերն գա՛» ներու վրա յ ։
Այդ քնքոէ֊շ վերաբերմունքը աւելի ս ասա կա ֊ կան բլլալուս ; Մեր տնեցիները պիտի մարէին , իյնային թա -
մարդիկ պիտի քրքջային՛
ցուց յուղումս եւ նոր Էն՛՝ էկրցայ զսպել լացս : Բա յց մ իեւեո յն ատեն , Հ ոգիի ս խռովքին ծո լա1Գ1ՈՐ » է Ա Ս Ռ Լ ՍՂԷԲԼ ։
Կուլայի բարձրաձայն , կցկտուր , յաճախ՝ անՀ աս– ցէն ձայն մը կը լսէի* «Ամօթ է, ամօթ, երդ » մեր թշուառութեան վրայ
կանալի բառեր արտասանելով : ուընցար որ՝ կեանքդ , արիւնդ ղո Հ ա բե բ ե ս սուրբ Վախկո տ , ամօ՛թ Է ՚ * * կը լսէի միշտ ներքին՝
Այդ պաՀուն , մեր տանտան Լթոնրատան^ շե գործին, պաշտած կուսակցութեանդ եւ աԳգէգ ձայն մը եւ կը մտաբերէի երդումս ։
մին վ բա լ աբձանացաւ Հօրեգբայրս , գիշերանոցը փրկութեան Համար։ Վատո՛գի, փոքրո՛գի, երկ» Ու յանկարծ սփոփարար միտք մը զիս մղեց
Հագած եւ անկոգնէն՝ դուրս ելած : չոտ • • • Ի՞նշ փոյթ թէ Հօրեղբայրդ պիտի մեռնի, արտասանելու մեծ մայրիկիս աւանդական աղօթ»
« Փօլքւս Ապօն տուաւ, խուզարկութեան ա՛ ձեր տնեցիքմուրացկան պիտի դառնան –.ի^նչ փոյթ քբ , «Բարի լոյսի քաղցրիկ Բրիսաոս Աստուած ,
գո՛ւն Հասիր, դո՛ւն փրկիր մեզ»***
տեն գտած են, ոստիկան ութիւն՛ը ձեր խումբի ան եթէ ծեծի ազդեցութեան տակ գուն ալ մեռնիս ։
ուանացանկն ալ ձեռք անցուցած է : Անիծեալ ր լ– Չե՞ս յիշեբ Հայրգ<, ՈՐ պատնէշին վրայ ինկաւ., ԶԱՐԶԱՆԴ
լա՝՛ս , որդի յ մեր տունը քանդեցիր, ա՛Լ *\որանք,
Fonds A.R.A.M
